پدافند هوایی

موشک های ضد ماهواره در جهان

موشک های ضد ماهواره در جهان

در دهه1950 با ورود ماهواره ها به میدان نبرد وضعیت شناسایی بشدت تغییر کرد. اگرچه ماهواره های شناسایی با قدرت تفکیک بالا تا اوائل 1970 وارد خدمت نشدند ولی ماهواره از همان دهه1960 میتوانستند اطلاعات فوق العاده را در اختیار کاربران خود بگذارند که تا پیش از این تنها با پرواز شناسایی روی سر خود هدف بدست می امد . از این رو هر دو طرف جنگ سرد یعنی شوروی و امریکا به سرعت به فکر این افتادن که بتوانند در صورت نیاز ماهواره های همدیگر را هدف قرار دهند. البته اگرچه انها در نهایت توان لازم را یافتند ولی هرگز به شکل عملی این کار را انجام ندادند الا که این کار را شرایط جنگی انجام دهند. البته مشخصا هر دو قدرت همکنون تنها توان زدن ماهواره های ارتفاع پایین از جمله ماهواره های شناسایی را دارند زیرا ماهواره های هدایت مانند جی پی اس و گلناس همکنون در ارتفاع بالاتر از دسترسی سلاح های ضد ماهواره قرار دارند

امریکا از دهه 1950 به دنبال سلاح ضد ماهواره بود یعنی پرتاب اسپوتنیک  اولین ماهواره جهان توسط شوروی باعث شد امریکا تنها سه روز بعد ساخت سلاح ضد ماهواره در دستور کار خود قرار دهد .اولین طرح پروژه ای با نام دبلیو اس199 بود که یک موشک بالستیک هوا پرتاب بود. این پروژه به عنوان موشک بالستیک هواپرتاب ساخته شده بود ولی امریکا برنامه ای برای پرتاب ان از بمب افکن بی47 برای زدن ماهواره مد نظر داشتند .دوازده ازمایش در سال 1958 تا 1959 انجام شد که عموم موفق نبودند. بعد مدتی در سال 1960 با اضافه کرده یک بوستر کمک برد موشک به 1770 کیلومتر رسید و موفق شد یک ماهواره در ارتفاع 256 کیلومتری هدف قرار دهد. موشک از زمین هدایت می شود و توسط امواج رادیویی به طرف ماهواره میرفت .طی ازمایش موشک از فاصله 6.5 کیلومتری ماهواره رد شد. این فاصله برای منهدم کردن ماهواره با سلاح اتمی کافی بود ولی نه یک کلاهک متعارف.چند ازمایش دیگر از جمله یک پرتاب همین موشک از بمب افکن ب58 انجام شد ولی در نهایت هیچ یک موفق نبود و تا سال 1970 امریکا کار روی سلاح ضد ماهواره متعارف را رها رد

دبلیو اس199 نصب شده کنار بدنه یک ب47

ولی خوب سلاح ضد ماهواره ای اتمی خوب عمل کرده بود امریکا در دهه1960 چندین ازمایش در ارتفاع بالا با کلاهک اتمی داشت و چندین ماهواره قدیمی خود را با این انفجار سرنگون کرد .برای نمونه در سال 1962 یک ازمایش روی اقیانوس ارام انجام شد و یک کلاهک 1.4 مگاتونی اتمی را منفجر کرد و سه ماهواره سرنگون شد. از این رو امریکا از سال 1968 موشک DM-15S را عملیاتی کردند که اولین سلاح ضد ماهواره انها بود. این موشک در واقع نسخه ای از موشک پدافندی Nike Zeus  بود که اولین موشک ضد بالستیک امریکا بود و کارش زدن موشک بالستیک قاره پیما بود.این موشک تا 280 کیلومتر ارتفاع میگرفت و با کلاهک اتمی به نظر موفق عمل میکرد

موشک Nike Zeus

در دهه1970 برنامه سلاح ضد ماهواره امریکا به طرف لیزر رفت. انها سرمایه گذاری زیادی روی لیزر برای صدمه زدن به ماهواره های دشمن انجام دادند. برنامه نصب لیزر روی زمین و یا استقرار ان در فضا بود ولی این برنامه در نهایت بعد از صرف صدها میلیون دلار در سال 1977 لغو شد اگرچه نتایج ان بعدها بسیار بکار امریکا امد از جمله بر ضد موشک های بالستیک و یا سامانه هدای ارتفاع پست لیزری

در دهه1980 با به قدرت رسیدن  ریگان در کاخ سفید، وی دستور داد باز برنامه سلاح ضد ماهواره دنبال شود .برنامه جدید با نام ASM-135 ASAT به وجود امد که بیس ان موشک کروز هوا پرتاب اتمی ای جی ام69 بود..این موشک زیر بدنه اف15 ایگل نصب می شودو عملا توسط یک رادار زمین هدایت می شود. اولین بار در سال 1984 از اف15 شلیک شد و تنها تست ان بر ضد یک ماهواره در 13 سپتامبر سال 1985 بود که توانست ماهواره را سرنگون کند. اف15 موشک را در ارتفاع 11613 متری پرتاب کرد و موشک ماهواره را در 555 کیلومتری زمین هدف قرار داد .اگرچه این پروژه کاملا موفق بود ولی برای اینکه هر دو طرف به دنبال کاهش تنش در فضا بودند این برنامه در سال 1988 با دیدار گرباچوف اخرین رهبر شوروی با ریگان لغو شد. در نهایت نیروی دریایی امریکا در سال 2008 موشک استاندارد 3 را وارد خدمت کرد که بسته به مدل میتواند یک ماهواره در ارتفاع 240 کیلومتر و نسخه های جدید ان در ارتفاع 385 کیلومتری هدف قرار دهد

asm-135

شوروی نیز همانند امریکا به دنبال سلاح ضد ماهواره رفت البته کمی دیرتر البته سر منشا سلاح ضد ماهواره ای شوروی مشخص نیست ولی به شکل جدی در سال 1960 زمانی که خروشچوف رهبر شوروی دستوری برای این کار داده در شوروی برنامه ضد ماهواره اغاز شد

سیستم مورد نظر شوروی IS نامیده می شود که بر اساس موشک یو ار200 ساخته شده بود که یک موشک بالستیک با برد 12000 کیلومتر بود. روش استفاده از این موشک این بود که موشک شلیک شده و کلاهک ان دقیقا در مدار ماهواره قرار و موشک مدار ماهواره را طی میکرد تا به ان برسد این کار ممکن تا90 تا 200 دقیق زمان ببرد که بستگی به فاصله لانچر پرتاب موشک تا ماهواره بود.موشک نیز دارای کلاهک اتمی بود . خود موشک مهم نبود در واقع کلاهک هدایت شونده که دارای یک رادار بزگ بود و با نام Tsyklon-2 شناخته می شود اهمیت داشت زیرا این کلاهک را میشد روی دیگر موشک ها نیز سوار کرد (البته موشک بالستیک قاره پیما فقط)

موشک یو ار200 هرگز عملیاتی نشد و برنامه ان کنسل شد. مدتی قرار شد موشک ار7 این کلاهک را حمل بکند ولی در نهایت موشک ار36 که یک موشک سه مرحله سوخت مایع قاره پیما بود Tsyklon-2 را حمل کرد و در سال 1974 عملیاتی شد. قبل عملیاتی شد این موشک 23 تست انجام داد که اولین رهگیری موفق ان در فوریه سال 1970 انجام شد.با جود این به نظر می اید Tsyklon-2 واقعا یک سلاح ضد ماهواره نبود که شوروی بتواند روی ان حساب باز بکند . در اوائل دهه1970 امریکا به دنبال شاتل رفت در مرحله اول شوروی فکر میکرد این یک سلاح فضای است که میتواند از فضا علیه شوروی موشک و یا هر سلاح دیگری را استفاده کند چند سالی زمان برد تا شوروی متوجه شد شاتل واقعا نظامی نیست ولی طی همین چند سال برژنوف رهبر وقت شوروی دستور ساخت سلاح های ضد ماهواره جدید را دارد ولی در نهایت در دهه1980 با رکورد در اقتصاد شوروی این برنامه ها به جای به شکل عملی نرسید

در دهه 1980 شوروی با دیدن موشک ای اس ام135 امریکا بر روی اف15 تصمیم به اجرای پروژه مشابه البته برای پرتاب از میگ31 دی گرفت. این پروژه کنتاکت نامیده شد که شامل موشک 79 ام6 بود که زیر بدنه میگ31 نصب می شد .این سیستم نیز همانند نسخه امریکا تست شد ولی عملیاتی نشد اگرچه الهام بخش روسها برای سلاح های بعدی شد

برنامه های فعلی

امریکا روی همان استاندارد 3 کار میکند هدف نابودی موشک تا ارتفاع 550 کیلومتری است این موشک تاکنون و بار ماهواره های قدیمی امریکای را زده است. انهدام هر ماهواره 100 میلیون دلار هزینه دارد ولی این سلاح دقت بالای دارد و دارای یک کانده تصویر ساز حرارتی برای مرحله اخر نیز است بر اساس ادعای مقامات نیروی دریایی امریکا این موشک بالای 86 درصد میتواند یک ماهواره را سرنگون کند.این موشک را میتوان از تمام شناور های جنگی امریکا مجهز به سیلو پرتاب عمود مارک41 شلیک کرد

استاندارد 3 در حال خروج از سیلو
استاندارد 3 در حال خروج از سیلو
تصویری از دید دوربین دید حرارتی استاندارد 3 در هنگام رهگیری و برخورد با هدف
تصویری از دید دوربین دید حرارتی استاندارد 3 در هنگام رهگیری و برخورد با هدف

روسیه مدتی است موشک PL-19 Nudol (ای 235 نیز گفته می شود) را عملیاتی کرده. این موشک بر اساس یک موشک بالستیک ضد بالستیک ساخته شده و یک موشک با قابلیت پرتاب از سیلو زیر زمین است . از موشک استاندارد بسیار بزرگتر است و البته با در نظر گرفتن سیلو پرتاب بودن ان نیز باعث کاهش انعطاف پذیری ان می شود .این موشک در تست هدف را در 350 کیلومتری زده است.روسیه از سال 2018 روی یک موشک ضد ماهواره هواپرتاب با قابلیت پرتاب از میگ31 نیز کار میکند که البته جزئیات دقیقی از ان منتشر نشده است و هنوز هم تست نشده است

PL-19 Nudol

چین در سال2007 میلادی یک ماهواره خود را هدف قرار داد. این نخستین بار بود که چین چنین کاری میکند و عملا بعد امریکا و روسیه سومین قدرت با توان ضد ماهواره شد .موشکی که چین برای این کار استفاده کرد موشک SC-19 ASAT بود که یک نسخه از موشک بالستیک میان برد دانگ فنگ 21 است .ماهواره مورد نظر در ارتفاع 865 کیلومتری هدف قرار گرفت .از ان به بعد چین به شکل رسمی دیگر ازمایش ضد ماهواره انجام نداد ولی بر اساس گفته امریکا دست کم دو پرتاب تست بالستیک چین به این هدف در سالهای بعد مخفیانه انجام شده است

هند نیز از سال2012 به دنبال فناوری ضد ماهواره رفت و موشک شاکتی را در سال 2018 میلادید رسما تست کرد .شاکتی یک موشک با فرم موشک بالستیک است که در ازمایش خود به ارتفاع 300 کیلومتری رسید. سیستم هدایت شامل رادارهای بزرگی است که از مین موشک را هدایت می کند .هند مدعی است این موشک ارتفاع بالاتری را پوشش میدهد ولی برای تست در 300 کلیومتری تست شده.

در حال حاظر چهار کشور امریکا، روسیه چین و هند توان زدن ماهواره های شناسایی را در ارتفاع کم یعنی زیر 1000 کیلومتر را دارند و عملا همکنون نیز نمیتوان گفت انها در یک جنگ واقعی چقدر موثر هستند. تنها امریکا است که به شکل فراگیر انهم به دلیل توان شلیک از سیلو موشک پدافندی ناوپرتاب و دردست بودن تعداد زیادی موشک استاندارد3 به شکل وسیع دست به عملیات بر ضد ماهوارها بزند ولی روسیه و یا چین به دلیل سیلو پرتاب بودن موشک ها و یاجاده ای بودن انها توان کمتری دارند و البته موشکهای کمتری نیز دارند ولی مسئله سر این است که همکنون نیز تنها همه کشورهای دارای چنین توانی ، میتوانند ماهواره های ارتفاع پایین را هدف قرار دهد و عملا در برابر ماهواره های سیستم های مکان یاب جهانی چون جی پی اس که در ارفتاع بالای 36000 متری هستند عملا هیچ سلاحی در دست ندارند و حتی اگر وجود داشته باشد شما برای مثلا سامانه ای مانند جی پی اس که دارای 30 ماهواره است را کاملا دست کم برای نابودی پوشش انها بر فراز کشوری همچون چین مختل کنی باید 6 ماهواره ان را با موفقیت بزنی این کار دست کم 95 دقیقه زمان میبرد که زمان زیادی است

در جال حاظر هیچ کشوری به دنبال ضد ماهواره دست کم به شکل رسمی غیر اسرائیل نیست .اسرائیل موشک ضد بالستیک اروا3 را تست کرده که ارتفاع ان به 100 کیلومتر میرسد اگرچه این ارتفاع پایین است ولی اسرائیل به دنبال افزایش ارتفاع دسترسی تا 250 کیلومتر است

روسیه نمی تواند در فضا رقابت بکند که  بیشتر مشکل پول دارد و با درگیری در جنگ اوکراین این وضعیت برای روسها بدتر نیز شد است. یک مواردی که شوروی در دهه1980 با امریکا توافق کرد عدم استفاده نظامی از فضا بود زیرا برای شوروی با اقتصاد بیمارش هزینه بسیار داشت ، همکنون نیز روسها همین مشکل را دارند از ان رو انها پیشنهاد پیمانی برای عاری کردن فضا از سلاح از جمله سلاح ای ضد ماهواره دادند.چین کمی با روسیه همراه است و روسیه از هند نیز خواسته به انها بپیوند(در حال حاظر چین روسیه امریکا وهند تنها کشورهای با این توان هستند) ولی هنوز هیچ پیمانی در این زمینه امضا نشده

عضویت در کانال تلگرامی جنگاوران برای آگاهی از آخرین مقالات و مطالب نظامی

عبدالحمید تارخ

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن