جنگنده چند منظوره جی 10 (J-10)

ساخت جنگنده چند منظوره جی 10 (J-10) به  اوائل  دهه 1980 بر  میگردد که چین برای مقابله  با نسل جدید از جنگنده های شوروی مانند میگ29 و سوخوی27 نیاز به یک جنگنده جدید داشت. طرح به تیم طراحی جنگنده اف7 داده شد . در مرحله اول قرار بود جنگنده جدید یک طرح شکاری رهگیر  باشد ولی بعد قرار به این شد که طرح جدید یک طرح  چند منظوره باشد تا طیف وسیعی از عملیاتها را انجام دهد

در دهه 1980 دفتر طراحی دولتی 611 در چین برنامه جدید پروزه 8810  را برای ساخت جنگنده جدید اغاز کرد.سر طراح طرح جنگنده جدید خود سر طراح جنگنده جی 7 در چین بود و یکی از اهداف این طرح نیز جایگزینی جنگنده جی 7 بود. در مرحله اول مبنای طرح جدید بر روی جنگنده  جی9 قرار داده شد. جی 9 یکی از پروژه  های لغو شده چینی ها  در دهه 1970  بود که یک جی 8 با  بالی دلتا و کانارد  بود. جنگنده جدید شباهات بسیاری به ان داشت.

در دهه 1980 زمانی که چین در حال کار روی جی 10 بود اسرائیل نیز بر روی جنگنده لاوی کار میکرد. لاوی جنگنده ای بر اساس بسیاری  از فناوریهای اف16 بود و درسال 1986 اولین پرواز خود را انجام داد و با وجود  کارایی  بسیار بالا ، طرح  این جنگنده به دلیل  سیاست های   تحمیل شده به اسرائیل از سوی  امریکا این پروژ ه لغو شد زیرا ممکن بود یک خطر جدی در بازار جهانی  برای اف16 باشد.گفته شده در دهه 1980 اسرائیل برخی از فناوری های به کار رفته در لاوی را به چین فروخت ویا به چین در طراحی لاوی کمک کرد ولی چیزی که در این میان است هر دو طرف به شدت  در مرحله نخست  این مسئله را رد کردند و سر طراح پروژه جی 10  اعلام کرد کرد جی10 بر اساس جی9 ساخته شده ولی در میانه دهه 1990 فاش شد که اسرائیل  در طراحی جی10 نقش داشته اگرچه اسرائیل تنها  کمک کننده  نبود و روسها نیز مشاوره بسیار  در دهه 1990  به چین دادند. در نهایت  اگرچه جی 10 از نظر ظاهر  به لاوی شباهت داشت  ولی از درون چینی و روسی بود. حتی از نظر ظاهر  تفاوتهای بین این دو طرح وجود دارد برای نمونه  بال هر دو اگرچه دلتا شکل است ولی شکل متفاوتی را دارد و محل قرار گیری کانارد نیز متفاوت است. ورودی هوا نیز در لاوی مانند  اف16 دایره ای شکل  و ثابت است و  به ورودی هوای  مربع شکل متحرک در جی10 تفاوت دارد و بدنه نیز کشیده تر شد است

در سال 1993 یک ماکت  فلزی یک در یک (ماکتی  در ابعاد واقعی) برای  ازمایش تونل باد ساخته شد که البته به سرعت ضعف های زیاد در ان پیدا شد. این ضعف ها  شامل  عدم پایداری مناسب در سرعت کم، زاویه حمله پایین   و دست یابی به بیشترین سرعت بود. دلیل این مشکلات این بود که در میانه طراحی  جی 10 تصمیم گرفته شد تا جنگنده جدید از یک شکاری به یک جنگنده چند منظوره  تبدیل  شود . از این رو در طرح یک بازنگری کلی دیگر انجام شد.

سرانجام با تاخیر فراوان برای  طراحی مجدد جنگنده جدید در  سال 1996 پرواز کرد و شش پیش نمونه تا سال 1999 برای ازمایشات مخالف ساخته شدند. هر شش فروند  در ازمایشات وظایفی  داشتند برای نمونه پیش نمونه سوم برای  ازمایش  سامانه پرواز  دیجیتال با سیم،پیش نمونه چهارم برای  ازمایش سلاح ، پیش نمونه پنجم برای  ازمایش موتور.پیش نمونه دوم در سال 1997 طی ازمایشات  از دست رفت که این مسئله باعث یک وقفه بین تولید پیش نمونه دوم و سوم شد . با پایان ازمایشات  در سال 2000 این جنگنده در سال 2003 وارد وارد خدمت ارتش چین شد.

جی 10 جنگنده ای است  بال دلتا که بال ان در انتهای  ورودی موتور در قسمت  انتهای بدنه نصب شده  است و دارای  کانارد در زیر کابین کمی متمایل  به عقب است  .این ترکیب  بدنه شبیه  دیگر جنگنده های  نسل چهارم مانند رافال، تایفون  و گرپین  دارای  همین ترکیب هستند  که باعث افزایش چالاکی چنگنده در سطح قابل قبولی است. جنگنده دارای  یک سکون عمودی و دو بالچه پایداری سمتی در زیر  بدنه بود.دارای  کابینی با دید حبابی 360 درجه بود که در جنگنده های چینی قبلی چنین زاویه دیدی وجود نداشت. کابین دارای عناصر  دیجیتال  مانند  یک اچ یو دی بر روی پنل اصلی و سه نمایشگر رنگی چند کاره  در درون کابین است.خلبان بر روی یک صندلی صفر صفر ساخت چین قرار دارد و از یک سامانه نمایشگر بر روی کلاه خلبان  بهره می برد. کابین همانگ با دوربین دید شبانه است. هواپیما  دارای یک سامانه چهار کاناله  پرواز دیجتال با سیم  (FBW) برای پایداری   در هنگام پرواز است.

جی 10 از موتور روسی ای ال  31  اف ان نصب شده بر روی سوخوی 27  بهره میبرد . این موتور با وجود مشکل عمر کوتاه نسبت به انواع غربی ولی دارای  قدرت بالایی است و قدرت 17300 پاوند بدون پس سوز و 27530 پاوند با پس سوز فراهم میکند .این موتور بر روی جی 11 ارتش چین نیز نصب است .از انجایی که در اواخر دهه 1980 رابطه چین با غرب خوب بود انتظار می رفت  یک موتور غربی روی  جی10 نصب شود ولی در اوائل دهه 1990 بعد از  ماجرای میدان تیان در پکن (در سال 1989) رابطه با غرب خراب و در عوض رابطه تیره  سه دهه با روسیه به گرمی گراید که در نهایت باعث  انتخاب  ای ال 31 شد. این تغییر موتور  باعث پیش امدن مشکلاتی شد زیرا موتور روسی بزرگ بود وباید تغییراتی در بدنه انجام می شد .روسیه با تولید تحت امتیاز موتور جی ال 31 در چین مخالفت کرد دلیل ان نیز این بود که انها می ترسیدند  که با تولید این موتور ، چین دست به  صادر نسخه چینی سوخوی27 (جی11) بزند از این رو چین دست به خرید مستقیم این موتور از روسیه زده است . چین خود بر اساس موتور ای الی 31 دست به ساخت موتور دبلیو اس 10 زد که  ان نیز قابلیت   نصب  بر روی جی 10 و جی11 را دارد. روسها همکنون به چین  پیشنهاد فروش نسخه  پر توان تر همین  موتور را داده  که 2500 پاوند نیروی بیشتری را فراهم میکند و عمر خدمتی بیشتری نیز دارد

جی10 می تواند رادار های مختلفی را حمل کند. این بسته به سفارش خارجی دارد ولی نسخه در خدمت ارتش  چین دارای رادار کی ال جی 10 است. این رادار دارای  برد 100 تا 110 کیلومتر بر ضد یک جنگنده است و میتواند با موشک  رادار فعال همزمان با چهار هدف درگیر شود(گفته شده برد کشف بر ضد یک هدف با اندازه سه متر مربع 150 کیلومتر است). از توان کشف اهداف زمینی  و دریایی برخوردار است ولی هنوز دیگر ویژگی های ان شناخته نشده  است. می توان در صورت سفارش خارجی بر روی این هواپیما  رادار  اسرائیلی مشهور ایی ال 2032  و یا ایی ال 2035  ،رادار ایتالیایی  گریف 2000 ویا ژوک 10 روسی را نصب کرد که به نظر می اید  هر سه کارایی کلی بهتری از نسخه چینی دارند.

بر اساس تصاویر هواپیما دارای هشدار دهنده راداری، هشدار دهنده فروسرخ  است  ولی از نوع و توان انها همچنان اطلاعی  در دست نیست.

جی10  تنوع تسلیحات  خوبی دارد و همچون جی اف17 می توان تسلیحات غربی و شرقی را روی ان نصب کرد. دارای  یک توپ ثابت دو لول 23 م م است که بر روی تمامی جنگنده ها طراحی  شده در چین نصب است . دارای 11 جایگاه خارجی  شامل  سه عدد زیر هر بال، و پنج عدد در زیر بدنه است. می تواند 6 تن سلاح  را حمل کند در بخش رزم هوایی در یک لود سنگین توان حمل تا هشت موشک هوا به هوای رادار نیم فعال پی ال 11 و یا موشک رادار فعال میان برد پی ال 12 را دارد اگرچه چنین لودی سنگین  است. چنین لودی  شامل  چهار موشک زیر  بال و چهار موشک در کنار ورودی های هوا زیر بدنه  است.  موشک پی ال 11 یک موشک  رادار  نیم فعال است و موشک پی ال12 یک موشک  رادار فعال با برد 70 کیلومتر  که نسخه جدید ان در چین در حالت توسعه است و بیش از 100 کیلومتر  برد خواهد داشت. همچنین می تواند  تا شش موشک فروسرخ مانند موشک پی ال 8 و یا پی ال 10 (با سامانه تصویر  ساز فروسرخ و قابلیت  درگیر در تمام جهات)   و 5 را حمل کند . در تهاجم زمین  به غیر از توان حمل بمب های 225 کیلویی و 500 کیلویی  سقوط ازاد میتواند بمب هدایت لیزری ال تی 2 (نسخه چینی بمب روسی هدایت لیزری  کاب500 ال) و بمب هدایت اپتیکی  ال اس 6 (نسخه هدایت لیزری  کاب 500 تی روسی ) را حمل کند. نسخه چینی موشک  ضد رادار خا  31 و یا موشک های   ضد کشتی اف ال10 و سی 802 را با خود حمل میکند. همچنین  برای حملات با  سلاح های لیزری   می توان غلاف نشان گذاری لیزری بلو اسکای  را حمل کند. بلو اسکای  یک غلاف ناوبری و نشان گذار لیزری  است که دارای  توان نقشه برداری  از سطح زمین  به صورت روزنه ساختگی است و برد رادار ان برای شناسایی زمینی  20 کیلومتر و برد سامانه دید حرارتی ان برای کشف  اهداف زمینی 15 کیلومتر است. این غلاف می تواند تصاویر  رادار و  دوربین دید حرارتی  را به صورت زنده ارسال کند.

همچنین دست کم5 مدل مختلف بمب های هدایت ماهواره ای از وزن 100 تا 500 کیلوگرم نیز توسط این جنگنده قابل حمل است

همچنین این جنگنده توان حمل غلاف نشان گذاری  لیزری  فیلات را دارد . این سامانه می تواند از 20 کیلومتر هدف را کشف و از 15 کیلومتر ان را نشان گذاری لیزری  کند.همچنین جی 10 توان حمل غلاف شناسایی کی زد 900 با توان شناسایی شبانه و غلاف جنگ الکترونیک کی جی 300 جی را حمل کند.

میتوان بر روی جی10 سلاح  های روسی و یا اسرائیل و غربی را نیز نصب کرد

همچنین  جی10 توان حمل دو مخزن سوخت  خارجی  1600 لیتری در زیر  بال ها  و یک مخزن سوخت 800 لیتری در زیر بدنه است و دارای لوله سوختگیریی هوایی است

برد  انتقالی  جی10 به سه مخزن سوخت خارجی  3000 کیلومتر، و شعاع  رزمی ان با چهار موشک و سه مخزن  سوخت 1400 کیلومتر  و با دو تن سلاح  و یک مخزن  سوخت خارجی عدد 550 کیلومتر برای حمله در ارتفاع پایین ، یورش در ارتفاع بالا و بازگشت در ارتفاع پایین است

نسخه دیگر این جنگنده  جی10 بی است. جی 10 بی یک نسل 4++ است.این نمونه دارای  یک رادار ارایه فازی با اسکن الکترونیک است که اطلاعاتی از ان منتشر نشده  و یک کاونده تصویر ساز فروسرخ در دماغه است که توان کشف اهداف  هوایی و زمینی  را دارد و در جلوی کابین خلبان بر روی دماغه نصب شده و میتواند نقش نشان گذار لیزری البته با محدودیت های را بازی کند . همچنین این مدل برای کاهش  سطح مقطعی رادار دارای ورودی هوایی تغییر یافته برای کاهش امواج منعکس  شده از ان می بادش و همچنین  احتمال این نمونه دارای   موتور ال ای 31 اف ان ام 1 با خروجی  متغییر است. تصاویر  منتشر شده از این جنگنده نشان دهنده تغییر گسترده در این جنگنده نسبت به نسخه قبلی است

در اوائل سال 2015  این نسخه عملیاتی شد

نسخه دیگری از جی 10 که در اواخر سال 2015 به نمایش در امد جی 10 سی است. جی 10 سی دارای همان بدنه جی 10 بی است ولی از قرار دارای تغییراتی در بخش های الکترونیکی است که با در نظر گرفتن انتنها و برامدگی های روی بدنه مشخص است . برخی از سایتها در مورد افزایش سوخت داخلی و افزایش کارایی رادار نوشته اند و از قرار معلوم دارای موتور با خروجی متغییر است این نسخه  مجهز به رادار  آرایه فازی فعال  و مجهز به جستجوگر فروسرخ تصویربرداری (IIR) ، توان شلیک موشک های تصویر ساز حرارتی پی ال10 و موشک های رادار فعال پی ال12 و 15 را دارد

تصویر بالا جی 10 سی و تصویر پایین جی 10 بی

 مدلهای مختلف جی 10:

جی 10 ای : نسخه تک سرنشینه  رزمی در خدمت ارتش چین

 جی 10 اس : نسخه دو سرنشینه  اموزشی رزمی با توان رزمی مشابه ولی با سوخت کمتر. گفته شده نسخه دو سرنشینه برای حملات  تهاجمی تدارک دیده شده و دارای  سامانه ها نشانگذار  و ناوبری  در کابین عقب است.

جی 10 ای اچ: نسخه تک  سرنشینه ناونشین که همکنون در دست توسعه است

جی 10 اس اچ: نسخه دو سرنشینه اموزشی رزمی ناو نشین  در حال توسعه است

اف سی 20 : نسخه صادراتی

چین به عنوان سازنده این هواپیما  دست کم تا میانه سال 2013 میلادی  حدود 270  فروند از این جنگنده را دریافت که که در نیروی هوایی(250 فروند) و نیروی دریایی از ان بهره می برد . البته نسخه نیروی دریایی  از پایگاه های زمینی  عملیات انجام می دهد. این ارتش همکنون در حال برنامه ریز برای  دریافت جی10 بی تا سال 2015 است. پاکستان مدتی به دنبال خرید 36 فروند جی10 بود ولی در نهایت برنامه بی نتیجه ماند

جی 10 اولین نسل چهارم چینی ها است. میتوان ان را با اف16 بلوک 40 قیاس کرد و جی10 بی  نیز به دلیل فناوری های  مدرن میتواند در  اینده برای خود  در بازر مکان مناسب  را دست پا کند.

برای خواندن مقاله قیاس جی 10  با رقیبان غربیش اینجا را کلیک کنید

برخی از مشخصات جی 10 ای   عبارت اند از    طول و ارتفاع 49  .15  و 5.43  متر ،وزن خالی 9750 کیلوگرمی ،بیشترین سرعت  2.2 ماخ ،شعاع رزمی با شش  یا چهار موشک و سه مخزن سوخت1600 کیلومتر  ، سقف پرواز 18000 متر .این هواپیما از یک  دستگاه موتور توربوفن ای ال 31 اف و یا نسخه چینی ان   دبلیو اس 10  با توان 17860  پاوند بدون پس سوز و 28000 پاوند با پس سوز .  جی 10 دارای ک توپ داخلی 23 م م دو لول،  11 جایگاه جنگ افزاری که شامل شش عدد زیر هر بال، یک عدد نوک هر بال و پنچ جایگاه  در زیر بدنه با توان حمل 6 تن سلاح شامل موشکهای  فروسرخ چینی پی ال 8و 9 و موشک های  رادار فعال پی ال 12 ،بمب ها و موشکهای  هوا به زمین چینی هدایت لیزری اپتیکی در کنار موشک ضدکشتی سی802 و سی 803، رانش به وزن با موتور روسی ای ال 31  عدد 1.024  و با موتور چینی 1.085

برای عضویت در اینستاگرام جنگاوران اینجا را کلیک کنید

ترجمه:عبدالحمید تارخ