سلاح تهاجمی AK-47 کلاشینکف
در میانه جنگ جهانی دوم نازیها دست به توسعه و به خدمت گیری سلاح تهاجمی خودکار ام پی44 زدند. این سلاح در جبهه شرق با روسها به کاررفت و روسها به شدت تحت تاثیر این سلاح قرار گرفتند. ام پی 44 سلاح بسیار جالبی بود و به عنوان نخستین سلاح تهاجمی جهان باب جدیدی در ساخت سلاح های انفرادی باز کرد. این سلاح با کالیبر 7.92 با پوکه های33 م م یک ویژگی داشت که سلاح های قبلی نداشتند . اول دارای کالیبر با قدرت بالاتر از مسلسل دستی های جنگ دوم جهانی چون ام پی 40 و یا پی پی اچ اس 41 بود و برد موثر بیشتری داشت و از طرفی یک سلاح خودکار بود. عملا در میدان جنگ دارای سرعت شلیک مسلسل دستی های کوچک و قدرتی بیش از انها بود . شوروی در سال 1943 خواهان به کار گیری سلاحی مشابه این سلاح در ارتش خود شد.
میخائیل کلاشنیکف یک افسر ارتش سرخ کار خود به عنوان طراح را در سال 1941 اغاز کرد زمانی که طی نبرد برینسک اسیب دیده بود و در بیمارستان بستری بود. خودش تعریف میکند در بیمارستان بودم که سرباز زخمی بر روی تخت بقل دستی از من پرسید چگونه است که سربازان المان هر یک دارای یک سلاح اتوماتیک هستند ولی ما برای هر دو یا سه سرباز یک سلاح گلنگدنی داریم (البته مشخص نیست سرباز منظورش از سلاح خودکار چه بوده زیرا ام پی 44 در ان زمان ساخته نشده بود و ام پی 40 هم در نبرد های شهری و یا واحدهای پشت خط استفاده می شود زیرا سلاح رزمی نازی ها ماوزر 98 کا بود).
کلاشنیکف چندین طرح در سر داشت خودش میگوید از سلاح های زیاد الهام گرفته است ولی بدون شک تحت تاثیر دو سلاح بود یکی ام پی 44 و دیگر اس کا اس. زمانی که در سال 1944 کلاشنیکف بعد از چند طرح مختلف روی طرح جدید متمرکز شد از یکی از طرح های قدیمی خود بر اساس سلاح اس کا اس بهره برد. اس کا اس یا سیمینوف یک سلاح نیمه خودکار بود که دارای کالیبر 7.62 م م با پوکه های 39 م م بود . این کالیبر در ارتش شوروی کالیبر جدیدی بود و حدود یک سال پیش وارد خدمت شده بود ولی کارایی بسیار عالی داشت نه مانند کالیبر 7.62 تاکروف کوچک بود و نه مانند کالیبر 7.62 سلاح ناگانت روسی بزرگ و پر قدرت… کالیبر جدید چیزی بین این دو بود. اس کا اس دارای سیستم مسلح سازی با فشار غیر مستقیم گاز باروت بود و پیشتون گاز روی لوله قرار داشت و از روپوش چوبی روی لوله و زیر سلاح بهره میبرد ولی با دسترسی به ام پی44 ، کلاشنیکف از این سلاح بسیار خوشش امد. سلاح دارای شکل ظاهری شکیلی بود و همه چیز ان به خوبی تعبیه شده بود و ان نیز دارای مکانیزم مسلح سازی مشابه اس کا اس بود اگرچه باز بسته کردن ان کمی سخت بود.
از سال 1944 کلاشنیکف چندین طرح داد . اولین ان AK-1 بود و بعد با ارتقا انها AK-2 بود و در نهایت AK-46. ای کی 46 تقریبا یک نسخه کامل بود شباهت بسیار از بخشهای به اس کا اس و بخشهای به ام پی 44 داشت ولی سلاح نیاز به بهسازی برای دسترسی راحت به داخل سلاح داشت. در سال 1947 طرحی با نام AK-47 داد که دارای یک دگمه پشت سلاح داشت که فشار دادن ان روپوش سلاح باز می شد و بخشهای متحرک سلاح از ان بیرون می امد از این رو این سلاح به خوبی اماده ورود به خدمت بود. وی سلاح را به ارتش داد تا ازمایش شود.
این سلاح توسط ارتش مورد ازمایش قرار گرفت و نشان داد بسیار کارا و موفق است و در شرایط سخت میتواند به خوبی شلیک کند و از این رو در سال 1948 ارتش تائید نهایی را برای تولید این سلاح داد. این سلاح از سال 1949 تولید شد ولی در خط تولید مشکلات بسیار وجود داشت که بیشتر بر میگشت به روش شکل دادن ورقهای فلزی و جوشکاری از این رو انها با ساخت دستگاه پرس سنگین دست به شکل دادن ورق های فلزی کردند. تا سال 1956 که این دستگاه وارد نشد ارتش شوروی به تعداد محدود تری ای کی47 دریافت کرد و همچنان اکثر واحدها دارای سلاح اس کا اس بودند ولی از سال 1956 نسخه جدید با نام AKM وارد خدمت شد و موفق شد با سرعت بالا تولید تبدیل به سلاح رسمی ارتش شوروی شود
ای کی 47 سلاحی است از جنس فولاد با روپوش و قنداق چوبی که با فشار غیر مستقیم گاز باروت مسلح می شود. سیلندر گاز رو لوله سلاح بالا نصب شده بود و برای کاهش میزان لگد دارای چند سوراخ روی لوله گاز برای تخلیه بخشی از گاز باروت بود. سلاح دارای قنداق چوپی ثابت بود ولی نسخه های با قنداق تاشو نیز از ان ساخته شد که در برخی قنداق به سمت چپ یا راست و یا زیر بدنه جمع میشد و حتی در برخی کشورها قنداق ثابت پلاستیکی نیز برای این سلاح ساخته شد. دستگیره گلنگدن در سمت راست سلاح قرار دارد که ان را به عقب کشیده و بعد رها میکنیم تا مسلح شود و در هنگام شلیک دستگیره گلنگدن به عقب حرکت میکند و دریچه پوکه پرت مشخص شده و پوکه از سلاح بیرون میاید. برگه ناظم اتش نیز در بالای ماشه سمت راست قرار دارد که از نظر ارگونومی یکی از مشکلات این سلاح است. چرا که برای تعویض برگه باید دست خود را کاملا از روی ماشه برداشت تا حالت برگه را عوض کرد.
سلاح دارای کالیبر 7.62 م م با طول پوکه 39 م م بود . سرعت دهانه سلاح 715 متر بر ثانیه بود و برد موثر سلاح 400 متر بود . این که این کالیبر چقدر موثر بود بستگی به نوع مهمات ان داشت.
الات نشانه روی سلاح شامل یک مگسک فلزی در جلو روی لوله سلاح است و یک سایت کشوی بر روی سلاح . این سایت تا 800 متر قابلیت نشانگیری دارد اگرچه بورد موثر بدون دوربین به دید یک انسان حدود 300-400 متر است.
سلاح به شکل استاندارد دارای خشاب 30 فشنگه است و از انجایی که مهمات لبه دار است خشاب منحنی است ولی برای این سلاح خشاب 40 و 75 و فشنگه نیز وجود دارد. خشاب از ورقه فلزی یک میلیمتری تشکیل شده است . تمام نسخه ها دارای سرنیزه هستند که زیر لوله سلاح نصب می شود و میتواند از سرنیز به به عنوان سیم چین استفاده کرد البته این قابلیت با اتصال دو سرنیزه به هم به دست می اید ولی برخی نسخه های تولیدی دارای یک سرنیزه تا شو زیر لوله است
سلاح دارای سرعت اتش علمی 600 گلوله بر دقیقه است و به شکل عملی بین 100 تا 150 گلوله اتش کند.
این سلاح در کشورهای بسیار ساخته شد و با تیراژ تولید حدود صد ده میلیون قبضه پر تیراژ ترین سلاح تهاجمی جهان است . این سلاح از زمان ساخت تا فروپاشی شوروی در شوروی تولید شد و در روسیه نیز همکنون تولید شد.
برخی کشورهای تولید کننده و نسخه های برگرفته شده.
تایپ 56: نسخه تولید شده در چین که دارای یک سرنیزه تا شونده زیر لوله است و چین حتی نسخه ای با نام تایپ84 با کالیبر استاندارد ناتو یعنی 5.56 م م نیز ساخته شده است
Rk 62: نسخه ساخت فنلاند با ارتقا روی ای کی 47 دارای همان خشاب و کالیبر و سیستم اتش ولی با سایت اتش بهبود یافته که عقب تر نصب شده و به چشم تیر انداز نزدیک تر است. این نسخه مگسک، روپوش لوله و شعله پوش متفاوت تری دارد
گالیل: یک نسخه ساخت اسرائیل با کالیبر 5.56 م م با الگو گیری از کلاشنیکف و RK 62 فنلاندی، که دارای سایت بهبود یافته که به چشم تیرانداز نزدیک تر است و داری تبلک هدفگیری است ، دارای یک برگه نظام اتش در ان طرف سلاح که با حرکت انگشت شست قابل تعویض است،لوله و مگسک بهبودی یافته و یک دستگیره حمل برای حمل سلاح روی ان نصب شده است . این نسخه با کالیبر 7.62 روسها و 7.62 ناتو نیز تولید شد.
تایپ58: نسخه تولید شده در کره شمالی
کپی از AK 47 type 3 که در ظاهر به این سلاح نزدیک بوده اما از وزن بیشتری برخوردار است.
ام70: یوگسلاوی بر اساس ای کی 47 چندین سلاح تولید کرد که شامل نسخه تک تیر اندازی و مسلسل پیاده نظام و یک نسخه کاربین لوله کوتاه به سبک سلاح AK-74U با کالیبر 7.62 با نام ام92 تولید کرد. نسخه ام 70 نسخه اصلی بر اساس AKM است.
تبوک: سلاح تبوک که یک کپی از مدل M70 ساخت یوگوسلاوی سابق است، این سلاح در صنایع القادسیه عراق تولید میشد که پیش از جنگ با ایران توسط شرکت یوگوسلاویایی زاستاوا راه اندازی شده بود. این سلاح در حقیقت با توجه به راه اندازی ماشین آلات تولید توسط شرکت اصلی سازنده ی M70 از کیفیت بالایی برخوردار بوده و با توجه به استفاده از بدنه ی ضخیم و سنگین تر همانند ام70 و rpk دوام پذیری به نسبت بهتری دارد، سلاح m70 خود چندین مدل داشته و سلاح تبوک عراق نیز در یک مدل بسیار جالب دیگر نیز توسعه داده شد.
سلاح تبوک جدای از مدل کاربین یک مدل اسنایپر رایفل نیز به سبک svd و psl دارد. البته این مدل با معیار های استاندارد، در رده ی اسنایپر رایفل ها قرار نمی گیرد. این سلاح بر عکس سلاح دراگانوف، یک AK محسوب میشود چرا که نه تنها در ظاهر شبیه به این سری بوده بلکه در کارکرد نیز از سیستم گازی پیستون بلند شبیه AK ها استفاده می کند، این سلاح درواقع بر اساس زاستاوا ام72 که کپی از rpk هست ساخته شده و تقریبا میتوان گفت نمونه ی نیمه خود کار این سلاح است
پی ام 63/65: نسخه از ای کی 47 ساخت رومانی که دارای یک دستگیره کوچک زیر لوله اصلی از جنس چوب بود که تیر انداز میتوانست ان را بگیرد و با اتش کند
همچنین دست کم 30 کشور جهان ای کی 47 را تولید کردند و در 80 ارتش جهان به عنوان فراگیری ترین سلاح تهاجمی جهان به خدمت گرفته شد
نسخه های برگرفته شده:
RPKمسلسل پیاده نظام بر اساس AKM. در این نسخه در کنار تغییر در بدنه لوله سلاح بلند تر شده و به میزان 590 م م رسیده است در حالی که نسخه اصلی دارای طول لوله 415 م م است این نسخه دارای برد موثر 800 متر است و از همان خشاب های نصب شده روی ای کی 47 استفاده میکند. همچنین این نسخه دارای یک دو پاییه زیر لوله (قسمت جلوی لوله است)
ای کی 47 بدون شک ستاره تسلیحات تهاجمی جهان است. این سلاح ارزان، فوق العاده قابل اطمینان و مستحکم است. البته خوش دستی و دقت و ارگونومی سلاح های پیشرفته و حتی سلاح های که در دهه 1950 و 1960 هم امدند را ندارد ولی قابل اطمینان تر از همه انها بود و قیمت ارزان ان باعث محبوبیتش شده، البته امروزه برای یک ارتش مدرن این سلاح دیگر جواب گو نیست ولی همچنان استفاده می شود. این سلاح در تمامی جنگ های جهان طی دهه 1960 به بعد حضور داشته (احتمالا غیر نبرد فالکلند). این سلاح در ایران نیز در زمان نظام شاهنشاهی برای نیرو های ویژه در دهه 50 وارد شده و پس از انقلاب از اواخر دهه 1360 شمسی در داخل کشور تولید شده و همچنان تولید می شود و سلاح سازمانی سپاه و نیروی انتظامی است و البته در ارتش نیز استفاده می شود. لازم به ذکر است این سلاح در ارتش شوروی از دهه 1970 با سلاح ای کی 74 تعویض شد.
برای اشنایی با ای کی 74 اینجا را کلیک کنید.
سلاح های تهاجمی موجود در ایران
عبدالحمید تارخ
