تولپن بزرگترین و قدرتمند ترین خمپاره انداز عملیاتی جهان
تولپن بزرگترین و قدرتمند ترین خمپاره انداز عملیاتی جهان
هنگامی جنگ جهانی دوم در سال 1945 به پایان رسید زرادخانه اتحاد جماهیر شوروی عمدتاً از سلاح های خودکششی ضد تانک و تهاجمی تشکیل شده بود. کاربرد اصلی این گونه اسلحه های خودکششی اسکورت مستقیم پیاده نظام (پشتیبانی اتش )و شکار تانک ها و شلیک مستقیم به اهداف دشمن بود. در همان زمان، کشورهای غربی و ایالات متحده دارای سلاح های خودکششی بودند که برای شلیک غیر مستقیم طراحی شده بودند.
شوروی به دنبال یک سیستم توپخانه ای جدید برای اتش غیر مستقیم بود ، بنابراین، در سال های 1947 تا 1953، تحقیقاتی برای ایجاد هویتزرهای خودکششی جدید انجام شد، اما در سال 1955، به خورشجوف زمام دار وقت شوروی این برنامه متوقف شد. مدتی بعد، وزارت دفاع اتحاد جماهیر شوروی به این نتیجه رسید که جنگ هسته ای استراتژیک بعید است، زیرا منجر به نابودی هر دو طرف متخاصم می شود. در عین حال، درگیری های کوچک با استفاده از سلاح های هسته ای تاکتیکی می تواند امکان پذیرتر باشد .از این رو ساخت سیستم توپخانه ای جدید باز در دستور کار قرار گرفت که چنیدن سیستم توپخانه ای مورد بهره برداری قرار گرفت که یکی از انها یک خمپاره انداز240 م م بسیار سنگین و ویرانگر بود
در سال 1966، OKB-3 کارخانه مهندسی حمل و نقل اورال، تحت رهبری طراح ارشد G.S. Efimov، توسعه یک خمپاره خودکششی جدید 240 میلی متری را آغاز کرد و در سال 1967 این طرح مورد قبول ارتش شوروی قرار گرفت و به این خمپاره انداز بزرگ نام تولپن دادند
کارخانه مهندسی حمل و نقل اورال به عنوان توسعه‌دهنده اصلی این سیستم جدید که با کد سازمانی 2 اس4 شناخته می شد کار ساخت سه پیش نمونه را در سال 1969 اغاز کرد و در و در سال 1971 این سیستم خمپاره انداز جدید به خدمت گرفته شد
خمپاره انداز خودکششی 2S4 “Tulpan” طبق طرح بدون برجک و با قرار گیری سلاح اصلی در فضای باز ساخته شده است. بدنه خودرو از صفحات زره فولادی جوشکاری شده ساخته شد و به سه قسمت تقسیم می شود: محفظه قدرت (موتور و گیربکس)، بخش کنترل وقرار گیری خدمه و بخش قرار گیری سلاح و مهمات . موتور و محفظه گیربکس در قسمت جلوی بدنه در سمت راست قرار دارد. در سمت چپ او صندلی راننده قرار دارد. پشت صندلی راننده محل فرمانده اتش بار قرار دارد.
خودروی شنی دار مورد نظر که در هر سمت دارای شش چرخ است دارای یک موتور 520 اسب بخاری دیزل است که میتواند این خمپاره اندزا را در جاده به سرعت 60 کیلومتر بر ساعت برساند
در درون بدنه مهمات در بخش میانه تا عقب خودرو قرار دارند. سیستم قرار گیری مهات درون بدنه است که توسط یک سیستم هیدرولیک از بدنه خارج شده و روی بدنه قرار میگیرد
لوله 240 م م خمپاره انداز خود روی سقف خودرو در حالت جابجای قرار میگرد ولی در زمان اتش لوله از عقب خودرو پایین امده و به شکل عمود قرار میگیرد و بر روی یک صفحه سینی بزرگ روی زمین تثبیت می شود.برای لود مهمات درون ان لوله خمپاره به حالت عممودی در می یاد که ته لوله به سمت پشت خودرو قرار میگرد. یک سیستم هیدرولیک مهمات خمپاره را از روی خودرو به درون لوله لود میکند و بعد لوله خمپاره انداز باز به حال افقی در امده و برای اجرای اتش اماده می شود از این رو برای هر بار شلیک لوله از حالت عمودی به افقی تغیر موقیعت میدهد. این روش لود باعث شده تا سرعت اتش به یک گلوله بر دقیقه کاهش یابد ولی اگرچه سرعت اتش پایین است ولی قدرت انفجار بسیار مهیب است
خمپاره انداز نصب شده روی این سیستم از نوع ام240 است که خود یکی خمپاره انداز کششی(یدک کشنده) 240 م است که 3.6 تن وزن دارد و دارای طول لوله 5.3 متری است
گفتنی است که تا 40 گلوله 240 م م معمولی و یا 20 گلوله 240 م م با خرج راکتی توسط این خودرو قابل حمل است
متداولترین مهمات این خمپاره انداز مهمات شدید انفجار 53-F-864 است که دارای وزن کامل 130 کیلوگرم است (در قیاس با مهمات خمپاره انداز120 م م که در اکثر کشورهای جهان بزرگترین مهمات خمپاره است و بین 18 تا 20 کیلوگرم وزن دارد).این مهمات با برد9600 متر دارای 31 کیلوگرم مواد انفجاری است که میتوان ان را به شکلی تنظیم کرد که روی سر هدف و یا بعد از برخورد به زمین و یا بعد از برخورد و نفوذ منفجر شود(در قیاس با .وزن 2.2 تا 2.5 کیلوگرم مواد انفجاری درخمپاره 120 م م و یا 7 تا10 کیلوگرم مواد انفجاری در مهمات توپ خانه 155 م م )
یک نوع مهمات راکتی در دهه 1970 برای این سیستم توسعه یافت که دارای وزن 220 کیلوگرم است و دارای یک خرج راکتی سوخت جامد است که باشلیک گلوله روشن شده و برای چند ثانیه روشن می باشد تا سرعت را افزایش داده تا گلوله به برد 18 کیلومتری برسد .این مهمات 4BN56 نام دارد
یک مهمات حاوی مین نیز در دسترس است که شامل 14 مین بر روی کلاهک خود است که با انفجار در بالای هدف در 50 متری مینها را در منطقه پخش میکند .
دو نمونه مهمات اتمی در دهه 1960 با قدرت انفجار 2 کیلو تن تی ان تی نیز برای این ام240 طراحی شد که روی تولپن نیز قابل استفاده است که بین 9 تا 16 کیلومتر برد داشت(نسخه برد بلند راکتی است)
زره خودرو تنها در برابر مهمات های سبک و متوسط سلاحهای تهاجمی مقاومت دارد. تنها وسیله دفاعی ان یک مسلسل 12.7 م م روی خودرو است و یک سیستم کامل 5 نفر را برای اتش نیاز دارد ولی تنها دو نفر درون خودرو میتواند قرار بگیرند و بقیه برای حمل و نقل معمولا روی خودرو قرار میگرند که در میدان نبرد عملا هیچ پوششی ندارند .وزن کامل ان 30 تن با مهمات است از این رو جابجای ان با هواپیمای ترابری چون ایلیوشین 76 ممکن است ولی امکان حمل ان با بالگرد نیست و همکنون سنگینترین سیستم خمپاره ای جهان است
خمپاره240 م م البته در نسخه کششی ام240 توسط سوریه در جنگ سال 1973 اعراب و اسرائیل بر ضد نیرو های اسرائیلی استفاده شد. نیروی های اسرائیل ان را بسیار مهیب می دانستند و انفجار ان را چند برابر یک گلوله توپ اثر پذیر میدانسته و بسیاری از انها انفجار مهمات ان را مشابه انفجار بمب های هوا پرتاب بیان کردند که تا 100 متری نیز ترکش های ان کشنده است .در کل این خمپاره انداز تاثیر بدی روی سربازان اسرائیلی داشت که با ان برخورد داشتند
خود شوروی از خود سیستم کامل یعنی تولپن در افغانستان بهره برد. از انها برای زدن قارها و یا استحکامات مانند قلعه های قدیمی و یا ساختمان های سنگی استفاده کردند. طرق گزارش روسها در حالی که گلوله توپ122 م م بر ضد ساختمانهای ساخته شده از سنگ بی اثر بود ولی 240 م م کاملا ساختمان را در هم می کوبید
در 2000 در چچن و در نبرد گورزنی روسها از این خمپاره انداز باز استفاده کردند . بر اساس شواهد کارایی این سلاح بسیار بر ضد ساختمان ها عالی بود به شکلی که بر اساس گفته بسیار از ناظرین دلیل خرابی گسترده و ویران شدن شهر گورزنی گلوله باران ساختمان ها با این خمپاره انداز بود که قدرت انفجار ان با بمب فاب100 پرتاب میشد یکی دانسته شده بود .سربازان روس گزارش میدادند ساختمان های بتونی با شلیک چند دور گلوله توپخانه تنها سوراخ سوراخ می شدند ولی با چند 240 م م فرو میرختند.
با اغاز تجاوز روسیه علیه اوکراین، روسها به شکل گسترده ای ازن تولپن استفاده کردند . بر اساس گفته برخی منابع این خمپاره اندزا هدف اولیه حملات پهپادهای بایرکتار ترکی ارتش اوکراین و یا پهپادهای و کوادهای انتحاری انها بودند زیرا قدرت تحریب انها باعث شده بود اوکراینها به فکر نابودی انها به هر شکلی بیفتند . تا مارس 2023 دست کم18 تا23 تولپن توسط اوکراینها از بین رفت .
همکنون غیر روسها ، قزاقستان و سوریه از این خمپاره انداز را در خدمت دارند.دست کم588 دستگاه از ان ساخته شد
با وجود قدرت تخریب بالا ولی طرح مشابه این خمپاره انداز دیگر ادامه نیافت . دلیل ان این بود که با ورود راکت های توپخانه ای همچون سمرچ و یا اورگان که راکت های با کلاهک بزرگ تر داشتند و از طرفی تحرک بهتر و سرعت اتش بالاتری داشتند دیگر نیازی به این سیستم نبود .ولی در کل این سیستم در هر نبری ظاهر شد بسیار خوش درخشید ولی به نظر می اید ارتش ها ترجیه میدهند یک خمپاره انداز سبک با تحرک بیشتر همانند خمپاره 120 م م داشته باشند
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
مقالات مشابه
عبدالحمید تارخ
