بالگرد گازل

در میانه دهه  1960 ارتش فرانسه  نیاز به یک بالگرد سبک چند منظوره در کلاس الوئت  3 بود . کمپانی فرانسوی  مشهور Aérospatiale به سرعت دست به کار شد تا بتواند بالگردی پرقدرت تر از الوئت 3 را تولید کند تا در بازار جهانی نیز برای خود نامی نیز کسب کند. کار بر روی نسخه بزرگتر و پنج نفره الوئت 2 شروع شد و در سال 1967 اولین نمونه با نامی اس ای 340 پرواز کرد که شامل روتور دم معمولی مانند الوئت 2 بود.ولی در پیش نمونه دوم تعویض شد و روترن به  شکل یک فن در درون دم تغییر کرد که بعدها در دیگر طرح های نیز به کار رفت.بالگرد جدید ای اس 341 نامیده شد و چهار پیش نمونه از ان تولید شد  و حتی جهت ازمونهای پروازی به انگلستان  نیز اعضام شد. در نهایت در  سال 1971 وارد خط تولید شد و به ان لقب گازل به معنی غزال داده شد. طی دوران ازمایش دو بار رکورد سرعت بالگرد های  را شکست . انگلستان  از این بالگرد بسیار  خوششان امد و طی قرار دادی اجازه تولید 292 فروند بالگرد گازل را در شرکت وستلند انگلستان گرفت ولی در نهایت  262 فروند گازل در انگلستان در مدل های مختلف بیشتر  برای ارتش  و تعداد برای بازار غیر نظامی ساخته شد.

گازل برای جایگزین خانوده الوئت  2 و 3 در فرانسه  ساخته شد اگرچه برخی خصوصیات  انها را به ارث برد ولی نواوری های  های بسیار نیز داشت  از جمله استفاده از روتور متفاوت فن مانند در داخل دم که در مصرف انرژی برای چرخاندن روتور  صرفه جویی میکرد  ایمنی بیشتری داشت  و در سرعت های بالا نیاز به انتقال قدرت کمتری به این گون روتور داشت که خود باعث  افزایش سرعت  گازل شد بود.

توان حمل پنج  خدمه دو نفر جلو و سه نفر عقب و 550 کیلوگرم بار اویخته داشت ،دارای یک ملخ سه تایی و یک موتور توربوشفت 590 اسب بخاری بود. اولین بالگرد با مجوز برای پرواز تک خلبان بود و دارای  سامانه های پروازی ساخت هانیول بود و دارای  یک خلبان خودکار دو طرفه برای افزایش کارایی  خلبان در پرواز تک نفره بود.در طراحی تلاش  بسیاری  زیادی شده بود تا از قطعات نیاز به روغن کاری  فراوان و یا قطعاتی که  نیاز به مایعات خاص دارند کمتر به کار گرفته شود  و اکثر  قطعات دارای عمر 700 ساعت و برخی موارد 1300 ساعت بود. تاکید بر تعمیر و نگهداری اسمان دسترسی اسان به بخشهای مختلف و طول عمر بالای قطعات باعث موفقیت در بازار شد بود.مدلهاتی مختلفی از گازل  برای نقشهای مختلف ساخته شد که شامل اس ای 342 ام نسخه ضد تانک برای ارتش فرانسه که صادر نیز شد و مجهز به شش موشک هدایت نیم خودکار هات بود،ای اس 314 اف مسلح به توپ 20 م م و موشک هوا به هوای مستیرال و از دهه 1990 نسخه  شناسایی مجهز به یک سامانه دید حرارتی  بر روی کابین بود که گازل ویوانت نامیده میشد.اگرچه گازل را همواره با نام موشک ضد تانک هات میشناسند  ولی در طول خدمت در برخی کشورها بر روی ان موشک تاو، هلفایر و مالیوتکا  نیز نصب شد. نسخه مسلح به موشک هات دارای یک پیرسکوپ هدفگیری در بالای سر کابین بود که توسط افسر اسلحه برای نشان گیری موشک هات استفاده میشد. هات دارای برد 4000 متر و توان نفوذ در 750 تا 1300 م م زره بسته به مدل است

گازل در سراسر جهان

چین:این کشور هشت فروند از این بالگرد را در دهه 1980 به دست اورد مذاکراتی  برای تولید تحت امتیاز  انجام داد ولی به نتیجه ای نرسید.

فرانسه: به عنوان کشور سازنده میزان زیادی غزال به خدمت بخش های مختلف ارتش در امد طی درگیری های زیادی از انها مسلح به موشک  هات و یا به عنوان بالگرد ارتباطی بهره برد از چاد  تا جنگ خلیج فارس 1 نبرد سومالی و جی بوتی.اخرین درگیری گازل برای فرانسه  شرکت در نبرد بر ضد ارتش غزافی درسال 2011 در لیبی بود. اگرچه ورود به خدمت بالگرد  تایگر برای جایگزینی  گازل دست کم در نقش ضد تانک بود  ولی همچنان 140 گازل در خدمت ارتش  فرانسه است

عراق:عراق در اواخر دهه 1970  تواسنت  40 فروند بالگرد گازل مسلح به هات از فرانسه  دریافت  کند که از انها در جنگ علیه ایران استفاده کرد. عراق از گازل  در کنار میل 24  برضد ارتش ایران بهره برد ولی عدم وجود تانک  مناسب باعث عدم کارایی  لازم شد. در زمان جنگ خلیج عراق  از 40 فروند تحولی هنوز 20 فروند را در خدمت داشت . این بالگردهنوز در خدمت ارتش عراق است ولی نه گازل های صدام. این کشور  در سال 2008  از فراسنه 6 فروند گازل دریافت کرد البته مجهز به موشک  هات نیستند.

سوریه: سوریه از گازل در جنگ سال 1982 بر ضد اسرائیل بهره برد. موشک هات و گازل بزرگترین  نگرانی خدمه تانک های اسرائیلی بودند که از قرار معلوم تعدادی از زره پوشهای اسرائیل را نیز نابود کرد   ولی با گذشت زمان  و از دست رفتن برتری هوایی سوری ها حملات گازل ها نیز رفته رفته کمتر شد.سوریه مدعی نابودی 30 تانک و 50 نفربر اسرائیل در مقابل 5 گازل است و اسرائیل  مدعی  از دست دادن 7 تانک در برابر 12 گازل است (ادعای اسرائیل  خیلی مشکوک  است زیرا تاثیر بالگردی چون  گازل دیگر اینقدر کم نیست).بعد از جنگ سوریه که به توان بالگرد های ضد تانک پی برده بود دست  به خرید 50 بالگرد میل 24 از شوروی زد.بین 15 تا 30 فروند گازل همچنان در خدمت است

کویت:در زمان حمله عراق به کویت این کشور 15 گازل داشت  که همگی به عربستان گریختند و بعد از اغاز حمله غرب  به عراق در کنار دیگر نیروها با موشک  هات به شکار تانک های عراقی رفتند.همچنین 13 فروند گازل در خدمت کویت است

اکوادور:این کشور از اکوادور بر ضد پرو بهره برد.16 فروند گازل در خدمت است

انگلستان:انگلستان بعد از فرانسه  بزرگترین دارنده این بالگرد بود که از ان به صورت گسترده ای استفاده کرد.در جریان فارکلند از گازل با راکت 68 م م در جنگ  استفاده شد،در جنگ سال 1991 خلیج و جنگ سال 1999 یوگسلاوی . در جریان حضور   نیروی های  انگلستان در افغانستان گازل عالی عمل کرد و با 80% امادگی رزمی بهترین بالگرد انگلیسیها  در افغانستان  بود.اگرچه گازل در سال 2012 از خدمت خارج شد ولی در برخی نیروی های نظامی  و پلیس انگلستان همچنان تا سال 2018 در خدمت باقی خواهد ماند.

یوگسلاوی:شرکت سوکو در یوگسلاوی 132 فروند گازل را تحت امتیاز  تولید کرد. انها را مجهز به نسخه نیم خودکار هدایت سیمی مالیوتکا کرد و از انها در درگیری های قومی در بسنی و کوزو بهره برد.بعد از  فروپاشی یوگسلاوی  این بالگردها بین ارتش صربستان و بسنی تقسیم شد.همکنون حدود 40 گازل در خدمت ارتش صربستان است

لبنان:ارتش لبنان در دهه 1980 تواسنت  8 فروند گازل را به دست  اورد و نه فروند نیز از امارات به صورت دست دوم تحولی گرفت . معمولا به دلیل کمی بودجه انها در انبار نگهداری میشود  و تنها درشرایط  خاص مانند درگیر با نیروی های فتح اسلام درسال 2007  از انها بهره برده میشود.صد  موشک هات توسط  فرانسه  درسال 2010  تحویل لبنان شد و ممکن  است تعداد بیشتری گازل به لبنان تحویل شود.

مراکش:مراکش 24 فروند گازل مسلح به راکت  و توپ را دریافت کرد و از انها بر علیه شورشیان صحرای غربی بهره برد.

مصر: این کشور در دهه 1970 دست به قرار دادی با فرانسه و وستلند انگلستان  برای تولید تحت امتیاز  40 فروند گازل در داخل مصر زد که خط تولید توسط وستلند در این کشور تاسیس شد.ولی در نهایت  مصر 108 فروند گازل را تولید کرد.گفته شده 50 فروند از این بالگردها به صورت غیر قانونی در اواخر دهه 1980 از طریق اسرائیل به افریقای جنوبی منتقل شد.  حکومت اپرتاید افریقای جنوبی در ان زمان مورد تحریم های بین المللی  قرار داشت.

نمونه های مختلف :

اس ای  340 :اولین نمونه تولید با دمی شبیه الوئت 2

اس ای 341: چهار پیش نمونه برای تکمیل فرایند ازمونها

اس ای  341.1001 :اولین نمونه تولید در سال 1971

اس ای  341 بی:نسخه تولید در انگلستان در ویتلند که 158 فروند از ان ساخته شد . اولین نمونه در سال 1972 از خط تولید خارج شده است

اس ای 341 سی:نسخه اموزشی به برای نیروی زمینی انگلستان تولیدی در وستلند . 30 فروند از این مدل ساخته شد

اس ای 341 دی:نسخه اموزشی برای نیروی هوایی انگلستان  تولید در وستلند. 14 فروند ساخته شد.

اس ای  314 ائی:نسخه ارتباطی برای ارتش انگلستان  تنها یک فروند ساخته شد

اس ای  341 اف: نسخه ساخته شده برای نیروی زمینی فرانسه . برخی مجهز به توپ 20 م م شدند.

اس ای  341 جی:نسخه  غیر نظامی

اس ای  341 اچ:نسخه صادراتی  و تولید شده در سوکو یوگسلاوی

اس ای 342 ج:نسخه غیر نظامی

اس ای 342کا:نسخه صادراتی برای مناطق گرمسیر مجهز به موتور قویتر 620 اسب بخاری:اولین مشتری کویت بود

اس ای 342 ال : نسخه نظامی مدل ج مجهز به موشک ضد تانک هات

اس ای 342 ام:مجهز به موشک ضد تانک هات.

مشخصات

طول:11. 97 متر

ارتفاع:3.15متر

وزن خالی:908 کیلوگرم

بیشترین وزن برخواستن:1800 کیلوگرم

موتور: یک ستکاه موتور استازیو  با توان 590 اسب بخار

بیشترین سرعت:310 کیلومتر در ساعت

سرعت کروز:264 کیلومتر  در ساعت

برد:670 کیلومتر

 ارتفاع پروازی:5000 متر

خدمه:5 نفر

تسلیحات:تا چهار ویا شش موشک ضد تانک هات و یا تا چهار موشک تاو و یا همین میزان هلفایر (مدلهای خاص) راکت 68 م م و توپ 20 م م

در 20 ارتش جهان به خدمت گرفته شد

ترجمه:عبدالحمید تارخ