ایران تانک خودرو های نظامی و نفربرهای زرهی

طرح های پیشنهادی به منظور به روزرسانی و ارتقای خودروی شناسایی زرهی کژدم

طرح های پیشنهادی به منظور به روزرسانی و ارتقای :

خودروی شناسایی زرهی اف وی 101 کژدم

(FV101 Scorpion armored reconnaissance vehicle)

تالیف و تحقیق : سینا نوریخانی

تاریخچه به کارگیری در ایران :

خودروی شناسایی زرهی عقرب یا کژدم که بعضا تحت عنوان تانک سبک نیز از آن یاد میشود از جمله خرید های زرهی ایران از کشور بریتانیا پیش از انقلاب است که در سال 1354-1355 شمسی مطابق با 1975-1976 میلادی به تعداد 250 دستگاه خریداری گردید. این خودرو در نقش شناسایی رزمی و پشتیبانی آتش از سال 1970 در ارتش بریتانیا مورد پذیرش قرار گرفت و تا سال 1973 عملیاتی گردید.

در حدود 2 الی 3 سال پس از کشور سازنده (بریتانیا)، ایران نسبت به خرید این خودرو اقدام کرد. زره پوش عقرب حاصل فناوری هایی است که بریتانیا در طول دهه 60 در حوزه زرهی به ویژه خودروهای زرهی سبک با نقش های خاص توسعه داد. این خودرو در سال 1994 (در حدود 25 سال پیش) از خدمت عملیاتی در ارتش بریتانیا کنار گذاشته شد اما همچنان در برخی کشورها به کار گرفته میشود.

مشخصات کلی خودروی شناسایی زرهی کژدم
وزن (رزمی)	8074 کیلوگرم
ابعاد (طول، عرض، ارتفاع)	4.79، 2.23، 2.1 متر
سلاح اصلی	توپ خان دار L23A1 کالیبر 76.2 م.م
سلاح ثانویه	تیربار کالیبر 7.62 میلیمتری
موتور	بنزینی جگوار J60 Mk100b با توان 190 اسب بخار
بدنه	آلیاژ آلومینیویم
تعداد خدمه	سه نفر (راننده، فرمانده و توپچی)
برد عملیاتی	بسته به موتور (دیزلی یا بنزینی) مورد استفاده از 640 الی 756 کیلومتر

تالیف : سینا نوریخانی، طراح : محمدرضا تقی زاده

در مثلث قابلیت های یک خودروی زرهی که شامل سه مولفه اصلی حفاظت، تحرک و قدرت آتش است، خودروی عقرب به عنوان یک خودروی شناسایی زرهی از سطح بالاتری از تحرک نسبت به مولفه های قدرت آتش و حفاظت برخوردار است. تاکید هر چه بیشتر بر افزایش سرعت و چالاکی خودرو از جمله مواردی است که در طراحی آن لحاظ شده و از این جهت دیگر ویژگی ها به خصوص حفاظت خودرو در حاشیه قرار گرفته اند

مثلث مولفه های اصلی خودروی شناسایی زرهی کژدم

زره پوش کژدم در ارتش بریتانیا از دهه 90 میلادی فاقد قابلیت تامین الزامات و نیازهای روز میادین نبرد شناخته شد و از خدمت عملیاتی کنار رفت. این مسئله بیش از دو دهه پیش رخ داد و بیانگر آن است که جمیع ویژگی های کژدم در سطحی نبوده که پاسخگوی نیازهای عملیاتی منطبق با استاندارد های نظامی دهه 90 میلادی باشد. این مسئله به ویژه در خصوص نمونه های اولیه این زره پوش که ایضا توسط ایران نیز خریداری شده با شدت بیشتری صدق میکند.

چند سال پس از تحویل کژدم به ارتش ایران، کشور با انقلاب رو به رو میشود و نتیجتا پشتیبانی تسلیحاتی غرب از جمله بریتانیا قطع میگردد. این مسئله در خصوص خودروی کژدم از دو جنبه اهمیت بیشتری دارد :

عدم دستیابی به مهمات نسل جدید با اثر بخشی بیشتر و نتیجتا از بین رفتن اثر بخشی توپ 76 میلیمتری به ویژه در مقابله با اهداف زرهی نسل امروزی
عدم امکان دریافت پشتیبانی فنی و قطعات از طرف سازنده و مشکلات مختلف در حفظ قابلیت عملیاتی خودرو به ویژه در مورد پیشرانه بنزینی

در سال های پس از انقلاب مسئله ای که بر مشکلات زره پوش کژدم می افزاید، عدم به روزرسانی این زره پوش است.در عمده کشورهای به کارگیرنده این خودرو، پیشرانه بنزینی دردسر ساز با نمونه دیزلی مطمئن جایگزین گردید حال آنکه این مسئله در ایران سال ها مورد غفلت قرار گرفته و تعویض پیشرانه خودرو هیچگاه محقق نگردید.

نکته : مسئله تحرک از جمله نقاط قوت زره پوش کژدم است اما به دلیل استفاده از پیشرانه بنزینی در مدل های اولیه و مشکلاتی که پس از سال ها استفاده در این پیشرانه ها به وجود آمده، این مسئله به پاشنه آشیل این خودروی شناسایی تبدیل شده است پس تعویض پیشرانه اولین قدم برای ارتقای این زره پوش محسوب میشود

به روزرسانی های صورت گرفته در بخش “پیشرانه” در دیگر کشورها

به جز ایران، تقریبا در تمامی کشورهای کاربر خودروی شناسایی مذکور، در بخش پیشرانه یک تغییر مشترک صورت گرفته است که این تغییر، جایگزینی پیشرانه بنزینی 190 اسب بخاری J60 Mk100b (با ظرفیت 4.2 لیتر) ساخت شرکت جگوار با پیشرانه های دیزلی در توان مشابه است.

در تغییر پیشرانه کژدم چندین نمونه پیشرانه مورد استفاده قرار گرفته اند که عبارتند از :

پیشرانه دیزلی پرکینز (Perkins) با توان 195 اسب بخار با شش سیلندر مجهز به توربوشارژ
پیشرانه دیزلی کامینز (Cummins) با توان 190 اسب بخار و ظرفیت 5.9 لیتر (از سری BTA)
پیشرانه اشتایر موتورز (Steyr Motors) با توان 194 اسب بخار با شش سیلندر (پیشرانه مدل M16 TCA HD)

نکته : در تغییر پیشرانه خودروی کژدم، عمدتا مسئله تعویض موتور بنزینی با یک نمونه دیزلی مطمئن مد نظر قرار گرفته و افزایش خاصی در توان ایجاد نشده است. موتورهای دیزلی مورد انتخاب، از توانی مشابه با موتور بنزینی پایه ای خودرو برخوردار هستند در نتیجه تغییر خاصی در سطح تحرک و مولفه اصلی تحرک یعنی نسبت قدرت به وزن (Power/weight ratio) ایجاد نشده است. در کنار تغییر پیشرانه از بنزینی به دیزلی، مسئله افزایش “اطمینان پذیری” و بهبود “قابلیت نگهداری” نیز مد نظر قرار گرفته

نکته : در میان گزینه های مطرح برای پیشرانه از جمیع جهات پیشرانه های برند کامینز گزینه های مناسب تری هستند

به روزرسانی انجام شده در بخش سلاح و سیستم کنترل آتش در دیگر کشورها

در حال حاضر و براساس الزامات روز، یک خودروی شناسایی زرهی در بخش سلاح میبایست از ویژگی های ذیل برخوردار باشد :

توپ خودکار کالیبر متوسط با نواخت تیر بالا و قابلیت مقابله با پیاده نظام و زرهی سبک تا متوسط دشمن
برخورداری از موشک های هدایت شونده ضد زره (به منظور افزایش برد آتش و مقابله با ادوات زرهی کلاس سنگین)

براساس آنچه که عنوان شد، در حال حاضر استفاده از توپ های کالیبر متوسط از 20 الی 40 میلیمتر در خودروهای شناسایی رزمی/زرهی مد نظر قرار دارد. در بخش سلاح اصلی، خودروی کژدم از یک توپ کالیبر 76 میلیمتری در مدل L23A1 ساخت صنایع رویال اوردنانس بریتانیا بهره میبرد. نقاط ضعف این توپ به شکل خلاصه عبارتند از :

سرعت دهانه پایین (مسئله تاثیرگذار در شلیک مهمات ضد زره انرژی جنبشی)
نواخت تیر پایین (6 گلوله بر دقیقه)
وزن بالا (حدود 220 کیلوگرم)
نبود مهمات مدرن و موثر منطبق با تهدیدات و اهداف روز میادین نبرد
عدم برخورداری از مکانیسم پایدار کننده یا استابلایزر و عدم امکان شلیک دقیق در حال حرکت
محدودیت در پوشش زوایای عمودی توپ (حداکثر پوشش زاویه عمودی 35+ درجه)

توپ 76 میلیمتری L23A1

در نقطه مقابل ویژگی های توپ های کالیبر متوسط که امروزه در خودروهای شناسایی مورد استفاده قرار دارند به شرح ذیل میباشد :

وزن مناسب (با کاهش وزن کلی برجک)
برخورداری از مکانیسم تثبیت کننده لوله و امکان شلیک دقیق در حال حرکت
نواخت تیر بالا
تنوع در مهمات قابل ارائه و امکان استفاده از مهمات نسل جدید
سرعت دهانه بالا (موثر در شلیک مهمات ضد زره انرژی جنبشی)

خودروی شناسایی FV107 Scimitar (بریتانیا)

این نمونه در حقیقت مدل به روزرسانی شده و توسعه یافته از خودروی شناسایی زرهی FV101 است که دو تغییر مهم با خود دارد. نخست تعویض پیشرانه با نمونه دیزلی ساخت کامینز و دومین تغییر نصب توپ خودکار کالیبر متوسط مدل L21A1 RARDEN. توپ مذکور که در کالیبر 170×30 ارائه شده است با تمامی اجزا در حدود 110 کیلوگرم وزن دارد و از سرعت دهانه بیش از 1100 متر بر ثانیه در زمان شلیک مهمات ضد زره برخوردار است. برد موثر این توپ در حدود 2000 متر است (تقریبا مشابه برد موثر توپ 76 میلیمتری L23A1). مهمترین تغییری که با نصب این توپ ایجاد شده است، استفاده از مکانیسم تثبیت کننده یا استابلایزر و اضافه شدن قابلیت شلیک دقیق در حال حرکت میباشد.

توپ 30 میلیمتری L21A1

خودروی شناسایی زرهی FV107 Scimitar مجهز به توپ 30 میلیمتری

یکی از مواردی که در زره پوش FV107 در مقایسه با FV101 به اجرا درآمده، ارتقای سیستم کنترل آتش و نصب سامانه نظارت و هدفگیری چند کاناله با برخورداری از کانال دید در شب با برد مناسب است که بر توان شناسایی اهداف و رزم شبانه خودرو افزوده است.

تجهیز به توپ 90 میلیمتری با مدل Scorpion 90 (بریتانیا)

این مدل نمونه ای از مدل پایه ای FV101 است که به توپ 90 میلیمتری Cockerill Mk3 M-A1 ساخت بلژیک مجهز شده است. در این مدل با نصب یک توپ در کالیبر بالا، نقش شناسایی رزمی تا حد زیادی به نقش پشتیبانی آتش (Fire Support) تغییر یافته است.

خودروی پشتیبان آتش Scorpion 90

به روزرسانی های دفتر طراحی و توسعه ملک عبدالله دوم (KADDB) کشور اردن

دفتر طراحی و توسعه ملک عبد الله دوم یکی از دفاتر طراحی و صنایع نظامی کشور اردن است که از طریق جذب همکاری خارجی و توسعه و طراحی داخلی محصولات قابل توجهی را ارائه کرده است. بخش قابل توجهی از فعالیت های این شرکت اردنی که از همکاری مشاوران غربی و شرقی برخوردار است، به روزرسانی و ارتقای ادوات و تجهیزات میباشد. از جمله طرح هایی که این شرکت ارائه کرده، به روزرسانی خودروهای شناسایی زرهی Scorpion/Scimitar است.

بخش عمده ای از به روزرسانی صورت گرفته توسط صنایع اردنی بر ارتقای قدرت آتش و بهبود سیستم کنترل آتش خودرو متمرکز شده به نحوی که پس از به روزرسانی، قدرت آتش خودروی ارتقا یافته با نمونه پایه ای قابل مقایسه نیست و به سطح استاندارد های روز رسیده است.

نمونه اولیه از به روزرسانی انجام شده توسط اردن که شامل موارد ذیل میباشد :

تعویض توپ 76 میلیمتری با توپ خودکار 30 میلیمتری ZTM-1 ساخت اوکراین مجهز به سیستم تثبیت کننده یا استابلایز با اضافه کردن قابلیت هدفگیری در حال حرکت
نصب پرتابگر های دوگانه موشک کورنت در طرفین برجک (مجموعا چهار موشک)

نکته : توپ 30 میلیمتری ZTM-1 نمونه اوکراینی توپ 30 میلیمتری روسی 2A72 محسوب میشود. توپ 2A72 با توپ 2A42 مورد استفاده در خودروهای رزمی BMP-2 هم کالیبر است اما نسبت به آن از وزن و پیچیدگی کمتری برخوردار میباشد.

ZTM-1

مشخصات کلی توپ 30 میلیمتری ZTM-1 به شرح ذیل میباشد :

کالیبر30×165 میلیمتر
بیشینه سرعت دهانه 960 متر بر ثانیه
وزن 86 کیلوگرم
بیشینه برد درگیری با اهداف زرهی سبک 2000 متر و پیاده نظام 4000 متر
تعداد خان 16 عدد
نواخت تیر حداقل 330 گلوله بر دقیقه
قابلیت تغذیه دوگانه (dual-feed) مهمات و افزوده شدن قابلیت استفاده همزمان دو نوع مختلف از مهمات

نمونه دوم ارائه شده از سوی دفتر طراحی ملک عبدالله دوم شامل به روزرسانی های بیشتر و اضافه شدن برخی تجهیزات و بهبود در طراحی برخی قسمت ها است که این موارد بر روی ارتقای اول اعمال شده اند (نمونه دوم در حقیقت تکمیل طرح اولیه است). در این نمونه پرتابگر های کورنت درون یک جعبه محافظت شده در طرفین برجک قرار داده شده اند، یک جایگاه تسلیحاتی کنترل از راه دور مجهز به تیربار بر روی برجک تعبیه شده و سیستم های نظارتی جدیدی بر روی برجک نصب شده اند. به شکل خلاصه ارتقای مذکور شامل موارد ذیل است :

تعبیه سطوح حفاظتی برای پرتابگرهای موشک کورنت
نصب جایگاه تسلیحاتی کنترل از راه دور (RCWS) بر روی برجک
نصب و بهبود سیستم های نظارتی

نمونه سوم شامل گسترده ترین تغییر نسبت به دو نمونه پیشین است. در این مدل، برجک اصلی حذف شده و یک برجک/ماژول رزمی تک سرنشین ساخت اوکراین با نام KASTET جایگزین گردیده. این ماژول رزمی متشکل از اجزای ذیل میباشد :

یک قبضه توپ 30 میلیمتری ZTM-1
یک قبضه تیربار 7.62 میلیمتری KT 7.62
پرتابگر دوگانه سیستم موشکی هدایت شونده BAR’ER
نارنجک انداز خودکار 30 میلیمتری مدل KBA 117
مجموعه نظارت و هدفگیری چند کاناله (دید در روز، دید در شب، مسافت یاب لیزری و کانال لیزری هدایت موشک و سیستم هدفگیری ضد هوایی)

برجک یا ماژول رزمی KASTET ساخت کشور اوکراین

سامانه موشکی BAR’ER مورد استفاده در این برجک دارای ویژگی های ذیل میباشد :

کمینه و بیشینه برد 100 الی 5000 متر
سر جنگی دو مرحله ای با حداقل قدرت نفوذ 800 میلیمتر پس از عبور از زره واکنشگر
امکان ارائه موشک هایی مجهز به سرجنگی از نوع شکافنده شکل یافته انفجاری یا EFP
سیستم هدایتی نیمه خودکار سوار بر پرتو لیزر
وزن موشک و تیوب پرتاب 29.5 کیلوگرم

مقایسه سلاح های نصب شده در جریان به روزرسانی ها با توپ 76.2 میلیمتری کژدم

نام سلاح	L23A1	L21A1	Cockerill Mk3	ZTM-1
کالیبر سلاح	76.2 میلیمتر	30 میلیمتری بریتانیایی	90 میلیمتر	30 میلیمتری اوکراینی
تثبیت کننده	ندارد	دارد	ندارد	دارد
عملکرد	دستی	خودکار	دستی	دارد
سرعت دهانه	543 متر بر ثانیه	بیش از 1100 متر بر ثانیه	1200 متر بر ثانیه	960 متر بر ثانیه
نواخت تیر	6 گلوله بر دقیقه	90 گلوله بر دقیقه	–	حداقل 330 گلوله
برد آتش	2200 متر	1500 الی 2000 متر	حداکثر 6000 متر	حداکثر 4000 متر
وزن توپ	220 کیلوگرم	110 کیلوگرم	456 کیلوگرم	86 کیلوگرم
نوع هدف	زمینی	زمینی و هوایی	زمینی	زمینی و هوایی

مقایسه توپ 30 میلیمتری روسی 2A42 با توپ 30 میلیمتری اوکراینی ZTM-1

نام سلاح	توپ 2A42 ساخت روسیه	توپ ZTM-1 ساخت اوکراین
کالیبر سلاح	165×30 میلیمتر	165×30 میلیمتر
تثبیت کننده	دارد	دارد
سرعت دهانه	960 متر بر ثانیه	960 متر بر ثانیه
نواخت تیر	کمینه و بیشینه 200 الی 800 گلوله بر دقیقه	حداقل 330 گلوله تا حداکثر 400 گلوله بر دقیقه
برد آتش موثر	حداکثر 4000 متر (در برابر پیاده نظام)	حداکثر 4000 متر (در برابر پیاده نظام)
وزن توپ	115 کیلوگرم	حداکثر 86 کیلوگرم
نوع هدف	هوایی و زمینی	هوایی و زمینی

نکته : توپ ZTM-1 در حقیقت نمونه اوکراینی از توپ روسی 2A72 است

طرح های پیشنهادی جهت به روزرسانی خودروهای شناسایی زرهی کژدم نزاجا

طرح نخست :

طرح نخست با محوریت مسئله ساخت یک برجک جدید شامل دو بخش کلیدی است :

جایگزینی پیشرانه بنزینی با نمونه دیزلی (عمدتا از برند پرکینز)
حذف برجک اصلی، ساخت و نصب یک برجک جدید مجهز به توپ 30 میلیمتری روسی 2A42، تربار هم محور 7.62 میلیمتری هم محور و دو تیر موشک دهلاویه

نکته : استفاده از دو تیر موشک به منظور مقابله با ادوات زرهی مجهز به سامانه حفاظت فعال است که با شلیک پی در پی دو موشک با فاصله زمانی اندک صورت میگیرد

در طرح نخست، برجک دارای ویژگی های ذیل میباشد :

برخورداری از یک ساختار فولادی با افزایش سطح حفاظت نسبت به برجک آلومینیومی اصلی با استفاده از صفحات فولاد ضد سایش با سختی بالای هارداکس (Hardox) و یا فولاد زرهی آرماکس (Armox) با امکان تعبیه لایه های داخلی کامپوزیتی جهت ارتقای سطح حفاظت و کاهش وزن برجک
ساخت یک بلوک نظارتی مجتمع بر روی برجک متشکل از 8 پریسکوپ برای فرمانده، بلوک نظارتی شامل حلقه سلاح نیز میباشد و یک تیربار فرماندهی بر روی آن قابل نصب خواهد بود
استفاده از توپ 30 میلیمتری خودکار 2A42 (سلاح اصلی خودروهای رزمی BMP-2) همراه با تمامی اجزای مرتبط با توپ از جمله سیستم تثبیت کننده یا استابلایزر به منظور دستیابی به قابلیت شلیک دقیق در حال حرکت (در سناریو های اجرای آتش به صورت متحرک-متحرک، متحرک-ثابت و ثابت-متحرک برای هدف و خودروی کژدم)
نصب تیربار هم محور 7.62 میلیمتری مدلPKT یا PKTM
تعبیه یک سیستم نظارت و هدفگیری جدید برای توپچی از نوع چند کاناله (دید در روز، دید در شب حرارتی، مسابفت یاب لیزری و کانال لیزری هدایت موشک)
نصب دو پرتابگر موشک هدایت شونده ضد زره کورنت یا نمونه داخلی آن موسوم به دهلاویه (به منظور کسب قابلیت مقابله با ادوات زرهی سنگین از جمله تانک های اصلی میدان نبرد و افزایش برد درگیری با استفاده از موشک هدایت شونده)
تعبیه سیستم نظارتی دکل سوار برای فرمانده (با دکل جمع شونده) و ارائه یک سیستم کنترل آتش دو کاناله با دو مجموعه نظارتی مستقل برای فرمانده و توپچی (به منظور بالا بردن سطح نظارتی خدمه و افزایش نرخ کشف و درگیری با اهداف)

مقایسه توپ 30 میلیمتری 2A42 با توپ 76.2 میلیمتری L23A1

نام سلاح	توپ 2A42 ساخت روسیه	توپ L23A1 ساخت بریتانیا
کالیبر سلاح	165×30 میلیمتر	76.2 میلیمتر
تثبیت کننده	دارد	ندارد
سرعت دهانه	960 متر بر ثانیه	543 متر بر ثانیه
نواخت تیر	کمینه تا بیشینه 200 الی 800 گلوله بر دقیقه	6 گلوله بر دقیقه
برد آتش موثر	حداکثر 4000 متر (در برابر پیاده نظام)	2200 متر
وزن توپ	115 کیلوگرم	220 کیلوگرم
نوع هدف	زمینی و هوایی	زمینی

نکته : در اینجا منظور از هدف هوایی، یک بالگرد در حال پرواز در ارتفاع پست با سرعت پایین میباشد

نکته : مزیت مهم در طرح نخست، استفاده از سلاح های شرقی و استاندارد سازی سلاح های کژدم با خودروی رزمی بی ام پی 2 است. با نصب توپ 2A42 بر روی کژدم، این خودرو از قدرت آتشی مشابه خودروی رزمی بی ام پی 2 برخوردار میشود و در کنار آن، تنوع سلاح در این بخش در نیروی زمینی کاهش یافته و هزینه های نگهداری و ایضا تامین مهمات کمتر میشود.

توپ 30 میلیمتری خودکار 2A42

شماری از مزایای استفاده از توپ 30 میلیمتری 2A42 به جای توپ 76 میلیمتری اصلی کژدم عبارتند از :

افزایش نواخت تیر
کاهش وزن توپ و به دنبال آن کاهش وزن برجک
یکسان سازی مجموعه سلاح با خودروی رزمی بی ام پی 2، بهبود شرایط و کاهش هزینه نگهداری و پشتیبانی
برخورداری از مکانیسم تثبیت کننده و امکان شلیک موثر در حال حرکت
امکان به کارگیری بر علیه اهداف هوایی (در نقش ثانویه توپ) و مقابله با بالگرد های دشمن
افزایش برد آتش به صورت ویژه در برابر پیاده نظام و اهداف نرم تا میزان 4000 متر
افزایش سطح و قابلیت ذخیره سازی مهمات در خودرو

مقایسه برجک جدید پیشنهادی با برجک فعلی خودروی شناسایی رزمی کژدم

ویژگی های مورد نظر	برجک جدید	برجک اصلی
طراحی مدرن و منطبق با نیاز ها و الزامات روز و آینده
سیستم نظارت و هدفگیری و سامانه کنترل آتش به روز و مدرن (از جمله سامانه دید در شب حرارتی با حسگر حرارتی نسل دوم و سوم و سیستم کنترل آتش دو کاناله با دو مجموعه نظارتی مستقل برای فرمانده و توپچی)
امکان ارتقای سطح حفاظت با نصب انواع صفحات حفاظتی ماژولار (قابل نصب و جداسازی) با پوشش حفاظتی مطلوب بر روی برجک
کاهش ابعاد و محدود کردن زوایای اصابت به برجک (با کوچک کردن ابعاد بخش سرنشین دار) و نتیجتا بهبود سطح حفاظت غیر عامل برجک
قابلیت نصب پرتابگر دوگانه موشک ضد زره به همراه ترکیب مجموعه هدفگیری موشک در سامانه نظارت و هدفگیری توپچی (ارائه یک سامانه نظارت و هدفگیری چند کاناله برای توپچی مجهز به کانال هدایت و کنترل موشک های ضد زره هدایت لیزری)
کاهش تعداد خدمه درون برجک به 1 نفر و انتقال یکی از خدمه (توپچی) به محدوده سبد برجک و نقطه تحت پوشش شاسی
برخورداری از مجموعه تسلیحاتی منطبق با نیاز های روز
تطبیق کالیبر و مهمات مورد استفاده در تسلیحات با نمونه های فراگیر در نیروی زمینی (در اینجا نمونه فراگیر، خودروی رزمی بی ام پی 2 مجهز به توپ 30 میلیمتری است)

نکته : برجک اصلی زره پوش شناسایی کژدم دارای ساختاری از جنس آلومینیوم است. این برجک در زمان ارائه (دهه 70 میلادی) در برابر اصابت مهمات کالیبر 7.62 میلیمتری مقاوم بود اما امروزه، مهمات 7.62 ضد زره (ثاقب) با کارایی بالا ارائه شده است و برجک مذکور در مقابل این مهمات نیز آسیب پذیر است.

با اینحال در برجک جدید، ساختار برجک با استفاده از صفحات فولادی هارداکس یا آرماکس ساخته خواهد شد و در نتیجه امکان تامین حفاظت در برابر مهمات 7.62 ضد زره، مهمات 12.7 و 14.5 میلیمتری نیز وجود خواهد داشت که به معنی بهبود قابل توجه سطح حفاظت برجک کژدم است.

طرح نخست از نمای عقبی. در این نما، سیستم نظارتی دکل سوار تعبیه شده برای فرمانده به خوبی قابل رویت است. طراحی برجک به نحوی صورت گرفته تا در ضمن کاهش ابعاد و وزن، چینش تجهیزات و سیستم ها بر روی برجک به صورتی مطلوبی انجام شود.

سیستم نظارتی جلونگر و عقب نگر از جمله موارد تعبیه شده برای بهبود قابلیت نظارتی راننده در این طرح است

طرح دوم :

طرح دوم دارای یک تفاوت اساسی با طرح نخست است و آن استفاده از توپ 23 میلیمتری به جای توپ 30 میلیمتری است. در این طرح از یک توپ 23 میلیمتری تک لول با نقش ترکیبی ضد هوایی/اهداف زمینی استفاده میشود.

چالش کار : توپ 23 میلیمتری مورد استفاده فاقد مکانیسم تثبیت کننده است و جهت نصب بر روی برجک و استفاده به صورت کاربردی میبایست یک سیستم استابلایزر یا تثبیت کننده و ایضا یک سیستم ذخیره سازی و تغذیه مهمات به صورت اختصاصی برای آن طراحی و بر روی برجک نصب گردد

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح این توپ و 3 نوع مهمات آن را تولید میکند که شامل مهماتی از نوع شدیدالانفجار آتش زا یا HEI ، شدیدالانفجار آتش زا رسام HEIT و زره شکاف آتش زای رسام APIT است. نرخ آتش توپ 23 میلیمتری تک لول در حدود 200 گلوله بر دقیقه و برد آن در حالت شلیک افقی در حدود 2000 تا حداکثر 2500 متر است.

مقایسه توپ 23 میلیمتری تک لول با توپ 76.2 میلیمتری کژدم

نام سلاح	توپ L23A1 ساخت بریتانیا	توپ 23 میلیمتری تک لول ساخت ایران
کالیبر سلاح	76.2 میلیمتر	152×23 میلیمتر
تثبیت کننده	ندارد	ندارد
سرعت دهانه	543 متر بر ثانیه	970 متر بر ثانیه
نواخت تیر	6 گلوله بر دقیقه	حداکثر 200 گلوله بر دقیقه
برد آتش موثر	2200 متر	2000 الی 2500 متر
نوع هدف	زمینی	زمینی و هوایی

مقایسه توپ 23 میلیمتری تک لول با توپ 30 میلیمتری 2A42 در طرح نخست

نام سلاح	توپ 2A42 ساخت روسیه	توپ 23 میلیمتری تک لول (ساخت ایران)
کالیبر سلاح	165×30 میلیمتر	152×23 میلیمتر
تثبیت کننده	دارد	ندارد
سرعت دهانه	960 متر بر ثانیه	970 متر بر ثانیه
نواخت تیر	کمینه تا بیشینه 200 الی 800 گلوله بر دقیقه	حداکثر 200 گلوله بر دقیقه
برد آتش موثر	حداکثر 4000 متر (در برابر پیاده نظام)	2000 الی 2500 متر
نوع هدف	زمینی و هوایی	زمینی و هوایی

توپ 23 میلیمتری تک لول که نمونه ای از توپ روسی Zu-23 است در اصل یک سلاح ضد هوایی است که امروزه در نقش مقابله با اهداف زمینی نیز کاربرد گسترده ای پیدا کرده است. این توپ در مواردی همچون عمر لوله و اثر بخشی مهمات پایین تر از توپ 30 میلیمتری 2A42 قرار میگیرد.

نصب سیستم نظارتی جلونگر و عقب نگر برای راننده از جمله مواردی است که در به روزرسانی دوم نیز همچون نمونه نخست مد نظر قرار گرفته است. به کمک این سیستم راننده میتواند از دید کاملی نسبت به جلو و عقب خودرو برخوردار باشد به ویژه در مواقعی که پریسکوپ های دریچه راننده به هر دلیل قابل استفاده نباشند (آسیب یا موارد دیگر)

طرح سوم :

ساخت برجک جدید و نصب یک قبضه گتلینگ 3 لول M197 که در بالگرد کبرا مورد استفاده قرار گرفته است. این سلاح که در کالیبر 20 میلیمتر ارائه شده از مزیت نواخت تیر بالا و استفاده از مهماتی مشابه بالگرد های هجومی کبرا برخوردار است.
چالش کار : این توپ جهت به کارگیری موثر بر روی برجک، میبایست به یک سیستم تثبیت کننده مناسب و یک سیستم ذخیره سازی و تغذیه مهمات مجهز شود (با ظرفیت 180 الی 220 گلوله)

نکته : هر چند مزیت این توپ نواخت تیر بالای آن است (حدود 1500 گلوله بر دقیقه) اما مسئله مهم در اینجا محدودیت فضا برای ذخیره سازی مهمات در زرهپوش کژدم و مسئله مدیریت در شلیک مهمات است. یک توپ گتلینگ با سرعت قابل توجهی مهمات را مصرف میکند و در صورت عدم مدیریت در شلیک، امکان بروز مشکل کمبود مهمات در جریان نبرد وجود دارد.

طرحی از نصب گتلینگ 20 میلیمتری M197 بر روی برجک جدید. در جریان سناریوی درگیری طولانی مدت با استفاده از این توپ، به سرعت ممکن است زره پوش خودی از نظر مهمات با مشکل رو به رو شود و از طرفی فضای ذخیره سازی مهمات در زره پوش شناسایی کژدم محدودیت دارد

نمایی از سیستم نظارت و هدفگیری الکترواپتیکال چندکاناله تعبیه شده برای توپچی، این سیستم دارای یک موتور محرک برای تغییر زاویه در جهت عمودی است و گردش آن در محور افقی همراه با چرخش برجک صورت میگیرد

مقایسه گتلینگ 20 میلیمتری سه لول با توپ 76.2 میلیمتری کژدم

نام سلاح	توپ L23A1 ساخت بریتانیا	گتلینگ M197 ساخت آمریکا
کالیبر سلاح	76.2 میلیمتر	102×20 میلیمتر
تثبیت کننده	ندارد	جهت استفاده بر روی پلتفرم زمینی ندارد
سرعت دهانه	543 متر بر ثانیه	1030 الی 1050 متر بر ثانیه
نواخت تیر	6 گلوله بر دقیقه	1500 گلوله بر دقیقه
برد آتش موثر	2200 متر	بسته به نوع مهمات و هدف متغیر است
نوع هدف	زمینی	عمدتا اهداف زمینی
وزن	220 کیلوگرم	60 کیلوگرم

مقایسه گتلینگ 20 میلیمتری سه لول با توپ 30 میلیمتری 2A42 در طرح نخست

نام سلاح	توپ 2A42 ساخت روسیه	گتلینگ M197 ساخت آمریکا
کالیبر سلاح	165×30 میلیمتر	102×20 میلیمتر
تثبیت کننده	دارد	جهت استفاده بر روی پلتفرم زمینی ندارد
سرعت دهانه	960 متر بر ثانیه	1030 الی 1050 متر بر ثانیه
نواخت تیر	کمینه تا بیشینه 200 الی 800 گلوله بر دقیقه	1500 گلوله بر دقیقه
برد آتش موثر	حداکثر 4000 متر (در برابر پیاده نظام)	بسته به نوع مهمات و هدف متغیر است
نوع هدف	زمینی و هوایی	عمدتا اهداف زمینی
وزن	115 کیلوگرم	60 کیلوگرم

مقایسه گتلینگ 20 میلیمتری سه لول با توپ 23 میلیمتر تک لول در طرح دوم

نام سلاح	گتلینگ M197 ساخت آمریکا	توپ 23 میلیمتری تک لول (ساخت ایران)
کالیبر سلاح	102×20 میلیمتر	152×23 میلیمتر
تثبیت کننده	جهت استفاده بر روی پلتفرم زمینی ندارد	ندارد
سرعت دهانه	1030 الی 1050 متر بر ثانیه	970 متر بر ثانیه
نواخت تیر	1500 گلوله بر دقیقه	حداکثر 200 گلوله بر دقیقه
برد آتش موثر	بسته به نوع مهمات و هدف متغیر است	2000 الی 2500 متر
نوع هدف	عمدتا اهداف زمینی	زمینی و هوایی

نکته : وزن توپ گتلینگ 3 لول M197 در حدود 60 کیلوگرم است اما در صورت نصب بر روی برجک زمینی، نیازمند اضافه شدن برخی اجزا از جمله بلوک نگه دارنده توپ و …….. است که وزن کل توپ را به حدود 100 الی 120 کیلوگرم میرساند.

نکته : مسئله تنوع مهمات در گتلینگ M197, از اهمیت برخوردار است. در حال حاضر مهمات شدیدالانفجار ترکش زا (HEI) برای این توپ جهت استفاده دز بالگرد های کبرا هوانیروز توسط وزارت دفاع و پشتییبانی نیروخای مسلح ارائه میشود. جهت استفاده در یک پلتفرم زمینی همچون کژدم، میبایست مهمات متنوع تر در کاربری های تخصصی از جمله مهمات ضد زره تامین گردد

طرح چهارم :

در این طرح برجک خودروی رزمی بی ام پی 1 بر روی شاسی خودروی شناسایی کژدم قرار میگیرد البته با شرایط ذیل :

تعویض توپ/پرتابگر 73 میلیمتری خودروی رزمی BMP-1 با توپ 30 میلیمتری 2A42
نصب پرتابگر موشک هدایت شونده ضد زره کورنت بر روی برجک (به صورت پرتابگر واحد)
تغییر در قسمتی از برجک و نصب مجموعه نظارت و هدفگیری جدید

نکته : اجرای این طرح منوط به تطبیق برجک بی ام پی 1 با حلقه برجک موجود بر روی شاسی کژدم است

چالش کار : دراجرای این طرح، کلیه تجهیزات مرتبط با توپ 2A42 از جمله سیستم تثبیت کننده و مجموعه تغذیه کننده مهمات میبایست بر روی برجک بی ام پی 1 تطبیق یابد که این مسئله از جمله موارد چالش برانگیز است چرا که برجک بی ام پی 1 از فضای کمتری نسبت به برجک بی ام پی 2 برخوردار است و فضای در دسترس کمتری فراهم میکند.

در این طرح صرفا یک سیستم نظارتی برای توپچی تعبیه شده اما در صورت لزوم امکان تعبیه یک سیستم نظارت و هدفگیری دکل سوار برای فرمانده نیز وجود دارد. مسئله مهم در اینجا، اعمال تغییر بر روی ساختار برجک جهت نصب سیستم نظارت و هدفگیری توپچی است (به شکل خلاصه نیازمند جراحی مختصر برجک هستیم)

یکی از ویژگی های این طرح که قابل تعمیم به طرح های پیشین میباشد افزایش فضای ذخیره سازی با افزودن جعبه های تطبیق یافته با کناره شاسی است. از این فضای ذخیره سازی میتوان برای نگهداری تجهیزات مختلفی استفاده کرد

فضای ذخیره سازی بیشتر در هر دو سمت شاسی مد نظر است و به صورت جعبه های قابل تطبیق با ساختار بدنه که امکان نصب و جداسازی دارند اجرا میشود

خودروی رزمی پیاده نظام BMP-1-30 که نمونه ای از BMP-1 مجهز به توپ 30 میلیمتری 2A42 است (توپ مورد استفاده بر روی خودروی رزمی BMP-2). مزیت مهم این ارتقا، استفاده از برجک اصلی BMP-1 است بدون اینکه نیاز به تغییرات عمده بر روی برجک وجود داشته باشد یا برجک جدیدی ساخته شود.

مزیت های استفاده از برجک بی ام پی 1 :

حذف هزینه ساخت یک برجک جدید در کنار تامین برخی از ویژگی های مورد نظر در آن
بهره گیری از برجک های بلا استفاده خودروهای رزمی بی ام پی 1
استفاده از توپ 30 میلیمتری 2A42 و همسان سازی مهمات و مجموعه سلاح خودروی کژدم با خودروی رزمی BMP-2

طرح پنجم :

در این طرح بدون حذف برجک، صرفا تسلیحاتی همچون توپ 23 میلیمتری، توپ 30 میلیمتری خودکار و یا گتلینگ 20 میلیمتری بر روی برجک اصلی کژدم نصب میشوند و سیستم کنترل آتش به صورت کلی به روزرسانی میشود. البته در زمینه ارتقای برجک اصلی با تجهیزات جدید محدودیت هایی وجود دارد و در صورت لزوم میبایست تغییراتی در ساختار برجک اصلی نیز اعمال شود (به عنوان نمونه جهت نصب سیستم نظارت و هدفگیری جدید)

چالش کار : برجک اصلی کژدم، به جهت طراحی منسوخ از امکان نصب مناسب برخی تجهیزات و سیستم ها برخوردار نیست. به عنوان مثال جا نمایی پرتابگر های دوگانه موشک ضد زره بر روی این برجک با مسائل و مشکلاتی همراه است (از جمله افزایش عرض برجک در صورت نصب جانبی پرتابگرها و …………)

مزیت طرح : استفاده از برجک اصلی خودرو و حذف هزینه ساخت یک برجک جدید

مشکل حفاظتی طرح : وجود برجکی با ساختار آلومینیومی آسیب پذیر نسبت به مهمات 7.62 حال حاضر در دنیا و طراحی منسوخ برجک که امکان نصب صفحات زرهی تقویت کننده با سطح پوشش مناسب بر روی برجک را از بین میبرد

مقایسه طرح های پنجگانه از منظر ویژگی های کلی	طرح های شماره 1/2/3	طرح شماره 4	طرح شماره 5
نوع سلاح مورد استفاده	توپ 20 یا 23 یا 30 میلیمتری	توپ 30 میلیمتری	توپ 20 یا 23 یا 30 میلیمتری
نیاز به تغییر برجک	دارد (با ساخت برجک جدید)	دارد (با استفاده از برجک BMP-1)	ندارد (استفاده از برجک اصلی)
نوع برجک	تک سرنشین	تک سرنشین	دو سرنشین
سطح حفاظت قابل تامین برای برجک	متوسط	متوسط	پایین
سهولت در جانمایی و نصب اجزا و سیستم ها بر روی برجک	بالا	پایین	پایین
سطح تطبیق برجک با الزامات حال و آینده	بالا	پایین	پایین
تطبیق پذیری برجک با اجزا و سیستم های جدید جهت به روزرسانی های آتی	بالا	متوسط	پایین
امکان افزایش سطح حفاظت با استفاده از صفحات زرهی قابل نصب و جداسازی در کنار پوشش مناسب صفحات افزوده شده بر روی برجک	دارد	دارد	به شکل مطلوبی ندارد
حذف پیشرانه بنزینی و نصب پیشرانه دیزلی	دارد	دارد	دارد
افزایش فضای ذخیره سازی بر روی شاسی و تعبیه جعبه های تطبیق یافته با طرح بدنه در دو سمت شاسی	دارد	دارد	دارد
هزینه اجرای کار	بالا	متوسط	متوسط

گزینه های پیشنهادی جنبی

ارتقای سطح حفاظت شاسی :
شاسی خودروی شناسایی زرهی کزدم همچون برجک از صفحات آلومینیومی ساخته شده است و تنها بخشی از صفحه پوشش دهنده محفظه موتور از جنس فولاد است. در زمانی که این خودرو ارائه گردید (دهه هفتاد میلادی)، شاسی این خودرو حفاظت همه جانبه در برابر مهمات 7.62 میلیمتری را تامین میکرد و شیب جلویی شاسی در برابر اصابت مهمات 14.5 و 12.7 میلیمتری از فاصله 150 الی 200 متری مقاوم بود.

با توجه به تحولات صورت گرفته در حوزه مهمات در چند دهه اخیر، در حال حاضر زره پوش کژدم در برابر مهمات 7.62 میلیمتری ضد زره نسل جدید که امروزه در دنیا ارائه شده نیز مقاومتی ندارد از این رو مسئله ارتقای سطح حفاظت شاسی از جمله مواردی است که در ارتقای خودرو میبایست مد نظر قرار گیرد.ارتقای حفاظت شاسی که البته موجبات افزایش وزن و کاهش سطح تحرک متناسب با آن خواهد شد به دو روش قابل انجام است :

روش نخست استفاده از صفحات فولادی از نوع هارداکس یا آرماکس با ضخامت مشخص
روش دوم بهره گیری از بلوک ها و صفحات زره کامپوزیتی یا ترکیبی

از طریق نصب صفحات کامپوزیتی با ضخامت و مقاومت مناسب، میتوان شاسی زره پوش کژدم را در برابر اصابت مهمات 7.62 ضد زره و 12.7 میلیمتر ایمن کرد. ارتقای سطح حفاظت زره پوش کژدم به بیش از مقادیر گفته شده نیز امکان پذیر است اما این مسئله با افزایش بیش از حد وزن همراه خواهد بود که تحرک خودرو ررا به عنوان اصلی ترین ویژگی آن از بین میبرد.

نکته : جهت ارتقای حفاظت بخش های جانبی شاسی امکان ساخت جعبه های ذخیره سازی با استفاده از ورق ها و صفحات فولاد زرهی وجود دارد تا بدین صورت این جعبه ها هم کاربرد ذخیره سازی داشته باشند و هم به عنوان یک لایه حفاظتی استفاده شوند.

نصب سیستم اطفاء خودکار حریق نسل جدید :

این سیستم میتواند ترکیبی از دو سیستم اطفاء حریق گازی و پودری (آیروسل) باشد. در محفظه خدمه از سیستم گازی و در محفظه موتور از سیستم آیروسل استفاده میشود. سیستم آیروسل مزیت های مختلفی دارد اما در اینجا یکی از مزیت های مهم آن، عدم نیاز به تعمیر و نگهداری سیستم در یک بازه حدودا 10 ساله است. این سیستم (آیروسل) تا به امروز تنها سيستم موجود در دنيا مي باشد كه مي تواند در 5 كلاس حريق A ، B، C، E و F مورد استفاده قرار گیرد.

نصب سامانه های حفاظتی غیر فعال :

دو نمونه از این سامانه ها بر روی خودروی شناسایی زرهی کژدم به صورت کاربردی و موثر قابل نصب است :

سامانه هشدار دهنده قفل لیزری
سامانه اخلالگر فروسرخ

سامانه هشدار دهنده قفل لیزری :

در خودروی شناسایی زرهی کژدم از ابتدا پرتابگر نارنجک های دودزا تعبیه شد اما مسئله مهم فعال سازی دستی این پرتابگرها و یا استفاده از یک سیستم هشدار دهنده قفل لیزری است. با نصب سیستم هشدار دهنده قفل لیزری، امکان کشف، جهت یابی پرتو لیزر تابیده شده و اخطار به خدمه وجود خواهد داشت ضمن اینکه، پرتاب نارنجک های دودزا در جهت تهدید و به درستی صورت خواهد گرفت. در حال حاضر چنین سامانه ای در کشور به ساخت رسیده و توسط صنایع وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح قابل ارائه میباشد

اخلالگر فروسرخ (IR Jammer)

اخلالگر فروسرخ جهت مقابله با موشک های ضد زره به دو روش عمل میکند روش نخست کور کردن و اشباع سیستم تصویربردار حرارتی و روش دوم ایجاد یک منبع حرارتی کاذب برای اخلال در سیستم ردیاب خودکار مجموعه هدایتی موشک. در این نمونه مورد نظر در حقیقت یک منبع ایجاد پرتو فروسرخ وجود دارد که نمونه ای از پرتو فروسرخ انتشار یافته از موشک های ضد زرهی همچون تاو را شبیه سازی کرده و سامانه ردیابی خودکار این نوع از موشک ها را به خطا می اندازد. این سامانه به صورت ویژه جهت انحراف موشک های ضد زره تاو و نمونه هایی که از سیستم هدایتی مشابه بهره میبرند، کاربردی است.