محمد جواد عسگرپور
هواپیما TSR2
هواپیمای TSR2 یک جت تهاجمی و شناسایی دوران جنگ سرد است که توسط کمپانی BAC برای نیروی هوایی سلطنتی در اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ توسعه یافته است این هواپیما بدین منظور ساخته شده بود که با سرعت بالا در ارتفاع پایین نفوذ کرده و به اهدافی که دارای اهمیت زیادی هستند حمله کند و این پرنده قادر بود هم از سلاح اتمی و هم از سلاح متعارف استفاده میکنند و در نقش دیگر هواپیما TSR2 یک پلت فرم شناسایی بود نقش دیگر این پرنده این بود که در سرعت بالا و در ارتفاع بالا دست به عملیات شناسایی بزند این پرنده با رادار پهلو نگر خود دست به عملیات شناسایی بزند و از طریق دوربین های خود دست به عکسبرداری و با استفاده از گیرنده های امواج راداری دست به عملیات جاسوسی الکترونیکی ELINT بزند در این هواپیما از چنان تکنولوژی پیشرفته ای استفاده شده بود تا بهترین عملکرد را از خود نشان دهد ولی به علت بالا رفتن وزن پرنده هرگز به مشخصات و ویژگی هایی که برایش در نظر گرفته شده بود نرسید .
در نهایت به دلایلی مانند بالا رفتن هزینه های برنامه در نهایت برنامه در سال ۱۹۶۵ کامل لغو شد در نهایت در نظر گرفته شد به علت بالا رفتن هزینه برنامه برنامه به طور کلی لغو شود و بجاب آن جنگنده آمریکایی جنرال داینامیکز F111 به خدمت گرفته شود ولی در نهایت برنانه F111 هم به علت افزایش هزینه لغو شد و بریتانیا F4 فانتوم و بوکانیر را به خدمت گرفت در نهایت پاوانیا تونادو که کارایی مشابه TSR2 داشت به خدمت گرفته شد .
توسعه
در اواخر جنگ جهانی دوم موتور های جت معرفی شدند و این موتور هدی جت باعث تحولی عظیم در صنایع هوایی شدند و از آن زمان به بعد قرار شد بیشتر هواپیما ها از این موتور ها استفاده کنند و در همین موقع در نظر گرفته شد که بمب افکن ماسکیتو که بمب افکن موفقی بود و دارای سرعت بالایی بود جایگزین شود و به نظر می رسید که با موتور جت بمب افکن جدید حتی از ماسکیتو هم سریع تر باشد لذا رهگیری آن سختتر میشود و در نتیجه بمب افکن جدید کانبرا ساخته شد و این بمب افکن در آمریکا تحت عنوان شناسایی و بمب افکن استفاده شد
پرواز در ارتفاع بالا تا اواخر دهه ۵۰ روشی مطمئن برای در امان بودن از دست پدافند شوروی بود ولی با ورود به خدمت پدافند SAM در اواخر دهه ۵۰ دیگر پرواز در ارتفاع بالا کاملا امن نبود و هواپیما هایی مانند کانبرا و B52 و بمبر های سری V بریتانیا کاملا در مقابل پدافند SA-2 GUIDLINE آسیب پذیر بودند و در سال ۱۹۵۹ یک کانبرا آمریکایی توسط سام ۲ سرنگون شد و در سال ۱۹۶۰ پرنده U2 به خلبانی سرهنگ گری پاورز در آسمان شوروی سرنگون شد.و زمانی که ارتفاع بالا برای خلبانان غربی نا امن شد غرب بدنبال نفوذ در ارتفاع پایین رفت .
با توجه به اینکه زمین گرد است و سطح زمین قوس دارد رادار های زمین پایه ارتفاع پست را تا برد ۴۰ کیلومتر را پوشش نمیدهند لذا پرنده متخاصم میتواند در ارتفاع پایین بدون دیده شدن نفوذ کرد
به این دلیل غرب بدنبال نفوذ از ارتفاع پایین رفت که در این شرایط هواپیما هایی همچون کانبرا برای پروازدر ارتفاع بالا ساخته شده بودند و برای پرواز در ارتفاع پایین نامناسب بودند لذا غربی ها بدنبال طراحی پرنده جدید رفتند و با توجه به اینکه در ارتفاع پایین خطرانی همچون عوارض زمین شامل تپه کوه و …. وجود داشت هواپیما هایی که برای پرواز در ارتفاع پایین ساخته شده بودند باید دارای یک رادار ناوبدی میشدند که قابلیت تعقیب عوارض زمین را داسته باشد مثلا F111F دارای دو رادار AN/APQ-148 و AN/APQ-146 است که یکی از این رادار ها کار کشف اهداف و رادار دیگر کار ناوبری و تعقیب عوارض زمین را انجام میدهد
بدین ترتیب شرکت انگلیش الکتریک کار را بر روی پروژه جدید برای جایگزینی کانبرا شروع کرددر تحقیقات اولیه قرار شد هواپیمای جدید دارای برد ۳۷۰۰ کیلومتر و سرعت ۱.۵ ماخ در ارتفاع پایین باشد و بمب افکن باید میتوانست تا چهار بمب ۴۵۰ کیلوگرمی حمل کند در سال ۱۹۵۵ ارتش انگلستان نیاز به یک هواپیمای جدید را اعلام کرد و در آن زمان این برنامه جاه طلبانه بنظر میرسید طرح یک هواپیمای مافوق صوت تمام شرایط آب هوایی بود که در ارتفاع پایین میتوانست به سرعت ۱.۲ ماخ برسد و قابلیت حمله اتمی را داشته باشد و دارای قابلیت نشست و برخواست باند کوتاه و حتی در صورت امکان عمود پرواز باشد این طرح در آن زمان جاه طلبانه بود و در سالهای بعد حتی تصمیم گرفته شد هواپیمای جدید قابلیت نشست و برخواست از باند های نا آماده را هم داشته باشد
مشخصاتی که برای طرح جدید در نظر گرفته شده بود بصورت ذیل بود:
هواپیما باید بتواند در ارتفاع پایین پرواز کند و قابلیت پرواز در ۲۴ ساعت از روز و در تمام شرایط آب و هوا را داشته باشد و قابلیت حمل بمب اتمی تاکتیکی را داشته باشد
قابلیت عکسبرداری در روز در ارتفاع متوسط و در ارتفاع پایین در شب و روز قابلبت عکسبرداری داشته باشد .
قابلیت جاسوسی الکترونیکی
قابلیت حمل سلاح متعارف در کنار سلاح اتمی
در ادامه برنامه با اعلام نیاز نیروی هوایی بریتانیا مشکلات سیاسی هم برای برنامه بوجود آمد در دهه ۶۰ میلادی طرز تفکری در بین ژنرال های ارتش و سیاست مداران بوجود آمد که آینده متعلق به موشک های بالستیک قاره پیما با کلاهک اتمی است لذا با این طرز تفکر فکر می کردند که دیگر نیازی به بمب افکن نیست و در ادامه نیروی که خود جنگنده تهاجمی مادون صوت بوکانیر را در اختیار داشت و نیروی دریایی اعلام کرد که با هزینه یک فروند TSR2 میتواند ۵ فروند بوکانیر خریداری کند و در ادامه یک ژنرال نیروی هوایی اعلام کرد که TSR2 نمی تواند به طور کامل جایگزین کانبرا شود و فقط برای جایگزینی بمبر های سری V مناسب است و در ادامه مقامات انگلیسی به این فکر افتادند که تکنولوژی بریتانیا در حدی نیست که چنین هواپیمایی بسازند لذا مقامات به سمت خرید تسلیحات آمریکایی متمایل شدند.
کار بر روی پروژه آغاز شد و شرکت انگلیش الکتریک با شرکت SHORT BROTHERS با یکدیگر همکاری کردند و طرح P17 را ارائه دادند که طرحی عمود پرواز بود و طرح های دیگری هم از طرف شرکت های اورو دیهاویلند هاوکر و ویکرز آرمسترانگ ارائه داده شد و در نهایت طرح های P17 شرکت انگلیش الکتریک و تایپ ۵۷۱ شرکت ویکرز آرمسترانگ مورد قبول واقع شدند شرکت ویکرز آرمسترانگ در طرح خود چالش های فراوانی داشت در ادامه شرکت انگلیش الکتریک و شرکت ویکرز آرمسترانگ با هدیگر همکاری کردند و ویکرز به عنوان پیمان کار دوم به برنامه پیوست در نهلیت وجود هواپیمای GOR339 در دسامبر ۱۹۵۸ اعلام شد و در سال ۱۹۵۹ اسم TSR2 برای این هواپیما انتخاب شد
هواپیمای TSR2 بصورت عملی می توانست به سرعت ۲.۳۵ ماخ برسد ولی بطور تئوری سرعت ۳ ماخ هم برای آن تعریف شده بود
هواپیما از لحاظ سیستم اویونیکی و ناوبری بسیار پیشرفته بود وهمین باعث بالا رفتن قیمت هواپیما شده بود این هواپیما دارای سیستم های پیشرفته ای مانند رادار نقشه بردار و رادار پهلو نگر و رادار ناوبری بود که این سیستم ها در سالهای بعد بر روی اواگرد ها معمول شد و به لطف این رادار ناوبری هواپیما دارای سیستم پرواز خودکار خوبی بود
هواپیما TSR2 اولین پرواز خود را در سپتامبر ۱۹۶۴ انجام داد و تنها چند پرواز آزمایشی انجام داد تا اینکه در سال ۱۹۶۵ پروژه به طور کامل لغو شد دلیل اصلی لغو شدن این پروژه هزینه بالای آن بود مدتی نیروی هوایی استرالیا به TSR2 علاقه نشان داد ولی در نهایت F111 را انتخاب کرد نیروی هوایی سلطنتی هم به علت هزینه بالا پروژه را لغو کرد و مدتی بدنبال میراژ ۴ رفت ولی به علت ضعف این پرنده در مقابل F111 میراژ را قبول نکرد و سراغ F111 رفت به مدل F111 که قرار بود در اختیار بریتانیا قرار بگیرد F111K می گفتند در نهایت به علت بالا رفتن قیمت F111 نیروی هوایی سلطنتی F111 را هم رها کرد و در نهایت فانتوم را به خدمت گرفت و یک دهه بعد تورنادو را به خدمت گرفت.
ماموریت و عملیات
هواپیمای TSR2 برای عملیاتی در نظر گرفته شده بود که یک بمب ۹۱۰ کیلوگرمی را حمل کند و شعاع رزمی این پرنده ۱۹۰۰ کیلومتر باشد و ۱۹۰ کیلومتر از این برد را در ارتفاع بالا با سرعت ۱.۷ ماخ پرواز کند و در ارتفاع ۲۰۰ فوتی سرعت این پرنده به ۰.۹۵ ماخ میرسید و در ارتفاع زیر ۲۰۰ فوت برد هواپیما به ۱۳۰۰ کیلومتر کاهش میافت .و حمل تسلیحات بیشتر میتوانست باعث کاهش بیشتر برد شود و با حمل یک مخزن سوخت خارجی به حجم ۲۰۰۰ لیتر یا ۴۵۰۰ لیتر در زیر بال یا زیر بدنه میتوانست باعث افزایش برد شود به علاوه عملیات تهاجمی این پرنده با استفاده از دوربین ها و رادار های نقشه بردار پهلو نگر SLAR میتوانست دست به عملیات شناسایی بزند و حتی با استفاده از دوربین های حرارتی در شب هم میتوانست عملیات شناسایی انجام دهد
در وحله اول در نظر گرفته شد که یک بمب اتمی تاکتیکی RED BREAD برای بمب افکن TSR2 در نظر گرفته شود و لی بعدا مشخص شد که این بمب برای TSR2 مناسب نیست در ادامه بمب اتمی تاکتیکی ۱۱۷۷ برای TSR2 در نظر گرفته شد از TSR2 انتظار میرفت که بتواند به اهداف مهمی همچون فرودگاه ها پل ها انبار های مهمات و سایت های نظامی مهم دیگر در پشت خطوط دشمن حمله کند و بمب اتمی OR1177 که TSR2 حمل میکرد دارای قدرت انفجار ۳۰۰ کیلوتن بود
در ژوئیه ۱۹۶۲ اعلام شد که بمب های اتمی تاکتیکی آینده بریتانیا باد دارای قورت ۱۰ کیلوتن باشند این قانون باعث شد تا سلاح اتمی جدید WE177 برای TSR2 در نظر گرفته شود TSR2 میتوانست تا دو بمب WE177 در جایگاه حمل تسلیحات خود حمل کند مشکل و چالشی که وجود داشت این بود که در سرعت های بالا به علت مسائل آیرودینامیک دمای بمب اتمی WE177 افزایش میافت و این خطرناک بود بنابراین در نظر گرفته شد که تا ۵ دقیقه نه بیشتر با سرعت بالای ۱.۵ ماخ پرواز نکند که این بر روی قابلیت های عملیاتی این پرنده تاثیر منفی داشت
در اول برنامه برای TSR2 مشک های اتمی دور ایستا در نظر گرفته شده بود ولی این طرح بجایی نرسید قرار بود TSR2 مجهز به موشک دورایستا BLUE WATER شود و در نهایت SKY BOLT را دریافت کند که پروژه اسکای بولت هم لغو شد و تسلیحات متعارفی که TSR2 میتوانست حمل کند به شرح ذیل بود موشک هدایت رادیویی AGM12 بولپاب و موشک فرانسوی AS30 .
این هواپیمای میتوانست تا 4.5 تن سلاح حمل کند که شامل 1 تا 4 بمب اتمی بسته به وزن بمب و تا 6 بمب 450 کیلوگرمی انفجار قوی متعارف بود
در نهایت بعد از لغو برنامه TSR2 نیروی هوایی سلطنتی از فانتوم ها برای حمل بمب های اتمی تاکتیکی استفاده کرد و بمب we1۷۷ هم با تاخیر فراوان در سال ۱۹۷۵ وارد خدمت شد و ۲۰۰ کیلوتن قدرت انفجاری داشت .
طراحی
شرکت های انگلیش الکترونیک و ویکرز از سال ۱۹۵۹ شروع بکار با همدیگر بر روی پروژه کرد و بهترین طرح های خود را با یکدیگر ادغام کردند و قرار شد در سال ۱۹۶۳ هواپیما پرواز کند کمپانی انگلیش الکترونیک طرح های بال دلتا شکل بود ولی طرح ویکرز بال های پسگرا بود که بر روی بدنه نصب میشد در آزمایشات مشخص شد که بالهای دلتا طراحی شده توسط شرکت انگلیش الکترونیک کارایی بسیار بهتری در در سرعت های مافوق صوت دارد در نهایت ویکرز و انگلیش الکترونیک با هم توافق کردند که هر کدام نصف هواپیما را طراحی کنند قسمت جلویی هواپیما توسط ویکرز و قسمت عقبی هواپیما توسط انگلیش الکترونیک طراحی شده
هواپیما TSR2 از دو موتور توربوجت المپیوس ساخته شرکت رولزرویس بهره میبرد که این موتور ها موتور ارتقا یافته بمبر ولکان بودند و نسخه پیشرفته تر این موتور بر روی کنکورد نصب شد
هواپیما از بال دلتا بهره میبرد و همچنین دارای سکان افقی های پسگرا بود بال دارای فلپ هایی بود که در طول بال کشیده شده بودند و بال هیچ گونه شهپری نداشت و حرکت در جهت Roll توسط سکان افقی های متحرک انجام میگیرد
مشخصات
طول:27.13 متر
بلندی:7.25 متر
وزن خالی:24.8 تن
بیشترین وزن برخاستن:46.9 تن
موتور: دو دستگاه موتر توربوجت Bristol Siddeley Olympus با توان هر یک 30161 پاوند با پس سوز
بیشترین سرعت:2.3 ماخ
بیشترین برد بدون سلاح با بیشترین سوخت:4630 کیلومتر
برد با 2 تن سلاح :1300 کیلومتر
