بمب افکن ها

بمب افکن اتمی توپلوف 16 باجر

بمب افکن اتمی توپلوف 16 باجر

در اواخر دهه 1940 شوروی به دنبال یک بمب افکن جت میگشت . نتیجه این  تلاش بمب افکنهای دو موتوره توپلوف 14 و ایلیوشین 28 بود . ولی هر دو بمب  افکن که در جایگاه بمب  افکن سبک تاکتیکی و یا اژدر افکن به کار رفتند برد کمی داشتند.با وجود این ساخت بمب افکن توپلوف14 که بسیار هم به طرح ایلیوشین 28  شبیه بود تجارب بسیار به توپلوف اموخت.توپلوف 14 تنها توان حمل دو تن سلاح را داشت و برد ان به 3500 کیلومتر می رسید  ولی نیاز به برد بیشتر بود. بمب افکن با موتور جت که بتواند خاک اروپا را تحت پوشش داشته باشد و توان حمل سلاح های سنگین اتمی را داشته باشد

در سال 1950 نیاز به بمب افکن  جدید اعلام شد و از دو کمپانی ایلیوشین و توپلوف خواسته شد تا طرح های خود را ارائه دهنده. قرار بود این بمب  افکن بتواند 5 تن سلاح را تا برد 8000 کیلومتری حمل کند. کمپانی ایلیوشین طرحی بر اساس ایلیوشین 28 را البته با بال پس گرا ارائه کرد که ایلیوشن 46 نام گرفت.توپلوف نیز یک طرح جدید با بالی پس گرا  دو موتوره که هر کدام از موتورها در یک طرف  بدنه زیر بال به بدنه وصل شده بودند

طرح جدید توپلوف که به ان نام توپلوف16 داده شد در 27 اوریل سال 1952 اولین پرواز خود را انجام داد ولی به سرعت نشان داد که نمی تواند به برد مورد نظر دست پیدا کند. ولی همچنان این طرح بسیار فوق العاده بود زیرا به زیبایی پرواز میداد و دارای سقف پرواز مناسب و توان حمل سلاح مناسب بود. دومین پیش نمونه یک سال بعد پرواز کرد و در نهایت در اوریل 1954 مجوز ورود به خدمت گرفت.

توپلوف 16 که ناتو به ان لقب باجرای  داد و نخستین نمونه تولیدی بود دارای بدنه فلزی عمدتا از الومنیوم   بود. نسخه اولیه در زیر  محل اتصال بال به بدنه مجهز به یک موتور ای ام-3 با توان 14880 پاوند است  ولی بعد از تولید چند فروند مجهز به موتور ای ام-3 ای با توان 20950 پاوند  شد .

سطح بیرونی بال 35 درچه پس گرایی داشت و دارای فلاپ های بزرگ یک تکه بود و از سامانه ضد یخ  با جریان  هوایی داغ در درون بالها عمل میکرد ولی سامانه ضد یخ  دوم الکترونیک بود.

توپلوف 16 باجر ای نخستین نمونه باجر که دارای نقش بمب افکن بود
توپلوف 16 باجر ای نخستین نمونه باجر که دارای نقش بمب افکن بود

دارای سه ارابه فرود است  که ارابه فرود  جلوی که  زیر دماغه جمع می شد    دو چرخ بود  و دو ارابه فرود عقبی چهار چرخ است  و در زیر بال جمع میشود.دارای چهار  مخزن سوخت داخلی بود که  یکی در هر بال و یکی در جلو دهلیز جنگ افزاری و  یکی در قسمت عقب ان  که در مجموع 45000 لیتر سوخت داخلی حمل میکرد

دارای دهلیز جنگ افزاری داخلی یک تکه  بود که میان دو مخزن سوخت بزرگ در درون بدنه قرار داشت. می توانست تا یک بمب 9 تنی و یا یک بمب 5 تنی و یا 3 بمب 3 تنی و یا 6 بمب 1.5 تنی ویا 36 بمب 250 کیلوگرمی و یا 12 بمب 500 کیلوگرمی ویا 60 بمب 100 کیلوگرمی را حمل کند و  در اواخر دهه 1960 با ارتقاء در دهلیز این میزان به 25 بمب 250 کیلوگرمی و 18 بمب 500 کیلوگرمی رسید  . در نهایت بیشترین میزان حمل سلاح در باجر 9 تن است.

بیشترین سرعت قابل دستراسی  990 کیلومتر بر ساعت است و بیشترین برد ان 6000 کیلومتر  بدون سلاح و 2500 کیلومتر با 9 تن سلاح بود. البته نسخه های اولیه 1800 کیلومتر با 9 تن سلاح برد داشتند

 بمب  افکن دارای سه   برجک  توپ دو لول  23 م م است  که یکی در بالای بدنه، یکی در زیر بدنه و یکی در انتهای بدنه است . دو برجک بالا و پایین بدنه دارای توپچی انسانی بودند ولی توپ 23 م م عقب توسط را رادار هدایت با برد 3 کیلومتر هدایت میشد.

هواپیما دارای هشدار دهنده راداری اس پی او-2 بود و دارای سامانه جنگ الکترونیک اس پی اس -1 بود ولی از سال 1964 به بعد مجهز به اس پی اس -5 شد

هواپیما دارای شش خدمه بود  که شامل  دو خلبان، ناوبر و بمب انداز(هر دو یک نفر هستند) ،کاربر رادار و جنگ الکترونیک (هر دو یک نفر هستند) و دو  توپچی . در دماغه شیشه ای توپلوف 16 ای  فردی قرار داشت که  بمب انداز و ناوبر  بود و در مدلهای که در دماغه رادار داشت وی پشت سر رادار قرار  داشت . خلبان و کمک خلبان در قسمت بالا قرار داشتند که روی صندلی پرتاب شونده رو به بالا قرار داشتند ، اپراتور رادار و جنگ الکترونیک  در پشت سر این دو قرار داشت و سه توپچی از طریق دریچه ای به میانه بدنه و عقب بدنه را داشتند  و به توپ های دستراسی داشتند  . خلبان و کمک خلبان دارای صندلی پرتاب شونده رو به بالا داشتند و افسر رادار و افسر بمب انداز  دارای صندلی پرتاب شونده رو به پایین بودند  و توپچی ها نیز دریچه  برای فرار  داشتند

دماغه شیشه ای که محل قرار گیری ناوبر و بمب انداز است
دماغه شیشه ای که محل قرار گیری ناوبر و بمب انداز است

در مجموع 294 فروند توپلوف 16 باجر ای  تولید  شد که برخی در خدمت مجهز به دو جایگاه  در زیر هر بال برای حمل بمب  2.2  تنی  یو بی -2 اف و یا بمب 5 تنی یو بی -5 شدند که هر دو دارای هدایت رادیویی  در خط دید کاربر بودند. هر دوی بمب ها در پشت خود دارای روشنایی منور شکلی بودند که بعد از پرتاب به صورت چشمی توسط بمب انداز به طرف هدف هدایت میشد. پرتاب این بمب ها بدین صورت  به این معنی بود که باید هواپیما در یک خط مستقیم  برای هدایت بهتر با هدف در یک خط مستقیم  قرار میگرفت که به معنی اسیب پذیری بیشتر در برابر پدافند بود. هر دو بمب  روی هم یک دهه نیز  در خدمت نبودند.

نسخه ای دیگر  با نام توپلوف 16 ای باجر ای نیز ساخته شد که مشابه مدلی قبلی بود ولی برای حمل و پرتاب بمب اتمی توسعه یافته بود اگرچه توان متعارف نیز داشت و بین سال های 1954 تا 1958 در مجموع 394 فروند نز از این مدل توسعه یافت

نسخه بعدی توپلوف 16  کا اس  باجر بی بود که بر اساس توپلوف 16 ای ساخته شده بود ولی برای پرتاب موشک کروز ضد کشتی .این نسخه در زیر دماغه کمی عقبتر از دماغه شیشه ای دارای یک رادار جستجوی کابالت پی بود  که میتواند با انها دست به هدایت موشک ضد کشتی ای اس 1 بزند . کی اس 1  یک موشک کروز ضد کشتی بر اساس شکاری میگ15 بود که دارای سامانه رادار فعال بود و 90 کیلومتر  برد داشت.107 فروند از این نمونه تا سال 1958 ساخته شده که 39 فروند از انها  در اواخر دهه 1950 مجهز به لوله سوختگیری هوایی در جلوی دماغه شدند.این نسخه توان پرتاب بمب مانند نسخه بمب افکن را داشت و در  جریان نبرد در افغانستان  در دهه 1980 در دست های شش تا هشت فروند صدها بمب 250 کیلوگرمی  روی اهداف فروریختند

توپلوف 16 کی اس نسخه کسلح به موشک ضد کشتی ای اس 1 در زیر بال
توپلوف 16 کی اس نسخه مسلح به موشک ضد کشتی ای اس 1 در زیر بال

نسخه دیگر نیروی دریایی توپلوف 16 کا -10 بود که بین سالهای 1958 تا 1963 ساخته شد.این نمونه در دماغه دارای رادار بود و توان پرتاب موشک ای اس 2 را داشت که دارای برد 110  کیلومتر در نسخه نخست  بود ولی بعدها  تعدادی به نسخه کا-10 اس ارتقا یافتند که نسخه دوربردتر با برد بیش از 300 کیلومتر را حمل میکردند و در اقدام بعدی در اواخر دهه 1960 تعدادی به توپلوف16 کا10-26 ارتقا یافتند  و توان حمل موشک مافوق صوت  ضد کشتی ای اس 6 با سرعت 3.5 ماخ و برد 700 کیلومتر را نیز پیدا کردو همچنین می توانست  موشک هوا به زمینی  کروز ای اس 5 را نیز حمل کنند .216 فروند از این نمونه برای نیروی دریایی شوروی ساخته شد

توپلوف 16 کا10 . این نسخه در دماغه مجهز به رادار بود و می توانست موشک ضد کشتی مافوق صوت ای اس -2 را کند
توپلوف 16 کا10 . این نسخه در دماغه مجهز به رادار بود و می توانست موشک ضد کشتی مافوق صوت ای اس -2 را کند

توپلوف 16 کی اس ار -2 نسخه ای  دیگر از توپلوف16 است که گهگاه  به ان لقب توپلوف 16-کا-16 نیز میدهند. این نمونه به دلیل  توان حمل موشک کروز کی اس ار-2 (ای اس 5 کلت) به این نام خوانده شد.این موشک  با برد 200 کیلومتر در نقش هوا به زمین  دارای نقش  متعارف و اتمی  بود. شوروی 205 فروند از این نمونه را تولید کرد ولی بعدها تعداد زیادی  به نسخه توپلوف16 کی اس ار-2 ای ارتقا یافتند  که باجر جی نامیده شدند که دارای  سامانه های جنگ الکترونیک موثر تری بود. تمامی  انواع کی اس ار دارای یک رادار روبین 1 کا در زیر بدنه بودند.در اواخر دهه 1960 این نسخه  به موشک ای اس 6 با سرعت 3.5 ماخ و برد 700 کیلومتر  تجهیز شد و به ان نام توپلوف 16 کی اس ار -2-5 داده شد . در مجموع 250 فروند از انواع توپلوف 16 کا  و کا  ار و کا اس ار به این مدل ارتقا یافتند.

توپلوف16 کی اس ار -2 مسلح به موشک کروز کلت
توپلوف16 کی اس ار -2 مسلح به موشک کروز کلت

نسخه توپلوف 16 ای باجر ای نسخه ضد زیر دریایی برای پرتاب اژدر  ویا بمب های زیر ابی بود. این نسخه برای نیروی  دریایی توسعه یافت و در واقع  زمانی ساخته شد که دیگر فلسفه بمب افکن  اژدر افکن دیگر منسوخ شده بود و البته توپلوف 16 تی نیز اخرین بمب افکن  این چنین در ارتش شوروی بود .76 فروند از این نسخه تا سال 1958 ساخته شد که توان حمل بمب تا 9 تن مانند نسخه بمب افکن را داشتند  و یا می توانست  تا ده اژدر ویا 12 بمب زیر ابی را حمل کنند. در دهه 1960 با ورود هواپیماهای ضد زیر دریایی جدید نقشش  تغییر کرد و نقش گشت دریایی به ان داده شد.22 فروند از انها بعد ها توان سوختگیری هوایی یافتند

توپلوف 16 زد نسخه سوخت رسان توپلوف 16 است . در واقع برد کم توپلوف 16 باعث تجهیز انها به لوله سوختگیری هوایی شدند و از این رو تعدادی از انها برای ایفای نقش تانکر تغییر پیدا کردند.برای این کار هواپیما مجهز به یک شلنگ داخلی در سر بال سمت راست شدند  که جمع شونده بود و یک مخزن سوخت را در درون دهلیز  بمب خود حمل میکرد. اولین فروند این  نمونه در سال 1957 ساخته شد. در مجموع 114 فروند توپلوف 16 زد ساخته شد که برخی نو ساز و برخی نسخه تغییر یافته توپلوف16 باجر ای بودند. در مجموع 571 فروند توپلوف 16 نیز مجهز به لوله سوختگیری هوایی شدند

توپلوف16 ان
توپلوف16 ان

 نسخه دیگر سوخت رسان توپلوف 16 نسخه “ان” بود. توپلوف 16 ان  نسخه ای برای سوخت رسانیبه توپلوف22 بلایندر بود که همانند نسخه زد دارای یک مخزن سوخت در دهلیز سوخت در درون بدنه بود ولی تفاوت ان این بود که لوله سوخت رسانی  ای هوایی ان در زیر بدنه قرار داشت . دست کم 20 فروند نسخه توپلوف 16 ای به این مدل تغییر یافتند

یکی از نسخه های ویژه باجر توپلوف 16 اس بود.این نسخه دارای  یک محفظه برای حمل 15 نفر در زیر بدنه بود که برای عملیات امداد و نجات در برد زیاد از ساحل برای کشتی های غرق شده به کار می رفت. در درون محفظه به غیر از 15 نفر قایق نجات نیز بود. بمب افکن  به محل مورد نظر می رسید، محفظه را رها میکرد، محفظه با سه چتر فرود می امد و در نهایت روی اب قرار میگرفت و محفظه روی اب شناور می ماند  و خدمه با یک قایق از محفظه بیرون می امدند.

توپلوف 16 اس .. در زیر بدنه محفظه نیروی های نجات به خوبی قابل دیدن است
توپلوف 16 اس .. در زیر بدنه محفظه نیروی های نجات به خوبی قابل دیدن است

توپلوف 16 ار باجر ایی /اف/کا و ال : توپلوف  16 چندین نمونه شناسایی داشت اولین نسخه در سال 1957 ساخته شد که توپلوف 16 ار باجر ایی بود.این نسخه دارای دوربین تصویر برداری ارتفاع بالا در زیر بدنه بود و از سامانه جمع اوری  اس ار اس -1 علائم  الکترونیک برای جمع اوری علائم راداری دشمن بهره می برد. این نمونه دارای سامانه جنگ الکترونیکی  اس پی اس -1 بود و دارای  یک رادار ار پی بی-4 و 6 در زیر بدنه بود.75 فروند از این نمونه تولید شد

توپلوف 16 ار باجر اف نسخه بعدی است که دارای  سامانه علائم الکترونیکی اس پی اس -4 بود . در اواخر دهه 1970 برخی از انواع ار به نسخه ار ام ارتقا یافتند که با برداشتن دماغه شیشه ای مجهز به یک رادار روبین 1 کا شدند و دارای برد 200 کیلومتر بودند. این نمونه سامانه جمع اوری علائم الکترونیک اس پی اس -4 استفاده میکرد .

نسخه ای با نام توپلوف 16 ار ار نیز ساخته شد که برای جمع اوری اطلاعات هسته ای و جمع اوری علائم انفجار  بمب اتم بعد از انفجار تغییر یافتند.

توپلوف 16 ار نسخه شناسایی که برای شناسایی دریایی استفاده میشد
توپلوف 16 ار نسخه شناسایی که برای شناسایی دریایی استفاده میشد

همچنین تعدادی از نسخه ار بعدها به نسخه ار ام1 ارتقا یافتند. این مدل دارای  رادار قدرتمند  “ین ار”  با برد 480 کیلومتر بود تا بتوان کشتی دشمن را در برد بلند کشف کند   و از سامانه جمع اوری امواج راداری  اس ار اس 1ام و اس ار اس 4 بهره می برد.نسخه بعدی ار ام2 بود که  دارای یک مخزن سوخت در  مخزن بمب درونی برای افزایش برد و یک  رادار روبین در دماغه بود.از این رو ار ام 2 به غیر از انجام عملیات عکس بردار و جمع اوری علائم الکترونیک توان  ضد کشتی نیز پیدا کرد و می توانست   در زیر بال خود موشک ضد کشتی ای اس 2 را نیز حمل کند

نسخه دیگر با نام توپلوف 16 ارسی توسعه یافت که دارای یک رادار در زیر بدنه بود. وظیفه این مدل به دست اوردن  موقعیت کشتی دشمن و دادن موقعیت ان  به زیر دریای ها و یا ناو های جنگی در منطقه برای شلیک موشک ضد کشتی دوربرد بدون اینکه خود با رادارشان هدف را کشف کنند بود .

همچنین توپلوف 16 به صورت گسترده ای برای جنگ الکترونیک به کار رفت.نسخه ویژه جنگ الکترونیک  توپلوف16 اس پی اس باجر کا نامیده میشد. این نمونه به تجهیزات جنگ الکترونیک اس پی اس 1 و 2 تجهیز شده بود همچنین نسخه با نام توپلوف  16 دی نیز وجود داشت که نسخه ویژه و پر توان تر جنگ الکترونیک بود و فاقد توپ بود و به جای ان سامانه جنگ الکترونیک  Buket  را حمل میکرد که دارای چهار انتن روی خود  بود.نسخه دیگری از انواع جنگ الکترونیک توپلوف 16 Yolka  نام داشت که در واقع  دارای تجهیزاتی  همچون گیرنده هشدار دهنده راداری ای اس او 16 بود. این نسخه به صورت غیر فعال وظیفه دریافت امواج راداری دشمن و  تجزیه و تحلیل انها را داشت

هیچ ملی به اندازه توپلوف 16 ار ام -2 برای ناوگان غرب ایجاد دردسر نکرد و هزاران عکس از انها تهیه کرد
هیچ مدلی به اندازه توپلوف 16 ار ام -2 برای ناوگان غرب ایجاد دردسر نکرد و هزاران عکس از انها تهیه کرد

توپلوف 16 برای چند دهه  به عنوان بمب افکن اتمی راهبردی  در شوروی در خدمت بود اگرچه ورود به خدمت توپلوف 95 و 22 ام تا حدی از نقش ان کاسته شد ولی به دلیل داشتن مدل های  بسیار و استفاده در نقش های گوناگون بسیار محبوب بود.از جمله نسخه دریایی ان که برای مدتها در اقیانوس ارام ویا در اب های شمال اروپا دست به رهگیری و زیر نظر داشتن ناوگان ناتو می زد.

همچنین به دلیل داشتن توان حمل موشک کروز همواره در نیروی دریایی نقش ضد کشتی بسیار بزرگی را بازی میکرد ولی در نهایت از دهه 1970 به بعد با ورود دیگر بمب افکن های شوروی نقشش کم رنگ شد.  ولی تنها مورد استفاده رزمی از این بمب افکن توسط ارتش شوروی به سال 1984 بر میگردد که دستکم 100 بار  دست به بمب باران مواضع مجاهدین از جمله نیروی های احمد شاه مسعود در دره پنچ شیر با بمب های 250 و 500 کیلوگرمی زد.

در سال 1986 دوباره باجر به افغانستان  برگشت در ان زمان مجاهدین در کوه ها در دل غارها در منطقه تورابورا  دست به مخفی شدن زده بودند. شوروی برای نبودی این غار ها  متصل به بمب های 9 تنی شد و با پرتاب ده ها  عدد از انها باعث خراب شدن دهانه قارها و زنده به گور شدن بسیاری از مجاهدین شد

ولی باجر به دیگر کشورها نیز صادر شد . باجر توسط مصرف اندونزی و عراق هم به خدمت گرفت شدند.

اندونزی  26 فروند توپلوف 16 کا اس را دریافت کرد که به صورت محدود از  انها در درگیری با نیروی های هلندی در سال 1961 استفاده کرد. باجرها تا میانه دهه 1970 در خدمت بودند

مصر دیگر مشتری باجر بود . مصر 30 فروند باجر از  انواع کی اس، تی و کی اس ار -2 را در خدمت داشت و حتی انها را مجهز به موشک کروز ای اس 5 کلت کرد .در جریان جنگ سال 1973 دست 25  موشک کلت به طرف مواضع اسرائیل شلیک کرد   که 20 موشک به اهداف خود برخورد نکردند مصر نسخه ضد رادار این موشک را در خدمت داشت چندین بار با موفقیت  رادار های اسرائیلی را با این موشک هدف قرار داد  اگرچه 5موشک از 25 موشک نیز توسط اسرائیل سرنگون شد که دو فروند انها قربانی اف4 فانتوم شد  و همچنین چندین  بار در بمب باران شبانه مواضع اسرائیلها را در سینا بمب باران کردند. مصر بعد از سال 1977 از چین برای سرپا نگهداشتن باجرهای خود کمک گرفت و تا سال 2000 انها را در خدمت داشت

عراق 8 فروند توپلوف 16 تحویل گرفت . در جریان جنگ سال 1967  باجر های عراقی چندین بار خاک اسرائیل را بمب باران کردند اگرچه در همین جنگ اسرائیل با یک حمله غافلگیرانه  تعدادی از باجر های مصری را روی زمین  نابود کرد.همچنین عراق از باجر در بمب باران مواضع نیروی های ایرانی و شهرهای ایران  طی جنگ ایران و عراق بهره برد. عراق  دارای نسخه چینی این بمب افکن  یعنی اچ-6 نیز بود و انها را مجهز به موشک ضد کشتی کرم ابریشم کرد و برای نابودی نفتکشهای ایرانی استفاده کرد

چین نیز باجر را با نام اچ6 تولید کرد.

برای اشنایی با نسخه چینی این بمب افکن اینجا را کلیک کنید

در مجموع 1509 فروند از این بمب افکن ساخته شد که در سال 1992 از خدمت ارتش روسیه خارج شد. ارتش شوروی در اواج حضور این بمب افکن در دهه 1970 ،  1100 فروند از این بمب افکن را در خدمت داشت

برخی از مشخصات توپلوف 16 کی اس ار-2   عبارت اند از    طول و ارتفاع 8 .38  و 10.36  متر ،وزن خالی 37200 کیلوگرمی ،بیشترین سرعت  1050 کیلومتر  ،برد انتقالی 7200 کیلومتر با 9 تن سلاح 2000 کیلومتر  ، سقف پرواز 12800 متر .این هواپیما از دو موتور توربوجت ای ام 3 با توان هر یک 21000 پاوند بهره می برد .  توپلوف 16  دارای دو توپ دفاعی 23م م در قسمت عقب، و 9 تن سلاح شامل 25 بمب 250 کیلوگرمی، 18 بمب 500 کیلوگرمی و یا یک بمب 9 تنی و یا یک بمب 5 تنی  ویا  دو موشک های کروز  ای اس 1، ای اس2، ای اس 5 و ای اس 6

 گرداوری : عبدالحمید تارخ

باجر ارتش مصر
باجر ارتش مصر

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن