ایرانجنگنده ها

تسلیحاتی که توسط جنگنده های فانتوم نیروی هوایی ایران حمل می شود

تسلیحاتی که توسط جنگنده های فانتوم نیروی هوایی ایران حمل می شود

تسلیحاتی فانتوم های نیروی هوایی ایران

فانتوم های ایرانی خسته و قدیمی هستند. انها طی سالهای مختلف با وجود برنامه های متعدد ارتقا از نظر الکتروتنیک تا کنون هیچ ارتقا خاصی به شکل فراگیر ندیده اند. ارتقائات در ناحیه رادار تنها به شکل پیش نمونه اجرا شده و علیرقم نمیاش نسخه های با رادار جدید که احتمالا مشابه رادار نصب شده روی جنگنده کوثر است ولی این ناوگاه هرگز به شکل فراگیر مجهز به رادار جدید نشده و در رزمایش در سال 1401 هنوز فانتوم های با رادار ای پی کی120 دیده می شوند که دارای فناری دهه 1960 هستند .این مسئله بیشتر بحث بودجه است اگرچه فانتوم ها ما بین 45 تا50 سال سن دارند و تجهیز انها به رادار جدید نیز به نظر کار بیهوده ای است باید برای جایگزینی کل ناوگان فکری کرد

برای اشنایی اب جنگنده اف4 فانتوم اینجا را کلیک کنید

ولی در بحث تسلیحاتی و نصب تسلیحات جدید کارهای بزرگی شده که بیشتر به مدد ساخت تسلیحات جدیدهواپرتاب در داخل کشور است. این تسلیحات در بحث تسلیحات هوا به زمین بیشتر نمود دارد تا تسلیحات هوا به هوا .

متاسفانه فانتوم های نیروی هوایی همچنان از موشک های هوا به هوای چون سایدواندر نسخه j و موشک رادار نیم فعال اسپارو نسخه E استفاده میکنند که این دو مدل سالهای است از خدهت همه کشورهای دنیا خارج شده و تنها در ایران استفاده میشود و البته هیچ سلاح جدید نیز در این زمینه توسعه نیافته است

ولی همان طور که گفته شد در بخش هوا به زمین داستان فرق دارد.تقریبا هر سلاح هوا به زمین ایران توسعه داد بر روی فانتوم نصب کرده . از این رو فانتوم همواره به عنوان نماد تسلیحات هوا پرتاب توسعه یافته در ایران شناخته می شود

در این نوشتار به بررسی تسلیحات نصب شده روی فانتوم در ایران به شکل عملیاتی می‌پردازیم

موشک های ضد کشتی

ایران تنوع مختلفی از موشک های ضد کشتی را تولید میکند اگرچه تنها تا کنون دو نوع ان به شکل هواپرتاب از فانتوم پرتاب شده . بیشتر این موشک ها از موشک ضد کشتی چینی سی802 که در ایران تحت امتیاز تولید شد و در نهایت منجر به ساخت چندین نمونه نسخه بومی با برد بیشتر این موشک شد برگرفته شده اند.

یکی از تسلیحات که تا کنون روی فانتوم به نمایش در امده موشک ضد کشتی قادر است. قادر نسخه برد بلند موشک نور است و نور همان سی 802 چینی تولید شده در کشور است .قادر یک موشک رادار فعال کروز مادون صوت با توان پرواز در ارتفاع زیر 4 متر است که هدف ان پنهان ماند از افق دید رادار شناورهای جنگی است. برد این موشک در منابع 200 کیلومتر و کلاهک جنگی ان 200 کیلوگرم عنوان شده . البته برد 200 کیلومتر برای پرتاب این موشک از لانچر زمینی و دریایی است بدون شک پرتاب ان از جنگنده باعث افزایش برد ان میشود

نسخه هواپرتاب بر خلاف نسخه زمین پرتاب و یا ناو پرتاب نیاز به بوستر کمی برای شلیک تا زمان روشن شدن موتور اصل ندارد و بعد از پرتاب از جنگنده انقدر سرعت دارد که موتور جت کار را خود را اغاز کند. کشف هدف و قفل بر روی هدف بر عهده رادار جنگنده است. رادار اصلی فانتوم توان زیادی برای قفل روی اهداف دریایی ندارد ،ولی گفته شده برخی فانتوم های در بخش رادار با ارتقا خود رادار قبلی این توان را یافتند اگرچه بعید است برد زیادی داشته باشد

