بایراکتار پهپادی (بیرقدار) است که این روزها سر زبانها افتاد. سفارشات پست سر هم از مشتریان مختلف باعث شده طی سه سال این پهپاد که10 مشتری خارجی به غیر خود ترکیه پیدا کند و تنها در سال 2021 شش مشتری ان را سفارش دادند.عملیاتهای موثر در عراق و لیبی و نبرد قره باغ یکی از دلایل این سفارشات بوده است
ساخت یک پهپاد مسلح از سال2011 زمانی که ترکیه به دنبال خرید پهپاد مسلح از امریکا بود و امریکا با فروش ان به دلیل نگرانی استفاده از پهپاد ساخت امریکا بر علیه کردها با فروش موافقت نکرد اغاز شد.شرکت بایراکتار از سال2012 کار روی پهپاد جدید را غاز کرد. ترکیه از سال 2012 طی تصمیم کمیته دفاعی ارتش به دنبال چندین پهپاد برای انجام عملیات های مختلف رفت و بر اساس پیشبینی این کمیته ترکیه باید تا سال2020 یکی از قطب های پهپاد سازی شود
از سال2012 ترکیه چندین برنامه را به شکل موازی اغاز کرد که شرکت اسلسان و روکتسان سیستم های اپتیکی ،هدایت و تسلیحاتی مشترک برای ای پهپاد های در حال توسعه را میسازند
اولین پرواز پهپاد جدید بایراکتارتی بی 2 در اگوست سال2014 اغاز شد. پهپاد جدید بر اساس پهپاد بایراکتارBayraktar Çaldıran ساخته شده که اولین پهپاد ساخت شرکت باریکتار است که درسال2011 ساخته شد . شرکت بایراکتاردر مرحله اول به دنبال مسلح کرد Çaldıran بود ولی مقدورات کم پروازی ان باشه ساخت پهپاد جدید شد
بایراکتاریک پهپاد با بال و بدنه از مواد کامپوزیت و با بخشهای الومینیومی است که دارای سه ارابه فرود ثابت و جمع شونده است .اگرچه در مرحله اول برنامه جمع شدن ارابه های فرود و درون بدنه بود ولی برای به دست اوردن فضای بیشتر برای سوخت این تصمیم لغو شد و تنها ارابه فرود جلوی جمع می شود که دلیل ان عدم ایجاد مانع برای سامانه اپتیکی رو به جلو است .بالی کاملا صاف دارد و برای کاهش سطح مقطعی دو سکان عمود به هم چسبید دارد که البته نمیتوان گفت چقدر سطح مقطعی ان تاثیر داشته است .
پهپاد دارای طول کامل 6.5 متر است ولی فاصله دوبال ان به12 متر می رسد .تلاش شده بال گلایدر شکل داشته باشد تا مداومت پروازی ان افزایش یابد. از یک موتور روتکس 912 ساخت اتریش بهره میبرد که قسمت عقب پهپاد نصب است .این موتور پیستونی 100 اسب بخاره ساخت اتریش است یکی از پرکاربرد ترین موتورهای موجود در پهپاد است که پهپاد اسرائیلی و ایرانی (مانند پهپاد مهاجر 6 و شاهد) از ان استفاده میکند(البته دو موتور روتکس912 و 914 در ایران استفاده می شود). این موتور برای هواپیماها فوق سبک دو نفره ساخته شده و در بازار به خوبی در دسترس است وتعمیر نگهداری بسیار راحتی دارد.موتور دارای 5800 دور بر دقیقه است و از یک ملخ3 تیغه استفاده میکند. روتکس دارای عمر خدمتی1200 ساعت است بعد از ان باید تعمیرات اساسی رو ان انجام شود
بیشترین سرعت پهپاد220 کیلومتر بر ساعت است اگرچه سرعت اقتصادی ان برای مداومت پرواز بالا 170 کیلومتر در ساعت میباشد و در یک گشت پروازی بدون سلاح تنها برای مصارف شناسایی با 70 درصد قدرت موتور دارای مداومت پرواز 27 ساعت است .
سامانه اپتیکی که زیر دماغه بایراکتار است یک سامانه اپتیکی با دوربین مدار بسته و دارای دید حرارتی است که دارای یک مسافت یاب لیزری با توان نشان گذاری لیزری است که با نام CATS شناخته می شود و توسط اسلسان بر اساس یک نسخه کانادایی ساخته شده و برای پهپادهای دیگر ترکی نیز نسخه های متفاوت همین سیستم استفاده شده. این سیستم در واقع نسخه تولید داخل سامانه اپتیکی CMX 15D ساخت کانادا است که دارای نسل دوم سامانه دید حرارتی و دوربین مدار بسته اچ دی است.برخی نمونه های تولیدی بایراکتار از خود نسخه کانادایی استفاده میکنند.در کل این سامانه بسیار مشهور است حتی روی برخی هواپیما امریکایی مانند ای سی130 و بالگرد های شینوک و چند هواپیما غیر امریکای نیز نصب شده است
همچنین بایراکتار دارای یک سامانه اپتیکی ساده برای هدایت توسط اپراتور هدایت کننده است که درون محل اتصال دو سکان عمود پهپاد قرار گرفت است و تصویر از بالای پهپاد ارائه می هد
در زمان اغاز برنامه های پهپادی ترکیه شرکت روکتسان ترکیه مسئول طراحی چند سلاح برای انها شد تا روی همه پهپادها به کار رود . اولین و موثر ترین سلاح انها بمب مینیاتوری MAM است
بمب هواپرتاب MAM یک بمب هدایت شونده در سه مدل است
MAM-C : کوچکترین عضو این خانواده با وزن6.5 کیلوگرم و قطر 70 م م که دارای 8 کیلومتر برد است. این نسخه برای انهدام اهداف نرم ماند خودرو های سبک و یا سامانه های پدافندی و الکترونیک به کار میرود و دارای سیستم هدایت لیزری است
MAM-L: فراگیر ترین نسخه این خانواده با وزن 22 کیلوگرم و قطر 160 م م که دارای برد 8 کیلومتر درصورت پرتاب با کمک سیستم هدایت لیزری 14 کیلومتر در صورت پرتاب با سیستم هدایت ماهواره ای جی پی اس است .این نسخه به شکل معمول با سیستم هدایت لیزری تولید می شود ولی امکان ساخت ان با سیستم هدایت ماهواره نیز وجود دارد
MAM-T: بزرگترین نسخه این خانواده که دارای وزن 94 کیلوگرم و قطر230 م م است. این نسخه دارای دو بالچه جمع شونده بزرگ برای رسیدن به برد بالاتر است و برد ان بعد از پرتاب از یک پهپاد30 کیلومتر است ولی در صورت پرتاب از یک هواپیما توربوپراپ چون هورکووش دارای برد 60 و در صورت پرتاب از جنگنده جت به دلیل انرژی جنبشی بالا تر در زمان پرتاب به 80 کیلومتر نیز میرسد.این نسخه دارای سیستم هدایت لیزری و ماهواره ای است
تنها دو نمونه نخست روی باریکتار دیده شده و پرتاب شده که نسخه دوم یعنی نسخه ال از همه انها پرکاربرد تر بوده است .باریکتار دارای دو جایگاه تسلیحات زیر هر بال دارد که میتواند تا 4 بمب ام ای ام را حمل کند.