سرنوشت اف-۱۶های ایرانی از ابتدای ساخت در جنرال داینامیکس تا زمان خروج از خدمت
بقلم : میناگلرو
یکی از بهترین ، ارزانترین و کارآمدترین جنگنده های تولید غرب را بی اغراق باید اف -۱۶ دانست ، جنگنده ای که تمامی انچه از هواپیماهای جنگنده انتظار میرود را یکجا ارائه میکند
این جنگنده ساده و کارآمد در دست یک خلبان با تجربه و کارآزموده شاهینی بسیار خطرناک است و در نبردهای هوابه هوا چالاکی بالای خود را با فن آوری های پیشرفته نظامی غرب در آمیخته خروجی آن شاهین جنگی هولناکی است که با اتکا به چالاکی بالا ، سرعت اوج گیری مناسب و موتور اعتماد پذیر خود وبا تجهیز به موشک آیم – ۹ که یک موشک تصویر ساز فروسرخ است و یک نسل جلوتر از موشک فروسرخی چون آر -۷۳ رقیب روسی خود که در حال حاضر سلاح رزم کوتاه برد جنگنده های شرقی است حتی قادر به شلیک به پشت سر خود و به جنگنده در تعقیب خود است این شاهین جنگی در رزم میانبرد و و برد بلند خود متکی به موشک آمرام است یک موشک رادار فعال چالاک و سبک با توان جنگ شبکه محور با برد ۱۸۰ کیلومتر که با توجه به توان شبکه محور ان در تمام طول برد خود خطرناک است زیرا توان دریافت لحظه به لحظه موقعیت هدف را دارد و حتی اگر قربانی نگونبخت دست به تغییر مسیر حرکت خود بزند موشک هم بلافاصله مختصات حرکت خود را تغییر میدهد
این در حالیست که در موشکهای رادار فعال دیگر جنگنده موشک را به نقطه ای که رایانه جنگنده با در نظر گرفتن برخی فاکتورها پیش بینی کرده موشک در آن نقطه احتمالا به جنگنده میرسد شلیک میکند تا زمانیکه هدف به برد رادار موشک برسد و یکی از اشکالات این سیستم این است که اگر جنگنده مسیر خود را تغییر دهد انگاه احتمال خطای موشک بسیار بالا میرود
این نسخه از آمرام بهمراه میتئور انقلابی در موشکهای هوابه هوا ایجاد کردند
اما این ، همه توانایی اف -۱۶ نیست و همانقدر که این شاهین جنگی در آسمان شکارچی خوبی است بر روی زمین هم کابوسی هولناک برای هر هدفی است توان استفاده از طیف گسترده ای از سلاحهای هوابه زمین موجود در زرادخانه غرب در کنار توان حمل میزان مناسبی از سلاح آنرا به شکارچی قهاری تبدیل نموده
اف -۱۶ آنقدر طراحی عالی و قابلیت ارتقا پذیری مناسبی داشت که مانند سلطان اف -۱۵ تا بحال نسخه های مختلفی از آن مربوط به سه نسل از جنگنده هاتولید شده
نسخه اولیه که بعنوان یک جنگنده تهاجمی سبک و بعنوان مکمل ساده و ارزانتر اف – ۱۵ تولید شد یک جنگنده نسل چهارمی بود پس از مدتی با برخی اصلاحات که شامل دریافت موتور بهبود یافته و افزایش توان حمل مهمات ان بود یک جنگنده + 4 بحساب می آمد و نسخه های آخر که به مخزن سوخت تطبیقی هم تجهیز شده بود جنگنده ای نسل ++ 4 است
برای مطالعه مقاله ای در مورد جنگنده اف16 اینجا را کلیک کنید
اف-۱۶ در ایران
پس از ورود بخدمت اف -۱۶، ایران اولین مشتری خارجی اف -۱۶ بحساب می آمد که پیش از اسراییل هم که در حال جنگ با اعراب بود این جنگنده را خریداری و سفارش داد در تاکتیک هوایی ایران جنگنده های اف -۱۴ که در نبرد های نزدیک و داگفایتر دارای ضعف اضافه وزن و تحرک و چالاکی پایینی بودندو تحت اسکورت جنگنده های اف ۱۶ دست به انجام گشت های هوایی میزدند و اگر بنابه هر دلیلی جنگنده دشمن موفق به فرار از دست موشک فونیکس میشد و یا رادار تامکت را فریب میداد انگاه نوبت شاهین های چالاک ومتخصص نبردهای تن به تن میشد تا کار را تمام کنند
اف -۱۶ در خدمت بتدریج از سال ۱۳۶۰ برنامه ریزی شده بود جایگزین اف -۵ ها در خدمت شوند و تا سال ۱۳۷۳ تمامی شکاری های اف ۵ از خدمت خارج شده و بصورت ذخیره نگهداری میشد ند
شاه که ذاتا انسانی بلند پرواز و جاه طلب بود هدف خود را ایجاد سومین نیروی هوایی برتر دنیا گذاشته بود و تقریبا هم به رویای خود دست پیدا کرده بود
ایران قرار بود ۳۰۰ فروند اف -۱۶ خریداری و سفارش دوم را مشروط بر انتقال فناوری در تشکیلات هسا در اصفهان مونتاژ کند این مسئله تجربه بسیار بالایی در اختیار ایران قرار داده و از ان گذشته برخی قطعات را هم بشکل بومی تولید و جایگزین قطعات اصلی میکردند و خود را تبدیل به یک تولید کننده بزرگ قطعات هواپیما تبدیل کند نقشی که بعدها ترکیه با استفاده از خلا بوجود آمده پس از اختلاف ایران و ایالات متحده موفق به دستیابی به ان شد
زیراپس از پیروزی انقلاب روابط ایران و ایالات متحده رو به سردی گذاشت و ماجرای سفارت امریکا هم تیر خلاصی بود که بر این رابطه خورد تا صنایع هوافضای ترکیه به قطب مونتاژ جنگنده‌های اف-۱۶ و تولید قطعات آن در خاورمیانه تبدیل شود
سال ۱۳۵۷ -تهران – ایران
۴۳ سال پیش در چنین زمانی یعنی بهمن ۱۳۵۷، دولت بختیار به پیشنهاد اریک فن بورد وابسته نظامی آمریکا در ایران و در راستای اجابت یکی از درخواست‌های شخصیت‌های ملی مذهبی و حامی امام خمینی پس از انحلال ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) مهم‌ترین قرارداد نظامی و خرید تسلیحات از آمریکا را لغو کرد
هرچند این قراردادها حتی در صورت فسخ نشدن هم به‌طور قطع همانند بسیاری از قراردادهای نظامی دیگر توسط دولت موقت لغو و یا به علت اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام از سوی دولت آمریکا ملغی میشد.
براساس یک تفاهم‌نامه به امضا رسیده توسط اریک فن بورد معاون اجرایی آژانس همکاری‌های دفاعی امنیتی آمریکا و سپهبد توکلی جانشین وزیر جنگ ایران به تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۵۷، تمامی قراردادهای خرید که تحت برنامه یکی از قراردادهای ایالات متحده بود شامل ۱۶۰ فروند هواپیمای جنگنده اف-۱۶ نسخه ای و بی (F-16A/B) تحت برنامه فروش تسلیحات 《صلح گورخر ۱》
هفت فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد موسوم به آواکس از نوع ئی-۳سنتری ای (E-3A) و ۱۶ فروند هواپیمای شناسایی تاکتیکی آر اف-۴ئی (RF-4E) و متعلقات و قطعات آنها شامل تجهیزات و تسلیحات نظامی دیگر شامل موشکهای هوا به هوای مورد استفاده توسط جنگنده رهگیرهای اف-۱۴آ تامکت نیروی هوایی ارتش لغو شد.
به دنبال لغو قرارداد خرید ۱۶۰ فروند جنگنده همه منظوره اف-۱۶آ (تک کابین) و بی (آموزشی رزمی) و از آنجا که ۵۵ فروند نخست از این جنگنده ها در حال ساخت در تاسیسات جنرال داینامیکز (General Dynamics) بود، دولت ایالات متحده تصمیم به اختصاص آنها به برنامه فروش تسلیحاتی (سنگ مرمر صلح ۱ ) اسرائیل گرفت در واقع وابسته نظامی امریکا با سواستفاده از شرایط انقلابی ایران اولین استفاده کلان و سود میلیاردی را از این موقعیت برده و با سو استفاده از ماده تبصره ای که به اصرار شاه در قرارداد گنجانده شده بود که امریکا از تعهد خود سرباز نزند و آن خسارت سنگینی بود که در قرارداد برای لغو کننده ان در نظر گرفته شده بود این قرارداد را لغو کرد ( جهت اطلاع شما عزیزان شاه بخوبی میدانست تسلیحاتی که لبه فناوری امریکا بحساب می آمدند و برخی را حتی متحدان امریکا در ناتو نیز تحویل نگرفته بودند در کشوری که هر ۴ سال رییس جمهوری جدید با تفکرات و عقاید و سلیقه متفاوتی در راس ان قرار میگیرد همواره در خطر لغو قراردارد به همین دلیل تبصره ای را در قرارداد گنجاند که اگر ایران اقدام به لغو یک جانبه قرارداد کند تمامی رقمی که تا بعنوان پیش پرداخت بحساب ایالات متحده گذاشته را بعنوان خسارت توقیف میشد و اگر ایالات متحده لغو کند معادل همان پیش پرداخت دا باید به ایران بعنوان خسارت پرداخت میکردکه رقم بسیار سنگین و به رقم امروز بیش از ۵۰ میلیارد دلار بود )
در واقع فرمانده کل قوا در ان زمان شاه بود و وی و ارتشبد طوفانیان که در ان زمان مسول خرید نیروی هوایی بودند قراردادهای خرید را تنظیم میکردند و ایالات متحده با فشار بر بختیار کاری را توسط وی انجام داد که صلاحیت انجام ان را نداشت و در صورت بازگشت دوباره شاه این نکته میتوانست ایجاد مشکل بزرگی کند و بختیار محال بود که بدون هماهنگی و اجازه شاه دست به چنین کاری که میتوانست اتهام خیانت را به بچسباند را انجام دهد مگر اینکه امریکاییها خیال وی را راحت کرده بودند که شاه بلیطش یکطرفه و به خارج از ایران است و همین نکته نشان میدهد امریکاییها به بختیار اطمینان داده بودندکه شاه مهره ای سوخته است و دیگر برگشتی در کارش نیست و اگر میخواهد همچنان در آینده سیاسی ایران نقشی داشته باشد باید با انقلابیون به تفاهم برسد
در واقع امریکاییها نه فقط به بختیار بلکه به سران نظامی زیادی چنین قولی داده بودند قولی که پس از انقلاب اسلامی محقق نشد و همین مسئله اولین زمینه های اختلاف میان دولت انقلابی و دولت کارتر را ایجاد کرد
کارتر تلاش بسیار زیادی داشت بتواند در انقلاب ایران نقشی کلیدی بازی کند و با فدا نمودن چند مهره سوخته انقلاب را نیز تحت تسلط خود نگه دارد به همین دلیل تلاش میکرد اجازه ورود به شاه مخلوع را هم به ایالات متحده ندهد ولی با ورود جمهوریخواهان طرح وی عقیم و درنهایت ناچار به صدور مجوز برای وی شد
بهرحال پس از لغو قرارداد یکی از کشورهای ذینفع اسراییل بود که جنگنده های خود را بدون ماندن در نوبت و بسیار سریع تحویل گرفت
متعاقبا اف-۱۶ های مورد نظر پس از تکمیل به عنوان بخشی از ۷۵ فروند اف-۱۶ فروخته شده به اسرائیل به مبلغ ۳۰۰ میلیون دلار واگذار شد. این جنگنده‌ها در طول خدمتشان در اسرائیل در دهها عملیات مهم از جمله حمله به نیروگاه اوسیراک موسوم به اپرا علیه عراق در بغداد در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۶۰ شرکت کردند و در نهایت در سال ۱۳۹۵ از رده خارج شدند
البته جنگنده های اف -۱۶ ایرانی سرگذشت پرپیچ و خمی داشتند و جالب اینکه چندبار دست به دست شدند این جنگنده ها همانگونه که پیشتر گفتیم در خط تولید قرار داشتند و زمانیکه قرارداد توسط ایران فسخ شد ۵۰ فروند از جنگنده هادر شرف تحویل بودند
اما قراردادهای تسلیحاتی که ایران فسخ کرد حکم یک تیر و بیش از ۳ هدف برای ایالات متحده را داشت
اولا از تحویل سلاح ها به ایران جلوگیری کردکه این موضوع خود حکایت مفصلی دارد و ایالات متحده را در برابر متحدان خود قرار داده بود
ماجرای تسلیحات به اوایل دهه ۱۹۷۰ بازمیگردد در این سال شاه مخلوع ایران از روابط دوستانه و صمیمی خود با ریچارد نیکسون رئیس جمهوری وقت آمریکا نهایت بهره برداری را نموده و قراردادهای تسلیحاتی متعددی با ایالات متحده منعقد نمود ولی در این میان یک مشکل بزرگ‌سبب بوجود آمدن شرایط پیچیده ای شد
والری ژیرکاردستن رییس جمهوری فرانسه از منتقدان شدید شاه بود که بی اغراق تاثیر بسیار زیادی در وقایع سال ۱۳۵۷ و برکناری شاه داشت
وی در سال ۱۳۵۳ به ریاست جمهوری فرانسه رسید
ژیرکاردستن دو نظریه کاملا متفاوت نسبت به شاه داشت از یکسو بخاطر دید اقتصادی خود خواستار روابط اقتصادی بسیار گسترده نه تنها با ایران بلکه با تمامی کشورهای نفت خیز منطقه بود ، ولی مشکل این بود که رییس جمهور فرانسه مخالف شدیدو سر سخت سرازیر شدن این حجم گسترده از تسلیحات مدرن غربی به ایران بود و با اینکه خود فرانسه هم بخشی از این قراردادهای متعدد به نامش ثبت شده بود معذالک نگرانی خود را صراحتا در جلساتی که سالانه بین قدرتهای برتر غرب یعنی فرانسه ایالات متحده و بریتانیا برگزار میشد ابراز و همواره بر این موضوع تاکید داشت
بارها وی به روسای جمهوری امریکاگفت آیا به این موضوع اندیشیده اند کشوری مانند ایران با موقعیت جغرافیایی فوق العاده حساس و سوق الجیشی که گلوگاه حساس تنگه هرمز را در اختیار داشته و از ان مهمتر همسایه شوروی هم هست اگر دچار اختلاف با غرب شود و بنا بر هر دلیلی در مقابل غرب قرار گیرد با این حجم گسترده از تسلیحات فوق پیشرفته میتواند چه دردسر بزرگی برای غرب ایجاد کند ؟
آیا ایالات متحده برای آن زمان گزینه مناسبی دارد ؟
ابتدا این موضوع جدی گرفته نشد ولی زمانی ماجرا حادتر شد که شاه بدون اطلاع و هیچگونه هماهنگی با غرب سعی نمود روابط خود را با شوروی بهبود دهد ( عزیزان دلایل این موضوع بسیار بحث گسترده و جامعی دارد که درحوصله این مقاله نیست و جداگانه در کانال اینجانب بصورت جامع به آن پرداخته ایم ) و درامتداد این سیاست برخی ازسفرهای مقامات بشکل غیر رسمی و محرمانه انجام گرفت که از دید سازمانهای اطلاعاتی غرب پنهان نماند و همین موضوع بشدت غربیها را نسبت به شاه بدبین کرد و قرارداد های تسلیحاتی متعددی که شاه با شوروی بست ، غربیها را به این باور رساند که وی دیگر شریک قابل اعتمادی برای آنها نیست و قصد ندارد دیگر تحت سیطره انها باشد
تیر خلاص را هم باید سخنرانی شاه در مراسم آغاز جشن های ۲۵۰۰ ساله که در اواخر دوران پهلوی برگزار کرد دانست در این سخنرانی شاه که بشدت تحت تاثیر جو نوستالژیک مراسم قرار گرفته و هیجان زده شده بود از راهیابی قریب الوقوع ایران به باشگاه قدرتهای برتر جهانی صحبت کرد و صراحتا گفت دیگر دوران اقدام وعمل از موضع ضعف به اتمام رسیده وغربیها باید این واقعیت را بپذیرند که حال ایران از جایگاه ارباب و صاحبکار آنها مخاطبشان است
در واقع شاه خود نیز به صحبت های خود اعتقادی نداشت و به نوعی افکار عمومی داخلی مخاطب وی بود و برای انها ابراز میشد و هرگز تصور نمیکرد که ممکن است غربیها را تحریک کند
ولی با توجه به ماجراهای قبلی که گفتیم غربیها مدتهابود بشدت روی ماجراهای ایران حساس شده بودند
حال ایالات متحده در وضعیت حساسی قرار گرفته بود و بنوعی تحویل این حجم گسترده از فن آوری های مدرن را خود نیز به صلاح نمیدید ولی از طرفی هرگونه اقدامی در جهت لغو قراردادها و یا عدم تحویل انها نیز باعث خشم شاه میشد و وضعیت را پیچیده تر میکرد
خصوصا که بخشی بزرگی از تسلیحات هم تحویل گردیده بود از طرفی خسارت سنگینی که در قرارداد در نظر گرفته شده بود دست طرف امریکایی را بسته بود ولی لغو قراردادها از سوی ایران این مشکل ایالات متحده را به بهترین نحو ممکن حل کرد
موضوع بعد این بود که ایالات متحده مشکل را بدون عودت حتی یک سنت از پولی که ایران پرداخت کرده بودحل نمود(پیش پرداخت ایران در آنزمان بالغ بر دهها میلیاردها دلار بود)
امریکا ان مبلغ را بعنوان خسارت و زیان خود توقیف کرد
ودر نهایت اسراییل در حساس ترین شرایط جنگنده های خود را تحویل گرفت که در صورت عدم انصراف ایران ، اسراییل مدت زیادی باید در صف تحویل میماند
تاثیرجنگنده هادر عملیاتهای اسراییل بخوبی قابل مشاهده است
و به این ترتیب امریکا با استفاده از اینکه مسئولان وقت اطلاعات اندکی در مورد این قرارداد ها
داشتند موفق شدند یک موفقیت خیره کننده را برای خود رقم بزنند
البته تحویل جنگنده ها به اسراییل پایان کار آنها نبود زیرا پس از خروج جنگنده ها از خدمت در آبان ماه سال گذشته ۲۹ فروند از هواپیماهای جنگنده اف-۱۶ های نسخه تک سرنشینه A و نسخه ی دو سرنشینه آموزشی رزمی B نیروی هوایی اسرائیل، یا بهتر است بگوییم همان جنگنده‌هایی که قرار بود به ایران فروخته شود، و تحویل داده نشد به یک شرکت غیر نظامی پیمانکار به نام تاپ اِسز (Top Aces) در کانادا که از پیمانکاران‌وزارت دفاع امریکا بود جهت استفاده به عنوان شبیه ساز جنگنده‌های دشمن در جریان آموزش خلبانان نیروی هوایی آمریکا فروخته شد
بخشی از این جنگنده ها را در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۹۹ به ایالات متحده حمل کردند که شامل ۶ فروند بود و با یک فروند هواپیمای اکراینی از نوع آنتونوف از تل آویو به میزا (Mesa) در ایالات آریزونا منتقل شدند
چرا محمدرضا شاه پهلوی اقدام به خرید جنگنده‌های اف-۱۶ کرد؟
شاه ایران آخرین قرارداد تسلیحاتی خود را در سال ۱۹۷۷ با امریکا منعقد کرد که با توجه به نگرانی های غرب عقد این قرارداد هم بسیار جالب و عجیب بود خصوصا که جیمی کارتر سیاست تسلیحاتی بسیار سفت و سختی را در پیش گرفته بود و حتی از فروش جنگنده به تایوان خودداری کرد و بخشی از جنگنده هایی که کره جنوبی درخواست خرید ان را داشت در زمان کارتر تعدیل شد و با این اوصاف موضوع ایران کمی عجیب بود در کل محمدرضا شاه پهلوی در تاریخ ۲۴ آبان ۱۳۵۶ به کاخ سفید رفت و با جیمی کارتر، رئیس جمهور ملاقات کرد.
در جریان این ملاقات کارتر از شاه خواست یک لیست از تجهیزات نظامی که مورد نیاز ایران است تهیه کند تا وی پیگیر فروش انها به ایران باشد و پرسید نیاز ایران در ۵ یا ۶ سال آینده به چه نوع تسلیحاتی است؟
شاه در جواب پاسخ داد که مهم‌ترین دغدغه او نیروی هوایی قدرتمند شوروی است از ان گذشته جهت توازن قوا در برابر یگانهای زرهی پرشمار عراق نیاز مبرم به افزایش توان هوایی ایران دارد و خرید هواپیماهای جنگی و بالگردهای تهاجمی جهت افزایش توان هوایی ایران اولویت دار ترین اقدام در این بازه زمانی خواهد بود و در این راستا نیازمند به کارگیری ۳۰۰ فروند هواپیمای شکاری بمب افکن مولتی رول اف-۱۶ و ۱۵۰ فروند جنگنده رهگیر اف-۱۴ تامکت است.
از آنجا که ایران پیشتر ۸۰ فروند اف-۱۴ و ۱۶۰ فروند اف-۱۶ را سفارش داده بود، به همین دلیل نیازمند خرید ۷۰ فروند اف-۱۴ و ۱۴۰ فروند اف-۱۶ بیشتر بود.
پیشتر پادشاه ایران، محمدرضا شاه پهلوی در سال ۱۳۵۴ نخستین بار از تمایلش برای خرید ۳۰۰ فروند از این جنگنده‌ها در راستای افزایش توان تهاجمی نیروهای مسلح ایران به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر عراق و نیروی زمینی به‌مراتب قدرتمندتر آن کشور مذاکرات اولیه را کرده و از علاقه و تمایل خود برای در خدمت گرفتن این جنگنده که هنوز خط تولید ان راه اندازی نشده بود صحبت کرده بود
سرانجام پس از ماه‌ها تحقیقات و مذاکره بر سر قیمت نهایی جنگنده‌ها، قرارداد خرید آنها در سال ۱۳۵۶ منعقد و هزینه های لازم جهت ساخت ۵۵ فروند نخست آنها نیز پرداخت شد.
بر اساس یک قرارداد منعقد شده بین وزارت جنگ ایران و دولت ایالات متحده آمریکا، ۱۶۰ فروند جنگنده چند منظوره اف-۱۶ آ (تک کابین) و بی (آموزشی رزمی) به شرکت جنرال داینامیکز (General Dynamics) با ارزش حدود ۳/۵ میلیارد دلار در دی ماه ۱۳۵۶ سفارش داده شده بود. بر اساس این قرارداد، ایران حق گزینش ۱۴۰ فروند اف-۱۶ دیگر را نیز داشت.
در سال ۱۳۵۶، نیروی هوایی شاهنشاهی در مجموع ۴۱۴ فروند هواپیمای جنگنده در اختیار داشت که شامل ۱۶۳ فروند جنگنده سبک و پشتیبانی نزدیک هوایی اف-۵ئی و اِف،
۲۷ فروند شکاری بمب‌افکن مولتی رول اف-۴دی فانتوم ۲ (F-4D Phantom II) و ۱۶۸ فروند نمونه پیشرفته‌تر آن یعنی اف-۴ئی (F-4E) بود.
علاوه بر این جنگنده‌های نسل ۳، نیروی هوایی شاهنشاهی ۵۶ فروند از ۸۰ فروند جنگنده رهگیر پیشرفته اف-۱۴آ تامکت سفارش داده خود را دریافت کرده بود.
شاید جالب باشد بدانید که شاه علاقه و اعتقاد خاصی به نیروی هوایی داشت و این نیرو را سوگلی وی در پیش از انقلاب نام میبردند
وی قصد راه اندازی یک یگان هوایی بسیار مجهز در نیروی دریایی را نیز داشت و به این منظور هواپیماهای پی ۳ برای نیروی دریایی خریداری شد
ایران قصد داشت دو ناوگان دریایی را برای شرکت در عملیاتهای پاسداری از صلح سازمان ملل و عملیاتهای بشر دوستانه ایجاد و تجهیز کند و به همین دلیل هم یک لیست پرو پیمان از خرید جنگنده های مختلف را در دست بررسی داشت که در ان انواع جنگنده های ساخت ایالات متحده قرار داشتند که شامل اف -۱۶ ، اف ۱۴ ، اف ۱۵ و اف ۱۸ بود وتمامی این جنگنده ها در دست بررسی بودند و بارها جنگنده های مختلف در لیست خریدهای ایران تغییر و جایگزین یکدیگر شدند
در کل مجموع دارایی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در سال ۱۳۵۶، در مجموع بالغ بر ۴۱۴ فروند هواپیمای جنگنده بود
که تماماًاز نسل سوم و چهارم جنگنده ها و از نوع شکاری رهگیر و شکاری بمب افکن بودند در ضمن ایران در خواست خرید بمب افکن اف -۱۱۱ را هم به ایالات متحده داده بود که هیچگاه به این بمب افکن در رسانه های داخلی پرداخته نشده در واقع در اواخر دهه ۱۹۶۰ شاه قصد داشت با استفاده از دوستی و نفوذ خود بر ریچارد نیکسوناف ۱۱۱ نیز خریداری کند
این جنگنده برای ایران بسیار مناسب بود زیرا مانند توپولف ۲۲ یک بمب افکن متوسط راهبردی بحساب نمی امد و حساسیت کمتری ایجاد میکرد ولی بخوبی قادر به ایفای نقشی مشابه بمب افکن توپولف ۲۲ بود ( در دسته بندی ها معمولا اف ۱۱۱را در کلاس بمب افکن های تاکتیکی چون سوخو -۲۴ دسته بندی میکنند ولی واقعیت این است که اردوارک بهیچوجه قابل قیاس با سوخو -۲۴ نبود مگر در جثه و ظاهر) این بمب افکن دقیقا به اندازه نصف یک بی ۵۲ قادر به حمل مهمات بود و اگر چه نسخه های پایه بخاطر ضعف موتور از تمامی ظرفیت خود قادر به بهره برداری نبود ولی سازه و بدنه این بمب افکن برای حمل ۱۳ تن مهمات بخوبی پاسخگو بود
