سرنگونی فانتوم نیروی هوایی توسط اف14 تامکت نیروی دریایی امریکا

یکی از عجیب‌ترین داستان‌های دنیای هوانوردی سرنگونی یک ار اف ۴ نیروی هوایی آمریکا توسط یک اف ۱۴ تامکت نیروی دریایی امریکا در ۲۲ سپتامبر سال سال ۱۹۸۷ است زمانی که طی یک تمرین قرار بود همه چیز شبیه سازی شده انجام شود ولی رنگ و بوی واقعیت گرفت

سال‌های درازی است که در تمرینات ارتش امریکا، نیروی هوایی آمریکا نقش دشمن متجاوز را برای نیروی دریایی بازی می‌کند که در آن خلبانان نیروی هوایی با جنگنده‌های مختلف تلاش می‌کنند به ناوگروه‌های آمریکایی نزدیک شوند و جنگنده‌های آمریکایی مستقر بر روی ناوهای هواپیمابر نیز تلاش می‌کنند تا دشمن را در تمرینات شبیه سازی شده رهگیری و شکست دارند

ولی در ۲۲ سپتامبر سال ۱۹۸۷ همه چیز به این خوبی تمام نشد، بلکه با سرنگونی یک ار اف ۴ سی فانتوم نیروی هوایی آمریکا توسط یک اف ۱۴ تامکت نیروی دریایی آمریکا به پایان رسید

در این روز قرار بود تا دو جنگنده اف ۱۴ تامکت نیروی دریایی آمریکا از ناو هواپیما یو اس اس ساراتوگا از کلاس ناو های هواپیمابر کلاس فورستال که آخرین ناوهای هواپیمابر غیر اتمی ارتش امریکا بودند جهت یک تمرین در مدیترانه به هوا برخاسته و دو جنگنده اف ۱۶ نیروی هوایی آمریکا را که از پایگاه هوایی خود در ایتالیا برخواسته و به عنوان دشمن متجاوزگر شناخته می‌شدند را رهگیری کنند

خلبان یکی از جنگنده‌های اف ۱۴با نام تیموتی دروسی که در آن زمان ۲۵ ساله بود به همراه افسر اسلحه خود در کابین عقب با نام ادموند داچ قرار بود در کنار یک جنگنده اف ۱۴ دیگر با خلبانانی با تجربه‌تر پرواز کند ولی در آخرین لحظه به آنها اعلام شد که آنها باید به تنهایی از ناو برخاسته و به رهگیری دشمن متجاوزگر تمرینی بپردازند

تنها دقایقی قبل از اینکه جنگنده به کمک منجنیق بخار آب از روی ناو هواپیمابر برخیزد، از طرف اتاق فرماندهی ناو هواپیمابر به آن دستور می‌دهند تا بر روی رادیوی رمزنگاری شده برود تا با آن به صورت رمزی صحبت شود

هنگامی که دروسی با جنگنده خود از روی ناو برمی‌خیزد، از اتاق جنگ ناوهواپیمابر به وی می‌گوید که برنامه تغییر کرده و قرار است آنها دست به تعقیب یک فانتوم نیروی هوایی به عنوان دشمن متجاوز بزنند که با نام کد ودکا ۵۱ شناخته می‌شود

فانتوم مورد نظر از نوع ار اف 4 سی نسخه شناسایی اف ۴ سی فانتوم است که توسط نیروی هوایی آمریکا به شکل گسترده استفاده می‌شد. فانتوم مورد نظر از پایگاه هوایی آویانو از شمال شرق ایتالیا برخاسته و به طرف مدیترانه به پرواز ادامه می‌دهد. خلبان آن یک ستوان جوان به نام مایکل راس و کمک خلبان آن مایکل اسپروس نام داشت

مایکل راس خلبان فانتوم بر فراز مدیترانه با یک هواپیمای سوخت رسان کی سی135 نیروی هوایی ملاقات کرده و دست به سوخت گیری هوایی از آن می‌زند تا در ادامه به دنبال ناو هواپیمابر ساراتوگا گشته و با آن به عنوان دشمن متجاوز حمله کند

در همان زمان دروسی با تامکت خود به نزدیکی کی سی135 می‌رسد و متوجه فانتوم می‌شود که در حال سوختگیری است. ۱۵ دقیقه مراحل سوختگیری زمان می‌برد و در همین مدت دروسی دقیقاً نمی‌داند که آیا فانتومی که در حال سوختگیری است همان فانتومی است که قرار است به عنوان جنگنده متجاوزگر عمل کند و یا فانتوم دیگری قرار است این کار را انجام دهد

هنگامی که سوخت‌گیری هوایی تمام شد، راس خلبان فانتوم ارتفاع خود را کم کرد تا به سمت ناو هواپیمابرساراتوگا حمله کرده و ان را در ارتفاع پایین غافلگیر کند ، غافل از اینکه اف ۱۴ که قرار بود آن را رهگیری کند چند کیلومتر عقب‌تر او را تحت نظر دارد

دروسی در مرحله اول کمی متعجب شد که چرا آن را به شکلی راهنمایی کردند که در نزدیکی فانتوم سر در بیاورد زیرا طبیعتاً باید وی تلاش می‌کرد که فانتوم را زمانی که در حال نزدیک شدن مخفیانه به ناو هواپیمابر است کشف کند ولی این فرایند چندان هم عجیب نبود بارها در تمرینات رزم هوایی هر دو جنگنده همدیگر را ملاقات می‌کردند و بعد با یکدیگر وارد یک درگیری هوایی نزدیک یا همان داگ فایت می‌شدند، که پشت سر هم قرار می‌گرفتند و تلاش می‌کردند تا بر روی همدیگر موشک‌های خود را قفل کنند.

برای همین دروسی خود را به نزدیکی ار اف ۴ از عقب رساند و تلاش کرد تا رادار ای دبیلو جی 9 خود را بر روی ار اف ۴ قفل کند ولی غلاف جنگ الکترونیک قدرتمندی که فانتوم همراهش بود باعث شد تا چندین بار قفل رادار بشکند

آنها که مسلح هم به موشک اسپارو با سیستم هدایت رادار نیمه فعال و هم موشک سایدواندر با سیستم هدایت فروسرخ بودند وقتی دیدن نمی‌توانند رادار جنگنده را به مدت طولانی بر روی فانتوم قفل نگه دارند به سراغ موشک سایدواندر و دست به قفل موشک سایدواندر به شکل حرارتی بر روی فانتوم زدند.
آنها به ناو هواپیمابر اعلام می‌کنند که جنگنده متخاصم را رهگیری کردند و هم اکنون پشت سر او هستند و موشک سایواندر را روی آن قفل کردند تا اینگونه منتظر دستور باشند

در پاسخ اپراتور ناو به آنها دستور می‌دهد که قرمز و رها به این معنی که آنها موشک سایدواندر را بر روی هدف قفل و موشک را شلیک کنند(منظور به شکل تمرینی نه واقعی).

خودت دروسی بعدها به شیکاگو تربیون می‌گوید من خودم متحیر شدم و بعد به کمک خلبانم داچ گفتم که منظور آنها این است که من موشک را واقعاً شلیک کنم و داچ برگشت گفت بله قرمز و اتش .
دروسی ماشه را فشار می‌دهد سایدواندر شلیک شده و مدت کوتاهی بعد دم جنگنده فانتوم متلاشی شده و جنگنده به شکل یک گوی آتشین به طرف دریا شیرجه می‌رود.راس و اسپروس مجبور می‌شوند با سرعت نزدیک به ۱۰۰۰ کیلومتر بر ساعت از فانتوم خود خارج شوند و ۴۵ دقیقه را در دریا سپری کردند تا اینکه یک سی کینگ نیروی دریایی از راه رسید و آنها را نجات داد.

در مرحله اول گزارش داده شد که هر دو خلبان در وضعیت خوبی قرار دارند ولی راس خلبان جنگنده به شدت صدمه دیده بود و مجبور شد تا ۳۲ عمل جراحی از جمله بر روی ستون فقرات خود انجام دهد.
هنگامی که دروسی و داچ به ناو برگشتن خدمه بلافاصله متوجه شدند که موشک سایدواندر سر جای خود نیست.آنها مورد بازجویی قرار گرفتند و یک هیئت تحقیق در این زمینه تشکیل شد

دروسی در مرحله اول مدعی شد که وی واقعاً فکر می‌کرده که دیگر این یک تمرین نیست بلکه یک جنگ واقعی است .اولین چیزی که به بیان می‌کند این است که زمانی که قرار بود دو اف ۱۴ بلند شوند ولی تبدیل به یک اف ۱۴ شد بعد به وی گفتن به جای تعقیب اف ۱۶ بر روی یک خط رمزگذاری شده به دنبال یک فانتوم برو فکر کرد واقعاً جنگنده فانتوم مشکلی دارد و باید آن را سرنگون کند

وی بیان می‌کند که طی چند روز گذشته در اسکادران آنها صحبت‌هایی در مورد خلبانانی که قرار بود جنگنده‌های خود را بدزدند و به شوروی فرار کنند یعنی چیزی که عملاً در تاریخ آمریکا و شوروی بی‌سابقه بوده ( البته برعکسش یعنی فرار خلبانان شوروی به امریکا چند مورد بوده) صحبت می‌کردند به آنها فکر می‌کردند که خلبانان ار اف ۴ را دزدیدند و می‌خواهند با خود ببرند.تحقیقات بعدی نشان داد که چنین صحبت‌هایی واقعاً در بین خدمه اسکادران رد و بدل نشده بود اگر هم بودی بیشتر در حد شوخی بوده و از همه مهم‌تر هیچ نهاد اطلاعاتی نیروی دریایی آمریکا یا دولت امریکا چنین گزارش یا هشدار را اصلاً نداده بود که بعد به گوش خلبانان مستقر در ساراتوگا رسیده و آنها را حساس کند

مورد بعد اینکه ار اف ۴ مورد نظر توسط دروسی و داچ در زمانی که در حال سوختگیری از کی سی ۱۳۵ نیروی هوایی بود دیده شده بود، پس اگر نیروی هوایی فکر می‌کرد خلبان فانتوم قرار است فرار کند به آن سوخت نمی‌داد

بازبینی فیلم دوربین سامانه تی سی اچ در زیر دماغه تامکت نصب است نشان می‌دهد که زمانی که خلبان دروسی از کمک خلبان داچ می‌پرسد که آیا واقعاً دستور قرمز و شلیک از طرف ناو هواپیما به معنی شلیک واقعی است داچ کمک خلبان  عبارت ۱۰۱ شبیه سازی فاکس 2 که در واقع نشان دهنده این است که آنها تنها باید به صورت شبیه سازی شده تا مراحل شلیک موشک بروند را با تاکید موکد اعلام می کند که این مسئله باعث می شود دروسی اینگونه برداشت کند یا اینکه درست نمی‌شنود که آنها باید موشک را شلیک کنند. وی بعدها گفت کلمه شبیه ساز را نشنیدی ولی در فیلم مشخصا داچ این کلمه را به زبان می‌آورد

دروسی خلبان اف ۱۴ از کار برکنار نشد ، ولی دیگر اجازه پرواز در نیروی دریایی را نداشت وی در نیروی دریایی ماند تا درجه سرهنگی نیز پیش رفت و چندین سمت مختلف را بر عهده گرفت .عدم اخراجش برگشت به اینکه پدر و جیمز دروسی در آن زمان فرمانده ناو هواپیمابر کیتی هاک بود و قدرت زیادی در نیروی دریایی داشت

نکته جالب این است که پدر دروسی نیز در جریان جنگ ویتنام مظنون به این است که در یک آتش خودی یک فانتوم خودی را سرنگون کرده زمانی که می‌خواسته در رزم هوایی بر روی یک میگ ویتنامی قفل کند احتمالاً بر روی یک فانتوم خودی قفل کرده بود ولی این اتهام هرگز ثابت نشد.
گزارشی که در شش ماه بعد در مورد این اتفاق داده شد دروسی را مقصر اصلی واقعه معرفی کرده بود .بر اساس این گزارش دروسی دقیقاً نتوانسته بود فرق بین یک تمرین و واقعیت جنگ را از هم تمیز دهد تشخیص دهد و با استدلال مسخره خود باعث سرنگونی یک فانتوم شده بود .وقتی از وی پرسیده شده بود که چرا زمانی که حتی این چنین برداشت کردی که دستور آتش واقعی است باز از مرکز فرمانده ناو استعلام نگرفتی وی گفت پیش از این نیز به خاطر عدم جدی گرفتن برخی از دستورات در تمرین نمره منفی گرفته است.
ولی واقعیت این است که بر اساس گزارش نیروی دریایی دستور قرمز و آتش که به معنای قفل و آتش است در تمرینات نیروی هوایی و دریایی بسیار به کار می‌رود و همواره خلبانان با این دستور آشنا هستند آنها می‌دانند که در شرایط تمرین نباید به جنگنده خودی شلیک کرد حالا اینکه یک خلبان چنین برداشت احمقانه از ماجرا می‌کند بحث دیگریست

دروسی در نیروی دریایی دیگر پرواز نکرد ولی در سال ۲۰۰۰ میلادی دکترای حقوق خود را گرفت در سال ۲۰۰۵، ریاست یک بخش اطلاعاتی نیروی دریایی را بر عهده گرفت و در سال ۲۰۱۳ مسئول یکی از بخش‌های مهم فنی بازرسی نیروی دریایی شد

در سال ۲۰۱۳ وی واجد شرایط برای دریافت درجه ژنرال سرتیپی شد. هنگامی که این خبر به راس خلبان فانتوم رسید وی طی مصاحبه‌ای با سی بی اس بیان کرد که هم اکنون کسی می‌خواهد درجه ژنرالی بگیرد که بعد از آن حادثه زندگی مرا کاملاً تباه کرده است.راس بعد از آن حادثه به دلیل شدت جراحات هرگز پرواز نکرد و به عنوان نیروی دفتری استفاده شد و در سال ۱۹۹۷ نیز از خدمت بازنشسته شد

دروسی در جواب گزارش سی بی اس نامه‌ای به راس نوشت و عمیقاً از مشکلاتی که برای وی بر اثر آن حادثه پیش آمده ابراز تاسف کرد

راس نیز در جواب اعلام کرد که وی را بخشیده ولی به خاطر اینکه وی قرار بود به درجه سرتیپی نائل شود به اعضای کنگره شکایت کرد و این اقدام باعث شد تا دروسی به این درجه نرسد و یک سال بعد نیز خود بازنشسته شد

****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****

عبدالحمید تارخ

سرنگونی اف16 ترکی توسط میراژ2000 یونانی

سرنگونی ار اف 4 ترکی توسط پدافند سوریه

سرنگونی سوخو24 سوریه توسط اف16 ترکی

سرنگونی بوئینگ 727 لیبی توسط جنگنده های اسرائیل

سرنگونی بوئینگ747 کره جنوبی توسط شوروی

سرنگونی ایرباس ایرانی نوسط ناو امریکایی