محمد جواد عسگرپور
راکت فضایی پروتن
پروتن یک راکت فضایی چهار مرحله ای سوخت مایع یکبار مصرف روسی است که در عملیات های تجاری استفاده میشود و همچنین توسط دولت روسیه هم بکار گرفته میشود اولین پرتاب این موشک در سال ۱۹۶۵ بود .پروتن یکی از موفق ترین موشک های فضایی در تاریخ فضانوردی است و امروزه نسخه های مدرن آن همچنان در خدمت هستند تمامی موشک های پروتن در مرکز تحقیقات فضایی در مسکو ساخته میشوند و بصورت افقی با قطار به پایگاه بایکونور در قزاقستان منتقل میشود و بصورت عمودی قرار گرفته و شلیک میشود .
در شوروی راکت ها معمولا نام اولین محموله را به خود میگیرند و اولین محموله ای که توسط موشک پروتن حمل شد ماهواره های پروتن بودند که در طی جنگ سرد در سیستم های اطلاعاتی غرب با نام های SL12 و SL13 نامیده میشدند ، که همین سبب شد نام راکت پروتن شود .
پروتن قابلیت حمل تا ۲۲.۸ تن بار به مدار های پایینی زمین را داراست و تا ۶.۳ تن بار را به مدار ژئو میرساند ،این راکت همچنین برای حمل محموله های تجاری هم استفاده میشود و قرار است تا قبل از سال ۲۰۳۰ پروتن بازنشسته شود .
پروتن یک راکت فضایی چهار مرحله ای سوخت مایع یکبار مصرف روسی است که در عملیات های تجاری استفاده میشود و همچنین توسط دولت روسیه هم بکار گرفته میشود اولین پرتاب این موشک در سال ۱۹۶۵ بود .پروتن یکی از موفق ترین موشک های فضایی در تاریخ فضانوردی است و امروزه نسخه های مدرن آن همچنان در خدمت هستند تمامی موشک های پروتن در مرکز تحقیقات فضایی در مسکو ساخته میشوند و بصورت افقی با قطار به پایگاه بایکونور در قزاقستان منتقل میشود و بصورت عمودی قرار گرفته و شلیک میشود .
در شوروی راکت ها معمولا نام اولین محموله را به خود میگیرند و اولین محموله ای که توسط موشک پروتن حمل شد ماهواره های پروتن بودند که در طی جنگ سرد در سیستم های اطلاعاتی غرب با نام های SL12 و SL13 نامیده میشدند ، که همین سبب شد نام راکت پروتن شود .
پروتن قابلیت حمل تا ۲۲.۸ تن بار به مدار های پایینی زمین را داراست و تا ۶.۳ تن بار را به مدار ژئو میرساند ،این راکت همچنین برای حمل محموله های تجاری هم استفاده میشود و قرار است تا قبل از سال ۲۰۳۰ پروتن بازنشسته شود .
تاریخچه
پروتن در وحله اول قرار بود به عنوان یک موشک بالستیک قاره پیمای سنگین وارد خدمت شود و برای این ساخته شده بود که بتواند کلاهک اتمی با قدرت ۱۰۰ مگاتن را تا برد ۱۳۰۰۰ کیلومتر برساند ولی هرگز به این منظور استفاده نشد ،در نهایت این راکت برای لانچ های فضایی بکار رفت و این راکت طراحی شده بود تا جایگزین راکت N1 شود که این راکت برای این ساخته شده بود تا بتواند فضاپیمای ZOND با دو سرنشین را به مدار کره ماه برساند ،korolev که طرح راکت N1 بود با راکت پروتن به علت سوخت سمی و خطرناک آن مخالفت کرد ،برای پر کردن مخازن این راکت نیاز به ۶ مخزن سوخت بود .
ساخت عجولانه این راکت باعث شد تا از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۲ چند تست ناموفق داشته باشد و بالاخره در سال ۱۹۷۷ این راکت آماده شد و به اطمینان پذیری بالای ۹۰ درصد رسید تا سال ۱۹۸۶ طراحی این راکت سری بود و اطلاعاتی از آن درز نکرده بود و طی ویدیو هایی که از لانچ شدن این راکت گرفته میشد تنها مرحله های بالایی آن مشخص بود که در نهایت در سال ۱۹۸۶ طی لانچ این راکت به ایستگاه فضایی میر طراحی آن برای عموم مشخص شد .
پروتن برای این ساخته شده بود تا قبل از آپولو ۸ آمریکایی عملیاتی شود پروتن طی عملیاتی قسمت های ایستگاه فضایی میر و ایستگاه فضایی بین المللی ISS را به فضا رساند و همچنین طی ماموریت هایی این راکت ماهواره های تجاری را به فضا رساند این راکت در یک عملیات در سال ۱۹۹۶ ماهواره ASTRA SES را به فضا برد .در نهایت این راکت با آنگارا جایگزین خواهد شدProton 8k82k
نسخه 8k82k امروزه تحت عنوان PROTON K شناخته میشود ، این نسخه از دی متیل هیدرازین و نیتروژن تترا اکسید که بسیار اشتعال پذیر هستند و باید در دمای پایین نگهداری شوند استفاده میکند
بستگی به ماموریت مرحله چهارم موشک متفاوت است ساده ترین آنها blok D است که برای ماموریت های بین سیاراتی استفاده میشود این نسخه هیچ گونه سیستم هدایت ندارد و سه بلاک دیگر از این مدل برای ماموریت هایی در مدار های بالاتر استفاده میشود و نسخه بلک D/DM دارای مخزن سوخت در اطراف موتور و در پشت اکسید کننده است
در تست های اولیه راکت پروتن در سالهای ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۶ تنها از دو مرحله اول موشک استفاده میشد و اولین بار در سال ۱۹۶۷ بود که هر ۴ مرحله راکت استفاده شد وقتی در سال ۱۹۷۱ ساخت ایستگاه فضایی شوروی شروع شد با راکت پروتن قطعات ایستگاه به فضا رسانده میشد
محموله هایی که راکت پروتن به فضا حمل کرد عبارت اند از ایستگاه فضایی میر و سایلوت و محموله های زاریا و زدوا برای ایستگاه فضایی بین المللی و قرار بود پروتن برای ارسال فضاپیمای TKS به فضا استفاده شود که پروژه آن لغو شد
Proton M
نسخه های اولیه از مدل پروتن ام میتوانست تا ۳.۲ تن بار را به مدار GEO برساند و میتوانست تا ۲۲ تن بار را تا مدار پایینی زمین یا ایستگاه بین المللی برساند
امروزه نسخه ام از لحاظ وزن ساختار و سوخت ارتقا یافته و این نسخه از سوخت briz-M در ایتیج های بالایی استفاده میکند ،سوخت briz-M سوخت پایداری است و میتوان آن را انبار و نگهداری کرد ،راکت پروتن در مرکز تحقیقات و توسعه فضایی مسکو ساخته میشدند
نسخه ارتقا یافته پروتن M اولین بار در سال ۲۰۱۰ طی ماموریتی تجاری ماهواره echostar XYV را به فضا برد نسخه ارتقا یافته که فاز ۳ نامیده میشود میتواند تا ۶۱۵۰ کیلوگرم محموله را به مدار GEO که این مقدار ۱۱۵۰ کیلوگرم بیشتر از توانایی نسخه ام است .
در ۶ اوت ۲۰۱۲ یک پروتن حامل دو ماهواره روسی و اندونزیایی طی یک اشکال فنی در مرحله آخر نتوانست محموله را در مدار قرار دهد و در دوم ژوئیه سال ۲۰۱۳ یک راکت پروتن حامل ماهواره ناوبری گلوناس هم به علت اشکال فنی در نزدیکی پایگاه فضایی بایکونور سقوط کرد و در ۱۵ مه سال ۲۰۱۴ یک پروتن حامل ماهواره EKSPRESS به علت اشکال در توربوپمپ سقوط کرد و در ۱۶ مه سال ۲۰۱۶ یک راکت پروتن حامل ماهواره MEXAT به علت اشکال فنی فیل شد که این هشتمین ماموریت ناکام پروتن از سال ۲۰۱۰ بود
محموله هایی که راکت پروتن به فضا حمل کرد عبارت اند از ایستگاه فضایی میر و سایلوت و محموله های زاریا و زدوا برای ایستگاه فضایی بین المللی و قرار بود پروتن برای ارسال فضاپیمای TKS به فضا استفاده شود که پروژه آن لغو شد
Proton M
نسخه های اولیه از مدل پروتن ام میتوانست تا ۳.۲ تن بار را به مدار GEO برساند و میتوانست تا ۲۲ تن بار را تا مدار پایینی زمین یا ایستگاه بین المللی برساند
امروزه نسخه ام از لحاظ وزن ساختار و سوخت ارتقا یافته و این نسخه از سوخت briz-M در ایتیج های بالایی استفاده میکند ،سوخت briz-M سوخت پایداری است و میتوان آن را انبار و نگهداری کرد ،راکت پروتن در مرکز تحقیقات و توسعه فضایی مسکو ساخته میشدند
نسخه ارتقا یافته پروتن M اولین بار در سال ۲۰۱۰ طی ماموریتی تجاری ماهواره echostar XYV را به فضا برد نسخه ارتقا یافته که فاز ۳ نامیده میشود میتواند تا ۶۱۵۰ کیلوگرم محموله را به مدار GEO که این مقدار ۱۱۵۰ کیلوگرم بیشتر از توانایی نسخه ام است .
در ۶ اوت ۲۰۱۲ یک پروتن حامل دو ماهواره روسی و اندونزیایی طی یک اشکال فنی در مرحله آخر نتوانست محموله را در مدار قرار دهد و در دوم ژوئیه سال ۲۰۱۳ یک راکت پروتن حامل ماهواره ناوبری گلوناس هم به علت اشکال فنی در نزدیکی پایگاه فضایی بایکونور سقوط کرد و در ۱۵ مه سال ۲۰۱۴ یک پروتن حامل ماهواره EKSPRESS به علت اشکال در توربوپمپ سقوط کرد و در ۱۶ مه سال ۲۰۱۶ یک راکت پروتن حامل ماهواره MEXAT به علت اشکال فنی فیل شد که این هشتمین ماموریت ناکام پروتن از سال ۲۰۱۰ بود
در نهایت مرکز تحقیقات و توسعه فضایی مسکو نسخه جدیدی از پروتن تحت عنوان پروتن چهار(IV) را ارائه داد که این نسخه تا ۶۳۲۰ کیلوگرم محموله را به مدا GTO میرساند .
در نهایت قرار است تا در آینده تا قبل از سال ۲۰۳۰ راکت های آنگارا به طور کامل با پروتن جایگزین شومد راکت آنگارا از پروتن ساده تر ارزان تر است و بر خلاف پروتن از سوخت با اشتعال پذیری بالا استفاده نمی کند و این نسخه از مرحله ای با اکسیژن مایع و هیدروژن مایع کار میکند استفاده میکند.
