شوروی طی دهه های مختلف طی جنگ سرد با به دست اورد برخی فناوریهای غربی دست به استفاده از انها در ساخت تسلیحات و تجهیزات نظامی زد این فناوری های معمولا به شکل های مختلف مانند جاسوسی صنعتی و یا غنیمت در جنگ به دست شوروی می رسید البته معمولا به شکل غنیمت در جنگ در اختیار متحدین این کشور.در این مقاله به برخی از تسلیحاتی و فناوری های که از غرب به شوروی رسید و در شوروی مورد استفاده قرار گرفت میپردازیم
بمب افکن ب29 ساخت امریکا
در سال 1944 چندین بار بمب افکن های ب29 ارتش امریکا که برای بمب باران ژاپن به این کشور ارسال شدند به دلایل مختلف از جمله گم کردن راه و یا اسیب دیدن در شوروی فرود امدند.چند باری در اوائل و اواسط سال 1944 شوروی به این بمب افکنها با دادن سوخت اجازه داد تا به پایگاه خود برگردند ولی در یک مورد سه فروند ب29 در خاک شوروی فرود امدند و البته شوروی اجازه نداد تا انها به امریکا برگردند. انها به مسکو رفتند و توسط کارشناسان روس مورد بررسی قرار گرفتند. ب29 در ان زمان پیشرفته ترین بمب افکن جهان بود و از نظر فناوری همانند بمب افکنی چون ب2 اسپیرت بود. درای چهار موتور پیستوین توربوشارژ2200 اسب بخاری بود که اصلا نمونه اش در داخل شوروی وجود نداشت و از یک سامانه بمب باران الکترونیکی و رادار ارتفاع یاب استفاده میکردند و برد ان با 9 تن بمب به رقم 5220 کیلومتر میرسید در حالی که تنها بمب افکن چهار موتوره شوروی با موتورهای پیستونی با توان 1340 اسب بخار تنها توان حمل 5 تن بمب در برد 3700 کیلومتری را داشت
مشخص است که ب29 چقدر از بمب افکن های شوروی سر تر بود و شوروی که میرفت تبدیل به یکی از دو ابرقدرت اینده شود و روی سلاح اتمی نیز کار میکرد نیاز به چنین بمب افکنی داشت. ب29 به دفتر طراحی توپلوف سپرده شدند ولی ساخت یک نمونه در داخل شوروی بسیار زمان بر بود. شوروی مشکلات زیادی داشت زیرا انها باید موتور را کاملا کپی میکردند زیرا موتوری با چنین قدرتی نداشتند از طرفی انها متوجه شدند ورق های الومینومی به کار رفته در سازه این بمب افکن بسیار نازک است و تا ان زمان شوروی چنین ورقهای تولید نکرده بود و اگر قرار بود ورقها کلفت تر باشند بمب افکن سنگینتر از اب در میامد. در نهایت شوروی در سال 1947 اولین پرواز نسخه بومی ب29 با نام توپلوف4 را ساخت که کاملا شبیه نسخه اصلی بود (البته در ظاهر) و دو سال بعد زمانی که تولید ب29 در امریکا متوقف شده بود ان را وارد خدمت کرد. البته شوروی به این راحتی نیز به این نسخه نرسید زیرا طی دوران ازمایشان نسخه روسی دو حادثه بد که در یک مورد برخی مهندسین این پروژه نیز کشته شدند پیش امد. شوروی در مجموع 847 فروند توپلوف 4 تولید کرد که تا اوائل دهه 1960 نیز انها را در خدمت داشت. نسخه ساخت شوروی سنگینتر بود و برد و سرعت کمتری نسبت به نسخه امریکایی داشت. همان طور که ب29 اولین بمب افکن اتمی امریکا(و البته جهان) بود توپلوف4 نیز همین نقش را در شوروی داشت.زمانی که در سل 1949 شوروی با جاسوسی علمی با کمک دو زوج امریکا با نام های ژولیوس و اتل روزنبرگ که در برنامه اتمی امریکا درگیر بودند به سلاح اتمی رسیدند این توپلوف4 بود که اولین بار این بمب را افکند(هر دو نفر دستگیر و بعد در امریکا به صندلی الکتریکی سپرده شدند)
موتور رولز رویس نین
این موتور نه با جاسوسی به دست امد و نه با غنیمت بله به شکل مستقیم توسط خود انگلستان به روسها فروخته شد.این موتور ساخت انگلستان بود و از نسختین موتورهای جت ساخت انها و ساخت جهان بود . در اواخر جنگ جهانی دوم شوروی دست به طراحی جنگنده جت زد ولی مشکل اساسی ان موتور با قدرت کافی بود البته شوروی در ان زمان موتور جت تولید میکرد ولی قدرت کم و کیفیت پایین داشتند .شوروی بر اساس برخی موتورهای جت المانی که روی جتهای المانی نصب شده بود مانند بی ام دبیلو 003 موتور جت طراحی کرد ولی زمانی که کمپانی میگ در حال طراحی میگ15 بود به سرعت به دنبال موتور نین ساخت انگلستان رفت بدون اینکه حتی خودش امید داشته باشند انها این موتور را به شوروی بفروشند ولی در ان زمان دولت انگلستان با این سیاست که اگر بتواند بعد از جنگ با شوروی نزدیک شود شاید از دو قطبی شدن فضای بعد جنگ جلوگیری کند مجوز صادر کردن 45 موتور نین به شوروی را صادر کرد که شوروی بر اساس این موتور ،موتور توربوجت کیلموف وی کا-1 را تولید کرد که دارای رانش 5950 پاوند رانش بود و ان را روی میگ15 و میگ17 و ایلیوشین 28 نصب کرد. شوروی از خود نین شوروی روی پیش نمونه میگ15 استفاده کرد و بدون شک بدون نین شوروی در طراحی نسل اول جتهای خود دچار مشکل می شد
لیوسنوف2
لیوسنوف2 نسخه روسی بر اساس هواپیمای تجاری دی سی3 ساخت داگلاس ساخته شد .دی سی3 قبل جنگ جهانی دوم پرواز کرد ولی طی جنگ یک نسخه بسیار مشهور از ان با نام سی47 داکوتا ساخته شد.شوروی قبل از جنگ جهانی دوم دست به خرید 18 فروند دی سی3 زد که قرار بود در خطوط هوایی خدمت کند. ولی شرکت لیوسنوف ان را کپی و با نام لیوسنوف2 ساخت .لیوسنوف2 مدلهای مختلفی داشت از نسخه مسافربری تا نسخه بمب افکن و یا ترابری.بیش از 6000 فروند از ان در شوروی ساخته شد
بالگرد H-19 Chickasaw که شد میل4
بالگرد اچ19 ساخت سیکروسکی نخستین بالگرد بزرگ ترابری امریکا بود . این بالگرد دارای یک موتور پیستونی 6 سیلندر 600 اسب بخاره در دماغه بزگ خود و میتواند 10 سرباز را با خود حمل کند و خلبانان در قسمت بالای کابین روی سران قرار داشتند.این بالگرد در کره در ماه های نخست خدمتش در جنگ به دست کره ای ها افتاد . یکی از انها بر اثر اتش زمینی اسیب دید و در نزدیکی خطوط نیروی های چینی مستقر در کره فرود امد که بعد از اینکه به دست چین افتاد به شوروی رفت با فاصله 17 ماه شوروی نسخه بومی ان با نام میل4 را به پرواز و به خدمت گرفت. نسخه شوروی دارای چندین دل بود ولی مدلهای اصلی ان دارای موترو قویتر از نسخه امریکایی بودند به قدرت موتور به 1200 اسب بخار میرسید و نکته جالب اینکه موتور این بالگرد هم که اس اچ82 نام داشت خود بر اساس موتور امریکایی Wright R-1820 ساخته شده بود که بر روی دی سی3 نصب شده بود که قبل جنگ دوم جهانی شوروی داده شده بود.چین نیز از این داستان بی نسیب ماند. چین تعدادی میل4 از شوروی دریافت کرد و بعد تحت امتیاز ان را تولید کرد و در نهایت دست به تولید نسخه کپی خود با نام هاربین زد5 زد
شوروی از اوائل دهه 1950 به دنبال ساخت موشک هوا به هوا بود و در این راستا موشک موج سوار راداری الکالی را ساخت .الکالی یک موشک موج سوار بود که موشک در یک پرتوی باریک تابیده شده از رادار جنگنده به هدف حرکت میکرد تا به هدف برسد. این موشک دارای برد 6 کیلومتر بود و هدف از ساخت ان تجهیز شکاری رهگیر های شوروی برای سرنگون کردند هواپیماهای شناسایی بلند پرواز امریکا بود که در ارتفاع بیش از 15000 متری پرواز میکردند در حالی که جتهای شوروی در حالت مسلح از 12000 متری نیز بالاتر نمیرفتند . این موشک در تمرینات نشان داد که درصد عملی موفقیتش کمتر از 30% است از این رو حتی برای زدن یک بمب افکن بزرگ نیز مناسب نبود از این رو شوروی دنبال موشک جدید میگشد که خداوند متعال برای انها از اسمان رساند
تایوان یکی از اولین کشورهای بود که اولین موشک هوا به هوای عملیاتی جهان یعنی AIM-9Bسایدواندر ساخت امریکا را به خدمت گرفت که از اف86 این کشور شلیک می شود این موشک طی یک درگیری هوایی در سال 1958 از یک اف86 تایوانی به طرف یک میگ17 چینی شلیک شد و در دم ان گیر کرد بدون اینکه عمل کند و موشک از طرف چین به شوروی داده شد. این موشک انقدر برای شوروی اموزنده بود که یکی از مهندسین روس گفت این موشک برای ما مثل یک دانشگاه بود. شوروی بر اساس این موشک ، موشک کا13(ار13) را تولید کرد که به ان اتول نیز گفته می شود. این موشک اولین موشک درست حسابی هوا به هوای شوروی و اولین موشک فروسرخ شوروی بود و شوروی ان را روی تمامی جنگنده های نسل دوم و سوم خود نصب کرد و تا اوائل دهه 1970 زمانی که موشک ار60 وارد خدمت ارتش شوروی شد اصلیترین موشک جنگنده های شوروی بود
در جریان جنگ ویتنام شوروی اطلاعات زیادی از هواگردها ارتش امریکا به دست اورد در واقع سرنگون شدن تعداد زیادی از این پرندها باعث شد تا قطعات انها گهکاه کاملا در حد نو دست شوروی بیفتد.یکی از موارد بر میگردد به برخی از تجهیزات جنگنده اف4 فانتوم که در ان زمان پیشرفته ترین جنگنده امریکا ها بود .دو بخش این جنگنده مورد استفاده شوروی قرار گرفت که هر دو در طراحی اولین جنگنده نسل سوم شوروی یعنی میگ23 بسیار به انها کمک کرد
اول سیستم کنترل اتش AWG-10 که شامل رادار و سیستم کنترل می شد باعث خلق رادار سافپیر 23 اولین رادار پالس داپلر چند منظوره شوروی شد.این رادار بر اساس این رادار امریکایی ساخته شد اگرچه نسخه امریکا برد بیشتر و توان پایین نگری بهتری داشت ولی اولین رادار هوابرد شوروی با قطعات نیم هادی بود تا پیش از این همه رادار های شوروی از رادار پالس داپلر استفاده میکردند.این رادار از یک اف4 جی نیروی دریایی امریکا که بر فراز ویتنام سرنگون و در باتلاق به زمین خورد به دست امد
دوم موتور جی79 بود که به شکل مستقیم عملا کپی شد و موتور لیولکا 21 بر اساس ان ساخته شد که روی سوخو24، سوخو 15 و سوخو 17 و 22 نصب شد.این موتور از بقیه موتورهای توربوجت شوروی کم مصرف تر بود اگرچه اخرین موتور توربوجت شوروی هم بود و بعد از ان به سراغ موتور توربوفن رفتند
موشک اسپارو نیز از دیگر موشک های امریکایی بود که در ویتنام دست شوروی افتاد. شوروی در مرحله اول یک نسخه کاملا بومی ان با نام ویمپل کا25 را بر اساس این موشک ساخت ولی طرح در سال 1971 رها شد و ویمپل با همان الکترونیک به سراغ طرح جدید با نام ار23 رفت که بر روی میگ23 نصب شد
اشتباه نکنید …اگر فکر میکنید سوخو 24 کپی اف111 است اشتباه می کنید ، شوروی هرگز اف111 دستراسی نداشت در واقع از این طرح الگو برداری کرد از این رو چیزی را کپی نکرد. در واقع کارایی اف111 شوروی را تحت تاثیر خود گذاشت و از این رو الگوی دو خلبان کنار هم را از ان برگرفت ولی اینکه شه شد شوروی از بال متغییر همانند اف111 روی سوخو 24 استفاده کرد بر میگردد به اینکه سوخو 24 در اولین پیش نمونه دارای بال دلتا همانند سوخو 15 داشت ولی کارایی کم این پیش نمونه و نمایش فوق العاده اف111 در نمایشگاه هوایی پاریس با بال متغییر ، شوروی را بر ان داشت تا هم در میگ23 و در سوخو 24 از بال متغییر استفاده کند
جالب اینکه در نهایت با وجود اینکه بیش از یک دهه بعد از اف111 جنگنده سوخو24 عملیاتی شد ولی سوخو24 از نظر برد، سرعت و میزان سلاح قابل حمل از اف111 بسیار پاینتر است
مقاله ای در قیاس بین سوخو24 و اف111 را اینجا بخوانید
یاک44
این طرح نیز باز الگو برداری بود.شوروی خیلی دیر ناو هواپیمابر ساخت. در واقع در اواخر دهه 1970 واقعا به فکر ساخت هواپیمابر به شکل فراگیر افتاد که در نهایت با اغاز مراحل فروپاشی این طرح های به جای نرسید و در نهای شوروی زمان فروپاشی تنها 3 ناو هواپیمابر کوچک برای هواپیماهای عمود پرواز یاک38 و یک ناو هواپیمابر متوسط داشت.شوروی طرحی برای به خدمت گیری 4 ناو هواپیمابر کلاس ادمیرال کوزنتسوف داشت ولی تنها یکی از انها تکمیل شد و وارد خدمت شد که هنوز تنها ناو هواپیمابر روسها است (در برابر 11 ناو هواپیمابر بزرگ امریکایی) .انها تصمیم داشتند تعداد زیادی سوخو33 و البته هواپیمای اواکس برای هشدار دهنده زودهنگام برای این 4 ناو تولید کنند .شرکت یاک بر اساس طرح ایی2 سی هاوک امریکای که اواکس ناونشین نیروی دریایی امریکا است طرحی با نام یاک44 را اغاز کردن ولی در نهایت این طرح از یک ماکت در ابعاد واقعی فراتر نرفت و با فروپاشی شوروی لغو شد تا اینکه هرگز نیروی دریایی شوروی نه به 4 ناو هواپیمابر متوسط کلاس کوزنتسوف دست یابد و نه هرگز اواکسی داشته باشد.جالب اینکه سه دهه بعد چین برای ناو های هواپیمابر خود به سراغ طرح یک اواکس رفت و بر اساس تجارب یاک در طراحی این اواکس ،اواکس وای جی600 را ساخت
روسها طی دهه1960 به بعد حدود300 شرکت در 56 کشور جهان ثبت کرده بودند که هدف انها جاسوسی برای کسب فناوریهای غربی بود. در برخی از موارد مشهوری که این شرکتها توانستند اطلاعات بسیار مهمی به شوروی برساند میتوان به جاسوسی از شرکت سازنده هواپیمای کنکورد اشاره کرد که منجر به ساخت نخستین هواپیمای مافوق صوت شوروی یعنی توپلوف144 شد.البته بیشتر موراد به سرقت شده بر میگشت به دست اوردن هزاران قطعه نقشه فنی مربوط به موتور هواپیمای کونکورد یعنی موتور رولز رویس المپیوس که منجر به ساخت موتور ار دی36 در شوروی برای توپلوف144 شد.در مورد دیگر شوروی تلاش بسیاری برای به دست اوردن اطلاعات موتور توربوفن تی اف33 جنگنده های چون اف111 واف14 داشت. این اطلاعات توسط یک شرکت رابط در سوئیس به عنوان شرکت تعمیر نگهداری موتورهای غیر نظامی به دست شوروی رسید و شوروی تواسنت در طراحی موتور ار دی 33 جنگنده میگ29 از ان استفاده کند.
مورد دیگر بحث جاسوسی از شرکت بوئینگ در زمان طراحی هواپیما ترابری وای سی14 بود. وای سی14 یک هواپیمای ترابری با الگوی بالی در بالای بدنه و موتور روی بال بود که هدف ان ساخت یک هواپیما با توان نشست و برخاست کوتاه بود. این طرح اگرچه به پیش نمونه و ازمایش رسید ولی هرگز عملیاتی نشد.شوروی با الگو برداری از این طرح و به دست اوردن برخی اطلاعات فنی با فاصله 1.5 سال بعد از وای سی14 دست به طراحی انتنوف74 زد که دارای الگوی بال و موتور مشابه وای سی14 بود
در مورد دیگر در سال1969 زمانی که یک بمب افکن ای6 اینترودر در ویتنام سقوط کرد انها توانستند بخش های زیادی از ان را سالم به دست اوردند. ای6 از نخستین هواپیمای جنگی جهان مجهز به نمایشگر سربالای و یا همان اچ یو دی بود که اطلاعات پرواز روی پنل پروازی به خلبان نشان میداد و شامل رایانه کنترل اتش برای هدفگیر سلاح بود.این سیستم با اینترودر به دست شوروی افتاد ولی طراحی رایانه و الکترونیک این سیستم با یک شرکت انگلیسی بود که همین سیستم را روی جنگنده های تهاجمی انگلیسی بوکانیر نصب کرده بود.این اطلاعات در نهایت توسط یکی از پرسنل دبیرخانه این شرکت به دست روسها افتاد و منجر به ساخت سیستم مشابه در شوروی و نصب روی میگ23 شد
زمانی که امریکایی ها یو2 را به عنوان یک هواپیمای بلند پرواز در اختیار داشتند که توان پرواز در ارتفاع 21000 متری را داشت شوروی چنین هواپیما نداشت. وقتی در سال 1960 شوروی یک از این یو2 ها را با موشک سام2 بر فراز شوروی به زیر کشید قطعات زیادی از این هواپیما از جمله موتور دست شوروی افتاد . کمپانی بیرف شوروی بلافاصله روی یک طرح مشابه کار کرد و منجر به ساخت طرحی مشابه شد ولی این طرح در نهایت در اوائل سال 1962 لغو شد. این طرح کاملا مشابه با یک موتور کالا کپی شده بود ولی شوروی متوجه شد همانطور که انها میتوانند یو 2 را بزنند ، امریکا نیز میتواند این طرح با نام اس13 را سرنگون کنند از جمل که طرح کپی روسی 1200 متر هم ارتفاع کمتر نصبت به یو2 داشت
عبدالحمید تارخ
عضویت در کانال تلگرامی جنگاوران برای آگاهی از آخرین مقالات و مطالب نظامی