دیگر سلاح قابل پرتاب از این پهپاد بمب بوزاک است .. بوزاک یک بمب 120 م م با وزن 16 کیلوگرم است که با سیستم هدایت لیزری تا9 کیلومتر برد دارد و دست کم فیلم تست ان از این پهپاد وجود دارد دیگر تسلیحات قابل حمل توسط این پهپاد میتوان به دو غلاف راکت 70 م م هدایت لیزری سی ریت هر غلاف با 4 راکت و یا چهار موشک هدایت لیزری ضد تانک میزارک با برد 8 کیلومتر را حمل کند ، خمپاره هدایت شونده 81 م م توگان و یک سلاح هدایت ماهواره ای برد بلند با برد 110 کیلومتر است که دارای دو بالچه بر روی خود برای سوار شدن بر امواج هوا است . این بمب دارای وزن100 کیلوگرم و یک کلاهک30 کیلوگرمی است ولی تا کنون غیر ام ای ام و بوزاک زیر بال ان سلاح دیگری دیده نشد که البته این سلاح (MAM) نیز برای حمله به هر هدفی کافی است. به شکل معمول دو بمب از نوع ام ای ام- ال و دو بمب ام ای ام -سی توسط این پهپاد با حمل می شود
پهپاد دارای سیستم هدایت رادیوی است و تا200 کیلومتر میتواند از مرکز کنترل خود دور شود ولی با کمک رله تقویتی این برد تا دو برابر است.هواپیما را میتوان به یک سیستم هدایت ماهواره مبتنی بر جی پی اس با خط داده امن ناتو تجهیز کرد. هواپیما دارای سیستم خلبان خودکار بوده و از تاکسی روی باند تا برخواست و رسیدن به هدف بر اساس جی پی اس کاملا خودکار انجام می شود.همچنین پهپاد دارای سیستم هدایت داخلی برای مواقعی است که کنترل با مرکز قطع شده پهپاد خودکار به مرکز خود بر میگردد
تاریخچه عملیاتی
از اواخر سال2017 میلادی ارتش ترکیه از این پهپاد علیه کردهای جنوب ترکیه شمال عراق گروهای چون پ پ کا و یا یو پی جی استفاده کرد. در 30 ژوئن 2018، یک فروند بایراکتار TB2 نیروی هوایی ترکیه به دلیل مسائل فنی در استان هاتای ترکیه سقوط کرد. در 15 آگوست 2018، نیروهای زمینی ترکیه با موفقیت از تی بی2 در یک عملیات مشترک برون مرزی نیروهای مسلح ترکیه و سازمان اطلاعات ملی ترکیه برای کشتن اسماعیل اوزدن رهبر ارشد (PKK) و عضو هیئت مدیره اتحادیه جوامع کردستان استفاده کردند. منطقه این عملیات در سنجار، شمال غربی عراق بود
در ژوئن 2019، رسانه های خبری بین المللی گزارش دادند که دولت وفاق ملی لیبی به رسمیت شناخته شده توسط سازمان ملل از بایراکتار برای حمله به پایگاه هوایی ارتش ملی لیبی (LNA) به رهبری ژنرال حفتر استفاده کرد. علیرغم تحریم سازمان ملل متحد بر جنگ داخلی جاری لیبی، گمان می رود که حداقل 3 فروند بایراکتار بر فراز طرابلس توسط نیروهای دولتی استفاده شده باشد. در 6 ژوئن 2019، دو پهپاد بایراکتار در امتداد اتاق عملیات توسط حملات نیروی حفبر به فرودگاه میتیگا منهدم شدند.
در مارس 2020، پهپادهای بایراکتار و انکا اس و مجموعه‌ای از مسدودکننده‌های الکترونیکی Koral در عملیات هماهنگ شده برای حمله به اهداف ارتش سوریه در زمین در طی عملیات سپر فرات که توسط ترکیه در پی خساراتی که نیروهای ترکیه متحمل شدند، به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند.
در طول هفته ها نبرد، پهپادهای ترکیه 73 خودروی مسلح سوری را منهمدم کردند . منابع روسی گفتند که پدافند هوایی سوریه تحت حمایت روسیه مدعی انهدام هفت پهپاد بایراکتار تا 5 مارس 2020 شد. با این حال، تنها شواهد بصری برای سرنگونی سه بایراکتار وجود دارد. در 23 اوت 2020، یکی دیگر از پهپادهای بایراکتار توسط پدافند هوایی سوریه در نزدیکی کفر نبل، ادلب پس از شناسایی اهداف برای مخلفین دولت اسد سرنگون شد. در 22 اکتبر 2021، ترکیه با استفاده از TB2 به شهر عین العرب سوریه حمله غافلگیرانه‌ای را انجام داد و چندین خودرو را منهدم کرد و یکی از مسافران خودرو را که مظنون به عضویت در یک گروه کرد بود کشتند
در این دو نبرد یعنی در لیبی و سوریه بایراکتار برای خود اسم رسمی بهم زد. بزرگترین دلیل ان شکار سامانه روسی پانتسیر بود. پانتسیر یک سامانه ارتفاع پست روسی ترکیبی از موشک و توپ است و روسها مدعی بودند این سامانه حتی توان شکار سلاح های هواپرتاب را به طرف خود دارد .بر اساس ادعا خود ترکها پهپادهای این کشوراز جمله بایراکتار بین سالهای 2018 تا 2020 طی عملیات در سوریه و لیبی موفق به نابودی18 پانتسیر شده اند اگرچه در نهایت تنها تصویر انهدام7 سامانه وجود دارد
در ژوئن 2020، وزیر دفاع آذربایجان، ذاکر حسن اف، اعلام کرد که آذربایجان تصمیم به خرید هواپیماهای بدون سرنشین بایراکتار از ترکیه گرفته است. در طول جنگ 2020 قره باغ کوهستانی، بایراکتار TB2 با موفقیت زیادی علیه نیروهای مسلح ارمنستان استفاده شد. آذربایجان از بایراکتار برای انهدام توپخانه، مواضع پیاده نظام و خودروهای نظامی ارمنستان از جمله راکت های سمرچ ، تانک ها و نفربر های استفاده کرد. چندین سیستم دفاع هوایی اوسا، اس300 و سام9 و تور نیز توسط بایراکتار منهدم شدند. در 19 اکتبر 2020، یک بایراکتار توسط پدافند هوایی ارتش ارمنستان بر فراز آسمان قره باغ کوهستانی سرنگون شد.در 8 نوامبر 2020، یکی دیگر از بایراکتارهای آذربایجان TB2 توسط پدافند هوایی در جنوب شرقی قره باغ سرنگون شد.
در جریان درگیری قره باغ، 12 سامانه موشکی ارمنی اوسا توسط پهپادهای بایراکتار TB2 آذربایجان منهدم شد.
اوکراین در سال 2020 موفق به دریافت 6 پهپاد بایراکتار به همراه دو ایستگاه کنترل و تعداد نا معلومی بمبMAM-L شد. پس از استفاده موفقیت‌آمیز از هواپیما، نیروی دریایی اوکراین سفارش جداگانه‌ای از 5 فروند بایراکتار اضافی را سفارش داد که طبق گفته مقامات نیروی دریایی در سال 2020 تحویل داده شد. در همین حال، مقامات ترکیه و اوکراین از ایجاد یک سرمایه گذاری مشترک برای تولید 48 دستگاه بایراکتار اضافی در اوکراین خبر داده اند. در طی تجمع نظامی روسیه در کریمه و نزدیک مرزهای اوکراین، یک هواپیمای بایراکتار در 9 آوریل 2021 یک پرواز شناسایی بر فراز منطقه دونباس انجام داد. این اولین عملیات عملیاتی این هواپیما توسط نیروهای اوکراینی در یک منطقه درگیری فعال بود. در اکتبر 2021، یک هواپیمای بدون سرنشین بایراکتار برای اولین بار در نبرد در طول جنگ مورد استفاده قرار گرفت و یک موقعیت توپخانه جدایی طلب روسیه را هدف قرار داد و یک هویتزر D-30 را منهدم کرد و گلوله باران نیروهای اوکراینی را در نزدیکی هرانیتن متوقف کرد
در طول تهاجم روسیه به اوکراین در سال 2022، پهپادهای بایراکتار توسط نیروهای مسلح اوکراین علیه نیروها و تجهیزات روسی مورد استفاده قرار گرفت. در ژانویه قبل از تهاجم، سخنگوی فرماندهی نیروی هوایی، سرهنگ دوم یوری ایگنات تأیید کرد که “اوکراین تقریبا 20 هواپیمای بدون سرنشین بایراکتار دارد.در 24 فوریه، روز نخست تهاجم، شبه نظامیان خلق جمهوری خلق لوهانسک ادعا کردند که دو پهپاد TB2 را در نزدیکی شهر لوهانسک سرنگون کرده اند. در 27 فوریه، نیروی هوایی اوکراین دو حمله توسط TB2 به کاروان های روسیه در مناطق خرسون و ژیتومیر انجام داد و فیلم ان را منتشر کرد که نشان دهنده هدف قرار گیری سامانه پدافندی بوک بود .بر اساس تصاویر ویدئویی منتشر شده توسط نیروهای مسلح، هواپیماهای بدون سرنشین TB2 با موفقیت خودروهای نظامی روسیه از جمله یک تانک و سیستم های موشکی زمین به هوا بوک را منهدم کردند.این پهپاد همچنین دو قطار سوخت روسیه را منهدم کرد. ژنرال میکولا اولشچوک، رئیس نیروی هوایی اوکراین، سیستم پهپاد را “حیات بخش” نامید. دست کم تا 11 مارس 2020 این پهپاد بر اساس تصاویر منتشر شده عملیات ان دست کم 12 بار به روزها حمله کرده است که اهداف مختلفی از کامیون تانک تا سامانه های پدافندی را هدف قرار داده است
در فوریه سال 2021 ترکیه اعلام کرد نسخه ناونشین بایراکتار با نام تی بی3 با بال جمع شونده قرار است تا سال2023 پرواز کند که 30 تا 40 فروند ان برای استفاده بر روی اولین ناو ابی خاکی و بالگرد بر ترکها یعنی ناو اناتولی مورد استفاده قرار خواهد گرفت
این پهپاد شاید از بسیار از پهپاد مسلح موجود در جهان چیزی برتر نباشد ولی مثلا عدم کارایی لازم سامانه پانتسیر در لیبی و سوریه و اوکراین شاید هم کارایی کم خدمه ان و عدم وجود یک شبکه منسجم پدافندی در ارمنستان در کنار جنگ الکترونیک ترکها باعث شد بتواند برای خودش پیروزی زیادی کسب کند. بدون شک بایراکتار پهپاد پیشرفته و موثری است ولی باید قبول کرد کمی شانس هم همراهش بوده…دست کم میتوان دید این پهپاد توانست در برابر برخی از پیشرفته ترین سامانه های پدافندی روسها پرواز کند و انها را هدف قرار دهد ولی سرنگون نشود
کاربران
آذربایجان: نیروی هوایی آذربایجان
عراق: وزیر دفاع عراق در یک برنامه تلویزیونی عراق اعلام کرد که عراق به زودی به پهپادهای TB2 و بالگردهای T129 ATAK دست خواهد یافت. 20 هواپیمای بایراکتار سفارش داده شده است
قرقیزستان: نیروهای مسلح جمهوری قرقیزستان – تعداد نامعلومی از این پهپاد سفارش داده است.
لیبی: دولت وفاق ملی
مراکش: نیروی هوایی مراکش – 13 هواپیمای بدون سرنشین سفارش داده شده است. اولین بایراکتار را در 21 سپتامبر 2021 دریافت کرد
نیجر: نیروهای مسلح نیجر – تعداد نامشخص سفارش داده شده
لهستان: نیروهای مسلح لهستان – 24 پهپاد سفارش داده شده است. اولین دسته از هواپیماها در سال 2022 تحویل خواهد شد.
قطر: نیروی هوایی قطر 6 فروند
ترکمنستان: وزارت امور داخلی (ترکمنستان)
رومانی:18 دستگاه
اوکراین: نیروی هوایی اوکراین – 6 فروند عملیاتی و 48 مورد دیگر نیز سفارش داده شده است
نیروی دریایی اوکراین – نیروی دریایی اوکراین اولین مجموعه بایراکتار 2 را در 15 ژوئیه 2021 دریافت کرد. چهار مورد دیگر نیز قرار است تا پایان سال 2022 خریداری شوند.
برای عضویت در اینستاگرام جنگاوران اینجا را کلیک کنید
مقالات مشابه:
