نگاهی گزیده به تانک چلنجر-۳
نویسنده : امیرحسین شهریاری
مقدمه
انگلستان از ابتدای تاسیس نیروهای مسلح خویش، نیروی زمینی این کشور، از توان بالایی دست کم در زمینه زرهی برخوردار بود (و هست). انگلیسی ها در جنگ جهانی دوم از تانک پرآوازه سنچورین برای ستیز در برابر پانزر آلمانی بهره بردند. (اگرچه این تانک ها در جنگ جهانی با هم رو به رو نشدند، زیرا جنگ دیگر تمام شده بود.)
سنچورین از سال ۱۹۴۵ وارد خدمت در ارتش بریتانیا شد و تا دهه ۱۹۶۰ ارتش از وجود این تانک نیرومند، نفع برد. سنچورین موفقیت های بسیاری در نبرد های گوناگون به دست آورد و در ادامه چیفتن وارد رزمگاه تیپ ها و لشکر های زرهی انگلیسی شد.
چیفتن در سال ۱۹۶۳ جایگزین تانک قبلی شد که از توان آتش بالایی برخوردار بود. توپ ۱۲۰ م م چیفتن هر تانکی را به زانو در میاورد، ولی زره و تحرک آن نقطه ضعف چیفتن بود و به راحتی در میدان نبرد زرهی در برابر تانک های شوروی همچون تی ۶۲ و تی ۶۴ و حتی برخی گلوله های شلیک شده توسط تی ۵۵ تسلیم میشد.
راه حل انگلیسی ها، تولید تانکی جدیدتر و بهتر بود، از این رو، آنها اقدام به طراحی و توسعه تانکی به نام چلنجر۱ کردند که در ادامه آغاز گر تولید خانواده تانک چلنجر شد.
سال ۱۹۸۳، چلنجر به خدمت ارتش بریتانیا درآمد. همان طور که میدانید چلنجر توسعه یافته پروژه شیر ۲ ارتش ایران بود که با رخ دادن انقلاب لغو شد. ولی انگلیسی ها برای جایگزینی چیفتن این برنامه را ادامه دادند و چلنجر را ساختند. چلنجر۱ به مانند چیفتن از توپ توانمندی منتفع بود ولی زره کارآمدی داشت و تانکی بسیار شایسته بود و حضورش در جنگ خلیج فارس نیز بسیار موفقیت آمیز بود.
چلنجر۱ در سال ۲۰۰۱ از خدمت خارج شد و جای خود را به نسل بعدی اش یعنی تانک چلنجر ۲ داد.
چلنجر ۲ همزمان با خدمت چلنجر۱ طراحی شده بود و از سال ۲۰۰۲ فعالیت خود را در ارتش بریتانیا آغاز کرد و تاکنون همچنان در نیروهای نظامی انگلیس خدمت می کند.
تاریخچه ی تولید چلنجر ۳
طرح اولیه (براساس چلنجر ۲ مگاترون) مجهز به سیستم استتار متحرک در سال ۲۰۱۶
چلنجر ۳ چهارمین تانک با این نام خواهد بود، اولین تانک، چلنجر-کروز است که متعلق به جنگ جهانی دوم است و از شاسی تانک Cromwell ساخته و به یک توپ ۱۷ پوندی QF مجهز شده بود. دومی چلنجر ۱ در دوران جنگ خلیج فارس بود که تانک اصلی جنگ ارتش بریتانیا (MBT) از اوایل دهه ۱۹۸۰ تا اواسط دهه ۱۹۹۰ بود، زمانی که چلنجر ۲ پس از جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ جانشین آن شد.
در سال ۲۰۰۵، وزارت دفاع انگلستان نیاز به یک برنامه پایداری قابلیت (CSP) را برای افزایش طول عمر چلنجر ۲ تا اواسط دهه ۲۰۳۰ و ارتقای تحرک، کشندگی و بقای آن تشخیص داد. برنامه‌ریزی شده بود که CSP تا سال ۲۰۲۰ تکمیل شود و قرار بود تمام ارتقاءها ، از جمله نصب یک نوپ ۱۲۰ میلی‌متری جزئی از برنامه باشد. تا سال ۲۰۱۴، برنامه CSP با برنامه تمدید طول عمر (LEP) جایگزین شد که دامنه مشابهی را در جایگزینی اجزای منسوخ و افزایش عمر مفید تانک از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۵ داشت، با این حال نصب اسلحه ۱۲۰ میلی‌متری جدید، به ظاهر از برنامه خارج شده بود.
در سال ۲۰۱۴، ارتش بریتانیا بخشی از اهداف برنامه LEP ارائه کرد و آن را به چهار حوزه کلیدی تقسیم کرد :
– ارتقاء سایت های آتش و هدفگیری توپچی و دید فرمانده و همچنین جایگزینی دید حرارتی و دید توپخانه ای با تصویر برداری حرارتی از نسل سوم.
– ارتقاء کامپیوتر کنترل آتش، پنل کنترل آتش و واحد پردازش اسلحه اصلی تانک.
– پیشرفت تحرک شامل ارتقاهایی از جمله سیستم تعلیق هیدروگاز نسل سوم، فیلتراسیون هوا بهبود یافته، تزریق سوخت ریل مشترک CV-12، انتقال و خنک کننده.
– ارتقاء دسته‌های کنترل توپچی، رابط‌های سازگار با معماری عمومی خودرو، افزایش پردازش روی برد و بهبود رابط ماشین انسانی.
وزارت دفاع همچنین شروع به ارزیابی سیستم های حفاظت فعال (APS) در چلنجر ۲، از جمله MUSS و Rheinmetall’s ROSY Rapid Obscurant System کرد.
در اوت ۲۰۱۶، وزارت دفاع قراردادهای مرحله ارزیابی را به چندین شرکت برای برنامه تمدید عمر اعطا کرد که عبارت اند از تیم چلنجر ۲ (کنسرسیومی به رهبری بی ای ایی سیستمز و جنرال داینامیکس) / دفنس سی ام آی / ریکاردو پی ال سی / راین متال/ و لاکهید مارتین.
در نوامبر همان سال، وزارت دفاع دو تیم به رهبری بی ای ایی سیستمز و راین متال را برای رقابت برای LEP انتخاب کرد که در آن زمان ارزش آن ۸۰۲ میلیون دلار برآورد شد.
در ۲۲ مارس ۲۰۲۱، وزارت دفاع ، مقاله فرماندهی دفاع در عصر رقابتی را منتشر کرد که برنامه‌های ارتش بریتانیا برای ارتقاء ۱۴۸ تانک چلنجر ۲ و ارتقا آنها را تحت پروژه چلنجر ۳ را تایید کرد. وزارت دفاع تایید کرد که قرارداد با شرکت های مربوطه به ارزش ۸۰۰ میلیون پوند (به عبارتی ۱ میلیارد دلار) در ۷ مه ۲۰۲۱ امضا شده است. (یعنی به ازای هر دستگاه تانک چلنجر ۲ نیازمند ۶.۸ میلیون دلار هزینه برای تغییر استاندارد به چلنجر ۳ است.) پیشنهاد ارتقاء گسترده تر راین متال، از جمله نوپ ۱۲۰ میلی متری جدید، پذیرفته شده بود. انتظار می‌رود قابلیت عملیاتی اولیه تانک‌های ارتقا یافته تا سال ۲۰۲۷، با قابلیت عملیات کامل تا سال ۲۰۳۰ اعلام شود.
قابلیت ها و ویژگی های تانک چلنجر ۳
چلنجر ۳ یک تانک ام بی تی (تانک اصلی میدان نبرد) برنامه ریزی شده است که به صورت اختصاصی برای ارتش بریتانیا به وسیله تبدیل تانک های موجود چلنجر ۲ توسط شرکت های (بی ای ایی سیستمز BAE Systems) و (راین متال Rheinmetall) تولید خواهد شد.
چلنجر۳ دارای یک برجک کاملاً جدید با زره بدنه بهبود یافته است. مهم ترین تغییر از چلنجر۲ به چلنجر ۳، جایگزینی سلاح اصلی چلنجر از یک توپ اصلی ۱۲۰ میلی متری L30A1 ساخت انگلستان به توپ ۱۲۰ میلی متری L55A1 است (که خود نسخه ارتقا یافته L55 است که بر روی لئوپارد ۲ ای ۶/۲ نصب شده است، این توپ در دیگر تانک های اعضای ناتو استفاده شده و مشترک ناتو است.
چلنجر۳ و مقایسه با چلنجر ۲
ورود به جزئیات
تانک چلنجر ۳ همانند چلنجر۲ دارای چهار خدمه است.
راننده در جلوی خودرو در قسمت میانی قرار دارد و تنها یک پیرسکوپ ولی بزرگ و مجهز به دید حرارتی نسل دوم در اختیار دارد. برجک سه خدمه دارد.
فرمانده و توپچی در سمت راست برجک قرار دارد و فرمانده کمی بالاتر از توپچی قرار میگیرد و گلوله گذار نیز در سمت چپ (به سبک چلنجر ۲ و آبرامز) که وظیفه بارگذاری مهمات تانک را به صورت دستی بر عهده دارد.
چلنجر ۳ از بدنه ارتقاء یافته چلنجر ۲ استفاده می کند. موتور و سیستم تعلیق نیز ارتقاء یافته اند. این تانک مجهز به یک برجک کاملا جدید با فناوری پیشرفته است و یک توپ ۱۲۰ م م جدید را در خود جای داده است.
چلنجر ۳ به صورت استاندارد ۶۶ تن وزن دارد و ابعاد کاملا مشابهی با چلنجر ۲ دارد که در جدول زیر می توانید ببینید. (به واحد متر)
| طول (همراه با لوله توپ ) | طول | عرض | ارتفاع |
| ۱۱.۵ | ۸.۳ | ۳.۵ | ۲.۵ |
چلنجر ۳ مجهز به یک توپ بدون خان با کالیبر ۱۲۰ میلی متر معادل ۱۲ Cm ساخت شرکت آلمانی Rheimetall از نوع L-55 و مدل A1 است. این مدل از توپ Rh-120 بر روی لئوپارد ۲ ای۶ و ای۷ و همچنین تانک آلتای ساخت ترکیه استفاده شده و حالا چلنجر ۳ از دیگران کاربران مدل A1 توپ ال-۵۵ است.
ادعا می شود که توپ جدید چلنجر۳ بسیار کشنده تر از توپ L-30 e4 چلنجر ۲ است و اکثر مهمات ۱۲۰ م م ناتو را شلیک می کند و قدرتمند ترین مهمات های موجود ساخت آلمان توان نفوذ در تمامی تانک های ام بی تی دنیا را دارد. ارتش بریتانیا مهمات های آلمانی را تحت امتیاز در خود انگلیس تولید خواهد کرد. علاوه براین، این مهمات را می توان برای دستیابی به تخریب بیشتر اهداف برنامه ریزی کرد.
شلیک چلنجر 3، توپ مورد نظر L-55A1 نام دارد که بهترین مهمات ممکن را پرتاب می کند
چلنجر ۳ به احتمال زیاد از مهمات های انرژی جنبشی دی ام ۵۳ و دی ام ۶۳ استفاده خواهد کرد که توان نفوذ آن به ترتیب حدود ۷۶۰ م م و ۷۲۰ م م است و دست کم دی ام ۵۳ از بهترین گلوله ال ۳۰ یعنی ال ۲۷ قویتر است ولی توان مشابه با دی ام ۶۳ دارد. مهمات انفجاری ترکش دار دی ام ۱۱ و مهمات خرج گود دی ام ۱۲ برای این توپ برای شلیک نیز در دسترس است.
لوله تانک مستقیما به سایت توپچی وصل است، ولی قابلیت اتصال به سایت پانورماتیک فرمانده را نیز دارا می باشد. این لوله به مانند همه تانک ها دارای یک تثبیت کننده برای شلیک دقیق در حین حرکت است. این لوله قابلیت زاویه گیری تا ۲۰ درجه رو به بالا و ۹ درجه رو به پایین را دارد.
تانک در مجموع ۵۰ گلوله حمل می کند که به صورت دستی توسط لودر بارگذاری می شوند. همچنین هم راستا با اسلحه اصلی، یک مسلسل ۷.۶۲ م م وجود دارد که ۴۰۰۰ گلوله دارد.
(البته لازم به ذکر است زمانی که چلنجر به خدمت ارتش بریتانیا درآید مهمات قویتری برای این توپ توسعه خواهد یافت و بی شک با وجود تانک آرماتا روسی که به شدت زره پوش شده است لازم است مهمات قویتری برای تولید شود.)
موتور و سیستم تعلیق تانک جدید، نسبت به چلنجر۲ پیشرفت داشته است. انتظار می رود که تانک چلنجر۳ بریتانیایی می تواند به سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت دست یابد. علاوه بر این تغییرات در سیستم تعلیق منجر به بهبود دقت شلیک در حین حرکت شده است.
چلنجر۲ با وجود طراحی دهه ۱۹۹۰ ولی با وجود سنش همچنان یکی از زره پوش ترین و محافظت شده ترین تانک های MBT در جهان است و سطح بسیار بالایی از محافظت در برابر آتش سلاح های ضد تانک و ضد زره را ایجاد و فراهم می کند. چلنجر۳ از زره ماژولار جدیدی استفاده می کند و طبیعتاً میزان مقاومت آن در برابر خرج گود و انرژی جنبشی بهبود یافته. این زره ترکیب و فرمول سری دارد ولی به نظر می رسد ترکیبی از فولاد و عناصر محکم استفاده شده است.
قطعا زره چلنجر۳ نسبت به چلنجر۲ بهبود یافته ولی چون اعداد آن محرمانه س قصد یک بررسی جهت پی بردن به توان دفاعی زره چلنجر۳ داریم.
جدول زیر میزان زره چلنجر۲ را نشان می دهد.
| جلوی بدنه در برابر خرج گود | ۲۳۰ میلیمتر تا ۱۴۲۴ میلیمتر |
| جلوی بدنه در برابر انرژی جنبشی | ۲۸۱ میلیمتر تا ۱۰۲۷ میلیمتر |
| جلوی برجک در برابر خرج گود | ۷۶۳ میلیمتر تا ۲۰۰۰ میلیمتر |
| جلوی برجک در برابر انرژی جنبشی | ۶۶۸ میلیمتر تا ۱۲۵۰ میلیمتر |
برای مثال قویترین مهمات تانک های روسی، که از توپ ۱۲۵ م م توسط تی ۹۰ و تی ۷۲ بی۳ شلیک می شوند از نوع انرژی جنبشی بیش از ۶۵۰ میلی متر توان نفوذ دارند و از نوع خرج گود حدود ۹۰۵ تا ۹۱۵ میلی متر. قویترین موشک ضد تانک روسی از نوع ای تی ۱۴ کورنت هم نهایتا ۱۴۰۰ میلی متر در زره نفوذ می کند.
خب مشخصا سلاح های روسی سختی در مقابل زره چلنجر۲ دارد، حالا در نظر بگیرید که زره تقویت شده چلنجر ۳ در مقابل این مهمات قرار دارد. دیگه نفوذ در آن تقریبا غیر ممکن است.
البته به نظر می رسد مهماتی که از تانک آرماتا روسها پرتاب خواهند کرد ، خیلی قوی تر از مهمات کنونی هستند. طبق داده ها و اطلاعات منابع، گلوله Vacuum-1 با توان نفوذ در زره های ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ م م در مسافت ۲۰۰۰ متر که از آرماتا شلیک می شود، دست کم در مسافت های بالای ۱۵۰۰ متر توان شکار چلنجر ۲ را دارد ولی امکان دارد حداقل از رو به روی برجک و بدنه نتواند چلنجر ۳ را تسلیم کند.
زره چلنجر ۳ قابلیت نصب زره واکنشی را در قسمت زیرین بدنه و قسمت جانبی دارد و میزان مقاومت زره تانک را در برابر موشک ها و راکت های ضد تانک افزایش می دهد.
تانک دارای ۱۰ نارنجک انداز دودزا به مانند چلنجر ۲ است که ۵ تا ۵ تا در سمت راست و چپ نصب شده اند. همچنین تانک چلنجر ۳ مثل چلنجر ۲ مارک ۲ قابلیت نصب سامانه دفاع فعال تروفی را دارد.
تروفی یک سیستم دفاع فعال ساخت رژیم صهیونیستی اسرائیل است که جدیدا تانک های غربی همچون مرکاوا مارک ۴ و آبرامز آمریکایی از آن بهره میبرند که چلنجر ۳ نیز به کاربران این سامانه اضافه شده است.
این سیستم شامل چهار رادار ارایه فازی از نوع EL/M-2133 که در چهار سمت برجک تانک نصب شده است و شامل دو پرتاب گر در هر سمت تانک است که هر یک دارای شش مهمات برای پرتاب ساچمه های (همانند گلوله شاتگان) برای نابودی هدف است. این سیستم در هر ثانیه میتواند دست کم دو بار شلیک کند و در هر سمت تنها با یک هدف در یک زمان درگیر می شود. این سیستم ۱ تا ۳ تن به وزن چلنجر۳ اضافه خواهد کرد و میتوان آن را بر علیه هر مهماتی غیر مهماتهای انرژی جنبشی شلیک کرد. (زیرا بیش تر برای مقابله با موشک و راکت ضد تانک به کار می رود.) قیمت هر واحد تروفی سیصد هزار دلار است.
چلنجر ۳ مجهز به تروفی که پرتابگر سامانه با فلش زرد مشخص شده است
یکی از ارتقائاتی که بر روی چلنجر ۳ انجام شده است تغییر شنی شاسی تانک است، اگرچه در چلنجر ۲ از کفشک های پلاستیکی استفاده شده، ولی چلنجر۳ از کفشک های جدید بهره میبرد و باعث تحرک بهتر تانک و همچنین نرمی سیستم تعلیق تانک شده است. با دقت به تصاویر موجود می توان حدس زد که در چلنجر۳ از شنی های لئوپارد ۲ استفاده شده است.
تانک از یک موتور دیزل با کد cv-12 پرکینز همراه با توربو شارژر استفاده می کند. ۱۲۰۰ اسب بخار قدرت دارد و می تواند رانش به وزن ۱۵ تا ۱۷ را ایجاد کند و تانک را به سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت (Km/h) برساند. برد تانک در حالت عادی ۵۰۰ کیلومتر است.
تانک چلنجر ۳، در قسمت جلوئی دارای شیب ۶۰ درجه و در قسمت جانبی دارای شیب ۳۰ درجه است.
چلنجر ۳ از سیستم کنترل آتش پیشرفته استفاده می کند. سامانه آتش روزانه و شبانه از نوع نسل سوم است. به نظر می رسد
یک سیستم در قالب سامانه های آتش و هدفگیری، یک سیستم خودکار وجود دارد که اهداف را شناسایی و ردیابی می کند. به طور کلی به روشی مشابه تلفن های هوشمند عمل می کند. یعنی سایت آتش چلنجر ۳ ابتدا با نظارت بر محیط اهداف را شناسایی و سپس قفل بر روی دشمن را انجام می دهد. در ادامه می تواند اهداف را دسته بندی کند و طی یک آنالیز براساس فعالیت و میزان خطر اهداف، آنها را در صف قرار می دهد.
فرمانده نیز یک سایت پاناروماتیک در اختیار دارد که به فرمانده قابلیت شکارچی- قاتل را می دهد. فرمانده می تواند با این سایت بر میدان نبرد نظارت کند و یا حتی کنترل آتش را به دست بگیرد. همچنین چلنجر ۳ دارای دوربین های تصویر برداری حرارتی می باشد.
قرمز : نارنجک انداز دودزا/ قهوه ای : مسلسل ۷.۶۲ م م / نارنجی : سایت توپچی / آبی : سایت درگیری شبانه و دید حرارتی / زرد : سایت پانارومیک فرمانده برای نظارت در میدان نبرد
سخن نویسنده
حجم تجهیزات ارتش انگلستان مدام در حال کاهش است. در اوائل دهه ۱۹۸۰ ارتش بریتانیا ۹۰۰ عراده تانک در اختیار داشت. اما انگلیسی ها معتقدند کیفیت مهم است، نه کمیت. هر چقدر هم تانک های چلنجر ۳ خوب باشند، توان زرهی این ارتش دیگر قابل اعتماد نیست. در آینده انگلستان ۱۴۸ عراده تانک خواهد داشت که این میزان در قالب دو هَنگ زرهی فعالیت خواهند کرد. چنین اعدادی، فقط برای نیروی واکنش سریع کافی است تا واحدها را در مواقعی که به آن نیاز دارید و در جایی که به آن نیاز دارید، به کار ببرید.
از آنجایی که جنگ روسیه و اوکراین، نبرد زرهی را دوباره در کانون توجه قرار داده است، ارتش بریتانیا اعلام کرده که پروژه ارتقای تانک چلنجر- سه در تاسیسات آرمسترانگ ورکز در نیوکاسل در شمال شرق انگلستان آغاز شده است.
————————–
نکته: این مقاله در ادامه و در ماه های آتی در صورت کسب اطلاعات دقیق تر و بیشتر و البته موثق تر بروزرسانی خواهد شد.
با تشکر از خواننده گرامی
| کشور سازنده | انگلستان (با همکاری آلمان) |
| سال خدمت | شروع فعالیت از سال ۲۰۲۷ |
| خدمه | ۴ (فرمانده/توپچی/راننده/گلوله گذار) |
| موتور | دیزل cv-12 پرکینز توربو شارژ با توان ۱۲۰۰ اسب بخار |
| وزن | ۶۶ تن |
| تسلیحات | یک توپ ۱۲۰ میلی متری L-55 A1 با توان پرتاب گلوله های جنبشی و خرج گود با ۵۰ گلوله / یک مسلسل ۷.۶۲ م م با ۴۰۰ گلوله |
| دامنه برد | ۵۰۰ کیلومتر
(امکان برد بیشتر با مخازن سوخت اضافی) |
| سرعت | حداکثر ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت (km/h) |
