پدافند هوایی

سامانه موشکی ضد بالستیک تاد (THAAD)

سامانه موشکی ضد بالستیک تاد (THAAD)

تاد (Terminal High Altitude Area Defense) همانطور که از نامش پیداست، سامانه ی دفاع موشکی ساخت ایالات متحده ی آمریکا است که برای دفاع از نیرو های مستقر در مناطق جنگی، مراکز مهم جمعیتی و تاسیسات زیرساختی حساس در برابر موشک های بالستیک کوتاه برد، میان برد و بلند برد در داخل و خارج از جو طراحی شده.

پیش زمینه و تاریخچه :

بعد از جنگ اول خلیج فارس و تجربیات کسب شده از این  نبرد در زمینه ی دفاع موشکی،  نیاز فوری به یک سامانه ی تخصصی و موثر دفاعی با توانایی درگیری با موشک های بالستیک تاکتیکی احساس شد. در همین راستا کنگره ی ایالات متحده، قانون ملی دفاع موشکی 1991 و قانون بودجه ی دفاعی 1991 را به تصویب رساند. بر اساس این قوانین آمریکا می بایست تا اواسط دهه ی 90 به یک سامانه ی دفاعی اثباتگر ولی قابل استفاده در شرایط اضطراری و عملیات های احتمالی دست می یافت و سپس توسعه ی این سامانه به شکل کامل از سال 2000 آغاز می شد.

ارتش آمریکا در سال 1992 کمپانی لاکهید مارتین را با قراردادی به ارزش 689 میلیون دلار به عنوان پیمان کار اصلی این پروژه که در ابتدا Theater High Altitude Area Defense نام داشت، انتخاب کرد. فاز اول پروژه در سال 1995 و با اولین آزمایش پروازی این سامانه آغاز شد و تا سال 1999 ادامه داشت. نتایج بدست آمده از این آزمایشات بسیار ارزشمند بود و با استفاده از آن ها موشک تاد مجددا طراحی شد. فاز دوم پروژه طبق برنامه در سال 2000 آغاز شد و در نهایت در سال 2008 آمریکا اولین واحد آتش بار تاد را رسما وارد خدمت کرد. از آغاز فاز دوم پروژه تا سال 2013 این سامانه 12 آزمایش موفقیت آمیز بدون هیچ شکستی را پشت سر گذاشت که از این تعداد 10 آزمایش مربوط به رهگیری اهداف بود.

طراحی و ساختار :

تاد دارای 4 جزء اصلی شامل رادار، مرکز مدریت نبرد/فرماندهی، کنترل، ارتباطات و اطلاعات، پرتابگر و موشک رهگیر می باشد.

سامانه موشکی ضد بالستیک تاد (THAAD)

رادار :

رادار سامانه ی تاد یکی از قدرتمند ترین و پیشرفته ترین رادار های موجود در دنیا می باشد. رادار AN/TPY-2، محصول کمپانی ریتون، یک رادار کیفیت بالا و چند حالته ی آرایه فازی فعال باند X می باشد. آنتن این رادار دارای 72 ماژول فرستنده/گیرنده ی نیمه هادی است که 25344 آرایه ی آنتن را تغذیه می کنند. چنین قدرت بالایی، توان کشف و ردگیری اهداف در فاصله ی 1000 کیلومتری را (در حالت Terminal-Based) به این رادار می بخشد. AN/TPY-2 حتی توانایی تشخیص نوع موشک را نیز دارد.

بر خلاف سامانه های دیگر که رادار تنها یک سخت افزار واحد است، رادار تاد از چندین جزء تشکیل شده. علاوه بر آنتن، بخش های تجهیزات الکترونیکی، تجهیزات خنک کننده، تجهیزات تامین قدرت و بخش کنترل اپراتور در هنگام عملیات رادار را پشتیبانی می کنند.

AN/TPY-2 دارای دو حالت جست و جو می باشد : حالت Forward-Based و حالت Terminal-Based

در حالت Forward-Based رادار در نزدیکی مرز های کشور متخاصم قرار می گیرد تا در صورت شلیک موشک در مراحل  اولیه ی پرواز آن را شناسایی و هدفش را پیش بینی کنند و همچنین اطلاعات کسب شده را برای اخذ تصمیمات بعدی به رده های بالای فرماندهی منقل کنند. در این حالت رادار کاملا خارج از سامانه ی تاد است و تنها نقش کشف هدف و جمع آوری اطلاعات را برای تمامی اجزاء سپر موشکی دارد. (مانند رادار نصب شده در ترکیه و اسرائیل)

در حالت Terminal-Based این رادار نقش کشف، ردگیری و ارسال اطلاعات مسیر به رهگیر شلیک شده را دارد. در این  حالت که رادار بیشترین برد خود را نیز دارد رادار تنها وظیفه ی پشتیبانی و کنترل آتش برای واحد آتش بار را بر عهده خواهد داشت و پس از شلیک موشک، اطلاعات مربوط به هدف را لحظه به لحظه تا زمان فعال شدن جست و جو گر به موشک مخابره می کند.

AN.TPY-2 بزرگترین رادار زمین پایه ی قابل جابه جایی است. کل آنتن رادار و بخش های مختلفش را می توان به آسانی با استفاده از هواپیما های ترابری، کشتی، قطار و یا خودرو های کشنده ی نظامی و غیر نظامی، از واحدی به واحد دیگر منتقل کرد.

سامانه موشکی ضد بالستیک تاد (THAAD)
رادار AN/TPY-2

BM/C3I و واحد پشتیبانی :

به منظور انجام وظیفه ی ایجاد سپر لایه لایه ی موشکی، سامانه ی تاد علاوه بر توان مدیریت و فرماندهی نیرو ها، می بایست توانایی به اشتراک گذاشتن اطلاعت با نیرو های سایر متحدان و همچنین با سامانه هایی که ارتفاع بالاتر و پایین تر از تاد را پوشش می دهند (PAC-3 و Aegis) را داشته باشد. به این منظور به یک مرکز مدریت نبرد/فرماندهی، کنترل، ارتباطات و اطلاعات (BM/C3I) در هر واحد آتش بار نیاز است.

مرکز مدریت نبرد/فرماندهی، کنترل، ارتباطات و اطلاعات از سه بخش اصلی تشکیل شده. پایگاه عملیات تاکتیکی، پایگاه کنترل پرتاب و گروه پشتیانی سامانه که با قرار گرفتن در کنار هم و با آرایش های مختلف عملکرد های متفاوتی را در سامانه ارائه می دهند.

پایگاه عملیات تاکتیکی ماژول عملی و اعمال دستورات برای BM/C3I است. این پایگاه به واسطه ی شبکه ی محلی (LAN) که از فیبر نوری دوگانه به عنوان رابط استفاده می کند، با پایگاه کنترل پرتاب به تبادل اطلاعات و ارتباط صوتی می پردازد.
پایگاه کنترل پرتاب به عنوان یک عنصر ارتباطی چند منظوره استفاده می شود و وظیفه ی آن برقراری ارتباط با تمامی اجزاء سامانه و همچنین با نیرو های متحد و سایر سامانه های دفاعی است. این مرکز دارای زیرسیستم پردازش ارتباطات، کابل های رابط فیبر نوری و مجموعه ی گسترده ی ارتباطیست که برای ارتباط با اجزاء داخل و خارج از سامانه مورد نیاز است.  این مجموعه شامل تجهیزاتی برای تبادل اطلاعات از طریق دیتا لینک های تاکتیکی نظیر Link 16، TADIL B and J، USMTF، IBS و … است. همچنین تجهیزاتی برای استفاده از ماهواره های ارتباطی، اطلاعاتی و مکان یابی دارد. این پایگاه اطلاعات را از عناصر مختلف دریافت و به مرکز عملیات تاکتیکی انتقال می دهد و دستورات را این مرکز دریافت و به واحد های مورد نظر می رساند.

هر دوی این مراکز پناهگاهی نصب شده بر روی یک دستگاه خودروی M1113 Heavy HMMWV هستند که مجهز به تجهیزات حفاظت در برابر عوامل شیمیایی، میکروبی و هسته و ژنراتور کششی 15 کیلوواتی جهت تامین نیروی مورد نیازشان می باشند.

گروه پشتیبانی سامانه نیز یک کامیون تاکتیکی M-1078 است که دارای تجهیزات پشتیبانی از اجزاء و سربازان این مراکز است.

این سه جزء، اساس BM/C3I را تشکیل می دهند و به مجموع آن ها مجموعه ی پایگاه های تاکتیکی (TSG) گفته می شود. هر BM/C3I می تواند بر اساس نوع ماموریت یک یا دو TSG داشته باشد و هر یک از اجزاء TSG می توانند نقش متفاوتی داشته باشند. هر آتش بار تاد معمولا 2 TSG دارد.

از بالا به پایین موشک سامانه های پاتریوت2 ، پاترویت 3 و تاد
از بالا به پایین موشک سامانه های پاتریوت2 ، پاترویت 3 و تاد

پرتابگر :

پرتابگر تاد، یک دستگاه خودروی اصلاح شده ی M1075 PLS (سیستم بارگذاری پالت بندی شده) است که سکوی نگه دارنده ی موشک، بخش قطعات الکترونیکی، ژنراتور و یک بسته ی باتری قابل شارژ بر روی آن قرار دارد.
هر خودروی پرتابگر 8 موشک را حمل می کند و می تواند در کمتر از 30 دقیقه آماده ی پرتاب شود. بارگذاری مجدد نیز در کمتر از 30 دقیقه انجام می شود. این خودرو را می توان توسط کشتی های باری، واگن های باری و همچنین هواگرد های ترابری به اندازه ی C-17 یا بزرگتر جا به جا کرد. هر آتش بار تاد معمولا 6 پرتابگر دارد.

پرتابگر خودکششی تاد
پرتابگر خودکششی تاد

موشک رهگیر :

موشک رهگیر تاد 6.17 متر طول، 37 سانتی متر قطر، 900 کیلوگرم وزن و 200 کیلومتر برد دارد و ساختار کلی آن شامل پیشران، موتور جداکننده و کلاهک جنگی انرژی جنبشی است. پیشران رهگیر موتور راکت سوخت جامد تک مرحله ای مجهز به نازل کنترل رانش است که سرعت موشک را به 8.24 ماخ می رساند. در بخش میان مرحله، موتور جدا کننده قرار دارد که به جدایی کلاهک جنگی و بوستر کمک می کند. کلاهک جنگی مجهز به سیستم کنترل وضعیت و انحراف است که در مرحله ی نهایی وظیفه ی هدایت کلاهک به سمت نقطه ی برخورد را بر عهده دارد. نوک این کلاهک توسط یک محافظ دو لایه ی تاشو پوشانده شده است. در مرحله ی نهایی و قبل از فعال شدن جست و جوگر، دو کیسه که در درون این لایه ی محافظ نسب شده اند متروم شده و باعث جدا شدن آن در این مرحله می شوند. جست و جوگر فروسرخ از نوع آرایه ی صفحه ی کانونی و از جنس ایندیم آنتیمونید است که در بازه ی امواج فروسرخ با طول موج 3 تا 5 میکرون عمل می کند.

موشک سامانه تاد
موشک سامانه تاد

عملکرد :

در ابتدا مجموعه ی پایگاه های تاکتیکی (TSG) دستورات مربوط به پارامتر های جست و جو، اولویت بندی تهدیدات و قوانین جلوگیری از اشباع سیستم را به واحد رادار ارسال می کن.  رادار نیز بر اساس این فرامین جست و جو را آغاز می کند. در حین جست و جو، رادار اهداف را کشف، شناسایی، طبقه بندی و از یکدیگر متامیز می کند. همچنین محاسبات مربوط به محل مناسب شلیک رهگیر و نقطه ی برخورد را انجام می دهد. سپس واحد رادار این اطلاعات را جهت انجام مراحل بعدی درگیری (ارزیابی تهدید، انتخاب پرتابگر و فرستادن اطلاعات به سایر سامانه ها و رده های بالای فرماندهی) به مجموعه ی پایگاه های تاکتیکی ارسال می کند.

مرحله ی بعد از کشف هدف یا اهداف، ارزیابی تهدید است. ارزیابی تهدید به معنای تعیین کردن موشک هایی است که منطقه ی محافظت شده را تهدید می کنند. تعیین کردن اهداف در معرض خطر و این که هر هدف توسط چه تعداد موشک تهدید می شود نیز مشمول ارزیابی است.

مرحله ی سوم انتخاب پرتابگر است. این مرحله شامل انتخاب و زمانبندی پرتابگر های در دسترس بر علیه موشک بالستیک است .  در این مرحله، سامانه میزان فضای در دسترس برای درگیری، مقدار زمان موجود برای اولین شلیک، آخرین شلیک و بهترین شلیک و همچنین تعداد فرصت های موجود برای درگیری با موشک را تعیین می کند. به این منظور سامانه موقعیت پرتابگر و هدف نسبت به یکدیگر را بر اساس نقطه ی برخوردی که شانس بیشتری برای رهگیری موشک به همراه دارد بررسی می کند. سپس بر اساس تعداد موقعیت های موجود برای رهگیری، این فرصت ها را زمان بندی می کند و رهگیری را به پرتابگرهایی که موقعیت بهتری برای پشتیبانی از درگیری دارند واگذار می کند. این پروسه یک پروسه ی تکرار شونده است که در فواصل زمانی ثابت و یا در مواقع خطر تکرار می شود.

بعد از انتخاب لانچر و قبل از شلیک رهگیر، مجموعه ی پایگاه های تاکتیکی، مسیر پیش بینی شده ی نهایی موشک را مشخص می کند و بر شلیک رهگیر و زمان شلیک نظارت می کند. پس از پرتاب رهگیر و در هنگام پرواز آن به سمت هدف، اطلاعات مربوط به هدایت آن و محل هدف را از طریق رادار به آن مخابره می شود. رادار هم رهگیر و هم هدف را در طول پروسه ی رهگیری زیرنظر دارد و در پایان نتیجه ی رهگیری را به مجموعه ی پایگاه های تاکتیکی اطلاع می دهد. در صورت ناموفق بودن، بلافاصله رهگیر بعدی شلیک می شود. در صورتی که وضعیت رهگیری نا مشخص باشد، تمامی عملیات های ذکر شده در بالا مجددا تکرار می شود و در صورت یافتن مجدد هدف، عملیات رهگیری بار دیگر انجام می شود.

ABM_THAAD_CONOPS_Bubble_lg

مراحل پرواز موشک :

قبل از پرتاب مجموعه ی پایگاه های تاکتیکی، بعد از مشخص کردن پرتابگر و زمان بندی شلیک رهگیر، اطلاعات مربوط به مسیر پیش بینی شده ی پرواز رهگیر را به رادار و پرتابگر می فرستد. سپس موشک قبل از پرتاب و در پرتابگر ارزیابی می شود و پس از حصول اطمینان از سالم بودن آن، مجموعه ی پایگاه های تاکتیکی فرمان پرتاب را ارسال می کند.

بعد از پرتاب، رهگیر بلافاصله به رادار متصل می شود و در تمامی طول مسیر پرواز اطلاعات مربوط به مسیر و موقعیت هدف را به صورت لحظه ای دریافت می کند. بوستر، پس از جدا شدن بوستر، سیستم کنترل وضیت و انحراف موشک را همچنان بر اساس اطلاعاتی که از رادار مخابره می شود، هدایت می کند. در مرحله ی نهایی، رادار “نقشه ی جسم هدف” را برای رهگیر می فرستد. این نقشه حاوی جزئیاتی شامل برد، ارتفاع، سرعت و نوع هدف است. قبل از جدا شدن لایه ی محافظ نوک رهگیر، سیستم خنک کننده ی طعبیه شده درون آن، جست و جوگر فروسرخ را خنک می کند تا دمای رهگیر، تاثیر منفی بر عملکرد آن نگذارد. سپس لایه ی محافظ جدا شده و جست و جوگر، جست و جوی هدف را آغاز می کند. جست و جوگر نتایج جست و جو را با نقشه ی جسم هدف مقایسه می کند و پس از یافتن هدف و تطبیق آن با نقشه، سیستم کنترل وضعیت و انحراف رهگیر را به سمت هدف هدایت می کند.رهگیر با سرعت بسیار بالا با هدف برخورد و آن را نابود می سازد.

 تاد نسخه ER

این نسخه نمونه بهبود یافته برای مقابله با موشک های ماورای صوتی است که سرعتی بالای 5 ماخ دارند . در واقع این موشک ها بالستیک نیستند ولی حرکتی در ارتفاع بالا دارند و جدید توسط کشوری چون چین مورد توجه قرار گرفته اند. این نسخه بزرگتر و قویتر است ولی همکنون یک طرح مفهومی است و نه طرحی برای ورود به خدمت ولی اگر قرار باشد بودجه ای به ان اختصاص یابد  سال 2018 خواهد بود و در سال 2022 وارد خدمت خواهد شد

دارندگان

امارات متحده عربی قراردادی را برای خرید سامانه دفاع موشکی در 25 دسامبر 2011 امضا کرد.  اولین تمرین شلیک مستقیم آن با موشک های پاتریوت در سال 2014 انجام شد.در 25 ژانویه 2022، THAAD اولین رهگیری واقعی خود را علیه موشک بالستیک حوثی های وارده در امارات انجام داد.

در 6 اکتبر 2017، ایالات متحده  توافقی مبنی بر فروش تاد به عربستان سعودی در قراردادی به ارزش 15 میلیارد دلار  امضا کرد . این قرارداد شامل هفت واحد آتش هر کدام با یک رادار Raytheon AN/TPY-2، دو ایستگاه تاکتیکی متحرک (با دو لانچر در مجموع 16)، و شش پرتابگر (با دو یدکی در مجموع 44)، 360 موشک رهگیر میشد

گرداوری و ترجمه:  سپهر فاتحی

نوشته های مشابه

‫26 نظرها

  1. سلام. خب چرا از کلاهک انفجاری یا مجاورتی … استفاده نشده که حتی در مجاورت هدف هم بتونه موثر باشه؟ اگر موشک یا پرنده در لحظات اخر مانور شدید بده چی؟

    1. سلام زیرا تجربه جنگ اول خلیج فارس نشان داد برای اینکه یک موشک بزرگ نابود بشه بهترین راه برخورد مستقیم است

      1. سلام
        خب برخورد مستقیم باشه ولی انفجار هم باشه، کلاهک انفجاری مستقیم.بهتر نیست؟

        1. سلام خوب داشتن کلاهک وقتی نیاز نیست باشع افزایش وزن . کاهش ارتفاع عمل میشه

    2. این سیستم های پدافندی در یک جنگ اتمی تاثیری دارند یا نه؟
      مثلا میشه موشک های اتمی کره شمالی را خنثی کرد؟روسیه وچین چطور؟

    3. ساده است تجربه عربستان و جنگ خلیج فارس و سامانه پاتریوت پک 2نشان داد انفجار مجاورتی باعث ازبین رفتن کل موشک نمیشود و باقی مانده ان باعث تلفات خواهد شد.بخاطر همین نسل بعدی اکثر موشک های پدافندی هیت و کیل و برخورد مستقیم بدون کلاهک شد

      1. سلام.
        موشک های کروز فوق سریع و ارتفاع خیلی کم و خیلی بالا و امریکا چجوری باهاش مقابله می‌کنه؟

        1. آمریکا هیچ سامانه پدافندی فعالی در عراق نداشته! حتی ضد هوایی در پایگاه هاش مستقر نکرده بود!
          امروز دستور ارسال یه هنگ پاتوریت به عراق در اخبار ها اعلام شده , حتی از ارسال سامانه تاد نیز صحبت شده!

  2. در عین الاسد تاد موجود یا نه
    و این که اصلا برای انهدام موشکهای ایرانی شلیک شده به عین الاسد که ظاهرا از نوع قیام و فاتح 313 بودن از سامانه تاد استفاده می شه یا نه
    و اگه نمی شه از کدام سامانه بایستی استفاده بشه
    و این که چرا امریکا از هیچ کدوم از سامانه های پدافندیش نتونست استفاده مطلوب رو علیه موشکای ایرانی بکنه

    1. سلام پاتریوت کافی بود ولی در عراق و افغاستان نه تاد است و نه پارتریوت

  3. پس از چی استفاده می کنن
    نه تاد نه پاتریوت نکنه می خوان با استینگر بزنن ؟

    1. ببخشید میشه ۱۰ تا از برترین سیستم های ضدموشک بالستیک جهان را بگید ممنون میشیم

  4. سلام
    امریکا جهت مقابله با موشکهای هایپرسونیک مانند کینژال روسی چه سیستمی دارد؟

  5. سلام کدوم موشک بالستیک ایران میتونه از این سپر دفاعی رد بشه?ودوم اینکه کدوم کشورها از تاد استفاده میکنن

    1. سلام جدیدا امارات هم این سامانه خریده
      والا این بستگی داره چقدر موشک همزمان شلیک بشه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن