خودرو های نظامی و نفربرهای زرهی

نفربر زرهی مسلح بی ام پی-1

نفربر زرهی مسلح بی ام پی-1

در دهه 1950 ارتش شوروی دارای تاکتیک جنگ جهان دوم در نیروی زمینی  بود که در ان نفربر های زره پوشش شده غیر مسلح سربازان  را تا نزدیکی میدان جنگ می اوردند و بعد  به  عقب بر میگشتند جای که در برابر  اتش مستقیم دشمن ایمن بودند. از طرفی انها عملا در برابر الودگی های اتمی  وشیمیایی  بی حفاظت  بودند . در دهه 1950 ارتش شوروی نیاز به یک  نفربر زرهی مسلح داشت که بتوانند سربازن را در میدان نبرد برده پیاده کرده و از  انها  پشتیبانی اتش کند  و در برابر الودگی های اتمی و شیمیایی محافظت کند.همچنین باید بتوند در برابر اتش مسلسل های سنگین   12.7 م م و ترکش های  توپ های 155  م م زره کافی داشته باشد. باید سریع و چالاک باشد.همچنین در نیاز  اولیه نصب یک توپ 73م م  راکتی و موشک ضد تانک برای  مقابله با تانک های ام بی تی استفاده کنند.در ان دوران چندین طرح شنی دار و چرخدار و یا ترکیبی از هر دو  پیشنهاد شد  ولی در نهایت طرح ابجکت 764 مورد پسند قرار گرفت که یک طرح شنی دار بود.به دنبال بهبود طرح ابجکت 765 توسعه پیدا کرد و بی ام پی1 نام گرفت  و در نهایت به خط تولید وارد شد و در سال 1966 وارد خدمت شد.

نفربر  زرهی مسلح جدید  یک خودروی دو زیست شنی دار بود که قابلیت شناور ماندن روی اب را داشت. دارای سه خدمه بود  و یک برجک در قسمت وسط کمی رو به جلو بود .سه خدمه شامل رانند توپچی و فرمانده بود. رانند در قسمت جلو سمت چپ نشسته  است که با چهار    پیرسکوب ان تی پی او 170 که در بالای سرش نصب است رو به بیرون دید دارد.چشمی دید مرکزی رانند رو به جلو را میتوان به چشمی دید شبانه تی وی ان او 2 تجهیز کرد که با کمک نورفکن  فروسرخ  عمل میکرد.همچنین رانند  دارای یک فرمان سنتی برای رانندگی بود که بسیار رانندگی را برای ان اسان  میکرد

تصویر از یک بی ام پی1 در یک رژه . سربازان از دریچه های دی شکل بالا سر خود بیرون امده اند
تصویر از یک بی ام پی1 در یک رژه . سربازان از دریچه های دی شکل بالا سر خود بیرون امده اند

فرمانده پشت سر رانند کمی عقبتر قرار میرفت که ان نیز همانند  رانند دارای  دریچه ای در قسمت بالای سر بری بیرون امدن بود و از سه پیروکوپ برای دید روبه جلو  بهره میبرد.دریچه رانند از بالا به سمت راست باز میشد و دریچه فرمانده رو به بالا به طرف جلو ،فرمانده برای اینکه بیرون ببیند بعد از باز کردن دریچه بالا می امد. یک نورافکن فروسرخ  برای  دید شبانه با برد 400 متر از نوع او یو 3جی ای 2  بر روی دریجه فرمانده وجود داشت که از در جلوی درب فرمانده قرار دارد.

توپچی در برج اصلی قرار میگرفت و بالاتر از همه قرار داشت و یک دریچه که ان نیز  رو به بالا به سمت جلو باز میشد در بالای سر خود داشت . برجک به صورت  گرد ولی با سری صاف و کوتاه طراحی شده بود طراحی شده بود دارای  سامانه خروج دود ناشی از شلیک توپ و بیسیم  بود.شکل کوچک برجک هدفگیری ان را سخت میکرد.توپی دارای یک سایت هدفگیری  روزانه و شبانه 1 پی ان 22 ام 1 با توان درشت  نمایی 6 ایکس را داشت و همچنین چهار پیسرکوپ  دید روزانه با توان دید در برد 400 متری بودن نورافکن فروسرخ و 900متر با نورافکن  فروسرخ  است.برد موثر هدفگیری این سایت 1300 تا 1500  متر در روز بود.

یک سرباز امریکایی در جایگاه فرمانده بی ام پی 1 ارتش رومانی در عراق . در این تصویر سر راننده و توپی که از برجک بیرون امده دیده میشود
یک سرباز امریکایی در جایگاه فرمانده بی ام پی 1 ارتش رومانی در عراق . در این تصویر سر راننده و توپی که از برجک بیرون امده دیده میشود

سلاح اصلی در برج قرار دارد که یک توپ 73 م م راکتی بدون خان از نوع 2 ای 28  با گلوله گذاری خودکار بود.نرخ اتش  8 تا 10 گلوله بردقیقه است . به دلیل عدم اطمینان  به سامانه گلوله گذاری  خودکار د برخی از نسخه ها برخی از کشورهای خریدار بی ام پی1 (مانند عراق) ان را از حالت گلوله گذاری خودکار  خارج و بر روی ان حالت دستی قرار دادند.این توپ در واقع نسخه  ای از  سلاح اس پی جی 9 نیروی های پیاده بود که مهمات یکسانی نیزشلیک میکرد. گلوله های این سلاح در پشت سر فرمانده در برجک نصب میشود .40 گلوله حمل میکرد که شامل 16 گلوله انفجار قوی او جی 15 وی و 24 گلوله ضد زره خرج گود پی جی15 وی . مهمات پی جی15 وی  با خرج گود و وزن 3.47 کیلوگرم دارای  توان نفوذ 280 تا 350 م م زره را داشت  که در دهه 1970 و 1980  برای نابودی زره ام60،ام48 و یا  لئوپارد 1کافی بود.سرعت دهانه 700 متر بر ثاینه است و دارای  برد موثر 1000 تا 1300 متر بر ضد یک تانک است.برد موثر بر ضد یک هدف در شب 400 متر است ولی ممکن است به 500 متر نیز افزایش یابد. در افغانستان ثابت شد بر ضد اهداف در ارتفاع بالا(در بالای کوه)700 متر است.

در این تصویر به خوبی موشک مالیوتکای لود شده روی لوله توپ 73 م م قابل دیدن است

هم محور  توپ اصلی یک مسلسل 7.62  م م پی کا ام قرار دارد که داری 2000 گلوله است.دیگر سلاحی که توسط بی ام پی1 حمل میشود موشک ضد تانک ای تی 3 ملقب به مالیوتکا است.مالیوتکا  دارای  دو سامانه هدایت  است نسخه های قدیمی تر  ای و بی دارای سامانه هدایت در خط دید کاربر بودند که کاربر باید با تعقیب  شعله انتهای موشک  ان را بطرف هدف هدایت میکرد  ولی در نسخه های سی و دی  به بعد که از اوائل دهه 1980 ساخته شد دارای سامانه هدایت نیم خودکار مانند موشک  چون تاو بود.موشک بر روی لول توپ 73م م  لود میشد  دارای برد 3000 متر بود و قدرت نفوذ ان بسته به مدل از 450 تا 900 م م است.یکی روی لوله توپ لود میشد و چهار عدد در درون نفربر(دو موشک  درون  برجک و دو موشک دورن بدنه) حمل میشد .مشکل بزرگ در زمینه  لود موشک بود.اگر موشک شلیک میشد برای  لود موشک بعدی توپچی باید  از داخل برجک بیرون می امد خود را در برابر اتش  دشمن قرار میداد تا موشک  بعدی را روی لوله لود کند. البته در چنین  شرایط نفربر خود را در پشت جان پناهی  مخفی میکرد.

بی ام پی1 سلاح های خوبی حمل میکرد دست  کم بر ضد خودروها زرهی به خوبی میتوانست  بر ضد اهدافی چون نفربر ها توپ 73 م م و بر ضد تانک ها از موشک  ضد تانک خود بهره ببرد و ثابت کرد یک سلاح ضد زره موفق است.

در قسمت عقب ،بی ام پی 1 دارای دو درب دو لنگه که به کنار باز میشدند . دو ردیف  نیمکت  برای  نشستن هشت سرباز وجود داشت .در هر طرف چهار  دریچه کوچک وجود دارد که برای این بود که سربازان لول سلاح خود را بیرون اورده و به بیرون  شلیک کنند.چنین دریچه ای روی لنگه  سمت چپ دبر نیز وجود داشت.  یک مکنده  گاز ،گاز  ناشی از شلیک سلاح های ای کی 47 و یا ای کی 74 را به بیرون هدایت میکرد زیر نیمکت  ها دارای  مخزن سوخت 330  لیتری بود .چهار دریچه  دی شکل در بالای سر سربازان به انها امکان بیرون پریدن سریع را از نفربر میداد.

در کل منطقه عقب برای  سربازان بسیار کوچک بود ازمایشات ناتو  نشان داد اگرچه هشت سرباز میتوانند با تجهیزات کم  انجا جا شوند (ولی در فشار و ناراحتی) در واقع برای  راحتی شش سرباز  باید در انجا قرار میگرفتند.

بی ام پی1 دارای یک موتور شش سیلندر 300 اسب بخاری بود که در مرکز بدنه قرار داشت . گیربکس  دارای پنج دنده جلو و یک دنده عقب بود و موتور با رادیواتور  خنک میشد.موتور نیروی برابر با 22.7 اسب بخار بر تن را ایجاد میکند. خورو دارای  چالاکی خوبی و میتوانست  با سرعت 65 کیلومتر در ساعت حرکت کند  و میتواند با سرعت 8 کیلومتر در ساعت بر روی اب حرکت کند . دارای ششچرخ فولادی بود و سامانه تعلیق برای حرکت در باتلاق  و زمینهای ابی ساخته شده ست.وزن کامل بی ام پی 1  عدد  14.6 تن است

توپ 73 م م و سایت هدفگیر ان روی برجک

بی ام پی 1 دارای  زره 33 م م در دو تا دور توپ 73 م م است،23 م م زره شیب دار 42 درجه  از روبرو برجک،7  م م زره شیب دار80 درجه  در قسمت  روی بدنه  ، 19 م م زره 57 م م  در قسمت  جلوی بدنه قسمت زیر است. دست کم از روبرو و کناره ها در برابر اتش مسلسل 12.7 م م مقاوم بود  و برجک نیز در برابر توپ20 م م مقاومت میکرد ولی قسمت عقب  تنها در برابر  اتش  مسلسل 7.62 مقام  بود که گهگاه  مسلسل های متوسط  توانستند از درب عقب نیز در فاصله  نزدیک  رد شوند.در کل بی ام پی نشان داد در برابر اتش توپ 25 م م برادلی  و یا توپ های 30 م م مقاومت ندارد و در برابر اتش ار پی جی بسیار اسیب  پذیر بود. اتش مسلسل 14.5 م م در افغانستان  زره را سوراخ میکرد(به غیر از ناحیه  روبرو برجک)و از عقب نیز به راحتی توسط  مسلسل سنگین 12.7 م م و یا ترکش سوراخ  میشد.

نفربر زرهی مسلح بی ام پی-1
زاویه شلیک سربازان از درون به بیرون

بی ام پی 1 یکی از بهترین نفربر های زرهی جهان بود اصلا تعریف جدید از یک خودروی پیاده نظام مسلح ایجاد کرد ولی مشکلات خودش را داشت  .این مشکلات  و ضعفها بلافاصله  بعد از درگیر ارتش شوروی در افغانستان  مشخص شد . برای  نمونه رانند و فرمانده پشت سر هم قرار می گرفتند در سمت چپ  در ان ناحیه زره تنها تا مسلسل سنگینی 12.7 م م چون دوشکا و یا برونینگ مقاوم بود. اگر مهمات ضد زره نفوذ میکرد باعث کشت شدن هر دو میشد. مشکلات باعث از دست رفتن بسیار از اموزش دیده ترین پرسنل ارتش  سرخ در افغانستان شد. از سال 1982 ارتش شوروی  بی ام پی 1دی را دریافت که که یک تکه زره اضافی در سمت راست و چپ و پایین بدنه تجهیز شد تا اسیب  پذیری را کم کند.همچنین در بی ام پی1 بسیار طراحی فشرده بود موتور مهمات و مخازن سوخت خیلی نزدیک هم بدند و اسیب  دیدن هر کدام ممکن بود باعث  اسیب دیدن  دیگری شود.

بی ام پی  1 و 2 ومانند بسیار از تانک های شوروی مشکل بزرگی داشتند  که ان هم ذخیره مهمات در برجک بود که در صورت نفوذ مهمات دشمن باعث انفجار  مهمات های داخل تانک  و کشته شدن خدمه میشد. در افغانستان  ثابت شد که 95 درصد از مواری که بی ام پی1 مورد هدف ار پی جی قرار گرفت  ار پی جی نفوذ کرد ولی در اکثر این موارد نابود مهمات  باعث کشته شدن خدمه شد تا کلاهک ار پی جی 7 .از این رو سربازان شوروی در افغانستان  بیشتر ترجیه میدادند روی بی ام پی 1 بنشینند  دست کم فرصت فرار بیشتری داشتند .(البته هف قرار دادن یک بی ام پی در دشت باز و یا صحرا با ار پی جی با برد موثر 200متر تر کار سختی است و در افغانستان  منطقه کوهستانی بود.)

یکی دیگر از مشکلات بی ام پی1 قرار داشتن مخزن سوخت اصلی  بین دو نیمکت عقبی سربازان بود. این یک فاجعه  بود نفوذ مهمات در قسمت  عقب باعث  اتش سوز و مرگ دلخراش سربازان  می شد. از انجای که موتور دیزل بی ام پی1 میتوانست از نفت سفید بهره ببرد در چنین شرایط وضعیت بدتر هم میشد.با وجود این در تمامی  ارتش های  این دستور العمل وجود داشت  که این مخازن سوخت در میدان نبرد پر نشود و از مخازن دیگر استفاده  شود و فقط برای حمل و نقل دوربرد این مخازن پر میشد.جای سربازان بسیار تنگ  بود و نفوذ مهمات ممکن بود باعث کشته شدن همه سربازان شود . شلیک از درون نفربر از دریچه های تعبیه شده برای  شلیک توسط ای کی 47 نیاز به اموزش زیاد داشت از جمله در حال حرکت ولی در نهایت  این قابلیت   را به انها  میداد که از درون بی ام پی دست به شلیک بزنند.

دو ردیف نیمکت در قسمت عقب برای جای دادن سربازان
دو ردیف نیمکت در قسمت عقب برای جای دادن سربازان

همچنین بی ام پی1 فاقد هر گونه سامانه خنک کننده بود و این درشرایط  گرم در ان فضای  تنگ واقعا مشکلات جدی برای خدمه بود. در جنگ یوم الکیپور  خدمه مجبور بودن  در میدان  نبرد دریچه  ها را باز بگذارد تا هوا رد بدل شود اگرچه این کار اسیب پذیری  انها را افزایش می داد. تنها تعداد کمی از بی ام پی 1 دارای  سامانه خنگ کننده گی بودند.

اولین نسخه  بی ام پی1 در سال 1966 وارد خط  تولید شد که ابجکت 765 اس پی1 نام داشت که در سال 1969 با ابجکت 765 اس پی2 در خط تولید تعویض شد و تا سال 1973 در خط تولید بود تا اینکه در سال 1973 ابجکت 765 اس پی 3 که 200 کیلو سنگین تر بود که تا سال 1979 تولید شد. اخرین نسخه  بی ام پی 1 ابجکت 765 اس پی 4 بود که بین سال 1979 تا 1983 تولید شد و توان شلیک موشک ضد تانک هدایت نیم خودکار کنکورس را نیز داشت. بیست هزار عراده بی ام پی1 در شوروی ساخته شد و 5000 عراده در دیگر  کشورها و چین نیز نسخه ای از این نفربر را تولید کرد

ارتقائاتی  همواره بر روی بی ام پی1 در خط تولید انجام می شد . برای  نمونه تجارب نبرد یوم الکیپور باعث ساخته شده بی ام پی 1 پی(ابجکت 765 اس پی 4) شد که به جای استفاده از  نسخه ای و بی موشک مالیوتکا با هدایت در خط دید کاربر از نسخه سی و دی این موشک با هدایت نیم خودکار استفاده شود .همچنین این  مدل توان حمل موشک  ضد تانک هدایت نیم خودکار کونکورس ویا ای تی 4  را نیز داشت  که بر روی برجک نصب می شد .استفاده از کونکورس کمی سخت بود زیرا برعکس مالیوتکا که کاربر میتوانست  ان را از درون نفربر هدایت  کند برای شلیک و هدایت  کنکورس  از  انجای که کل لانچر روی برجک نصب میشد باید توپچی  از نفربر بیرون می امد  ولی برد 4000 متری ان یک امتیاز  بزرگ بود.همچنین بی ام پی 1 پی دارای یک سامانه اتش خاموش کن برای مقابل  با بمب های ناپالم شد و همچنین دارای  نارجک انداز دود زا شد که در نسخه های اس پی1 تا 3 نداشت. این تغییرات  تجارب جنگ یوم الکیپور  بود.اس پی4 از سال  1979 وارد  خدمت شد و بسیار از  نسخه های اس پی 3 به این مدل ارتقا یافتند.نسخه ای با نام  بی ام پی 1 پی جی 30 نیز تولید شد که دارای  یک نارنجک انداز خودکار  30 م م با 290 فشنگ در سمت چپ برجک بود.برخی از نسخه های اس پی 2و 3 به این مدل که اس پی8 نامیده میشد ارتقا یافت

نفربر زرهی مسلح بی ام پی-1
بی ام پی 1 پی ارتش بلغارستان مسلح به موشک ضد تانک هدایت نیم خودکار ای تی 4

نسخه دیگر بی ام پی1 دی بود که ابی خاکی  نبود و به اصطلاح نمونه  افغانی خوانده میشد در سال 1982 بر اساس تجارب نبرد افغانستان وارد خدمت شد. این نمونه دارای  5م م زره بیشتر در دو طرف بدنه و همچنین پوشش زرهی بیشتر در زیر صندلی فرمانده و رانند برای  مقابله با مین ها ضد تانک شد.این نمونه فاقد ریل  پرتاب موشک ضد تانک بود و مجهز به نانجک انداز 30 م م بود که نشان داد در افغانستان بسیار  موثر است.

اولین نبرد بزرگ بی ام پ1 در نبرد سال 1973 یوم الکیپور  بود. مصر حدود 100 و سوریه حدود 170 عراده بی ام پی1 در خدمت داشت . در ان زمان این خودرو تازه وارد خدمت این دو کشور شده بود . مصر به خوبی از  این نفربر  حتی برضد تانک های ام بی تی  اسرائیلی بهره برد ولی سوریه نه. ارتش  سوریه از این نفربر  در بلندی های جولان بهره برد ولی عدم اموزش درست خدمه و عدم استفاده درست باعث شد که از این نفربر  به شکل یک نفربر ساده در پشت میدان استفاده  شود و انها هم که در خط استفاده شد به دلیل  عدم مهارت  توپچی سوری  برد موثر توپ  به 500 متر کاهش  یافته و هدایت  موشک در خط دید کاربر مالیوتکا  نیز برای خدمه مصری سخت بود. در نهایت  در پایان جنگ سال 1973 ارتش سوریه به این نتیجه رسید   که بی ام پی1 مثل یک مرسدس بنز اخرین مدل است ولی کار ما را یک فورد معمولی  بهتر راه می افتاد(زیادی پیچیده بود)

در جبهه مصر وضعیت بهتر بود بی ام پی1 در اولین موج حمله مصر به صحرای سینا از اب رد شد و دست به اتش  به طرف اسرائیلی  زد . تعداد  زیادی  از تانک ها سری پاتن  قربانی موشک  مالیوتکا شدند که خدمه مصری در کنترول انها مهارت  بسیار بهتری نسبت به سوریها داشتند  ولی مصریها از نداشتن  یک سامانه خنک کننده و جای کم برای  هشت سرباز می نالیدن  و کارشنانس نظامی شوروی  در این جنگ متوجه مشکلات بی ام پی 1 شدند.

عراق  نیز از این نفربر  در جنگ ایران و عراق  بهره برد و بسیار موثر بود در درگیرهای  با تانک ها و نفربر های ایرانی  موثر بود و حتی با توپ 73 م م ولی طی جنگ با امریکا در سال 1991  تعداد   زیادی  از انها به دلیل ضد ضعیف قربانی  ابرامز  و برادلی  شدند.در افغانستان خوش درخشید اگرچه به دلیل زره کم  تلفات بالای نیز به ارتش  شوروی وارد کرد ولی در کل سلاحی قابل اطمینان  بود که در 20 جنگ  داخلی و بین الملی شرکت داشت   و میشد به عنوان یک نفربر ویا یک سلاح سنگین ضد زره و یا برای پشتیبانی  از نیروی زمینی  از ان بهره برد.

بی ام پی1 به بیش از 30 ارتش جهان صادر شد و همچنان به صورت گسترده ای در خدمت است و کشورهای زیادی ارتقائات بسیاری روی ان انجام دادند.این ارتقائات  شامل  نصب مسافت یاب لیزری  ،  افزایش کارایی  نورافکن فروسرخ در برد،  پیسرکوپ دید بهتر و سایتهای هدفگیری  پیشرفته تر و همچنین سامانه خنک کننده برای خدمه  و توپ  30 م م و موشک های ضد تانک است .

در کل بی ام پی 1با وجود برخی مشکلات یک طراح انقلابی بود. این اولین باری بود که در شوروی و در ارتش های دیگر جهان یک نفربر ابی  خاکی مسلح این چنین توسعه می بافت و به عنوان یک طرح که تا کنون مشابه ای نداشت و مشکلاتی را داشت که بعدها روسها بر اساس تجارب ان دست به توسعه نسخه های چون بی ام پی 2 و 3 زدند . همواره اولین نسل ها به دلیل به ارث بردن فناوری های ناپخته مشکلاتی دارند

بی ام پی 1 در ایران

ایران در دهه 1980 در زمان جنگ موفق به وارد کرد تعداد زیادی از این خودرو از برخی کشورهای اروپای شرقی و سوریه شد. البته ایران در دهه 1970 در زمان رژیم گذشته نیز این نفربر را دریافت کرده بود  . ایران حدود 150 عراده نسخه چینی این خودرو نیز در زمان جنگ از چین دریافت کرد. حدود 800 بی ام پی 1 وارد ایران شد که همچنان حدود یک سوم انها در خدمت است

 

 

جایگاه و فرمان و پنل راننده
جایگاه و چشمی هدفگیر توپچی.
پیرسکوپ دید رو به بیرون رانند (پیرسکوپ های جلوی)و فرمانده در عقب . در تصویر نورافکن فروسرخ نیز مشخص است

طول:6.73 متر

ارتفاع:2 متر

وزن:14.6 تن

موتور: یک موتور 6 سیلندر 300 اسب بخاره

رانش به وزن: 22.7 اسب بخار بر تن

خدمه:سه نفر

تعداد سربازان:8 نفر

تسلیحات: یک توپ 73 م م راکتی و یک ملسل 7.62 م م هم محور با توپ اصلی

سرعت:65 کیلومتر بر ساعت

برد با سوخت داخلی:500 کیلومتر

گرداوری:عبدالحمید تارخ

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن