موشک های ضد کشتی ساخت ایران
ایران اولین بار در دهه 1970 در زمان حکومت پهلوی دوم با خرید ناوچه الوند مسلح به موشک ضد کشتی سی کیلیر ایتالیایی وارد دنیا موشک های ضد کشتی شد.ایران تا اواخر دهه 1970 یعنی زمان سرنگونی حکومت پهلوی دو موشک ضد کشتی یکی موشک هارپون و دیگری سی کیلیر را در خدمت داشت که همگی از شناورهای جنگی انها چون کلاس الوند و کلاس کمان شلیک می شد .ایران در ان زمان تنها یک فروند هواپیما انهم یکی از شش فروند هواپیمای گشت دریایی پی3 اوریون که دریافت کرده بود توان حمل موشک ضد کشتی داشت و عملا فاقد سکوی پرتاب موشک ساحل پرتاب بود. البته شاه برنامه برای ارتقا و نصب موشک هارپون از تمام پی3 ها و پرتاب این موشک حتی از شکاری رهگیر اف14 داشت ولی در نهایت با پیروزی انقلاب این برنامه ها لغو شد
عملا توان ضد کشتی ایران در جریان جنگ چیزی در حد صفر بود.. موشک سی کیلیر موشک پر مشکل و ناکارامدی بود و موشک های هارپون تحویلی به ایران نیز از 10 عدد تجاوز نمی کرد . در واقع ایران تعداد زیادی موشک سفارش داده بود ولی قبل از تحویل انقلاب شد. طی جنگ بخش زیادی از توان دریایی عراق با موشک های ماوریک شلیکی از فانتوم غرق شد اگرچه موشک های هارپون شلیکی از کلاس کمان نیز تاثیر زیای داشتند. با وجود این ایران نیازمند موشک ضد کشتی بود. گرچه سپاه تلاش در تجهیز قایق های گشت ساحلی به راکت مانند راکت 107 م م مینی کاتیوشا کرد ولی واقعا این راکتها هیچ تاثیر حتی روی نفت کشها نیز نداشتند تنها به انها اسیب می رساندند از این رو ایران دست به خرید از تنها منبعی که به ان سلاح میداد یعنی چین زد
موشک رعد
ایران دست به خرید 75 تیر موشک کرم ابریشم از نوع اچ وای2 زد که دارای موتور راکتی سوخت مایع بود و دارای سیستم هدایت رادار فعال و تا 200 کیلومتر برد داشت .این موشک عملا در همان دهه 1980 هم که توسط ایران تحویل گرفته شد یک موشک منسوخ بود زیرا بزرگ بود و ارتفاع پروازی ان حدود 20 متر از سطح اب بود به راحتی می شد با کمک جنگ الکترونیک ان را سرنگون و یا ان را شکار کرد ولی برای ایران مفید افتاد و چندین نفتکش را با ان شکار کرد. ایران دست کم20 تیر نسخه تولیدی کره شمالی این موشک را نیز دریافت کرد که همگی توسط سپاه و از سکوی پرتاب زمینی شلیک می شد.ایران موشک کرم ابریشم را با نام رعد در داخل تولید کرد البته مشخص نیست چند فروند ولی احتمالا تا سالهای 2005 میلادی همچنان تولید میشد. نسخه ایرانی دارای تفاوت بزرگی با نسخه چینی بود و ان نیز داشتن موتور توربوجت به عنوان پیشرانه بود
در ایران دو نسخه از این موشک در خدمت است. نسخه اولیه که صاعقه گفته میشود و در واقع همان اچ وای 2 چینی است که دارای موتور راکتی سوخت جامد است و 130 کیلومتر برد دارد و نسخه بعدی رعد است. رعد دارای موتور توربوجت طلوع4 است که بر اساس موتور فرانسوی TRI60 ساخته شده که بر روی پهباد هدف ام کیو ام 107 که در زمان رژیم گذشته تحویل ایران شده است نصب بود. دو ورودی هوا در قسمت عقب موشک در رعد برای تامین هوایی موتور قرار دارد و انتهایی موشک کشیده تر است . موشک نور به غیر از موتور که با نسخه چینی تفاوت دارد دارای رادار متفاوت تری است و توان پرواز در 5 متری سطح اب را دارد. این موشک بزرگترین و در حالت حاضر دوربردترین موشک ضد کشتی ایرانی ها است که بردش به 360 کیلومتر می رسد . رعد از سکوی زمینی پرتاب میشود و از یک راکت سوخت مایع برای پرتاب از روی سکوی استفاده میکند و بقی راه را با موتور توربوجت خود پرواز میکند .موشک دارای یک کلاهک 315 کیلوگرمی است و از یک سامانه رادار فعال و یک کاونده فروسرخ برای مرحله اخر استفاده میکند. رعد موشک بزرگی است که 7.4 متر طول دارد و کشف و انهدام ان برای سامانه های ضدموشک ناو های دشمن اسانتر است و البته پیشرفته ترین موشک ضد کشتی ایران نیز نیست. تولید این موشک احتمال در ایران قطع شده. یکی از موثر ترین اهداف برای رعد سکوهای نفتی و نفتکش ها است (برای اشنایی با کرم ابریشم اینجا را کلیک کنید)
موشک نور
ایران مشکل بزرگتری داشت و ان نیز نبودن موشک ضد کشتی مناسب برای شلیک از شناورهای جنگیش .. تعداد هارپون ها انقدر کم بود که تنها برخی از ناوکان کلاس کمان را پوشش میداد و موشک های سی کیلیر ناوچه کلاس الوند نیز ناکارامد بود و از طرفی کرم ابریشم اگرچه نسخه شلیک شونده از شناور جنگی داشت ولی انقدر بزرگ بود که روی شناورهای جنگی ما جایش نمیشد الا با تغیرات بسیار از این رو نیز هزینه بر بود . ایران به دنبال موشک از نظر اندازه ، شبیه هارپون میگشت که به سراغ چین رفت و دست به خرید موشک سی801 زد. سی801 یک موشک سوخت جامد تک مرحله ای بود که دارای سیستم هدایت رادار فعال بود و 40 کیلومتر برد داشت. این سامانه وارد ایران شد و مدتی روی برخی های ایرانی نصب شد.ایران کمتر از 80 تیر از این موشک را خرید که در واقع با شناورهای تندرو کلاس تندر سپاه وارد ایران شد ولی این موشک برد کمی داشت و ایران نسخه توسعه یافته این موشک با نام سی802 را از چین خریداری کرد و بعد با نام نور تحت امتیاز ان را در داخل تولید کرد
نور موشک کروز با موتور توربوجت در ابعاد موشک هارپون بود و با ورود به خدمت عمل تبدیل به اصلیترین موشک کروز شناورهای جنگی ایران شد و تمامی موشک های قبلی که از زمان پهلوی روی این شناورها نصب شده بود باز و سی802 روی انها نصب شد و حتی در نیروی هوایی ارتش روی فانتوم نیز نصب شد .نور در دو نسخه نور 1 و 2 در ایران تولید شد
نور1: نسخه اولیه دارای یک کلاهک 165 کیلوگرمی و برد 50 کیلومتر بود و از یک موتور راکتی سوخت جامد بهره می برد . نور1 دارای جستجوی مونو پلاس و سامانه فروسرخ برای مرحله نهایی است و میتواند در ارتفاع 20 تا 30 متری سطح اب در مراحل نهایی و 5 تا 7 متری در مرحله اخر پرواز کند. ایران موشک نور 1 را از جنگنده فانتوم و بالگرد های دریایی پرتاب کرده و از سکوی ساحلی و ناو نیز ان را شلیک کرده است. این موشک دیگر تولید نمیشود
نور2: نور2 نسخه ایرانی موشک سی 802 چینی است ولی تغییراتی نسبت به نسخه چینی دارد. این نمونه نیز از موتور مینی جت طلوع 4 استفاده میکند که ورودی هوای ان در زیر بدنه قرار دارد و نسخه اولیه دارای برد 120 کیلومتر بود و از رادار DM-3BMonopulse بهره می برد که ایران ان را روی موشک رعد نیز نصب کرده است . این موشک دارای ارتفاع پرواز 5 تا7 متر است و از هوا، ناو و ساحل پرتاب شده. در حال حاضر نور2 اصلیترین موشک ضد کشتی ایرانها است که از شناورهای بزرگ نیروی های مسلح پرتاب میشود و از فانتوم نیز چند سالی است شلیک میشود. ایران با ارتقاع موتور برد این موشک را به ادعای خود به 200 کیلومتر رسانده اگرچه برخی برد واقعی این نسخه را 170 کیلومتر می رساند . همچنین احتمالا ایران با کمک چین ارتقائاتی روی این موشک در زمینه الکترونیک برای پرواز در ارتفاع 3 تا5 متری سطح اب داده است. هر دو نسخه موشک نور مادون صوت هستند موشک به دلیل استفاده از موتور جت برای پرتاب از ناو یا زمین دارای یک بوستر پرتاب سوخت جامد است(برای اشنایی با سی 801 و سی 802 اینجا را کلیک کنید)
موشک ضد کشتی قادر: نسخه دوربرتر موشک نور2 است که دارای بدنه ای بزرگتر است ولی شکل کلی مشابه نور است. احتمالا این موشک بر اساس برخی ارتقائات بر روی برخی از موشک های نور2 تولید شده . برد این نسخه به 200 کیلومتر رسیده است و ارتفاع پروازی ان 3 تا 5 متر است . همچنین کلاهک موشک با افزایش وزن به 200 کیلوگرم رسیده و همچنان از موتور طلوع 4 استفاده میکند . همچنین گفته شده قادر ، توان پرواز در ارتفاع پایینتر و اوجگیری در مرحله اخر و حمله از بالا به ناو جنگی برای صدمه زدن به عرشه ویا ساختمان ناو را نیز دارد.
موشک ضد کشتی قدیر : نسخه ای دیگر از خانواده موشک نور که بسیار شبیه قادر است و برد ان 300 کیلومتر اعلام شده است. خط تولید این موشک در اذر ماه سال 1394 با حضور سردار حسین دهقان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و امیر دریادار حبیب الله سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران رو نمایی شد و موشک های کروز دریایی قدیر به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل شد.
ظفر: این موشک شباهت بسیار به موشک سی 704 چینی دارد و احتمال در ادامه موشک های ضد کشتی چینی این نسخه نیز در ایران با نام ظفر تولید شده. اگرچه ایرانها از برد این موشک اطلاعی نداده است ولی این موشک شباهت بسیار با کوثر دارد و دارای سامانه هدایت رداری است و برای پرتاب از شناور های کوچک طراحی شده و برد ان حدود 35 کیلومتر باید باشد و دارای کلاهک انفجار قوی 30 کیلوگرمی است .
موشک سری نور بسیار بزرگ بود. در واقع نیاز به موشک کوچکتر بود تا بتوان ان را از برخی از شناورهای کوچک مانند قیقا های گشت ساخلی و یا شناورهای تندرو موشک انداز و یا پرتابگرهای ساحلی شلیک کرد .ایران همان طور که سدت به تولید موشک سی802 با نام نور زد ، دست به تواید موشک س701 با نام کوثر زد.کوثر کوچک و سبک است برای نمونه نوز دارای طول6.3 متر و وزن 715 کیلوگرم است ولی سی701 دارای طول 2.5 متر و وزن 117 کیلوگرم است .کوثر بر اساس سی701 ساخته شدو روی برخی شناورهای کوچک ارتش بخشی از شناوهای تندرو سپاه پاسدران نصب است اگرچه نسخه ساحل پرتاب ان نیز در خدمت است
کوثر 1: سبکترین موشک ضد کشتی ایرانی بر اساس موشک سی 701 چینی. این موشک دارای هدایت اپتیکی است با پیشرانه سوخت جامد راکتی و با در نظر گرفتن وزن 100 کیلوگرمی ان به راحتی از هر لانچری قابل پرتاب است. کوثر دارای برد 25 کیلومتر و کلاهک 29 کیلوگرمی است و داشتن سامانه اپتیکی به این معناست که دست کم ناو توسط سامانه هشدار دهنده راداریش از ان اگاه نمیشود(اگرچه توسط سامانه های هشدار دهنده دیگر چون رادار و فروسرخ قابل کشف است). سرعت موشک حدود 900 کیلومتر بر ساعت است و از پرتابگر های زمین و همچنین قایق موشک انداز کلاس ذوالفقار شلیک می شود (یکی از دلایل احتمالی کنار رفتن حوت ترکیب این موشک با کلاس ذوالفقار است که بسیار موثر تر است).
کوثر 2: مشابه نسخه قبلی با این تفاوت که دارای سامانه هدایت اپتیک حرارتی است و از یک رادار میلی موجی برای انتهای مسیر بهره می برد . در این نسخه بعد از قفل موشک توسط دوربین اپتیکی روی هدف، و شلیک موشک ، موشک بعد از نزدیک شدن به هدف با رادار خود سطح دریا را اسکن کرده و هدف را کسب و با ان درگیر می شود. بر خلاف کوثر 1 که یک موشک اپتیک ساده بود و در شب و اب و هوایی بد نمی شود از ان استفاده کرد که در کوثر 2 این مشکل برطرف شده است . این موشک نسخه ایرانی موشک تی ال-10 چینی است
در ادامه ایران بر اساس موشک تی ال6 چینی خانواده موشک نصر را توسعه داد
نصر: موشک ضد کشتی کوتاه برد دیگر که نسخه تولید شده موشک تی ال-6 چینی می باشد و دارای برد 35 کیلومتر و سرعت زیر صوت که دارای هدایت اپتیک حرارتی و در اخرین مرحله هدایت میلی موجی است.نصر از لانچر زمینی ، قایق های سریع موشک انداز ، بالگردها و همچنین جنگنده های فانتوم نیروی هوایی پرتاب شده و دارای کلاهک 150 کیلوگرمی است و خود موشک تنها 350 کیلوکرم وزن دارد و از یک پیشرانه راکتی سوخت جامد بهره میبرد . این موشک نیر همانند سری کوثر دارای پیشرانه راکتی سوخت جامد است. از این موشک میشود به دلیل داشتن سامانه هدایت اپتیکی، از ان بر علیه اهداف زمینی ثابت نیز استفاده کرد
بصیر: نسخه ارتقا یافته موشک نصر که دارای یک دوربین دید حرارتی است و دارای یک سامانه ارتفاع یاب بهتر برای پرواز در ارتفاع پاینتر. جزئیات زیادی از این موشک منتشر نشده ولی احتمالا از نظر برد و کلاهک همان موشک نصر است با کانده پیشرفته تر اپتیک حرارتی(این موشک را نصر بصیر نیر می نامند).کاونده اپتیک حرارتی به ان اجازه میدهد تا در شب و اب هوایی بد نیز بتواند با هدف دریایی خود درگیر شود و همچنین توان کسب هدف را با کمک سامانه دید حرارتی خود در برد بیشتری دارد
موشک ضد کشتی نصیر: نصیر نیز بر اساس نصر ساخته شد ولی تفاوتهای بزرگی نیز دارد برای نمونه نصر و بصیر دارای موتور راکتی هستند ولی نصیر همانند نور دارای موتور جت است و زیر بدنه نیز ورودی هوا دارد و دارای یک راکت سوخت جامد برای شلیک از روی لانچر زمینی و دریایی تا زمان روشن شدن موتور جت است. این نسخه از نصر کشیده تر است و احتمالا بردش بیشتر است زیرا برد نصر 35 و احتمالا برد بصیر نیز همان مقدار است ولی نصیر برد بیشتری دارد ولی مشخص نیست چه میزان (برخی منابع 120 تا 150 کیلومتر را حدس میزنن)
خلیج فارس: نسخه ضد کشتی موشک فاتح 110 که دارای یک دوربین اپتیکی برای کسب هدف با کمک ان بر روی دماغه موشک است .این موشک دارای همان ویژگی فاتح است ولی دارای سامانه اپتیک در کنار اینرسی است تا زمانی که موشک در حال شیرجه میباشد هدف را با کمک دوربین کسب و به طرف هدف هدایت کنند. البته ایران اولین کشوری سازنده چنین موشکی نیست و چین نیز موشک دانگ فنگ 21 دی را با این ویژگی تولید کرده(منظور در نقش ضد کشتی ) و دست کم از دهه 1980 چندین طرح در جهان دارای دوربین اپتیکی برای مرحله اخر بود .البته همواره در کارایی این موشک ها اگر و اما باقی مانده زیرا داشتن اپتیک یعنی تنها استفاده در روز روشن و اب و هوایی مناسب برای کسب هدف و همچنین کسب هدف در حالی که موشک در حال شیرجه با سرعت 3.5 ماخ است بسیار دشوار است و نیاز به اموزش بسیار دارد . ایران چندیان بار این موشک را ازمایش کرد که دست کم در یک ازمایش که تصاویر ان پخش شد موفق عملکرده است .در کل در شرایط اب و هوایی مسائد و نبودن ابر این موشک میتواند کارایی بالایی داشته باش
فاتح مبین: این نسخه ترکیبی از فاتح110 و 313 است …تفاوت اصلی در این موشک داشتن یک دوربین دید تردمال (دوربین دید حرارتی) برای مرحله اخر هدایت است. موشک همچون ذوالفقار دارای یک کلاهک جدا شونده است که در مرحله اخر با روشن کردن دوربین تردمال هدف را با دوربین کشف و به ان حمله میکند. این موشک در مرحله اخر دارای روش هدایتی چون خلیج فارس است ولی چند ویزگی دارد اول اینکه دوربین دید حرارتی باعث می شود بتوان در شب و اب هوای بد نیز هدف را کسب کند و جدا شدن کلاهک یعنی دقت بیشتر و کشف سخت تر ان.. هنوز اطلاعات دقیقی از موشک منتشر نشده و تنها بر اساس یک بنر در روز صنایع دفاعی سال 1397 از رسانه ملی منتشر شد دارای برد 500 کیلومتر است ولی میتوان ان را بر ضد اهداف زمینی و دریایی استفاده کرد
عبدالحمید تارخ
