توپ ضد هوایی ZSU-57-2

در جنگ جهانی دوم نیروی هوایی تاثیر بسیار بر روی نیروی زمینی دشمن داشت از جمله اینکه در این جنگ برای اولین بار بحث پشتیبانی هوایی نزدیک مطرح شد. به سرعت معلوم شد بهترین سلاح برای مقابله با حملات ارتفاع پایین جنگندهای تاکتیکی مسلسل های سنگین و توپهای با نرخ اتش بالا است

شوروی در سال 1942 دست به توسعه یک طرح خودکششی بر مبنای تانک سبک تی 70 زد که شامل یک قبضه مسلسل دوشکا بود که مسلسل اصلی ضد هوایی شوروی بود ولی به سرعت معلوم شده این مسلسل بسیار ضعیف است و از این رو شوروی روی این سامانه توپ 37 م م خودکار با سرعت اتش 300 گلوله بر دقیقه نصب کرد. این سامانه خودکششی zsu-37 نامیده شد. این توپ به شکل گسترده ای تولید شد حتی نسخه کششی ان و برای جنگ جهانی دوم کافی بود ولی بعد از جنگ ارتش شوروی به دنبال توپ بزرگتر میگشت زیرا لازم بود اهدافی با سرعت بیشتر و ارتفاع بالاتر را پوشش دهد

بعد از جنگ جهانی دوم برای مدتی شوروی هیچ طرح جدید در زمینه توپ ضد هوایی خودکششی نداشت و تنها تعداد نفربر بی تی ار 152 مجهز به مسلسل های 4 لول 14.5 م م شدند . البته طرح های از سال 1946 مورد بررسی قرار گرفت برای نمونه ساخت یک توپ ضد هوایی خودکششی با شاسی تانک تی 34 و چهار توپ 37 م م ولی دفتر تحقیقاتی شماره 58 که طرح قبلی را داده بود یک طرح جدید نیز داد که شامل یک خودرو چهار چرخ با دو توپ 57 م م بود. این طرح در سال 1948 ازمایش شد ولی به جای نرسید

ولی این طرح خوب بود مشکل شاسی ان بود در اخر همان سال هیمن دفتر یک طرح با نامZSU-57-2 ارئه کرد که شامل یک توپ خودکششی ضد هوایی با شاسی بر اساس شاسی تانک تی 54 و یک برجک با دو توپ 57 م م بود . این طرح بین سال های 1951 تا 1954 ازمایش شد و در نهایت در سال 1955 وارد خدمت شد

ZSU-57-2 یک توپ ضد هوایی خودکششی با یک شاسی شنی دار است. این شاسی بر اساس شاسی تانک تی 54 ساخته شده که البته به جای پنج چرخ، دارای چهار چرخ جاده ای است که از همان موتور تی 54 استفاده میکرد. موتور در قسمت عقب قرار داشت که شامل یک موتور دیزل چهار زمانه V-54 است که دارای قدرت 520 اسب بخار است. این موتور دارای 2000 دور در دقیقه است و 895 کیلوگرم وزن داشته و میزان رانش به وزن 18.5 اسب بخار بر تن ایجاد میکند که خیلی بیشت از تی 54 است.

خودرو دارای سرعت جاده 50 کیلومتر بر ساعت است و میتواند 420 کیلومتر در جاده حرکت کند. خودرو 830لیتر سوخت حمل میکند که شامل دو بشکه 90 لیتری در پشت بدنه نیز است. خودرو دارای یک گیربکس دستی است که دارای پنج دنده رو به جلو و دو دنده رو به عقب است . راننده در این خودرو در جلو سمت چپ قرار میگرد و توسط سه پیرسکوپ رو به بیرون دید دارد

خودرو دارای یک ژنراتور برق مستقل از موتور است که برق برای گردش برجک و سامانه های مختلف را تامین میکند

تانک بر روی خود دارای یک برجک تقربیا چهار گوشه است که از فولاد ساخته شده است . زیرا برجک در بهترین حالت حدود 12 م م است و تنها در برابر مسلسل چون مسلسل 7.62 م م مقاومت دارد که البته کافی است . برجک فاقد سقف است و چهار نفر درون ان جا می شود که شامل فرماننده، توپچی و گلوله گذارها است. لوله توپ با یک دسته بالا و پایین می شود ولی چرخاندن برجک مانند تمامی تانک ها با برق انجام می شود

توپ این سلاح از نوع S-60 است. اس 60 یک توپ ضد هوایی تک لول است که در دهه 1950 توسعه یافت و به شکل کششی در خدمت بود و است. این توپ دارای وزن کامل 4.6 تن بود که روی یک شاسی چهار چرخ بدون موتور نصب بود که پشت کامیون کشیده می شود. این توپ گلوله های 57 م م با طول پوکه 348 م م را شلیک میکند. این گلوله های در بسته بندی های چهار تایی از سمت چپ سلاح و توسط گلوله گذار واردشده و توپ با سرعت اتش 105 تا 120 گلوله بر دقیقه میتواند اتش کند. این توپ گلوله های ضد زره و انفجار اتش زا حمل میکنند ولی فاقد گلوله های انفجار ترکش شونده است. گلوله های ضد زره توان نفوذ در 100 م م زره در 1000 متر را دارد و گلوله اتش زا نیز بعد از برخورد اتش و ترکش ایجاد میکند که برای دفاع هوایی استفاده می شود. توپ دارای بیشترین برد 4000 متر بر ضد اهداف هوایی است و میتواند تا ارتفاع 3 کیلومتر موثر بیفتد

لوله توپ با سرعت 20 درجه در ثانیه بالا و پایین می شود و میتواند 85درجه به طرف و 5 درجه به طرف پایین را پوشش دهد و برجک نیز قابلیت چرخش 360 درجه را با سرعت گردش 36 درجه بر ثانیه را دارد . سرعت اتش هر توپ بین 105 تا 120 و در مجموع 210 تا 240 گلوله با مهمات انفجار اتش زا و 100 تا 140 گلوله با گلول های ضد زره است و سرعت دهانه تا 1000 متر بر ثاینه است . اگرچه این توپ تا 8000 متر برد دارد ولی سامانه اتش اپتیکی این توپ تا 4000 متر را به شکل مستقیم پشتیبانی میکند .

مهمات ضد هوایی اتش زا بعد از 13 تا 16 ثانیه در صورت برخورد نکردن به هدفی در اسمان منفجر می شوند تا به کسی اسیب روی زمین وارد نشود. درون خودرو تا 300 گلوله 57 م م حمل می شود که 175 گلوله درون برجک و مابقی درون بدنه بود

سبد پشت برجک که پوکه های توپ درون انها میریزد

در این توپ گلوله گذایر دستی است و دو گلوله گذار درون برجک بسته های چهار تایی گلوله های 57 م م را به سرعت در جایگاه مخصوص قرار میدهند تا اتش به شکل خودکار انجام شود

ضعف اصلی zsu-57 با وجود کالیبر بالا و نرخ اتش بالا ، نداشتن سامانه اتش درست حسابی بود. این سامانه فاقد هر گونه رادار و یا سامانه محاسبه اتش بود و تنها از یک سایت میکانیک چشمی استفاده میکرد و میتواند در روز روشن به طرف اهداف شلیک کند . سایت هدفگیری روزانه یک سایت درجه بندی شده بود که معمولا چندان به کار نمی امد . همچنین لوله ها با هوا خنک می شدند عملا بعد از شلیک 50 گلوله به شکل پشت سر هم از هر لوله باید صبر میکرد تا لوله خنک شود و اتش در حین حرکت ممکن نبود از این رو واقعا نسبت به جسه و اندازه خود کارایی ضعیفی داشت و هرگز در ارتش شوروی مورد پسند قرار نگرفت و با امدن شیلکا که دارای سامانه اتش بود با وجود کالیبر کوچکتر به سرعت جایگزین شد . واقعیت این بود که این توپ یک دهه دیر امده بود و مشکلاتی مانند لوله های که زود گرم می شد و نداشتن رادار داشت .هرگز این توپ برای حمل رادار ارتاقء نیافت زیرا از دید اکثر کارشناسان شیلکا به دلیل سرعت اتش بالا تر بهتر بود

این توپ طی دهه 1950 و 1960 به شکل گسترده ای صادر شد . ویتنام اولین تجربه نبرد ان بود ولی بعد از ان در تمامی جنگها حضور داشت . جنگ های چون ایران و عراق ، جنگ اول ودوم خلیج فارس ، درگیر داخلی لیبی و سوریه و چند جنگ دیگر. دست کنم 2500 عراده از ان ساخت شد(250 عراده در کره شمالی) که روی هم رفته سرنگونی حدود 100 تا 150 هواپیما و بالگرد طی 32 درگیری طی 50 سال گذشته به ان نسبت داده می شود

توپ ضد هوایی ZSU-57-2

این توپ در 40 ارتش جهان به خدمت گرفته شد هنوز در نیمی از انها مورد استفاده است ولی جالب بر این است که این توپ طی سه دهه گذشته به شکل گسترده ای بر ضد اهداف زمینی به کار رفته. یوگسلاوی وسوریه در جریان نبرد های داخلی از این توپ برای حمله به اهداف زمین به شکل مستقیم استفاده کردند که بسیار هم موثر بوده زیرا قدرت تخریب بالای دارد و حتی با مهمات ضد زره نتنها تمامی نفربرها را حریف است بلکه تانک های قدیمی را نیز شکار میکند

ایران

ایران در سال 1967 و 1968 در زمان رژیم گذشته صد عراده از این توپ را از شوروی خرید و طی جنگ از ان استفاده کرد. مشخص نیست چقدر ان همکنون در خدمت هشتند. ایران با نصب برجک این توپ روی یک کامیون سیستمی با نام بهمن 57 را معرفی کرد که گفته شده مجهز به رادار است اگرچه تنها نسخه به نمایش در امده(که تو همه مراسمات رژه نیز همان یک عراده اورده می شود) نیز رادار و اپتیکی ندارد و مشخص نیست در نهایت برنامه این طرح نیز به کجا رسید(سلاحی که خود روسها حتی ارزش ارتقا برایش قائل نشدند را در جهان خودکفایی نیروی زمینی ارتش ارتقا میدهند اونم در یک یک عراده… خوب اگر بنا بر ارتقا است شیلکا ارتقاء دهید که دست کم به درد بخورد)