بهرحال ایران بسیار علاقمند به خرید این نوع بمب افکن بود و شاه توانست موافقت ضمنی نیکسون را هم دریافت کند ولی با کنار رفتن نیکسون در ماجرای رسوایی واترگیت پروژه خرید بمب افکن های اف -۱۱۱ توسط ایران هم به جایی نرسید زیرا در اواسط دهه ۱۹۷۰ اتحاد شوروی در حال انعطاف در برابر غرب بود و مذاکرات سالت هم در شرف آغاز شدن بود و غرب قصد نداشت با تحویل بمب افکن هایی که براحتی میتوانست مسکو را در تیرس ایران قرار دهد شوروی را تحریک کند و اگر چه شاه هم‌سعی نمود با فشار و نشان دادن تاثیری که عدم فروش این جنگنده میتواند در روابط ایران با ایالات متحده بگذارد امریکا را تحت فشار قرار دهد ولی بهبود رابطه با خرس سیبری در سیاست خارجی ایالات متحده بسیار اولویت بیشتری بر کاهش رابطه با گربه خاورمیانه داشت و در نهایت ایالات متحده سعی کرد بینابین حرکت کند خصوصا که سفیر ایالات متحده در تهران به واشنگتن توصیه کرد اگر امکان تحویل سفارش مورد نظر ایران وجود ندارد دستکم سعی کنند با تحویل یک سفارش مشابه از ادامه کدورت شاه ایران جلوگیری شود لذا ایالات متحده پذیرفت بجای اف ۱۱۱ تعدادی نسخه شناسایی فانتوم مجهز به آخرین فن اوری های در دسترس به ایران تحویل داده شود ودر نهایت هم بمب افکن هایی که نیکسون قول فروش آنرا به ایران داده بود در سال ۱۳۵۳ به استرالیا فروخته شد البته در تمامی محافل گفته شده که استرالیا پیش از ایران درخواست خرید اف ۱۱۱ را به امریکا داد که به عقیده بنده این مسئله چند تناقض بزرگ دارد
ایران زمانیکه در حال خرید فانتوم بود برای خرید اف ۱۱۱ اقدام کرد یعنی از سال ۱۹۶۷ به بعد پنتاگون بخاطر اینکه تحویل جنگنده ها را توجیه کند در تمامی محافل چنین شایع کرده بودند که استرالیا سال ۱۹۶۳ درخواست خرید بمب افکن را داد چگونه جنگنده ای که کلا پروسه ساخت ان از سال ۱۹۶۵ تازه کلید خورده را دو سال قبل پیش فروش کردند و پس از دریافت پول ان ۱۳ سال بعد یعنی در سال ۱۹۷۵ تحویل ان آغاز گردید؟
بهرحال چیزی که قطعی بود اینکه ایران بدنبال خرید اف -۱۱۱ بود ولی بنابه هر دلیل نتوانست آنرا خریداری کند
در کل تمامی ناوگان هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی تا سال ۱۳۵۶ شامل:
در کل ۱۶۳ فروند شکاری بمب افکن سبک و پشتیبانی نزدیک هوایی اف-۵ ایران در اختیار داشت که از دو نسخه ایی و دیگر نسخه ان یعنی اِف بودند
جنگنده اف -۴
در کل جنگنده های اف -۴ ایران شامل ۲۷ فروند جنگنده شکاری بمب‌افکن چند منظوره اف-۴ فانتوم ۲ از نسخه دی جنگنده بود (F-4D Phantom II)
تعداد ۱۶۸ فروند از نسخه پیشرفته‌تر آن یعنی یعنی نسخه ایی E در اختیار ایران بود که
جمع جنگنده های فانتوم رزمی ایران را تشکیل میداد و همچنین مجموعه جنگنده های نسل ۳ ایران را نیز این دو مجموعه تشکیل میدادند
جنگنده های نسل چهارم
درآنزمان نیروی هوایی ایران جزو اولین کشورهایی بود که هواپیماهای نسل چهارم دریافت کردند و جالب اینکه ایران زمانی مجهز به جنگنده نسل چهارم بود که شوروی هنوز هم نسل چهارم خود را توسعه نداده بود و فاقد چنین جنگنده ای بود و تا سال ۱۳۵۶ نیروی هوایی شاهنشاهی تعداد ۵۶ فروند از ۸۰ فروند جنگنده رهگیر پیشرفته اف-۱۴ تامکت خود را دریافت کرده بود تمامی جنگنده های سفارشی ایران از نسخه A ای بودند
گرومن متعهد شده بود که خرید دوم ایران از نوع اف -۱۴ بی باشد که مهندسان گرومن قصد داشتند با استفاده از یک موتور جدید و تغییراتی در الکترونیک ان را بعنوان یک شکاری بمب افکن ناونشین توسعه دهند و همچنین گرومن متعهد شده بود که ایران میتواند هر تعداد از تامکت های نسخه ، ای که پیشتر دریافت کرده بود را به این نسخه ارتقا دهد و در واقع سفارش دوم ایران اف -۱۴ دی بود که یک جنگنده چند منظوره بحساب می آمد
پس از انقلاب ایالات متحده مدتی خود بدنبال این پروژه بود ولی با حذف ایران از این پروژه هزینه ارتقا و تولید جنگنده های سوپر تامکت بسیار گران شده بود و ایالات متحده در نهایت تصمیم گرفت اف -۱۴ را به نفع بخدمت گرفتن سوپر هورنت از خدمت خارج کند و در واقع ایالات متحده بین سوپر تامکت و سوپر هورنت جنگنده دوم را انتخاب کرد زیرا سوپر تامکت با اینکه یک جنگنده کاملا متفاوت بود ولی همواره برخی از نواقص نسخه های پایه را با خود داشت
یکی از عوامل تمایل بالای شاه در حکومت سابق برای تجهیز نیروی هوایی و نیروی دریایی علاقه شدید وی به شرکت در عملیاتهای فرا مرزی بود
ارتش ایران تا پیش از سال ۱۹۶۵ یک نیروی دفاعی بود در واقع ارتش نوین ایران از سال ۱۳۰۰ ایجاد وتلاشهای رضا شاه اول اگر چه به این ارتش رنگ و لعاب داد ولی حمله روسها و شکست قاطع ارتش ایران نشان داد این ارتش با استانداردهای ارتش های مطرح جهان بسیار فاصله دارد
مشکل ایران کمبود تجهیزات نبود زیرا اغلب خودروهای زرهی بدون حتی شلیک یک گلوله توسط روسها به غنیمت گرفته شدند
در واقع سطح آموزش نیروهای ایرانی بسیار پایین بود و شاه دوم پهلوی سعی زیادی نمود این ضعف و شکاف عمیق را پر کند
از سال ۱۹۶۵ آموزش نیروهای ایرانی با بالاترین استانداردهای آموزشی آغاز شد و با شروع دهه ۱۹۷۰ با جدیت بیشتری این موضوع دنبال شد
برای اولین بار در ایران یگانهای ویژه کماندویی با نام یگان تکاور ایجاد شد قراردادهایی با انگلیس و اسراییل جهت آموزش یگانهای ویژه ایرانی بسته شد
در واقع شاه علاقه وافری به شرکت یگانهای ایرانی در عملیاتهای خارجی و در قالب یگان های پاسدار صلح سازمان ملل داشت و در یک ائتلاف بین المللی به رهبری فرانسه جهت مقابله با نفوذ کمونیسم در کشورهای هم مرز با کشورهای آفریقایی عضویت داشت که شامل فرانسه ، ایران ، عربستان سعودی ، مراکش و مصر بود و تا پیش از انقلاب اسلامی ارتش ایران در عملیاتهای متعددی از جمله جنگ ظفار ، جنگ ویتنام ، جنگ اتیوپی و سودان ، جنگ آنگولا و …. حضوری پر رنگ داشت و یک پایگاه هوایی هم در آفریقا در اختیار داشت که تعدادی از جنگنده های ایرانی در این پایگاه حضور داشتند و مشترکا در اختیارفرانسه و ایران بود ومحل استقرار تعدادی از جنگنده های اف -۵ ایران بود که در کنار میراژهای فرانسه در این پایگاه بعنوان یگان واکنش سریع حضور داشتند ،
در نهایت با وقوع انقلاب اسلامی طی تغییراتی در قانون اساسی قید شد که نیروهای نظامی ایران در هر شرایطی و تحت هر نامی حق حضور در عملیاتهای خارجی و حضوردر کشورهای خارجی را ندارند و متقابلا نیز حضور نیروهای خارجی به هر عنوانی در ایران ممنوع است و حتی استفاده از زیر ساخت های نظامی ایران توسط نیروهای خارجی هم مؤکداًممنوع شده
دلایل خرید اف -۱۶ توسط ایران
در اوایل دهه ۱۹۷۰ در ایران این نظریه غالب بود که پس از انقضای عمر عملیاتی فانتومهای نیروی هوایی شاهنشاهی این جنگنده با هورنت جایگزین شود و تصمیم بر خرید جنگنده های هورنت جهت جایگزینی فانتومها گرفته شد عمده دلیل این تصمیم هم این بود که هورنت و فانتوم هر دو ساخت کمپانی مک دانل داگلاس بود و در صورت خرید هورنت هزینه های جانبی کاربری بسیار کمتر از خرید جنگنده ای ساخت کمپانی دیگری بود از سوی دیگر ایران بسیار از عملکرد فانتوم راضی بود و ترجیح میداد بازهم از محصولات کمپانی مک دانل بهره ببرد
به همین علت تا پیش از سال ۱۳۵۶ برنامه ایران برای خرید جنگنده بمب افکن‌های اف / ای – ۱۸ نسخه A هورنِت (F/A-18A Hornet) در دستور کار بود و حتی توافقاتی نیز به صورت شفاهی انجام گرفته بود ولی در اول اسفند سال ۱۳۵۶ این سفارش کلا لغو شد جنگنده‌هایی که در برنامه ریزی درازمدت نیروی هوایی قرار بود تا سال ۱۳۷۱ جایگزین فانتوم های ایرانی شوند.
البته نوع جنگنده مورد خریدار تغییر کرد و نه برنامه خرید و همچنان ایران برنامه نوسازی نیروی هوایی را در دست انجام داشت ولی به جای خرید هورنِت، طی نشستی با حضور فرماندهان نیروی هوایی در دی ماه ۱۳۵۶ اعلام شد باتوجه به تغییر استراتژی نیروی هوایی تصمیم گرفته شد با خرید تعداد بیشتری جنگنده تامکت در کنار جنگنده اف-۱۶ اقدام به تقویت نیروی هوایی شود
تصمیمی جنجالی که بعدها شائبه دریافت رشوه توسط مسئول خرید نیروی هوایی تیمسار طوفانیان و حتی خود شاه نیز مطرح شد که واقعا چنین چیزی صحت ندارد زیرا این تصمیم در جلسه ای با حضور سپهبد نادر جهانبانی، سرلشکر ربیعی و سایر فرماندهان نیروی هوایی و پس از بحث و تبادل نظر در مورد آرایش نظامی همسایگان اتخاذ شد شاید بیشترین دلیل این تصمیم به تاثیر روانی اف -۱۴ برمیگشت
چه در عراق و چه در شوروی اف -۱۴ بعنوان شکاری فوق العاده خطرناک و زهرداری دیده میشد و اثرات روانی هولناکی روی خلبانان آنها داشت فرماندهان ایرانی عقیده داشتند که هورنت هرگز نمیتواند تاثیر روانی تامکت را داشته باشد و در بحث بازدارندگی تامکت تاثیر بسیار بیشتری دارد
و به صورت رسمی درخواست خرید ۷۰ فروند اف-۱۴ تامکت بیشتر به دولت آمریکا ارائه داده شد و با توجه به عدم استقبال خارجی که برخلاف اف ۱۵ از تامکت شد بلافاصله ایالات متحده با ان موافقت نمود
درخواستی که مورد موافقت واقع شد ؛؛ اما هرگز به مرحله تحویل نرسید.
نکته قابل ذکر این است که تا پیش از لغو سفارش هورنت ها جلسات متعددی با حضور مستشاران و متخصصان شرکت گرومن که در ایران حضور داشتند برگزار و از تمامی زوایا این موضوع مورد بررسی قرار گرفت و تامکت‌هایی که ایران قصد سفارششان را داشت، جنگنده چند منظوره بودند و قرار نبود تنها رهگیر باشند، بلکه قرار بود ضمن تجهیز به یک موتور پیشرفته‌تر، قابلیت انجام ماموریت‌های هوا به سطح از جمله بمباران هوایی را داشته باشند
در واقع کارشناسان گرومن توضیح دادند که نسخه ای از موتور تی اف 30 که روی نسخه های ای تامکت نصب شده بود از روی ناچاری و در دسترس نبودن موتور مناسب و همچنین فشار نیروی دریایی برای دریافت هر چه سریعتر جنگنده های خود روی تامکت نصب شد
این موتور از ابتدا برای اف -۱۱۱ توسعه یافته بود و اگر چه اف -۱۱۱ هم در نسخه های پایه با این موتور دچار مشکل بود و از جمله علیرغم توان اسمی حمل ۱۳ تن مهمات ولی هرگز چنین لودی روی نسخه پایه نمیشد حتی موتور توان حمل ۸ تن مهمات را هم با اما و اگر زیاد داشت اما بدلیل اینکه جنگنده ای تهاجمی بود خیلی نیاز به انجام مانورهای سنگین نداشت و سرعت با شیب ملایمی کم و یا زیاد میشد ، ولی در تامکت بعنوان یک شکاری ؛ موتور در معرض شوک های ناگهانی ناشی از انجام مانورهای مختلف بود لذا موتور دائما در معرض استال یا خفگی و واماندگی بود و از ابتدا هم بعنوان یک راه حل موقتی تا آماده شدن موتور کمپانی جنرال الکتریک روی تامکت نصب شد ( اینهم اشتباه کمپانی گرومن امریکا در اصرار بیش از اندازه بر استفاده از موتور بومی بود و گرنه همان زمان موتور توربوفن مناسب توسط شرکت رولز رویس بریتانیا توسعه یافته بود و میتوانست از موتور رولزرویس استفاده کند )
در کل در ابتدا هم بنا بود ۷۸ فروند تامکتی که ایران پیشتر دریافت کرده بود، به این سطح ارتقا یابند و قابلیت انجام ماموریت‌های هوا به زمین را نیز پیدا کنند و ایران با این شرط انها را خریداری کرد
بر اساس برنامه ریزی درازمدتی که در اوایل سال ۱۳۵۷ توسط زنده یاد سپهبد نادر جهانبانی و سپهبد ربیعی فرمانده و معاونت نیروی هوایی تدوین و به فرماندهی کل نیرو های مسلح اعلام شد ، بنابود تا سال ۱۳۶۷ شمسی ( ۱۹۸۸ ) به ترتیب ۱۷۴ فروند اف-۴ فانتوم ، ۱۴۸ فروند شکاری بمب افکن اف-۱۴ تامکت و ۲۷۵ فروند جنگنده اف-۱۶ در خدمت نیروی هوایی شاهنشاهی بماند که تقریبا بالغ بر 600 فروند جنگنده عملیاتی و حدود 300 فروند جنگنده هم بصورت ذخیره نگهداری میشد که عمدتا از ناوگان فانتومها و اف -۵ ها در نظر گرفته شدند
بر اساس این طرح، کلیه ناوگان جنگنده‌های سبک اف-۵ئی و اف ۴ نیروی هوایی شاهنشاهی باید با اف-۱۶ جایگزین و بخشی بعنوان ذخیره نگهداری و مابقی ناوگان به علاوه جنگنده هایی که پیشتر بصورت ذخیره نگهداری میشد و عمدتا از ناوگان اف ۸۶ بودند و دیگر نیازی به نگهداری انها نبود بازنشسته شده و پس از خروج از خدمت به کشورهای متحد ایران شامل اردن، پاکستان ، مراکش، ترکیه و یونان فروخته و یا در قالب کمکهای نظامی ارتش شاهنشاهی و در راستای تعهد و سهم ایران در راستای کمک و تقویت پایه های نظامی کشورهای متحد و تحت الحمایه ایران همراه با دیگر تجهیزات اعم از دریایی و زمینی به این کشورها اهدا میشدند.
بر اساس طرح فروش تسلیحات صلح گورخر-۱ ، ۱۳۶ فروند اف-۱۶آ و ۲۴ فروند اف-۱۶بی به همراه یک مجموعه پشتیبانی و خدماتی خریداری شد. با توجه به اینکه ایران نخستین مشتری غیر عضو ناتو این جنگنده بود، انتظار داشت تا نخستین دسته از آنها را در نیمه نخست سال ۱۹۷۹ یعنی تا پایان فصل بهار ۱۳۵۷ دریافت کند، اما بر اساس قرارداد نهایی منعقد شده در سال ۱۳۵۶ تحویل نخستین دسته ۵ فروندی از بمب افکن های سبک اف -۱۶ سفارش داده شده ایران برای مرداد ۱۳۵۹ برنامه ریزی شده بود و بنا بود پس از آن ماهیانه چهار فروند اف-۱۶ به ایران تحویل داده شود.
بر اساس طرح‌های نیروی هوایی شاهنشاهی ایران بنا بود تا هفت اسکادران شکاری تاکتیکی هر کدام با ۱۸ فروند اف-۱۶آ و دو فروند اف-۱۶بی و یک اسکادران آموزشی تاکتیکی (برای آموزش خلبانان اف-۱۶) با ده فروند اف-۱۶آ و ده فروند اف-۱۶بی در سه پایگاه شکاری تاکتیکی نیروی هوایی شاهنشاهی تا سال ۱۳۶۳ ایجاد شود.
همچنین با اتمام عملیات ساخت و ساز ۴ پایگاه در دست احداث کار استقرار شکاری بمب افکن ها جدید آغازمیشود
بنابود تا پایگاه‌های دهم و دوازدهم شکاری تاکتیکی نیروی هوایی که کار ساختشان به‌ترتیب در کنارک، چابهار و خور، بیرجند آغاز شده بود، هر کدام مجهز به سه گردان شکاری تاکتیکی اف-۱۶ شوند تا بتوانند از مناطق شرقی و جنوب شرق ایران که تا آن سال‌ها فاقد پایگاه شکاری بودند دربرابر خطر تهاجم نیروی هوایی افغانستان که به تازگی این کشور به متحد اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شده بود محافظت کنند
بنا بود دوگردان دیگر شامل یک شکاری تاکتیکی و یک گردان آموزشی در پایگاه هشتم شکاری تاکتیکی در اصفهان و به عنوان مکمل دو گردان کاربر جنگنده های اف-۱۴آ تامکت ایجاد شود. عزیزان یک موضوع که باید متذکر شویم اینکه جنگنده های اف -۱۴ بخاطر وزن سنگین و مانور پذیری پایینی که داشتند در برابر شکاری های مانورپذیری چون میگ – ۲۱ در نبرد های نزدیک دچار مشکل میشد بهمین دلیل جهت اینکه جنگنده های اف -۱۴ مورد تهدید قرار نگیرند قرار بر این بود که هر جنگنده اف -۱۴ در زمان جنگ احتمالی در مناطقی با ضریب خطر بالا تحت اسکورت هواپیماهای جنگنده اف -۱۶ به گشت های هوایی طولانی مدت اقدام کنند
همچنین کارخانه هواپیماسازی در اصفهان در دست ساخت بود که قرار بود جنگنده های اف ۱۶ را مونتاژ کند قرار بود در فاز دوم از انزمان تمامی جنگنده های نیروی هوایی و احتمالی دریایی در این کارخانجات مونتاژ شود
ایران قطب تولید قطعات وجنگنده های اف -۱۶ در خاورمیانه
تولید تحت لیسانس اف-۱۶ در ایران
علاوه بر ۱۶۰ فروند اف-۱۶ سفارش داده شده نخست که بنابود تا سال ۱۳۶۳ تحویل گردند، نیروی هوایی شاهنشاهی بناداشت ۱۴۰ فروند اف-۱۶ دیگر نیز خریداری کند تا به‌تدریج جای اف-۵ئی/اف های باقی‌مانده را تا سال ۱۳۶۷ بگیرند.
در این راستا بنابود تا ۱۴۰ فروند اف-۱۶ دیگر در تاسیسات شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) در شاهین شهر اصفهان مونتاژ و تا سال ۱۳۶۷ بسیاری از قطعات آنها در این مجموعه تولید شود.
تاسیسات هسا توسط شرکت بل هلیکوپترز جهت تولید و مونتاژ ۳۰۰ فروند هلیکوپتر چند منظوره بل ۲۱۴ اس تی (Bell 214ST) در شاهین‌شهر اصفهان در دست احداث بود و بنابود از سال ۱۳۶۰ مورد بهره‌برداری واقع شود.
بر اساس نقشه راه سازمان صنایع هوایی ایران و طی مذاکراتی که با طرف امریکایی انجام گرفته بود بنابود تا هسا علاوه بر مونتاژ اف-۱۶ های مورد نیاز نیروی هوایی شاهنشاهی، اف-۱۶های سفارش داده شده جهت استفاده نیروهای هوایی کشورهای منطقه از جمله ترکیه و مصر را مونتاژ و تولید کند و بزودی ایران به بزرگترین مرکز تولید قطعات و جنگنده های اف ۱۶تبدیل میشد در این برنامه پس از متوقف شدن برنامه اف ۱۶ در کشور سازنده یعنی ایالات متحده ایران بزرگترین مرکز پشتیبانی فنی از این جنگنده ها بشمار میرفت ولی در نهایت این مسئله محقق نشد و به علت وقوع انقلاب نه تنها قراردادهای خرید اف-۱۶ لغو شد، بلکه این تاسیسات هم تکمیل نشد و در مقابل، تاسیسات صنایع هوافضای ترکیه به قطب مونتاژ جنگنده‌های اف-۱۶ و تولید قطعاتشان در منطقه خاورمیانه تبدیل شد.
لغو قراردادهای خرید اف-۱۶ و تحویل جنگنده های سفارشی به اسرائیل
با آغاز اعتصاب کارکنان شرکت نفت به درخواست امام خمینی، درآمدهای نفتی ایران به میزان سرسام‌آوری کاهش یافت تا جایی که شخص محمدرضا شاه پهلوی به درخواست برخی از شخصیت‌های ملی مذهبی تصمیم گرفت تا برنامه‌های سفارش ۱۴۰ فروند اف-۱۶ و همچنین ۷۰ فروند اف-۱۴ اضافه بر آن چیزی را که در سال‌های ۱۳۵۴ الی ۱۳۵۶ به آمریکا سفارش داده شده بود منتفی کند، اما پس از خروج شاه از ایران،
[[[ نکته کلیدی این موضوع ((((( … دولت بختیار در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۵۷ تصمیم به فسخ قراردادهای باقی‌مانده به پیشنهاد وابسته نظامی دولت آمریکا نمود))))…]]] اقدامی که میلیاردها دلار به جیب امریکا وارد کرد
متاسفانه برخی از موضوعات را نمیتوان خیلی باز کرد و گرنه دلیل برخی رخدادها را براحتی میتوان در انها جستجو کرد
و همچنین برخی از شخصیت‌های ملی- مذهبی نزدیک به امام خمینی گرفت.
با توجه به لغو قرارداد به‌طور یک طرفه، ایران مجبور به پرداخت غرامت شد. پس از تغییر نظام شاهنشاهی و وقوع انقلاب اسلامی، این غرامت از پول‌های پرداخت شده برای خریداری این تجهیزات و تسلیحات کسر شد. از آنجا که در زمان لغو قرداد خرید این جنگنده ها توسط ایران، ساخت ۵۵ فروند از آنها آغاز شده بود و بنا بود ۲۶ فروند از آنها در سال ۱۳۵۹ تکمیل شوند، آژانس امنیت دفاعی آمریکا تصمیم گرفت تا آنها را به عنوان بخشی از برنامه سنگ مرمر صلح-۱ به نیروی هوایی اسرائیل تحویل دهد
قرارداد مربوط به واگذاری این جنگنده‌ها به اسرائیل در تاریخ ۲۰ فروردین ۱۳۵۸ منعقد و متعاقبا چهار فروند نخست آنها در مرداد ۱۳۵۹ تحویل نیروی هوایی اسرائیل شد.
یک سال بعد در تاریخ ۸ اردیبهشت ۱۳۶۰ این جنگنده‌ها نخستین شکار هوا به هوای خود را ثبت و دو فروند هلیکوپتر ترابری میل ۸ نیروی هوایی سوریه را برفراز شهر زحلة، مرکز استان بقاع لبنان سرنگون کردند.
چند ماه پس از آن، نیروی هوایی اسرائیل با استفاده از همین جنگنده‌ها یک شاهکار تاریخی ثبت و در جریان عملیاتی به نام اپرا (Opera) به نیروگاه هسته‌ای اوسیراک (Osirak) یا تموز در بغداد حمله کرد.
در جریان این حمله هوایی در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۶۰ که توسط هشت فروند اف-۱۶ آ با حمایت یا اسکورت شش فروند جنگنده برتری هوایی سلطان اف ۱۵ (F-15A Eagle) صورت گرفت، هر جنگنده دو بمب غیر هدایت شونده از نوع ۲ هزار پوندی مارک ۸۴ را که در صنایع دفاعی اسراییل تبدیل به بمب هدایت لیزری توسط نصب یک کیت لیزری روی انها کرده بودند برفراز راکتور هسته‌ای در دست ساخت این مجموعه رها کرد. این بمباران منجر به تخریب گنبد نیروگاه آن شد. پیشتر نیز یک دسته دو فروندی اف-۴ئی فانتوم۲ های نیروی هوایی ارتش ایران (نهاجا) به رهبری خلبان محمد حسن قهستانی این تاسیسات را در تاریخ ۸ مهر ۱۳۵۹ بمباران کرده بودند.
این جنگنده ها سرانجام پس از ۳۶ سال خدمت در سال ۱۳۹۵ از خدمت نیروی هوایی اسرائیل کنار گذاشته شدند. پس از چهار سال تلاش، اسرائیل موفق شد تا ۲۹ فروند از آنها را به مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار به شرکت فراهم کننده خدمات آموزش نبردهای هوایی کانادایی به اسم Top Aces بفروشد. نخستین دسته شش فروندی این جنگنده‌ها در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۹۹ تحویل داده شد. در میان آنها جنگنده اف-۱۶آ با شماره ۱۲۹ با سابقه حضور در عملیات اپِرا نیز دیده می شد.
حال ۴۲ سال پس از لغو قرارداد خریدشان، اف-۱۶هایی که روزگاری بنابود در نیروی هوایی شاهنشاهی خدمت کنند در خوش‌بینانه‌ترین موارد سر از شرکت‌های خصوصی و غیرنظامی درآورده‌اند. البته همه‌شان خوش شانس نبودند و شماری از آنها که شانس نمایش در موزه نیروی هوایی اسرائیل را نداشتند برای استفاده از قطعاتشان اوراق شدند. نیروی هوایی اسرائیل در حال حاضر بیش از ۲۲۰ فروند اف-۱۶ در سه مدل سی، دی و آی در خدمت دارد که از نمونه‌های آ و بی که در سال ۱۳۹۵ بازنشسته شدند، بسیار پیشرفته‌تر هستند.
برای عضویت در اینستاگرام جنگاوران اینجا را کلیک کنید
مقالات مشابه
