سیستم توپخانه ای 105 میلیمتری ام101 موجود در خدمت نیروی زمینی ارتش ایران

در طی  جنگ جهانی اول، سرهنگ چارلز پی سامرال در سال 1916 توسط نیوتن بیکر، وزیر جنگ ایالات متحده، به اروپا فرستاده شد تا اطلاعات مربوط به تجهیزات نیروهای مسلح اروپا را جمع آوری کرده و آن را برای پیشرفت های آتی در ارتش امریکا استفاده کند . در گزارش وی اشاره شد که در آینده باید کالیبر 105 میلی متری جایگزین کالیبر قبلی 75 میلی متری  توپخانه شود. فرانسوی در جنگ جهانی اول از یک توپ105 م م با نرخ اتش بالا استفاده میکردند که قدرات و برد بیشتر از توپ 75 م م داشت که در ان زمان فراگیر ترین توپ ارتش امریکا بود.پس از پایان جنگ، وزارت دفاع  ایالات متحده توپ  های 105 میلی متری آلمان را مورد مطالعه قرار داد. این دانش به توسعه یک هویتزر جدید 105 میلی متری برای نیروهای مسلح خود مطابق با الزامات تایین شده مورد استفاده قرار گرفت . اولین پیش نمونه  هویتزر جدید، هویتزر 105 میلی متری M1920  بود  که چهار پیش نمونه از ان ساخته شد.  هویتزر ساخته شده بسیار سنگین بودو ارتش میخواست یک اسب و یا یک خودروی تاکتیکی چهار چرخ براحتی بتواند ان را حمل کند از این رو  طراحان اصلاحاتی روی ان  اغاز کردند و نسخه جدید با نام   ام1 را در سال 1928 به ارتش تحویل دادند که بسیار سبکتر بود

این نسخه  یک گلوله 15 کیلوگرمی  را شلیک می کرد و می توانست 7 گلوله  در دقیقه را تا 11000 متر شلیک کند.

برنامه ریزی شده بود که همه هویتزرهای 75 میلی متری در لشکرهای پیاده و هنگ های توپخانه مستقل با توپ  جدید جایگزین شود، ولی مسائل مالی و نبود جنگی پیش رو باعث شد تا سال 1933 تنها 14 قبضه از این هویتزر 105 م م جدید ساخته شود

در اوایل دهه 1930، ارتش ایالات متحده شروع به تجدید نظر در مکانیزاسیون توپخانه کرد.  یعنی از این تغیرات در بخش مهمات 105 م م بود. تا پیش از این پرتابه یعنی گلوله از خرج پرتاب جدا بود و این مسئله هم لجستیک انها را سخت میکرد و هم سرعت بارگذاری را کاهش میداد. با ساخت مهمات جدید که شبیه فشنگ بود و گلوله و پوکه سر هم بود  برای هویتزر 105 م م  باعث شد در سال 1939 نسخه جدید از ام1 با نام ام2 ساخته شود  و 48 قبضه از ان برای ارتش تولید شود

تغیرات دیگری در ام2 باعث به وجود امدن نسخه M1A1 شد که با ورود امریکا به جنگ جهانی دوم به شکل انبوه به تولید رسید

این سلاح نسبت به کالیبرش سنگین بود، اما این به این دلیل بود که اسلحه به گونه ای طراحی شده بود که بادوام باشد. بنابراین لوله و ارابه  می‌توانستند کاربرد زیادی داشته باشند و بدون فرسودگی عملکردی داشته باشند

سیستم نامگذاری  توپخانه ارتش ایالات متحده در سال 1962 تغییر کرد و هویتزر M2A1  با نام M101A1  شناخته شد. این توپ  همچنان در جنگ های کره و ویتنام خدمت می کرد. اگرچه یک مدل مشابه با نام  هویتزر M102، نقش های مشابهی در جنگ داشت، اما هرگز به طور کامل جایگزین M101A1 نشد. امروزه، M101A1 توسط ارتش ایالات متحده بازنشسته شده است، اگرچه همچنان شاهد خدمات در بسیاری از کشورهای دیگر  از جمله ایران  هستیم و حتی امریکا انهارا از انبار بیرون اورده و به اوکراین نیز برای مقابله با متجاوزگران روسی قرار داده اند . تا پایان جنگ جهانی دوم، 8536  دستگاه از این هویتزر  105 میلی‌متری ساخته شد و تولید پس از جنگ در راک آیلند آرسنال تا سال 1953 ادامه یافت و تا آن زمان 10202 قبضه ساخته شد.

اطلاعات تکنیکی

هویتزر  ام 101  105 م م  میلی متری از دو جزء اصلی تشکیل شده است – لوله سلاح که یک لوله خان دار است  و ارابه دو چرخ که لوله و سیستم اتش و هدفگیری روی ان سوار است. دارای ترمز لوله ای هیدروپنوماتیک بود که لگد اسلحه را کاهش می داد و همچنین دو پایه برای کاهش عقب نشینی کل قبضه .این دو پایه  قابل جمع شدن که هویتزر شبیه یک میله کشیده می شود

لوله توپ  را که می توان بدون تغییر زاویه کل هویتزر  23 درجه به چپ و راست چرخواند .دامنه ارتفاع از -4.5 درجه تا +66 درجه گسترش می یابد. سه تا چهار مرد برای اجرای ات با   آن لازم است. M101 بیشتر توسط کامیون‌های متوسط ​​یدک‌کش می‌شود، اما قابلیت حمل و نقل هوایی نیز داشت و در طول جنگ ویتنام عمدتاً به عنوان بار توسط بالگرد شینوک جابجا میشد اگرچه حتی با در نظر گرفتن وزن 2.2 تنی ان با هویی نیز قابل جابجای بود.طول لوله این توپ 2.3 متر است که حمل و نقل ان را اسان میکند

مهمات ها

مهمات ام1 یکی از مهمات های متداول برای توپ 105 م م است که همچنان در جهان تولید شده و بر ریو توپ های 105 مختلف استفاده میشود و در ایران نیز تولید میشود.این مهمات 19 کیلوگرم وزن دارد که وزن پرتابه ان 15 کیلوگرم است که شامل 2.1 کیلوگرم مواد انفجاری است.این مهمات مهمات افنجار قوی ترکش شونده است و بیشترین برد ان به 11160 متر میرسد

انواع مهمات های دیگر از جمله دود زا و شیمیایی ولی طی جنگ دوم یک نوع مهمات ضد زره با نام ام7 نیز برای ان طراحی شده بود که حدود 7100 متر برد داشت و 1.3 کیلوگرم مواد انفجاری داشت

ام101 در ایران

ایران در سال 1960 به شکل دست دوم 250 عراده ان را از امریکا خریداری کرد و طی جنگ از ان بهره برد و همچنان ان را در خدمت دارد . همچنان بیش از 100 عراده ان در خدمت است

این هویتزر به شکل کششی و حتی خودکششی در دسترس بوده  و است در همان زمان جنگ جهانی دوم  روی شاسی تانک شرمن  سوارشد و به عنوان هویتزر خودکششی  شنی دار استفاده شد.  هویتزر ام7 یکی از این ترکیبات  است که شامل ام101 با شاسی شرمن است ، هویتزر دیگری با نام  ام37 نیز ساخته شد که ترکیب همین توپ با شاسی تانک سبک  ام24 بود .

کره و تایوان از دارندگان  فعلی ان هر دو ان را تدبل یه هویتزر کامیون  سوار کردند و از  ان هویتزر کامیون  سوار ایجاد کردند  که قابلیت  بسیار بالای  در تحریک دارد

اگرچه هویتزر کالیبر155 م م امروزه متداولترین هویتزر موجود  در جهان هستند ولی هنوز هویتزر  های105 م م بسیار کاربرد  داشته و تولید نیز می شوند . برای  نمونه امریکا از نسخه ال118 با وزن 1.8 تن و یا نسخه  ای با نام ال119 با وزن2.3 تن استفاده میکند . دلیل  در خدمت بودن و تولید کردن هویتزر105 م م وزن کم انها است. حتی سبکترین هویتزرهای کششی 155 م م مانند یک ام777  نزدیک 4.2 تن وزن دارد و البته اکثر  انها بالای 5.5 تن وزن دارند و حمل انها تنها با بالگردهای بزرگ ممکن است ولی105 م م سبک هستند با  بالگرد متوسط حمل می شوند و از طرفی نرخ اتش انها در دقیقا بیش از دو برابر یک 155م م است  اگرچه برد و قدرت تخریب  انها کمتر از 155 م م است.مهمات جدید طراحی شده برای 105 م م در امریکا با  پیشرانه راکتی تا20 کیلومتر نیز برد دارد. امروزه  کشورهای  مانند ترکیه نیز دست به ساخت  105 م م سبک با وزن 1.5 تن زدند . در ایران هنوز ام101 با سن بسیار بالا در خدمت است اگرچه همچنان بسیار بکار می اید

عبدالحمید تارخ

مقالات مشابه

توپ های موجود در ایران

عضویت در کانال تلگرامی جنگاوران برای آگاهی از آخرین مقالات و مطالب نظامی