چرا ایران دنبال خرید سوخو30 است؟

نیروی هوایی ارتش  طی شش دهه گذشته و به عبارتی  بعد از جنگ جهانی دوم  داستان جالبی دارد . اگر قرار باشد از نظر سخت افزاری به ان نگاه کنید این نیرو در اواخر  دهه 1960 و دهه 1970  میلادی و یا به عبارتی  در دهه 1340 و 1350شمسی در اوج قدرت خود بود. نیروی هوایی که در سال 1979(1357) دارای 600 جنگنده در اختیار  داشت که شامل تعداد  زیادی اف5 ، اف4 فانتوم  و اف14 تامکت از پیشرفته ترین جنگنده های دوران خود بودند(دست کم دو تایی اخر). این نیرو دارای  تعداد زیاد هواپیما ترابری و  سوخت رسان  بود و در انتظار دریافت  140 فروند اف16 و تعداد اواکس بود که در نهایت  با پیروز انقلاب اسلامی کار به جای نبرد

این در دهه 1980(1360 شمسی) طی جنگ ایران و عراق  بخشی از تجهیزات  نیروی هوایی طی جنگ از بین رفت و یا صدمه دید و یا به منبع لوازم یدکی تبدیل شد .. در اواخر دهه 1360 و اوائل دهه 1370 با رویکرد  فرمانده فقید ان دوران شهید بزرگوار ستاری،این نیرو تلاش  کرد با دریافت میگ29 ، اف7 و سوخو24 دست به تقویت  خود بزند. به دلیلی  که از حوصله این نوشته خارج است  به نظر می اید نظام اسلامی هرگز علاقه ای به گسترش  توان نیروی هوایی  نداشت و هرگز تلاش  پیگیرانه ای  برای خرید دست کن تا چند سال گذشته نکرد.

برای اشنایی با هواپیماهای موجود در خدمت نیروی های مسلح ایران اینجا را کلیک کنید

دلایل  زیادی  میتواند در این میان باشد مانند  اینکه تجربه نبرد جنگ خلیج  فارس1 نشان داد عراق  با هفتمین نیروی هوای یقدرتمند جهان  هیچ کاری  در برابر اعتلاف  پیش نبرد ولی دست کن توانست 88  موشک اسکاد شلیک  کند اگرچه نیم از این اسکادها نیز توسط پاترویت سرنگون شد. این مسئله و تجریه نبرد شهرها در ایران باعث شد تا نظام اسلامی به دنبال  توسعه  توان موشک بالستیک خود برود که البته در اختیار نیروی هوایی سپاه پاسدران بود و نیروی هوایی نیز در قالب سیاست جدید به دنبال  خرید نرفت و اگرچه چند بار تلاش برای خرید  نیز  با مخالفت امریکا مواجه شد و روسها و چینیها  همکاری نکردند  اگرچه واقعا ایران هرگز سر این مسئله نیز نخواست اقدام جدی انجام دهد

در دوران شهید ستاری برنامه های برای ساخت جنگنده وجود داشت که نمونه ان برنامه صاعقه است. البته میدانم صاعقه با شکل فعلی اصلا چنگی  به دل نمیزند  در واقع یک اف5 بهبود یافته انهم به شکل محدود است ولی برنامه برای  ساخت یک نسخه با رادار و یک موتور ار دی33 نیز در دوران شهید ستاری وجود داشت(البته با یک موتور ار دی 33) . قرار  بود حدود بیست فروند نسخه دو موتوره  بر اساس اف5 ساخته شد(که در نهایت کمتر از ده فروند ساخته شد که به ان صاعقه می گیوند)  و بعد تلاش  در توسعه نسخه تک موتوره شود ولی با شهادت ان بزرگوار به نظر این برنامه ها رها شد

در این نوشتار  قرار نیست  به سرگذشت  نیروی هوایی بپردازیم بلکه می خواهیم به این مسئله بپردازیم که واقعا چه جنگنده یا برای ایران مناسب است.

ایران امروزه حدود 180 تا 230 جنگنده در اختیار   دارد که دست کم 75% درصد انها بیش از چهل سال سن دارند و متعلق  به رژیم  گذشته هستند و جنگندهای روسی هم چنگی  به دل نمی زنند  و البته معلوم نیست همین تعداد جنگنده نیز فعلا عملیاتی  باشند . این مسئله را باید توجه کرد که در عصر هواپیماهای  نسل چهار نیم و پنج ارتش ایران تنها دو نسل چهارم یعنی اف14 و میگ29 دارد که میگ29 که وضعیتش مشخص است (نسخه پاییه با کلی ایراد) و  تامکت های  هم پیر و خسته هستند .

ایران طی چند  سال گذشته به دنبال خرید سوخو30 بوده. البته این مسئله شاید حتی به ده  تا سیزده سال پیش بر میگردد که در این زمینه شایعاتی وجود داشت . هنوز هیچ قرار دادی  بسته نشده و احتمالا تا سال 2020  یعنی تا زمان محدودتی های قطعنامه 2231   نیز بعید است ایران  بتواند دست به خرید بزند . این مسئله در گفته های امیر پوردستان جانشین فرمانده کل ارتش  طی مصاحبه ای در تاریخ 29 مهر سال 1396 نیز بیان شده است .در قطعنامه 2231 ایران از خرید هر گونه جنگنده تهاجمی تا سال 2020 منع شده است  الا که به موافقت شورای امنیت سازمان ملل برسد که باز با وجود امریکا در این شورا بعید است .(البته این تحریمها در مهر سال 1399 برداشته شده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد)

 ولی واقعا  ایران چه جنگنده ای مد نظر دارد

 مقامات ایرانی همواره به دنبال  خرید سوخو30 بودند دست کم  همواره  نام سوخو30 را میبرند و نه هیچ جنگنده دیگری . اگرچه در رسانها  در مورد خرید میگ35 ، جی31  نیز میشنویم ولی مقامات  ایرانی تنها روی سوخو30 زوم کرده و نام  ان را می برند  ولی چرا سوخو30؟ ایا نمی شود  روی جی 10 حساب باز کرد و یا اینکه چرا سوخو35 نمیخریم؟

اولین مسئله سر این است که ایران چه جنگنده  ای میخواهد؟

مشخصا یک جنگنده چند منظوره…چرا یک چند منظوره؟ مشخص است زیرا تعداد جنگنده های نیروی هوایی کم است  و فرسوده ما نیاز به جایگزینی انها داریم  البته بنده(نگارنده مقاله) بعید میداند جهوری اسلامی  هرگز تعداد زیادی حتی بیش از 80 فروند جنگنده جدید  بخرد .. فکر 200 یا 250 فروند را از سر خود بیرون کنید اینها ارقام متعلق به زمان رژیم گذشته  هستند وحتی برای دیگر کشورها  زمانی که یک جنگنده ده میلیون  دلار بود و نه همکنون که یک جنگنده با پشتیبانی خرید سلاح و لوازم  یدکی حدود 100 میلیون  دلار اب میخورد . متاسفانه  در ایران هنوز  برخی در خرید های رژیم گذشته باقی  مانده و رقم های انچنانی میبیند..امروز غیر کشوری چون هند که انهم بودجه دفاعی بسیار دارد ویا قدرتی مانند امریکا، دیگر کشورها حتی فرانسه ، انگلستان و یا حتی  روسیه دیگر  خرید 200 یا 250 فروند ندارد. یک مورد دیگر درباره هزینه خرید است. در ایران بسیاری از علاقمندان به علوم نظامی همواره تنها خرید یک فروند را میبیند در حالی که شما برای یک خرید باید هزینه اموزش، پشتیبانی، خرید  سلاح و لوازم یدکی نیز بدهید. برای نمونه  سوخو35 دارای قیمت هر فروند 60 میلیون دلار است ولی چین برای 24 فروند مبلغ 2 میلیارد دلار یعنی حدود 83 میلیون دلار را پرداخت کرد این در حالی است که چین دارنده سوخو30 هم بود از این و پشتیبانی  و کمک فنی کمتری هم لازم داشت. این رقم برای هر فروند سوخو35 پیشنهادی به مالزی حدود 110 میلون دلار بود  است . این قیمت برای سوخو30 باید حدود 60 میلیون دلار باشد یعنی تنها خرید 60 فروند 3 میلیارد دلار هزینه بر خواهد داشت و حتی شاید بیشتر ….

بودجه دفاعی ما محدود  است و قرار نیست همه   بودجه را نیز جنگنده بخریم از این رو حتی اگر روسها موافقت  بکنند  ، امریکا کار شکنی نکنند و یا کشور ثالثی  وارد میدان نشود ، باز جمهوری اسلامی بعید از در تعداد بالا خرید کند

از این رو حتی اگر ما 100  تا 150 جنگنده بخرید باید این  میزان را جایگزین تمامی ناوگان فرسوده بکنیم ..تمام ناوگان…از این رو این نیرو تعداد کمی جنگنده همچنان دارد پس نیاز به یک جنگنده چند منظوره دارد، یک جنگنده که بتوان نقش دفاعی هوایی، تهاجمی، ضد کشتی، سرکوب پدافند ، پشتیبانی هوایی نزدیک را بازی کند.خوب چنین گزینه ای کم نیست اتفاقا زیاد است زیرا دیگر کشورها شکاری صرف تولید نمی کنند و یا به ندرت به دنبال ساخت جنگنده تهاجمی صرف می روند و اکثر جنگنده های موجود چند منظوره هستند

ولی خوب دست ما کوتاه است ما تنها از شرق میتوانیم خرید کنید  زیرا  غرب به دشمن متحد خود یعنی اسرائیل و امریکا سلاح نمی فروشد

در شرق سوخو30، 35 و جی10 و جی اف17 وجود دارند..البته جی31نیز در دسترس است ولی این طرح کاملا پا در هوا است تکلیف ان مشخص نیست  ولی چرا ما یک سر به سراغ سوخو30 رفتیم؟

جی10 چینی یک جنگنده تک موتوره است . این جنگنده دارای  فناوری روسی چینی است و نسخه جدید ان دارای رادار ارایه فازی فعال است و یک چند منظوره  کافی ولی بدون شک بهترین گزینه  نیست. تک موتوره بودن مشکلی ندارد ولی به نظر می اید در ارتش که  تمام جنگنده هایش غیر اف7 که انهم در شرایط خاص خریداری  شد، دو موتوره هستند (میراژ حساب نیست ما نخواستیم خودش امد)، یک جنگنده تک موتوره جایگاهی ندارد(بنده یک خلبان نیروی هوایی را  دیدم که جنگنده تک موتوره را پست تر از دو موتورها میدید  ..این مسئله چندین بار دیده شده و به نظر یک دیدگاه کلی در بین نیروی هوایی ما است که یک اشتباه کامل در تفکر است زیرا بسیاری از موفقترین  جنگنده های  تاریخ تک موتوره بودند)

از طرفی جی10 برد کمتری نیست به جنگندهای روسی دارد  و توان کمتری در زمینه حمل سلاح دارد   البته جی10 سی اخرین نسخه ای جنگنده دارای کارایی بسیار بالای است دارای رادار ارایه فازی فعال و الکترونیک پیشرفته از نظر الکترونیک چیزی روی کاغذ از سوخو30 کم ندارد و تسلیحات به برد بالای ان حمل میکند . بدون شک جی10 سی بهترین گزینه  برای نیروی هوایی ایران غیر سوخو30 است البته اگر چیتیها همکاری کنند و از نظر کیفیت تولید و پشتیبانی مشکلی ایجاد نکند .ایران همواره چند سال است به دنبال خرید جی10 بوده ولی یا پولش نبوده و یا چینها همکاری نکردند . ایران در دو مرحله یک بار به دنبال خرید 24 و بار دیگر 36 فروند جی10 بودند ولی هرگز سفارشی داده نشد ….و یک مسئله دیگر نیز وجود دارد…اسرائیل در دهه 1980 به چین سر برنامه جی10 کمک های کرد این کمکها بر اساس  جنگنده لاوی بوده این مسئله همیشه  مورد بحث بوده اگرچه جی10 فعلی از اسرائیلی چیزی ندارد ولی در کل برای  جمهوری اسلامی جنگنده بد نامی است و بهتر است بگویم بد نامی میاورد.

جی اف17 جنگنده خوبی است و ارزانترین جنگنده موجود  ولی واقعا این جنگنده  اگرچه جنگنده خوبی است  ولی بهترین  امکانات را به ما نمیدهد  این جنگنده باز در گزینه  های در دسترس  برد کمتر و توان حمل سلاح کمتری  دارد حالا اینکه یک سر داستان  هم پاکستان است ممکن است به دلیل رابطه خوب پاکستان به عربستان مشکل ساز باشد اگرچه خیلی این مسئله را نمی تواند جدی گرفت

میگ35 و یا نسخه های پیشرفته میگ29: خوب ما میگ29 را داشتیم پس تجربه استفاده  ازجنگنده تقریبا  مشابه را داریم و بدون شک یک از بهترین گزینه ها برای ما است  ولی چرا ایران میگ35 و یا میگ29 اس ام تی را انتخاب نکرد شاید  دلیل ان نیز این است که باز میگ29 و 35 با همه شایستگی ها کارایی کلی  سوخو30 را ندارد

سوخو30 برد و توان تسلیحات بسیار بیشتری  نسبت به  میگ35 دارد . میگ35 دارای هشت جایگاه  تسلیحاتی  است که عملا  در یک ماموریت رزمی دو جایگاه را مخزن سوخت  پر میکند و از این رو برای ان شش جایگاه   می ماند که ان هم تنها دو جایگاه  ان برای حمل سلاح سنگین است و چهار جایگاه دیگر برای حمل موشک هوا به هوا . از این رو میگ35 و 29 برد رزمی کمی دارند

سوخو30 از نظر توان حمل سلاح از همه گزینه ها بالاتر  می باشد . این پرنده تعداد جایگاه های بیشتری دارد  و اگرچه برد انتقال  ان بیشتر از اکثر انها نیست ولی برد رزمی ان  بیشتر است. رادار ان برد بیشتری دارد و اگرهم  مثلا گفته  می شود این رادار ارایه  فازی غیر فعال است ولی  توانایی ان در حد  اندازه یک رادار ارایه فازی فعال است .

از طرفی سوخو30 میتواند برخی از تسلیحات سنگین روسی را مانند خا 59 و خا58 حمل کند که  میگ توان ان را ندارد  ..سوخو30 برتری کامل در زمینه  پروازی و چالاکی دارد ولی یک برتری دیگر هم دارد و بهتر  از هر کدام میتواند دفاع هوایی و یا عملیات تهاجمی را انجام دهد که شاید در  انتخاب سوخو30 تاثیر بسیار دارد و ان نیز پشتیبانی فنی است.

شایان به ذکر است جی10،جی اف17 و یا میگ35 در نوع و کارایی خود خوب هستند ولی مسئله انتخاب بهترین گزینه است اگرچه در وضعیت فعلی نیروی هوایی هر یک از این پرندها نیز وارد خدمت ما شوند باید گاو قربانی کنیم(از گوسفند به در است)

ایران پشتیبانی فنی روسها را دیده است. میگ29 و سوخو24 دو جنگنده روس هستند که همواره  مشکل پشتیبانی فنی  داشته اند روسها یا قطعات ان را نمی دادن و یا دفترچه پشتیبانی فنی ان در دسترس نبود نمونه اش سوخو24 بود که یک  دهه عملا زمینگیر بود. روسها  قابل اطمینان نیستند ولی گزینه دیگری نداریم ولی سوخو30 بدون شک مشکلات کمتری دارد

سوخو30 توسط هند و چین به خدمت گرفته شد. هند تولید کننده این جنگنده است و حتی پشتیبانی  فنی سوخو30 مالزی با هند است و اندونزی نیز از چین کمک میگرید. از این رو قطعات این جنگنده در دسترس است و بسیاری از قطعات ان  توسط این دو کشور تولید می  شود و پشتیبانی فنی ان بسیار راحتر از میگ35 است. دست کنم حتی اگر روسها ادا  دراوردند که بسیار هم خوش ادا  هستند دیگر داستان میگ29 سوخو24 و یا زیر دریایی کیلو و بالگردهای میل 17 پیش نمی اید  میتوان  از دیگر کشورها دارنده و یا سازنده سوخو30 قطعات و پشتیبانی  گرفت

یک مسئله ای که بین  ایرانها شایع است این است که شاید اگر به سراغ میگ35 می رفتیم  راحتر موافقت میشد چرا؟ چون جنگنده دفاعی است؟جنگنده دفاعی؟

جنگنده که مسلح است توان تهاجم زمینی  دارد دیگر دفاعی نیست زیرا  برد  کم نیز دلیل بر دفاعی بودن ان نیست  و اصلا جنگنده هرگز جنبه دفاعی نداشته … دست کم انهم جنگنده که توان حمل سلاح تهاجم زمینی دارد

مورد بعد این است که ایا مثلا سوخو34  گزینه مناسبی نیست.. سوخو34 یک جنگنده تهاجمی دوربرد است اگرچه توان دفاع  هوایی نیز دارد ولی این پرنده برای عملیات تهاجمی  ساخته شده و البته برد بیشتری از همه نسخه های خانواده  فلانگر دارد ولی واقعا برای نیروی هوایی مناسب است که به تعداد کافی  جنگنده چند منظوره دارد و حالا به دلیل نیاز به جنگنده تهاجمی دوربرد به دنبال خرید  سوخو34 است  مگر جز این برای کشور های دیگر دست کم با سیاست دفاعی مشخص داشتن  سوخو30 کارایی بسیار بهتری دارد زیرا چند منظوره تر است

شاید این سئوال پیش بیاید چرا ایران به سراغ چین نمی رود ؟ خرید سلاح همیشه جنبه نظامی ندارد گهگاه جنبه سیاسی هم دارد.خرید سلاح یک پیام سیاسی  و یک لبخند به طرف مقابل نیز است  برای همین میبینید  گهگاه کشور های  عربی دست به خرید از روسیه  میزنند در حالی که از سر تا پا تسلیحات و سیستم غربی دارند . ایران به دنبال جلب نظر روسها است و خرید سوخو30 بدون شک میتواند یک پیغام  مناسب باشد  البته اگر روسها حاظر به معامله با ما بشوند

 ولی رفتن به سراغ چین نیز خود امتیازی  دارد. اگر شما یک بار حتی در حد  دو اسکادران از چین خرید انجام دهید بدون شک روسها را تحریک میکند که برای از دست ندادن بازار باید وارد شده و ایران را راضی  نگهدارند  ..البته هر دو این موارد زمانی محقق می شود که ایران از  نظر سیاسی بتواند کشورهای غربی حاظر در شورای امنیت را برای خرید سلاح راضی کند زیرا  خرید هر گونه سلاح تهاجمی تا سال 2020 باید مورد موافقت  شورای امنیت باشد که بعید به نظر میرسد و از طرفی بعد از ان نیز مشخص نیست  ایا با دخالت امریکا کار انجام شود و یا خیر زیرا امریکا بارها  حتی  قبل از تحریمات هسته ای توانسته  نظر چین و روسها را برای فروش سلاح به ما عوض کنند

سئوال دیگر که پیش می اید اینکه چرا سوخو35 نه؟ سوخو30 در 80 تا 85 درصد از فناوریها با سوخو35 همسان است.برای نمونه  موتور و رادار وسوخو35 نسخه بهبود  یافته  سوخو30 است و از نظر تسلیحاتی و قابلیت رزمی مشابه هستند اگرچه برد سوخو35 بیشتر  است از این رو با در نظر گرفتن این شباهت ها و اینکه اختلاف  بزرگی بین سوخو30 و35 وجود ندارد از طرفی همان طور که گفته شده برای ایران پشتیبانی سوخو30 راحتر  است این گزینه انتخاب شده است.از طرفی نسخه جدید سوخو30 با نام سوخو30 اس ام2  دارای موتور و رادار مشابه سوخو35 است این نسخه در واقع یک سوخو35 دو سرنشینه است که بهترین گزینه برای ما میباشد

سئوال بعدی خرید نسخه چینی سوخو30 یا همان طرح های چون  جی 16 است.. تاکنون چین هرگز این طرح های یعنی جی 11،جی15 و یا جی16 را بازا یابی نکرده است که دلیل عمده ان این است که در واقع چین مدتی در دهه گذشته  با تولید جی 11 دست به تولید نسخه چینی سوخو27 زد. در واقع سوخو27 تولید در چین J-11 نامیده  می شود که به شکل کیت وارد و تولید شد ولی J-11A نسخه  چینی سوخو27 است که باعث ناراحتی شدید روسها نیز شد . چین بر اساس  این طرح جنگنده جی15 و جی 16 را توسعه  داد ولی از قرار برای اینکه روسها را بیش از این سر این داستان عصبانی نکند هرگز دست به بازار یابی  این پرندها نزد و بعید  است کشوری بتواند این نسخه ها را از چین خریداری بکند و چین نیز روی طرح های چون جی 10، جی اف17 و یا جی31 برای بازار صادراتی سرمایه گذاری کرده است

در   نهایت اینکه ایران سوخو30  را بهترین  گزینه برای خرید خود میداند  کاملا عاقلانه است زیرا هیچ کدام از جنگنده های چینی و یا حتی  روسی غیر سوخو35 قابلیت های رزمی  به خوبی سوخو30 ندارند. این اشتباه بین کاربران ایرانی وجود  دارد که مثلا به  فرض داشتن رادار ارایه فازی فعال در میگ35 و یا جی 10 بی یک امتیاز  برزگ برای انها نسبت به سوخو30 است.. بدون شک داشتن رادار ارایه فازی فعال برای این دو جنگنده در قیاس با ارایه فازی غیر فعال برای سوخو30  یک امتیاز است ولی  نه در شرایطی که سوخو30 از نظر ویژگی های پروازی برتری  محسوسی دارد . سوخو30 جنگنده بزرگی است حتی  ارتقاء برای دهه های بعد را دارد ولی بدون شک جی 10 و میگ29 چنین نیستندو این مسئله نیز باید مد نظر گرفته شود که شما همکنون میخواهید خریدی  کنید ولی برای چند دهه باید این جنگنده در خدمت نگهدارید  از این رو باید به همه چیز از جمله نیاز به ارتقاء در اینده و توان تامین لوازم یدکی نیز دقت بکنید

مورد اخر. این سئوال را بارها دیده ام که میگوید چرا  روسها به ما سلاح نمی فروشند  مگه متحد ما نیستند؟متحد خیر ولی دوست بله.. اگر همکنون اهداف ما و روسها در سوریه به هم نزدیک است به معنی اتحاد نیست ..اتحاد معنی مشخصی دارد ..مورد بعد این است که قطعنامه شورای امنیت  که در انتها این مقاله بخشهای از ان در مورد محدودیت فروش سلاح امده مانع  از این می شود  که روسها به ما سلاح تهاجمی بفروشند زیرا انها خود در کنار چین به این قطعنامه رای دادند و چرا باید سر فروش چند سوخو خود را با شورای امنیت  و یا غرب در بیندازند(البته در مهر  سال 1399 این محدودیت 5 ساله به پایان رسید)؟ چه کسی بیشتر  برای انها مهم است . برای نمون چین بزرگترین شریک تجاری  امریکا است و تبادل تجاری چین با امریکا اصلا قابل قیاس با ما نیست چرا باید این رابطه را به خطر بیندازند؟این مسئله در مورد روسیه هم صادق است .. از این رو باید دیدهمکنون با لغو محدودیت های تسلیحاتی  چه اتفاقی می افتد  و ایا در نهایت روسها حاظر به فروش جنگنده خواهند شد و یا نه

همچنین شائیاتی  از تحویل  سوخوی 30 به ایران وجود دارد این سایت و ان سایت و این کانال و ان کانال مطالبی میزنند…. دوستان  اسم ان است شایعه؟ چیزی که نه ما تائید کنیم، نه روسها ، نه منابع اطلاعاتی غربی که بدون شک روی این مسئله بسیار هم حساس هستند  را چگونه میتوان از دهن یک فرد عادی شنید و باور کرد(مثلا ادمین فولان کانال در تلگرام)

مقالات مشابه:جنگندهای موجود در خدمت نیروی های مسلح ایران

برای عضویت در اینستاگرام جنگاوران اینجا را کلیک کنید

نویسنده :عبدالحمید تارخ

@Tarokh1362

پاینده باد ایران

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/07/29/1551513/خرید-جنگنده-سوخو-30-منتفی-نیست