عملیات قرقی
مینا گلرو
کشور چاد از کشورهایی است که از دیرباز مستعمره فرانسه بوده و این کشور استعمارگر پیر و قدیمی دارای نفوذ زیادی دراین کشور شمال آفریقا بود کشور چادر از نظر داشتن ذخایر غنی اورانیوم همواره دارای اهمیت فوق العاده ای بوده است با بقدرت رسیدن قذافی در لیبی کشور چاد نیز دچار تلاطمات کودتای قذافی شد قذافی نیم نگاهی به چاد داشت و نسبت به این کشور ادعاهای ارضی را مطرح و با حمایت از مخالفان حکومت مرکزی چاد که مورد حمایت فرانسه بود شروع به مداخله در اوضاع داخلی چاد نمود و دخالت لیبی باعث هرج و مرج و جنگ داخلی شدیدی گردید در نهایت فرانسه بخاطر وحشت از دستیابی لیبی به ذخایر اورانیوم چاد وارد عمل شد و عملا و چاد به محل کشمکش و رقابت لیبی و فرانسه تبدیل شد که با مداخله نظامی و لشکرکشی لیبی به حمایت از مخالفان به چاد اوضاع وخیم تر نیز شد و فرانسه نیز که نگران افتادن چاد بدست لیبی و دستیابی دیکتاتور لیبی به منابع سرشار اورانیوم این کشور بوداقدام به اعزام نیروی نظامی به چاد جهت مقابله با لیبی نمود
ولی در پی اقدامات و تحرکات دیپلماتیک بحران قدری فروکش کرده و در سپتامبر 1984 ، طی یک توافق بین فرانسوا میتران رئیس جمهور وقت فرانسه و معمر قذافی رهبر لیبی کشور چاد به دو منطقه جنوبی و شمالی تقسیم شد.در این تقسیم بندی شمال حوزه نفوذ لیبی و نیروهای مخالف تحت حمایت آن و جنوب فرانسه و دولت چاد معین شد و قرار بر این شد که هر دو کشور لیبی و فرانسه از مداخله در امور داخلی چاد دست برداشته و در طی یک مدت زمان مشخص هر دو کشور نیروهای نظامی خود را بتدریج از چاد خارج کنند.
پس از امضای توافق نامه فرانسه طبق تعهد خود در مفاد قرارداد شروع به خارج نمودن نیروهای خود از چاد نمود ولی در طرف مقابل لیبی به عناوین و بهانه های واهی موضوع خروج نیروهای خود را به تعویق انداخته و از عمل به تعهدات خود خودداری مینمودو تنها بخشی از نیروهای خود را لز چاد خارج نمود و اینگونه از شواهد پیدا بود که سرهنگ قذافی علاقه ای به پایان حضور نظامی خود در چاد نداشته و همچنان رویای الحاق بخشی از این کشور به لیبی را در سر میپروراند
در نهایت این پیمان توسط فرانسوی ها اجرا و تمامی نیروهای ارتش فرانسه از چاد خارج شدند اما ارتش لیبی تنها نیروهای خود را به 5 هزار نفر کاهش داد.
پس از خروج کامل نیروهای فرانسه از چاد قذافی که دیگر مانعی به اسم لژیون خارجی فرانسه را نیز در جلوی خود نداشت و شرایط را مساعد تعبییر رویای خود میدید اقدام به سازماندهی نیروهای مخالف دولت چاد که تحت حمایت لیبی بودند پرداخت و پس از تسلیح و اماده سازی این نیروها اماده دریافت دستور جهت حمله به جنوب و منطقه تحت کنترل دولت مرکزی چاد شدند در فوریه 1986 ، به دستور قذافی نیروهای مخالفین شمال از مرزهای تعیین شده در معاهده گذشتند و با حمایت نیروهای لیبی وارد جنگ با نیروهای دولت چاد در جنوب شدند
قذافی که طی دوسال گذشته ژست صلح طلبانه به خود گرفته بود چهره واقعی خود را نشان داد و معلوم گردید که مذاکرات و امضای قراداد صلح در واقع حیله ای از طرف قذافی جهت خارج نمودن نیروهای فرانسوی و مساعد نمودن ضمینه برای تاخت و تاز خود بوده
این عهد شکنی و فریب لیبی برای فرانسه که خود یک کشور قدرتمند و پر نفوذ جهانی بود و قاره آفریقا را اصلی ترین حوزه نفوذ خود می دانست بسیار گران امد و دولت فرانسه که بشدت خشمگین شده بود دستور مداخله نظامی را به ارتش صادر نمود
بلافاصله فرماندهان ارتش فرانسه جهت تبادل نظر و اجماع بر سر چگونگی تنبیه لیبی و اقدام نظامی خود تشکیل جلسه داده و پس از بحث و بررسی نظرات فرماندهان در نهایت به این نتیجه رسیدند که با یک حمله برق آسا و کوبنده به لیبی ضرب شستی نشان داده تا قذافی دست از اقدامات تحریک آمیز و مداخله گرانه خود بردارد در نهایت ارتش فرانسه تدارک عملیاتی با نام ( Epervier )یا قرقی را فوراً آغاز کرد
پس از حمله مخالفین شمالی تحت حمایت قذافی ارتش لیبی برای حمایت همه جانبه و گسترده از مخالفین بسرعت اقدام به ایجاد تاسیسات و پایگاههای نظامی در خاک چاد نمود نیروی هوایی لیبی نیز که در این جنگ نقشی کلیدی و راهبردی داشت جهت ارسال تجهیزات و تدارکات و همچنین پشتیبانی هوایی از مخالفین اقدام به ایجاد یک پایگاه بزرگ در شمال چاد با نام آودی دام نمود این پایگاه محل اصلی تمرکز نیروهای لیبی و به نوعی مرکز فرماندهی عملیات بحساب می امد که تمامی تجهیزات و نیروها توسط هواپیماهای ترابری وارد این پایگاه شده و در اختیار مخالفان قرار میگرفت و به نوعی شریان اصلی تذارکات و تجهیز مخالفان بحساب میامد این پایگاه دارای باند پروازی به طول 3,800 متر بود که امکان میزبانی و فرود و برخاست هواپیماهای ترابری متوسط و سنگین را به ارتش لیبی میداد و روزانه پروازهای متعددی سلاح و تجهیزات مورد نیاز مخالفین را به این پایگاه منتقل مینمود علاوه بر اینکه پایگاه هوایی اودی دام مرکز و ستاد فرماندهی عملیات هوایی و پشتیبانی نزدیک از نیروهای مخالف بود و تمامی پروازهای تهاجمی از این پایگاه انجام میگرفت.
بخاطر تاثیر گذاری بالا و نقش راهبردی این پایگاه مهم ارتش لیبی جهت حفاظت از پایگاه اقدامات پدافندی را لحاظ نموده و این پایگاه هوایی توسط یک گردان موشک های ضد هوایی سام-6 و توپ های متحرک شیلکا حفاظت می شد.
نیروی هوایی لیبی جهت پشتبانی هوایی و انجام حملات تهاجمی برای نیروهای شورشی که بالغ بر سه تیپ می شدند از راه هوا به وسیله هواپیماهای توربوپراپ سبک مستراشمیت SF.260 به عنوان پشتیبانی نزدیک و هلیکوپترهای Ch-47C شینوک به منظور جابجایی نیرو و تجهیزات بهره میبرد
در جبهه مقابل پس از اعلام مداخله نظامی ارتش فرانسه اقدام به اعزام هزار و چهارصد نفر لز نیروهای خارجی خود نمود ( ارتش فرانسه تعداد زیادی نیروی خارجی را در اختیار دارد که با نام لژیون خارجی فرانسه مسول انجام عملیانهای برون مرزی هستند )
بلافاصله این نیروها توسط هواپیماهای ترابری سی -۱۶۰ بهمرات تجهیزات و خودروها به انجامنا پایتخت چاد در جنوب این کشور اعزام گردیدند
ولی نیروهای شورشی که بخوبی تسلیح و سازماندهی شده بودند بسرعت درحال پیشروی از سه جناح بودند و جهت مقابله با انها ابتدا باید پشتیبانی هوایی و اتش توپخانه ارتش لیبی را قطع نموده تا در مرحله بعد پیشروی این نیروها رمتوقف شود تمامی پروازهای رزمی و پشتیبانی ارتش لیبی از پایگاه اودی دام انجام میگرفت و بنوعی قلب تپنده نیروهای مخالف این پایگاه بود از ان گذشته این پایگاه تنها پایگاه نیروی هوایی لیبی بود که بمب افکن های متوسط لیبی از آنجا توانایی هدف قرار دادن انجامنا را داشتند.
فرماندهان ارتش فرانسه با لحاظ نمودن اهمیت و تاثیر بالای پایگاه کودی دام نابودی و غیر فعال نمودن این پایگاه را در اولویت اقدامات خود قرار دادند زیرا با از کار انداختن این پایگاه و درنتیجه قطع پشتیبانی ارتش لیبی از مخالفین این نیروها قادر به ادامه پیشروی نبوده و توسط ارتش چاد مهار میشدند بلافاصله یک حمله هوایی سنگین در دستور کار قرار گرفت نیروی هوایی فرانسه جهت انجام این عملیات ۱۲ فروند جنگنده تهاجمی جاگوار بهمراه ۸ فروند میراژ اف ۱ سی از پایگاه این نیرو در افریقای مرکزی برخواسته و با پشتیبانی دو تانکر سوخت رسان سی -۱۳۵ برای بمباران پایگاه کودی دام اعزام شدند
برای حمله به این پایگاه ۸ فروند از جنگنده های جاگوار مجهز به مهمات ضد باند آپاچی و چهار فروند باقیمانده به بمب های سقوط آزاد مجهز بودند و جنگنده های میراژ نیز بعنوان شکاری رهگیر وظیفه پشتیبامی و اسکورت جاگوارها را برعهده داشتند تا در مقابل حمله احتمالی جنگنده های لیبی از بمب افکن ها حمایت و دفاع کنند پس از پرواز و پیمودن بخش از مسیر یک فروند از جنگنده های جاگوار دچار نقص در سیستم سلاح خود شده و مجبور به بازگشت به پایگاه گردید
چهار فروند ازجاگوارها مسول سرکوب پدافند و حمله به تجهیزات پدافندی پایگاه بودند و هفت فروند دیگر نیز وظیفه بمباران باند پروازی و تخریب ان جهت جلوگیری از نشست و برخاست هواپیما در پایگاه شدند
پس از رسیدن جاگوارها به پایگاه کودی دام عملیات چنان برق آسا و غافلگیرانه انجام گردید که پدافند پایگاه مجال هیچ‌گونه عکس العملی را پیدا نکرد
کلیه جنگنده ها با پرواز در ارتفاع پایین و زیر افق دید رادارها به پایگاه نزدیک شدند بلافاصله ۴ فروند اول با افزایش ارتفاع اوج گرفته و اقدام به رها سازی بمب های خود نموده و با هدف قرار دادن سایت های پدافندی سام عملا راه را برای موج دوم حمله هموار نمودند میزان غافلگیری لیبی از این عملیات آنچنان بالا بود که سیستم های دفاع هوایی محافظ پایگاه پیش از آن که فرصت شلیک را پیدا کنند مهندم شدند ؛ در ادامه 8 فروند جگوار بمب های ضد باند را بر باند بلند پایگاه فرو ریخته و عملا ان را غیر عملیاتی و غیر فعال نمودند
حمله کوبنده جنگنده های فرانسوی ارتش لیبی را بشدت شوکه نمود ولی روز بعد ارتش لیبی به تلافی حمله به پایگاه کودی دام تصمیم به انجام حمله مشابه ای به پایگاه هوایی اینجامنا گرفت و بدین منظور یک فروند بمب افکن توپولف -۲۲ نیروی هوایی خود را به بمب های سنگین تجهیز نموده و برای حمله و مقابله به مثل به پرواز دراورد جهت اجتناب از رویارویی توپولوف با هواپیماهای جنگنده دشمن توپولوف وارد کوریدور هوایی هواپیماهای مسافربری شده و تا نزدیکی اینجامنا را از طریق کریدور مسافربری طی نمود با رسیدن به نزدیکی اینجامنا بمب افکن لیبیایی که توسط خلبانان المان شرقی که بصورت مزدور در خدمت نیروی هوایی لیبی بودند هدایت میشد اقدام به افزایش ارتفاع کرد و در حالیکه خود را بسرعت بالای صوت رسانده بود اقدام به پرتاب تقریبی بمب ها نمود و بلافاصله پس از پرتاب ۳ تیر بمب سنگر شکن خود بلافاصله با تمام سرعت بسمت پایگاه خود برگشت
علیرغم اینکه بمب ها در سرعت و ارتفاعی بسیار بالا و بدون دقت و هدف گیری رها شدند ولی بخت با قذافی یار بود و بصورت تصادفی یکی از بمب ها به باند فرود اصابت و ان را برای چند روز تخریب و غیر عملیاتی نمود
بلافاصله پس از این حمله فرانسه اقدام به تجهیز پایگاه با واحدهای موشکی هاوک و کورتال نمود و غیر از انهم دو فروند جنگنده میراژ بعنوان جنگنده آلرت بصورت دائمی در پایگاه مستقر شدند
پس از این حمله فرانسه فرانسه که دیگر تعامل با قذافی را به صلاح نمیدانست وارد عمل شده و با صرف دهها میلیون دلار برای آموزش و تجهیز ارتش چاد توانست این ارتش را بخوبی تقویت نموده و در اولین رویارویی ارتش چاد با مخالفین تحت حمایت لیبی در سوم مارس ارتش چاد با پشتیبانی هوایی قاطع فرانسوی ها موفق به در هم کوبیدن و شکست مخالفین و عقب راندن آنها شد این شکست سنگین عملا مخالفین تحت حمایت لیبی را زمینگیر نمود پس از انهم ماجرای عملیات خلیج سرت و حمله سنگین ایالات متحده به لیبی موجب عقب نشینی قذافی و فروکش کردن موقتی تنش بین وی و دشمنان غربی شد
میناگلرو