ولی میتوان البته به شکل دیگری نیز موشک راشلیک کرد و ان استفاده از رادار خود موشک است یعنی کسب هدف توسط رادار خود موشک انجام شود حتی اگر زیر بال جنگنده نصب باشد و بعد دست به شلیک موشک ضد که البته تاثیر منفی در برد درگیر موشک دار زیرا رادار موشک کوچک بوده و برد چندانی احتمالا حدود 50 کیلومتر دارد اگرچه روشهای دیگری مانند شیک موشک توسط سامانه اینرسی به سمت موقیعت تقریبی هدف وجود دارد تا موشک انقدر به هدف نزدیک شود تا با رادار خود هدف را کسب کند. در این روش باید اطلاعات هدف از طریق واحدهای دیگر به جنگنده برسد.البته گفته شده فانتوم های که مجهز به  نسخه هدایت راداری موشک ضد کشتی هستند طی ارتقا مجهز به رادار جدید شدند که این فانتوم ها در جنوب کشور مستقر هستند

موشک قادر و نصر
تصویری از موشک نصر و قادردر کنار فانتوم

قادر موشک ضد کشتی است و دست کم به شکل رسمی توان تهاجم زمینی ندارند

دیگر موشک ضد کشتی قابل حمل توسط فانتوم ایرانی نصر هوا پرتاب است. نصر دارای  برد 35 کیلومتر در نسخه دریا پرتاب و در نسخه هوا پرتاب دارای برد 50 کیلومتر است ودارای سرعت زیر صوت بود و دارای  هدایت اپتیک  حرارتی است.نصر از لانچر زمینی ، قایق های سریع موشک انداز ،  بالگردها  و همچنین جنگنده های فانتوم نیروی هوایی پرتاب شده و دارای کلاهک 150 کیلوگرمی است و خود موشک تنها 350 کیلوکرم وزن دارد و از یک پیشرانه راکتی سوخت جامد بهره میبرد

نصر دارای سیستم هدایت اپتیک حرارتی است. از این رو میتوان ان را بر ضد اهداف زمینی و دریایی شلیک کرد و نیاز به رادار نیست . این مسئله باعث می شود تا از این سلاح در صورت لزوم بتواند بر ضد اهداف ثایت زمینی استفاده کرد و کلاهک ان اگرچه از موشک های کروز متداول تهاجم زمینی کمتر است ولی در نهایت داریا نقش تهاجم زمین نیز است

فانتوم بر اساس تصاویر تنها توان حمل دو تیر موشک ضد کشتی را زیر بال دارد اگرچه نباید برای حمل تا4 تیر نیز مشکلی داشته باشد

نصر هواپرتاب در کنار بمب بالدار یاسین زیر بال فانتوم

تسلیحات هوا به زمین

سری تسلیحات ستار که به موشک و بمب های هدایت لیزری گفته می شود از جمله دیگر تسلیحاتی هستند که از فانتوم تست شدند.ستار 1 تا3 سه موشک هدایت لیزری با برد زیر 20 کیلومتر هستند که در دهه70 و80 شمسی توسعه یافتند. این سه پروژه از ازمایش و نمایشگاه فراتر نرفت و هرگز جنبه عملیاتی نیافت  ولی بدون شک ستار4 بوده که ساخته شد و عملیاتی شده و به غیر فانتوم روی پهپادهای ایرانی نیز بارها دیده شده

ستار4 یک بمب است. در کشور به ان جی بی یو12 میگویند. جی بی یو12 کدی است که در ارتش امریکا به ترکیب بمب 225 کیلوگرمی مارک82 با کیت هدایت لیزری پیویی گفته می شود. ستار نیز دقیقا همین است بمب 225 کیلوگرمی مارک82 + یک کیت هدایت لیزری تولید داخل.این بمب بر اساس گفته منابع بین 12 تا15 کیلومتر برد دارد

برای هدفگیری این بمب از غلاف نشان گذار لیزری استفاده می شود . ایران تاکنون چندین غلاف بر روی پهپادهای و جنگنده های خود به نمایش گذاشته ولی نسخه که تاکنون روی فانتوم دید شده لانچر 99است.این غلاف در دهه90 شمسی بر روی فانتوم دیده شد . از برد و کارایی ان اطلاعاتی در دست نیست و مشخص نیست ایا دارای دوربین دید حرارتی است و یا ساده گرچه بسیار بعید است با وجود دوربین های دید حرارتی رو انواع تسلیحات ایرانی این ابشن را نداشته باشد ولی این غلاف همواره در جایگاه موشک اسپارو زیر بدنه فانتوم نصب می شود

غلاف لانچر99 در زیر بدنه فانتوم..در تصویر یک بمب 900 کیلویی جی بی یو10 را میتوان دید . این بمب ها در زمان حکومت پهلوی تحویل ایران داده شد
تصویری دیگر از لانچر99

البته ایران از زمان حکومت پهلوی دارای بمب لیزری برای پرتاب از فانتوم بود ولی نبود سامانه نشانگذار لیزری موثر مانع استفاده از این بمب به شکل شایسته در دوران جنگ شد

فانتوم ایرانی یک غاف جنگ الکترونیک نیز با نام شاهین حمل میکند که باز در همان جایگاهی که غلاف نشانگذار 99 نصب میشود دیده شد. این غلاف نسخه بومی غلاف امریکای ای ال کیو101است که در زمان حکوت پهلوی وارد ایران شد

غلاف جنگ الکترونیک شاهین

بمب قاصد از دیگر بمب های هدایت شونده نصب شده روی فانتوم است

قاصد بسیار شبیه جی بی یو15 امریکای است. در واقع جی بی یو 15 ترکیب یک کیت هدایت اپتیکی با بمب 900 کیلوگرمی مارک84 است و قاصد نیز ترکیب همین بمب با کیت هدایت اپتیکی است. فانتوم خودش پیش از این نیز موشک هدایت اپتیکی چون ماوریک حمل میکرد. سلاح اپتیکی چون قاصد دست باز تری نسبت به سلاح هدایت لیزری دارد اگرچه توان انهدام اهداف متحرک را ندارد ولی میتوان ان را از برد بیشتر رها کرد و از طرفی به عنوان یک سلاح با هدایت درونی نیاز به هدایت از سمت جنگنده نداشته و بعد از پرتاب جنگنده منطقه را ترک میکند.قاصد دارای بالچه های عقبی بزرگی است به ان اجازه گلاید و سوار شدن بر روی امواج هوا و رسیدن به برد 40 کیلومتری را میدهد. تصاویری پخش شده از دید دوربین قاصد نشان میدهد دارای سیستم هدایت اپتیک حرارتی است که استفاده از ان در شب نیز ممکن میکند

قاصد3 اخرین نسل این خانواده است که برای افزایش برد ، با کمک یک راکت کمکی زیر بدنه بمب برد به 100 کیلومتر رسیده در واقع راکت کمکی باعث افزایش سرعت بمب بعد از پرتاب می شود که در نتیجه برد افزایش میابد ولی این نسخه نیز عملیاتی نشد و حتی مدتی نام قاصد3  به عنوان موشک کروز قاصد3 گذاشته شد.. مشخص با وجود تست ان در نهایت برنامه به شکل فراگیر  اجرا نشد و همان بمب قاصد 1 است که به شکل فراگیر استفاده میشود

فانتوم نیروهوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران مسلح به دو بمب 2000 پوندی قاصد
بر اساس تصاویر فانتوم در صورت حمل بمب قاصد دو تیر از ان را حمل میکند

بمب های هدایت ماهواره ای سری یاسین از دیگر بمب های است که روی فانتوم نصب میشود

از دهه1990 امریکا با معرفی بمب بالدار اس دی بی قدمی بزرگ در بحث هوا پرتابهای هدایت شونده فاقد پیشرانه برداشتند. اس دی بی بمب است که ترکیب یک بمب سقوط ازد با یک کیت بالدار میباشد که روی امواج هوا سوار شده تا بتواند به برد بیشتری برسد

در ایران نیز در دهه گذشته بمب یاسین اولین بمب هدایت شونده بالداربود. بمب ترکیب بمب 225 کیلوگرمی مارک82 با بالچه جمع شونده روی سر خود است.اولین وشاید مهمترین سئوال روش هدایت یاسین است. اینکه یاسین چه نوع هدایت ماهواره ای دارد . جی پی اس نظامی به شکل کیت توسط سازنده ان لاکهید مارتین بفروش میرسد و ما به ان درسترسی نداریم الا که از کیت هدایت جی پی اس غیر نظامی با دقت کمتر حدود 10 تا40 متر و یا از نسخه روسی هدایت ماهواره ای یا گلناس استفاده کنید. این مسئله همچنان جای بحث است

بمب بالدار هدایت ماهواره ای یاسین زیر بال فانتوم
بمب یاسین

یاسن در نسخه نخست دارای برد 60 کیلومتر است البته برد یاسین بسته به ارتفاع و سرعت پرتاب است. این بمب از قرار روی پهپادهای ما نیز نصب شده بدون شک برد60 کیلومتر برای پرتاب از جنگنده است زیرا سرعت بالا پرتاب به معنی دسترس به برد بیشتر است

نسخه دیگر این بمب با یک پیشرانه راکتی در سال1400 رو نمایی شد که گفته شده دارای برد 100 و برخی منابع 120 کیلومتر است.این بمب دوربردترین سلاح تهاجمی هوا به زمین فانتوم است

مقاله ای در مورد تسلیحات هوا پرتاب موجود در ایران را اینجا بخوانید

موشک ماوریک از دوران پهلوی در ایران بوده است. ایران از جمله بزرگترین خریدارن ماوریک و از جمله نخستین دارندگان ماوریک بود که بیش از 2500تیر ان را خریداری کرد. نسخه ایرانی از نسخه نخست ان یعنی ماوریک A بود که دارای اپتیک ساده بود. اپتیک ساده یعنی استفاده در روز و اب هوای مناسب. بعدها سازندگان ماوریک در دهه1980 ماوریک را مجهز به سیستم اپتیک حرارتی کردند ولی در ایران این مدل دردسترس نیست ولی از سال1399 نسخه ارتقا یافته ماوریک رو نمایی شد که شامل ام تعویض سیستم هدایت اپتیکی قبلی با سیستم اپتیک حرارتی بود .

تصاویر دید حرارتی موشک ماوریک

البته فانتوم های ایرانی به غیر از تسلیحات بالا سالها است میتواند موشک تا چهار موشک هوا به هوای فروسرخ سایدواندر و چهار موشک رادار نیم فعال اسپارو و همچنین بمب های مارک82 و 84 را بسته به ماموریت حمل کند

فانتوم در ایران اسب باری نیروی هوای بوده. حدود 225 فروند ان زمانی وارد ایران شد .ولی امروزه کمتر از 70 فروند ان در خدمت است که همچنان تعداد ان قابل توجه ای است.اگرچه فانتوم های ایرانی با در نظر گرفت وضعیت راداری که دارند و البته تسلیحات هوا به هوایی قدیمی توان چندانی در رزم هوایی ندارند ولی خوب در بخش تهاجمی انها توان انجام عملیات در برد پدافند هوایی کوتاه برد و میان برد دشمن را دارند. میتوانند در شب و روز دست به عملیات بمب ابران دقیق بزند و یا دست به عملیات ضد کشتی و تهاجم به اهداف زمینی بزند. البته در لیست تسلیحاتی البته در بخش هوا به زمین موشک کروز برد بلد دست کم تا برد حدود500 کیلومتر و یا موشک ضد رادار خالی است اگرچه به نظر میاید این دو مهم به سوخو24 فنسر در نیروی هوایی محول شده است

اگرچه راه حل واقعی برای فانتوم ها در نهایت جایگزینی این جنگنده زیبا و تاریخی است

عضویت در کانال تلگرامی جنگاوران برای آگاهی از آخرین مقالات و مطالب نظامی

عبدالحمید تارخ

با تشکر از reza_mad عزیز

 

نوشته های مشابه

همچنین ببینید

بستن
دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن