تاریخ دامپزشکی ارتش ایران
تاریخ دامپزشکی ارتش ایران
دایره دامپزشکی ارتش قبل از اداره دامپزشکی کشوری تاسیس شد. دکتر”کاره” دامپزشک نظامی فرانسوی در زمان مظفرالدین شاه به عنوان دامپزشک اصطبل سلطنتی در ایران مشغول فعالیت گردید. مدتی پس از اینکه کاره ایران را ترک گفت دکتر بروشه و دکتر موله فرانسوی چندی در تشکیلات قشونی به عنوان دامپزشک مشغول فعالیت بودند.در آن زمان نیروی محرکه و حمل و نقل نظامی، اسب بود بنابراین به دامپزشکان نیاز زیادی داشتند. در سال 1293ش ، اولین مدرسه دامپزشکی ایران یعنی مدرسه دامپزشکی ژاندارمری به وسیله ی معلمین دامپزشک سویدی در تهران تاسیس و از آن به بعد تشکیلات نوین دامپزشکی ارتش ایران پایه گذاری شد. سرهنگ دکتر ابوطالب شیخ مشهور به مشیراعلم، افسری که پزشکی را در اطریش تحصیل کرده بود در سال 1293ش به مترجمی معلمین مدرسه ی دامپزشکی ژاندارمری برگزیده شد و پس از اتمام دوره ی اول این مدرسه (1295ش) در امتحانات شرکت کرده و دیپلم دامپزشکی را دریافت داشت. هم او بنیان گذار تشکیلات نوین دامپزشکی ارتش ایران است. آن شادروان تا حوالی 1310 دامپزشکی ارتش را اداره می کرد، سپس به وزارت کشاورزی منتقل شد و در سال 1342 درگذشت. سرلشگر اسدالله فتحی که در سال 1295 مدرسه دامپزشکی ژاندارمری را به پایان رسانیده بود اولین محصل ایرانی است که برای تحصیل دامپزشکی به اروپا رفت. او در سال 1303 در مدرسه دامپزشکی آلفر به تحصیل مشغول شد و آن را در سال 1306 به پایان رسانید. وی از سال 1310 تا سال 1327 رییس اداره دامپزشکی ارتش بود و در ضمن اولین رییس دانشکده دامپزشکی تهران است. در سال 1305 ده نفر از محصلین به عنوان بورسیه ارتش برای تحصیل به فرانسه اعزام شدند: یدالله شریف، رضا رستگار، عبدالکریم ایادی، محمد علی شاهین، محمد علی میرزا شمس، حسین شیبانی ، علی پایور، محسن سلطانی، علی اکبرغفوری، محمد علی برافروخته. نیمی از اینان در دانشکده دامپزشکی آلفر و پنج نفر دیگر در دانشکده دامپزشکی تولوز به تحصیل پرداختند. از دیگر کسانی که از طرف ارتش برای تحصیل دامپزشکی به فرانسه رفتند، عباس ایزدپناه، سلیمان و رحمت الله دیهیمی، میرمفید فکرت،ملک زاده و مهدیقلی علوی مقدم را می توان ذکر کرد. سرهنگ دکتر محمد علی برافروخته در ضمن از استادان قدیمی دانشکده دامپزشکی بود که تا حوالی 1324 در این دانشکده تدریس میکرد. وی چندین مقاله در مورد تاریخ دامپزشکی نگاشت و کتاب تشخیص بیماریهای دام را به اتفاق سرهنگ دکتر شریف در سال 1329 به چاپ رسانید. دکتر محمد علی شمس، مدتی استاد دانشکده ی دامپزشکی تهران بود و کتاب بهداشت و بازرسی خوراکی ها را در سال 1326 منتشر کرد. اداره بهداشت مواد غذایی شهرداری تهران توسط وی تاسیس شد. نامبرده پزشکی را نیز تحصیل کرد و به ریاست سازمان انتقال خون ارتش برگزیده شد. در تلگرافی که سرپرسی ساکس سفیر انگلیس در سال 1920 به وزارت خارجه لندن فرستاده لزوم برقراری سرویس بهداری و دامپزشکی در قشون مورد بحث قرار گرفته است. سروان دکتر کارپانتیه ی فرانسوی که در سال های 1307-1311ش، کارشناس دامپزشکی در ارتش بود گوید: اداره دامپزشکی ارتش گرچه نواقص زیادی دارد ولی با تشکیلات دامپزشکی کشوری که هنوز اساسی ندارد قابل مقایسه نیست. دراداره دامپزشکی ارتش 35 افسر مشغول فعالیتند که تنها 4 نفر آنها دامپزشک تحصیل کرده فرانسه می باشد. بقیه یا شاگردان سابق مدرسه دامپزشکی سویدی یا دست پروردگان آنانند. در این زمان(1311) یک آموزشکده ی نعلبندی نیز فعالیت دارد که دوره ی آن دو سال است و توسط 2 درجه دار نعلبند فرانسوی اداره می شود. علاوه براین ، دو دامپزشک ارمنی ایرانی که دانشکده دامپزشکی “بنگال” را طی کرده اند، و دو دامپزشک روسی به طور قراردادی در دامپزشکی ارتش فعالیت دارند. آموزشکده نعلبندی ارتش تا اواخر دهه 1340 فعال بود در سال 1341 مرحوم دکتر نبی هوشیار (بعدا خودکشی کرد) این آموزشکده را اداره می کرد. آموزشکده درجه داری دامپزشکی نیز در اداره امور دواب ارتش فعالیت داشت و اینجانب(دکتر حسن تاج بخش) در سال 1341در دوران خدمت نظام وظیفه در آنجا کالبد شناسی اسب تدریس می کردم. پس از سرلشگر فتحی، سپهبد مهدیقلی علوی مقدم از سال 1327 تا 1329 و پس از وی برادرش سرلشگر علوی مقدم تا سال 1330 رییس اداره دامپزشکی ارتش بودند. سرتیپ دکتر رحمت االه فتحی تا سال 1334و بعد از او سپهبد وفا و پس از وی سرلشگر شیوایی، و مدت کوتاهی در سال 1339سرتیپ دکتر سلیمان دیهیمی ریاست این اداره را به عهده داشتند. دکتر دیهیمی در مورد بیماری مشمشه مطالعات جالبی انجام داده است. از سال 1339-1346سرتیپ دکتر رحمت الله دیهیمی اداره دامپزشکی و امور دواب ارتش را اداره می کرد. سپس سرتیپ دکتر جهانگیر اشیدری تا سال 1351 ریاست دامپزشکی ارتش را به عهده داشت و پس از او سرتیپ دکتر پزشک تا1357 به این سمت مشغول بود. پس از انقلاب اسلامی ایران، سرهنگ دکتر حاجی زاده فلاح تا 1358،سرهنگ دکتر مجید روزبه تهرانی از اواخر 58تا 5/12/1363، سرهنگ دکتر محسن ماجدی از اسفند 63 تا سال 1372 و پس از وی به ترتیب سرهنگ دکتر ککلو، و سرهنگ دکتر کردستانی عهده دار این سمت بودند. باز از بین رفتن اسب در ارتش ایران اداره دامپزشکی ارتش تنها وظیفه بهداشت و نظارت بر مواد غذایی را بر عهده دارد. همکاران دامپزشک ارتشی در طول حدود 75 سال فعالیت اداره دامپزشکی ارتش همواره منشا خدمات ارزنده ای در جهت مبارزه با بیماری های اسب و پیشگیری از برخی بیماری های مشترک انسان و دام بوده اند.
شهیدان دامپزشک: ای شهیدی که به خون غرقه و گلگون کفنی
جامه ی عشق به تن کرده و گل پیرهنی گروهی از دانشجویان برومند عزیز دامپزشکی نیز در جنگ تحمیلی نقد جان را نثار کردند و سود همیشگی یافتند که از آن جمله اند: شهید علیرضا فقیه میرزایی، شهید علی حاتمی،شهید محبت علی عودی،شهید پور مهدی، شهید رجبعلی افسری، شهید دکتر رضا جلوه گران. قبل از انقلاب اسلامی نیز چند نفری از دامپزشکان شهید شدند. از جمله سرگرد دکتر مصطفی گلسرخی فرزند مرحوم دکتر مرتضی گلسرخی در سوم شهریور 1320 بر اثر حمله روسیان به پادگان ارومیه کشته شد، سرهنگ دکتر معین آزاد فرمانده ایلخی مراغه در روز 14 آذرماه 1324 در جریان حمله فرقه دموکرات ربوده و کشته شد و مزار او در محوطه ایلخی مراغه است. یاد همه شهیدان اسلام و ایران گرامی باد.
منبع: کتاب تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران(جلد دوم) نویسنده:دکتر حسن تاجبخش ناشر:دانشگاه تهران
