پک فا و مشکلاتی که باید بر ان غلبه کند!

به نام خدا

نویسنده: رضا موسوی

در سال ۲۰۰۹ گزارشی در وبسایت ایرپاوراسترالیا منتشر شد که سطح مقطع راداری جنگنده چندمنظوره پنهانکار نسل ۵ روسی سوخوی پک فا را عدد ۰٫۰۱ متر مربع اعلام کرده بود و مدعی شده بود سطح مقطع راداری پک فا از هر زاویه ای برابر با این مقدار است. این نوشتار درحالی منتشر شد که حتی اولین پیش نمونه پک فا نیز تکمیل نشده و هنوز پرواز نکرده بود. تصویری که از پکفا در مقاله نیز قرار داده بودند گرافیکی بود! [۱] به دنبال آن نیز برخی وبسایت ها از این عدد اعلام شده در نوشتارهای خود استفاده کردند. با این حال این عدد به نظر پیش بینی نویسندگان این وبسایت بوده است. البته این نکته را بی افزایم که وبسایت ایرپاور منبع بدی برای مطالعه بشمار نمیرود. اما عاری از اشتباه نیست. نوشتار خوب نیز در این وبسایت به وفور یافت میشوند. کمپانی سوخوی در سال ۲۰۱۴ گزارشی رسمی از ویژگی های غیرمحرمانه مرتبط با پنهانکاری پک فا منتشر کرد و سطح مقطع راداری آن را بین ۰٫۱ تا ۱ مترمربع اعلام کرد. [۲] کمپانی دولتی روس‌تِک نیز به مقدار ۰٫۱ تا ۱ متر مربع برای سطح مقطع راداری پک فا اشاره کرده است. [۲] روس‌تک یک کمپانی دولتی است که عهده دار توسعه، تولید و همچنین صادرات فناوری های نظامی در روسیه میباشد. نکته جالب دیگر، گفته های آقای الکساندر داوینکو است. وی طراح ارشد پک فا است و در گفتگوی خود با رسانه ها، اظهار داشت سطح مقطع راداری F-22 رپتور ۰٫۳ تا ۰٫۴ متر مربع است و سطح مقطع راداری پک فا نیز باید نزدیک به آن باشد [۲] (همان میانگین ۰٫۵ مترمربع که گفته شده بود). البته این اظهارات وی تنها جنبه تبلیغاتی (پروپاگاندا) به سود پک فا داشته و سطح مقطع راداری رپتور عدد اعلام شده از جانب وی نمیباشد. چرا که وی به این جنگنده آمریکایی دست رسی ندارد و تنها اظهار نظری که میتوانند انجام دهند، درباره سطح مقطع راداری ناشی از ساختار هندسی هواپیما است که آن نیز مشروط به ساخت ماکتی کاملا مشابه و بی نقص از رپتور است. حال از آنجا که جنس مواد بکار رفته در ساخت بدنه رپتور و همچنین مواد جذب کننده امواج رادار که بخش هایی از بدنه رپتور را روکش کرده اند در دست روس ها نیست، راهی برای یافتن سطح مقطع راداری این هواپیما نیز ندارند. دیگر خبرگزاری های دولتی روسی و مقام های رسمی هند نیز به عنوان کشوری که در این پروزه با روسیه همکاری میکند سطح مقطع هواپیما را به طور میانگین ۰٫۵ مربع اعلام کرده بودند که با میانگین بازه عددی اعلام شده از جانب سوخوی همخوانی دارد. [۳]

برای اشنایی با پک فا اینجا کلیک کنید

نکته دیگر متفاوت بودن بازتاب راداری هواپیما از زوایای گوناگون است. مسلما ادعای وبسایت ایرپاور مبنی بر یکسان بودن بازتاب راداری از همه طرف، نادرست است. غیر ممکن است که بازتاب راداری از جلو با پشت یا دیگر زوایای جنگنده یکسان باشد. چراکه هر ناحیه ساختار هندسی متفاوتی از نواحی دیگر داشته و میزان استفاده از مواد جذب کننده امواج رادار در نواحی مختلف یکسان نیست. حتی برخی نواحی نیز فاقد چنین موادی هستند. (تصور اینکه کل هواپیما با چنین موادی روکش میشود اشتباه است). سوخوی نیز یک بازه از اعداد بین 0.1 تا 1 مربع را بیان کرد و این نشان دهنده متفاوت بودن بازتاب راداری از زوایای گوناگون است. کمترین مقدار برای سطح مقطع راداری هواپیما 0.1 مترمربع (احتمالا از جلو) و بیشترین مقدار نیز 1 متر مربع (احتمالا از پشت) است [4] که البته با توجه به شباهت ساختار پشتی و یکی بودن موتورهای بکار رفته در پک فا با سوخوی Su-35S، بیشتر بودن این مقدار نیز دور از احتمال نیست.

اما این وسط یک نکته حائر اهمیت است و آن گزارش هندی هاست. کشوی که از متحدان اصلی و قدیمی روسیه بشمار میرود و اصلی ترین و بزرگترین خریدار جنگ افزار از روسیه است. هندی ها در اوایل درگزارش های خود به سطح مقطع راداری میانگین 0.5 مترمربع اشاره کرده و از آن مطلع بودند. اما در یکی دو سال اخیر گزارش هایی مبنی بر نارضایتی هندی ها از ویژگی های پنهانکاری این جنگنده منتشر شده [5] و احتمالا سوخوی در رسیدن به سطح مقطع راداری ادعایی خود نیز با مشکل مواجه شده و نتوانسته هندی ها را راضی کند. با این حال به همان عددهای اعلام شده از جانب سوخوی برای سطح مقطع راداری پک فا بسنده میکنیم. به این نکته نیز توجه داشته باشید که در بازار امروزی فروش جنگ افزار، هر کشور سعی در ارائه بهترین قابلیت ها در جنگ افزارهای خود به منظور جذب مشتری دارد. حال اگر آن مشتری هند که بزرگترین خریدار جنگ افزار در دنیاست است باشد، مسئله حساسیت بیشتری نیز برای روسیه دارد. به ویژه اینکه اخیرا هند به سمت جنگ افزارهای غربی گرایش پیدا کرده است و ضمن خرید جنگنده های فرانسوی رافال، در نظر دارد از بین جنگنده آمریکایی F-16 بلاک 70 و جنگنده سوئدی JAS-39E/F گریپن نیز یکی را انتخاب کند. [6]

علاوه بر موارد گفته شده، اعتمادپذیری پایین سیستم راداری بایولکا که روی پک فا نصب شده است و  و توانایی عملیاتی آن رادار در کنار موتورهای کم توان پک فا و همچنین نگه داشت پذیری پایین جنگنده و دیگرد های رخ داده در پروژه نیز از دیگر مواردی است که ناخشنودی هندی ها را به همراه داشته و موجب شد هند تعداد پک فا های سفارشی خود را از 220 فروند به 130 تا 145 فروند کاهش دهد.  [5]این مشکل ها نه تنها برای هندی ها، بلکه برای روس ها نیز دردساز شده  است. [7] به گفته اندیشکده دفاعی روسی CAST، تولید انبوه پک فا برای نیروی هوایی روسیه حتی تا 2025 ممکن است با دیرکرد مواجه کند که دلیلش نیز مشکل های اشاره شده بود. [8] مشکل های بیان شده در کنار کاستی ها و ضعف های تکنولوژیکی کارشناسان را بر آن داشته که پک فا را جنگنده ای بدانند که فقط به اسم و ادعای سازنده نسل 5 است. [7]

پیش از این اندیشکده های روسی پیش بینی میکردند کشورهای آسیایی مالزی، چین، اندونزی و ویتنام که پیشتر کاربر جنگنده های روسی سوخوی Su-27 وSu-30  بوده اند، از خریداران پک فا نیز باشند. چین که خود 2 جنگنده نسل 5 به نام های J-20 و J-31 را در دست توسعه دارد. کارشناسان روسی نزدیک به پروژه پکفا اعلام کرده اند که این جنگنده بخاطر تعداد کم سیستم ها و فناوری های نسل 5 بکار رفته در آن، برای بازاریابی در آسیا با مشکل روبرو خواهد شد. این درحالی است که قیمت آن از جنگنده چندمنظوره روسی نسل 4.5 سوخوی Su-35S  نیز بیشتر است. درحال حاضر رادار و موتورهای نصب شده روی پک فا تفاوت چندانی با رادار و موتورهای Su-35S ندارند، همچنین تعدادی زیادی از سیستم های الکترونیکی پک فا نیز همان سیستم های به کار رفته در Su-35S میباشند.[7] از سوی دیگر Su-35S توان مانوردهی بیشتری نسبت به پک فا دارد[9]. این اشتراک های پک فا با Su-35S  نه تنها برای پک فا های صادراتی، بلکه برای پک فا هایی که خود روسیه در آینده خریداری میکند نیز خواهند بود. به زبان ساده تر بیشتر سیستم های الکترونیکی و موتور پک فا متعلق به جنگنده های نسل 4.5 هستند. حتی اگر سیستم های الکترونیکی پک فا با Su-35S متفاوت بود، باز این هواپیما به واسطه ویژگی های فنی اش نسل 5 نبود.[7] زیرا پنهانکاری ضعیف پک فا بزرگ ترین مشکل این هواپیما است. در بیانیه سوخوی و همچنین نوشتارهای نظامی، به پنهانکاری گرمایی برای پک فا اشاره ای نشده است. سطح مقطع راداری آن نیز پیشتر مورد بررسی قرار گرفت. جالب است که سطح مقطع راداری پک فا در حد و اندازه سطح مقطع راداری جنگنده های نسل 4.5 غربی همچون یوروفایتر تایفون و F/A-18E/F سوپر هورنت است که در دهه 1990 طراحی و توسعه یافته اند.

روس ها کمی پیش گفته بودند موتورهای جدید به زودی ساخته و در 3 ماهه پایانی 2017 آزمایش شده و پک فا اولین پروازش با موتورهای جدید را در 2017 انجام خواهد داد. موتورهای جدید احتمالا تا 2020 نیز آماده خدمت و نصب روی پک فا میشوند.[11] گرچه به گفته خبرگزاری دولتی روسی Izvestia، تولید انبوه موتورهای جدید بین سال های 2025 تا 2027 صورت میگیرد. [12] اما اخیرا نیز اخباری از سوی تاس (خبرگزاری دولتی روسیه) منتشر شده که خبر از دیرکرد های جدید در پروزه پک فا میدهد و اعلام کرده است موتورهای جدیدی در سال 2018 برای آزمایش آماده میشوند. [13] موتور فعلی نسبت رانش به وزن مناسب برای هواپیما و مصرف سوخت بهینه ای که مد نظر نیروی هوایی روسیه است را ندارد. موتورهای جدید به جنگنده قابلیت سوپر کروز با سرعت 1.5 تا 1.6 ماخ میدهد. روس ها همچنین ادعا کرده اند مشغول توسعه رادار فتونیکی برای پک فا هستند که تا سال 2018 آماده آزمایش میشود [14] که البته با توجه به وضعیت اقتصادی روسیه و همچنین توانایی تکنولوژیکی آن و کارنامه اش در ساخت پک فا نیز میتوان این ادعا را به چالش کشید. جالب است بدانید روسیه در حال حاضر در صنعت رادارهای آرایه فازی هوابرد نیز با مشکل مواجه است و به گفته کارشناسان، بر خلاف تبلیغات روسیه مبنی بر تولید انبوه پک فا با رادار آرایه فازی، این کشور در دستیابی به این ادعا با موانع و مشکلاتی در مسیر رو به رو است. [15]

صرف نظر از مشکلات سیستم راداری بایولکا، نکته ای دیگر بی افزایم. اول اینکه بر خلاف برخی عکس های ساخته شده بدست علاقه مندان به علوم هوایی، این جنگنده فاقد رادار دید عقب است. سیستم راداری بایولکا شامل 5 رادار است که 3 تای آنها باند X هستند و در دماغه مستقر هستند. 2 رادار دیگر نیز باند L بوده و در لبه جلویی بال ها قرار گرفته اند. پیرامون این رادارهای باند L نیز متاسفانه اطلاعات نادرستی در برخی وبسایت ها و فروم ها منتشر شده است که ناشی از چشم پوشی از یکی از پارامترهای مهم است. درحالی ک سازندگان چنین ادعایی ندارند، برخی وبسایت ها گفته اند این رادارها برای کشف اهداف پنهانکار هستند. رادارهای باند L دقت پایینی دارند و به منظور داشتن کارایی اعلام شده و داشتن دقتی قابل قبول، میبایست آنتن بسیار بزرگی داشته باشند که این امر فقط در رادارهای زمین پایه و آواکس ها که میتوانند آنتنی بزرگ داشته باشند ممکن است. برای نمونه درحال حاضر آواکس آمریکایی Boeing 737 AEW&C دارای راداری باند L است که آنتنی به طول 11 متر است! درحالی که رادارهای باند L بکار رفته در پک فا بسیار کوچک اند. این رادارها در پک فا به عنوان بخشی از سیستم تشخیص دوست از دشمن و جنگ الکترونیک بکار میروند، البته اطلاعات بدست آمده از آنها در پردازش نهایی اطلاعات نیز بکار میروند.[17] ناگفته نماند رادارهای باند L عموما در نقش پیش اخطار و کشف هدف به کار میروند و حتی در صورت کشف هدف پنهانکار، توان کنترل آتش نداشته و این وظیفه بر عهده راداری همچون رادار باند X است که این گونه رادارها نیز هدف های پنهانکار را در فاصله بسیار نزدیک، زمانی که دیگر دیر شده است، کشف میکنند.(اینکه پاکفا دارای رادار عقب نگر است و یا نه همیشه در سایت های علمی نظامی جا بحث بوده است.  مشخص نیست که ایا اصلا در پیش نمونه این رادار نصب شده است و یا نه و یا اینکه در نسخه تولید نصب می شود. ولی چیزی که مشخص است این است که همکنون راداری اصلی و مورد نظر این پروژه در دسترس نیست و ان زمان نیز باید ببنیم چه می شود و ایا اصلا راداری در عصب موجود است و یا نه)

پک فا بعد از 2018 به صورت محدود وارد خدمت میشود.[16] در خود نیروی هوایی روسیه نیز شک و شبهه و اختلاف نظرهایی وجود دارد که آیا این جنگنده ارزش خرید دارد یا خیر. این عامل و البته مشکلات مالی و فنی، نیروی هوایی روسیه را بر آن داشت تا سفارش اولیه خود را از 52 فروند به 12 فروند کاهش دهد تا ابتدا جنگنده به صورت عملیاتی مورد بررسی و کارآزمایی نیروی هوایی قرار گیرد و سپس در صورتی که آن را مناسب دیدند، سفارش های بعدی خود را آماده کنند. [12]

در پایان این نکته را بی افزایم که نوشتار بالا صرفا گزارشی از پروژه پک فا بوده و اینجانب قصد تخریب و زیرسوال بردن تلاش متخصصان و مهندسان کمپانی بزرگ سوخوی با چندین دهه سابقه را ندارم. نوشتار بالا صرفا گزارشی از پروزه پک فا و  مواردی است که به آنها اشاره ای نمیشود. پک فا طرحی شایسه است و نمادی از توان فنی متخصصان توانمند سوخوی است. مسلما در توانایی بالا و اثرگذاری این جنگنده هیچ شکی وجود ندارد.

بن پایه هایی که در نوشتن نوشتار بالا بکار رفتند:

1:

 http://www.ausairpower.net/APA-NOTAM-300309-1.html

2:

 http://www.freerepublic.com/focus/news/3111685/posts

http://in.rbth.com/blogs/2014/01/16/patent_analysis_shows_how_pak-fa_differs_from_f-22_in_air_combat_philos_32309

http://newsmilitary.com/pages/21909520-pak-fa-stealth-features-patent-published-ihs-janes-360

https://defence.pk/pdf/threads/pak-fa-stealth-features-patent-published.294974/

http://www.janes.com/article/32190/pak-fa-stealth-features-patent-published

http://www.realcleardefense.com/articles/2015/11/05/the_f-35_vs_the_russian_su-35_and_the_pak_fa_108649.html

http://rostec.ru/en/news/3958

3:
http://www.business-standard.com/article/economy-policy/india-russia-close-to-pact-on-next-generation-fighter-110010500074_1.html

4:
http://nationalinterest.org/feature/russias-lethal-pak-fa-stealth-fighter-vs-americas-f-22-17262

5:

https://warisboring.com/the-indians-hate-their-new-russian-made-stealth-fighter-d89b9ce721de#.sjk8jpbaa

http://www.janes.com/article/42765/indian-air-force-unhappy-at-progress-of-pak-fa-fifth-gen-fighter

http://www.businessinsider.com/india-is-not-happy-with-fifth-generation-fighter-2014-6

http://nationalinterest.org/blog/the-buzz/warning-turbulence-ahead-the-russia-india-stealth-fighter-14754

http://www.russiadefence.net/t4587p25-sukhoi-hal-fgfa-news

6:

http://economictimes.indiatimes.com/news/defence/rafale-jets-to-be-delivered-to-india-in-2019/articleshow/57175912.cms

http://economictimes.indiatimes.com/news/defence/watch-indias-next-western-origin-fighter-jet-us-f-16-or-swedens-gripen/articleshow/56372836.cms

http://quwa.org/2017/02/14/aero-india-2017-saab-lockheed-martin-compete-indias-new-fighter-requirement-2/

http://www.hindustantimes.com/business-news/lockheed-martin-rival-saab-offers-to-set-up-advanced-jet-production-hub-in-india/story-McH5IXVRNBf1kvY0oyOkIL.html

7:

http://www.janes.com/article/58166/singapore-airshow-2016-analysis-pak-fa-s-asian-export-hopes-stymied-by-lack-of-fifth-generation-qualities?utm_campaign

Sukhoi’s Hopes for T-50 Fizzle at Singapore Airshow

http://www.businessinsider.in/Russias-newest-fighter-jet-is-fifth-generation-in-name-only/articleshow/51131234.cms

https://defence.pk/pdf/threads/singapore-airshow-2016-analysis-pak-fas-asian-export-hopes-stymied-by-lack-of-fifth-generation.422975/

8:

Russia to get first mass-produced T-50 fighter jet by 2020

9:
https://theaviationist.com/2013/10/18/pak-fa-problems/

11:

http://tass.com/defense/930699

http://rbth.com/defence/2017/02/06/the-russian-air-force-wont-rush-with-its-first-stealth-fighter-jet_696481

12:

http://nationalinterest.org/blog/the-buzz/russias-new-pak-fa-stealth-fighter-might-have-fatal-flaw-or-16628

https://warisboring.com/russia-s-stealth-fighter-is-in-serious-trouble-24ac3ef85227#.jjv2cic7q

http://www.businessinsider.in/Russias-newest-fighter-jet-is-fifth-generation-in-name-only/articleshow/51131234.cms

13:

http://tass.com/defense/933350

14:

https://www.rt.com/news/321712-radio-photonic-radar-russia/

15:

http://www.janes.com/article/64236/russian-industry-faces-problems-fielding-aesa-radars

16:

http://tass.com/defense/928694

17:
http://aircraft.wikia.com/wiki/Counter_Stealth_Radar

نوروزتان پیروز

تاریخ انتشار: سه شنبه، 1 فرودین 1396 خورشیدی

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن