سامانه پدافند هوایی آذرخش یک سامانه پدافند هوایی ارتفاع پست است که با ترکیب از موشک‌های پدافندی فروسرخ اذرخش برای درگیری با دشمن و اپتیک و رادار برای رصد دشمن ساخته شده است.
سامانه آذرخش متشکل از چهار موشک آذرخش است این موشک خود روایت جالبی دارد.
اذرخش برای اولین بار در سال ۱۳۹۶ به عنوان موشک ضد تانک رونمایی شد. چیزی که در همان لحظه اول نیز بسیار جالب بود این بود که موشک مورد نظر بر اساس پلتفرم موشک سایدواندر نسخه جی ساخته شده است که در ایران نیز از زمان حکومت پهلوی در خدمت است
سایدواندر یک موشک هوا به هوا است و دارای سیستم هدایت فروسرخ می باشد و در واقع به وسیله کاونده فروسرخ خود بر روی منبع گرمایی که همان خروجی موتور جنگنده دشمن باشد قفل میکند که در آن سال این موشک با همین سیستم هدایت به عنوان موشک ضد تانک معرفی شد. در نوع خود جالب بود زیرا در مرحله اول پلتفرم و سیستم هدایت یک سیستم هوا به هوا بود و و استفاده از موشک با سیستم هدایت فروسرخ برای زدن تانک تاکنون گزارش نشده است .همچنین کلاهکی که برای انهدام تانک لازم است کلاهک خرج گود ضد زره است در حالی که موشکی چون سایدواندر دارای کلاهک انفجار قوی ترک شونده است .البته در همان زمان نیز هیچ اطلاعاتی در مورد کلاهک اذرخش منتشر نشد تنها به این بسنده شد که سرعت موشک حدود ۱.۸ ماخ است و برد آن به ۱۰ کیلومتر می‌رسد
نکته بعدی این است که نیروی هوایی ما از جنگنده‌های آمریکایی زیادی تشکیل شده که از موشک‌های هوا به هوای قدیمی بازمانده از دوران شاه استفاده میکند .نکته‌ای که برای بسیاری‌ها در همان زمان جالب بود این بود که چرا باید وقتی موشک هوا به هوای فروسرخ نیاز نیروی هوایی است بر اساس یک موشک هوا به هوا یک موشک ضد تانک ساخته شود. در همان زمانی صحبت‌هایی وجود داشت که احتمالاً آذرخش پروژه‌ای برای به خط برگرداندن موشک های سایدواندر قدیمی به خط با تعویض پیشرانه سوخت جامد و همچنین کاونده ان است زیرا چند هزار تیر از این موشک در زمان حکومت پهلوی تحویل گرفته شده بود ولی چرا در نقش ضد تانک آن هم زمانی که طیف وسیع از موشک‌های ضد تانک در کشور تولید می‌شود
حالا از اذرخش ضد تانک که بگذریم در سال1399 موشک اذرخش در نقش هوا به هوا از یک پهپاد کرار شلیک شد که این نخستین باری بود که این موشک در نقش هوا به هوا از ان استفاده میشد .در فیلم مشخصا موشک دارای سیستم هدایت تصویر ساز حرارتی بود که یک نسل جلوتر از سیستم هدایت فروسرخ است .در سامانه پدافندی آذرخش این موشک بر روی یک خودرو تاکتیکی از قرار ساخت کشور ترکیه بر روی یک برجک قرار گرفته است که دارای نقش پدافندی است
اگر مبنا را بر این قرار بدهیم که موشک آذرخش حالا چه یک موشک از نو ساخته شده باشد و یا موشک‌های سایدواندر بهسازی شده(که بدون شک سیستم کاونده کاملا تغییر کرده است) ، این موشک یک موشک هوا به هوا است که هم اکنون قرار است در نقش پدافندی از آن استفاده شود .
استفاده از موشک سایدواندر در نقش پدافندی اصلاً چیز جدید و غریبی نیست در واقع اولین بار خود آمریکایی‌ها بر روی سامانه چاپارل که شامل نصب چهار موشک هوا به هوای سایدواندر بر روی یک برجک بر روی نفربر زرهی ام 113 بود دست به چنین اقدامی زدند .سامانه چاپارل از دهه ۱۹۶۰ تا میانه دهه ۱۹۹۰ به عنوان موشک پدافند ارتفاع پایین در امریکا خدمت می‌کرد تا اینکه سامانه اونجر که ترکیبی از ۸ موشک فروسرخ استینگر سوار بر یک خودرو تاکتیکی جای آن را گرفت
چاپارل به شکل گسترده‌ای در بسیاری از کشورهای جهان صادر شد و حتی زمانی که در آمریکا از خدمت خارج شد به شکل دست دوم به کشورهای زیادی فروخته شد ولی یکی از کشورهایی که طرح‌های مشابهی دقیقاً مانند آذرخش را توسعه داد کشور تایوان بود
تایوان سامانه چاپارل و همچنین موشک سایدواندر را در خدمت دارد بعدها در دهه ۱۹۹۰ دست به ساخت نسخه بومی سایدواندر به نام اسکای اسورد1 زد .اسکای اسورد 1 همانطور که گفته شد بر اساس موشک سایدواندر برای پرتاب از جنگنده‌های بومی جینگ کو نیروی هوایی تایوان ساخته شد . تایوانی‌ها بر اساس اسکای اسورد سامانه پدافندی به نام تی سی1 را
توسعه دادن که شامل چهار موشک اسکای اسورد سوار بر یک کامیون تاکتیکی چهار چرخ بود که مجهز به یک رادار جستجو بر روی برجک اصلی برای کشف هدف بود. انها حتی نسخه دریایی این سامانه را نیز برای نصب روی شناورهای جنگی خود ساختند که البته رادار ندشات و برای کشف هدف متکی به رادار شناور بود .
در ایران نیست دقیقاً همین فرایند طی شده موشک آذرخش بر روی یک برجک با قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه نصب شده و بر روی برجک نیز یک رادار ارایه فازی با برد ۵۰ کیلومتر نصب شده است ا.ین رادار برای کشف هدف به کار می‌رود و نه هدایت آتش زیرا موشک آذرخش به عنوان یک موشک فروسرخ نیازی به منبع هدایت خارجی ندارد .همچنین یک سامانه اپتیکی نیز در کنار رادار نصب شده که مجهز به سیستم دید حرارتی بوده تا کاربر بتواند قبل از شلیک به هدف به صورت اپتیکی هدف را رویت کند و بر اساس فیلم منتشر شده فیلم شده دوربین دارای سیستم تعقیب خودکار هدف است و گفته شده برد کشف ان 25 کیلومتر است. برد درگیری موشک ۱۰ کیلومتر عنوان شده و اگرچه در مورد ارتفاع عمل آن چیزی گفته نشده ولی احتمالاً حدود ۵ کیلومتر است همچنین در مورد موشک آذرخش گفته شده دارای وزن ۷۰ کیلوگرم می باشد که کلاهک جنگی آن چهار و نیم کیلوگرم وزن دارد.البته سایدواندر بیشتر از این برد دارد ولی به هر حال وقتی در نقش پدافندی استفاده می شود ، موشک انرژی بیشتری را صرف ارتفاع گرفتن میکند که برد را کاهش می‌دهد.
سیستم هدایت تصویر ساز حرارتی کمک میکند که کاونده موشک بتواند بر روی گرمای با سطح کم نیز قفل کند.این موشک در تمرینات چه زمانی که از قرار شلیک شده و چه از زمین بر ضد پهپاد توانسته پهپاد های با سطح تولید گرمای کم را نیز رصد و روی انها قفل کند. حتی در تصویری از سه کیلومتری روی یک موتور پیستونی کوچک پهپاد قفل کرد .
تصاویر تست موشک آذرخش در سامانه آذرخش موشک دارای سیستم پیشرانی بدون دود بوده که نشان دهنده این است که دست کم پیشرانه ، پیشرفته‌تر از پیشرانه سوخت جامد سایدواندر نسخه جی است. نکته جالب نصب این سیستم بر روی کامیون ساخت ترکیه از نوع Turkar Astevo است
این کامیون با سرعت ۱۲۰ کیلومتر در ساعت دارای ۱۱۶ اسب بخاری است و گفته شده می‌تواند دو تن بار رحم کند این کامیون کشنده سامانه پدافند حصار ساخت ترکیه نیز است(البته در صورت سفارش مشتری) ولی باز مشخص نیست پرا با وجود طیف گسترده از وانت‌ها و خودروهای تاکتیکی ساخت داخل از این کامیون ترکی استفاده شده.ولی مشخصاً سیستم بسیار جمع و جور با قابلیت جابجایی بالا است
اذرخش چندمین سیستم ارتفاع پایین توسعه یافته در کشور و دست کم سامانه پدافندی مجید نزدیک ترین سامانه به این سیستم است . اذرخش توسط ارتش توسعه یافته و احتمالا اگر وارد خدمت شود توسط ارتش نیز استفاده می شود
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
عبدالحمید تارخ
