مسلسل دستی ام3 گریس گان

در سال ۱۹۴۱ یک هیئت ارتش امریکا به درخواست ارتش آمریکا، دست به تحقیق در مورد اثر پذیری مسلسل‌های دستی که توسط ارتش های مختلف در جنگ جهانی دوم در جبهه اروپای غربی استفاده می‌شد زد. این مسلسل‌های دستی همچون مسلسل مشهور ام پی ۴۰ آلمانی و یا استون انگلیسی بودند که هر دو از کالیبر 9 پرابلم استفاده می‌کردند. در تحقیقات مشخص شد این مسلسل دستی ها که دارای برد زیر ۱۰۰ متر هستند برای نبرد در مناطق شهری و یا نیروهای چتر باز و یا نیروهایی در پشت  خط بیشتر کاربرد دارند تا در میدان نبرد زیرا برد موثر آنها کم بود. در آن زمان ارتش امریکا معتقد بود برد درگیری بین دو سرباز در میدان نبرد حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر است

از طرفی ارتش امریکا به دنبال یک سلاح خودکار نیز بود که توسط نیروهای پشت خط مانند خدمه توپخانه راننده‌های کامیون خدمه تانک خلبانان و موارد این چنینی مورد استفاده قرار گیرد .در همان سال ۱۹۴۲ ارتش آمریکا اعلام کرد خواهان یک مسلسل تمام فلزی برای تولید راحت و ارزان با کالیبر ۴۵ ای سی پی که کالیبر استاندارد تپانچه‌های کمری ارتش امریکا یعنی تپانچه کلت ام ۱۹۱۱ بود.ارتش همچنین  خواستار این  شد که  این مسلسل برای اینکه بتواند در حالت رگبار نیز حفظ تعادل کند دارای سرعت شلیک ۵۰۰ گلوله بر دقیقه  و یا متر باشد و برد موثر آن حدود 100 متر باشد

جورج هاید از بخش داخلی شرکت مشهور جنرال موتورز طراحی این سلاح جدید را بر عهده گرفت. سلاح جدید در مرحله اول با نام تی ۱۵ شناخته می‌شد که دارای کالیبر ۴۵ ای سی پی  بود ولی تعدادی پیش نمونه با نام تی ۲۰ تولید شد که می‌شد با کیت آنها را تبدیل به کالیبر ۹م م  میلیمتر پرابلم کرد .در نهایت آزمایشاتی به سرعت انجام شد که این مسلسل  از ۱۰۰ امتیاز ۹۷ درصد امتیاز را کسب کرد و هیئت چهارگانه از تقریباً تمامی نیروهای ارتش آمریکا آن را پسندیدند. تنها ۶ ماه از زمان دستور طراحی تا پذیرش آن با نام جدید مسلسل ام ۳ طول کشید و این مسلسل از اوایل سال 1943  وارد خط تولید شد

مسلسل ام ۳ که به دلیل شبیه بودنش به یک پمپ گریس دستی به نام گریسکان نیز شناخته شد. سلاحی ساخته شده با ورقه فولادی یک و نیم میلیمتری که به روش خمکاری شده بود  ساخته شده و با هوا خنک می شد و از سیستم مسلح سازی عقب نشینی پوکه بر اثر نیروی پس زنی ناشی از شلیک مسلح می شد .در این سلاح  پوکه با عقب نشینی و فشار آوردن به پیشانی جنگی آلات متحرک را به عقب هل می‌دهد

وزن سلاح با خشاب کامل ۳/۷ کیلوگرم است طول آن ۷۴۰ میلی‌متر است که از این میان 203 میلی‌متر طول لوله آن است. دارای یک سایت هدف‌گیری ثابت در عقب و یک مگسک کوچک صاف در جلو  بود و  دسته مسلح سازی آن در سمت راست سلاح قرار دارد که به شکل یک اهرم برای مسلح سازی آن را 45 درجه به عقب می‌کشند تا سلاح مسلح شود و آن را رها می‌کند.. دریچه پوک پران دقیقاً در بالای سر خشاب قرار دارد که دارای یک درپوش است که به سمت راست باز می‌شود در صورتی که درپوش  دریچه پوکه پرتاب بر روی دریچه پوک پران باشد سلاح مسلح نمی‌شود حتی اگر مسلح باشد شلیک نمی‌کند .ام 3 فاقد برگه ناظم آتش است یعنی دارای دکمه ضامن نیست ولی اگر این دریچه پوک پران بسته باشد گلوله شلیک نمی‌کند

سلاح دارای قنداق کشویی بوده که  آن را بسیار جمع و جور می‌کند. فاقد هر نوع پیچیدگی است و به ندرت گیر می‌کند از خشاب 30 فشنگی استفاده می‌کند و دارای کالیبر 0.45 اینچی است .کالیبر ۴۵ ای سی پی که به عبارتی یک کالیبر ۱۱:۴۳ میلیمتری با  طول پوکه ۲۳ میلی‌متر است یه کالیبر آمریکای بسیار مشهور است که قرن گذشته بر روی مسلسل‌ها و تپانچه‌های زیادی در آمریکا استفاده شد .در زمان پذیرش این مسلسل به خدمت مسلسل مشهور تامسون و تپانچه کلت ام ۱۹۱۱ از این کالیبر استفاده می‌کردند که هر دو در خدمت ارتش آمریکا بودند

سرعت آتش این سلاح گلوله ۴۵۰ بر دقیقه است که سرعت آتش کمی در بین مسلسل‌های دستی و یا حتی سلاح‌های تهاجمی برای نمونه مسلسل چون استون و ام پی ۴۰ دارای سرعت آتش ۶۰۰ تا ۶۵۰ گوله بر دقیقه بودند یا مسلسل هم وطن آن تامسون دارای سرعت 650 تا 900  گوله بر دقیقه بود با وجود این سرعت آتش به نسبت کمتر در حالت شلیک رگبار کنترل پذیری خوبی داشت برد موثر آن ۹۱ متر بود اگرچه گلوله آن تا ۱۵۰۰ متری نیز پیش می‌رفت

همانطور که گفته شد مسلسل کالیبر ۴۵ ای سی پی را شلیک می‌کرد ولی از آنجایی که هدف امریکا در جریان جنگ جهانی دوم در تولید این سلاح تجهیز برخی از نیروهای مقاومت مانند پارتیزان‌های فرانسوی با این سلاح بود و معمولاً آنها به گلوله کالیبر ۹ پرابلم دسترسی داشتند چند هزار قبضه از این سلاح با کیت تبدیل این مسلسل به کالیبر 9 م م تجهیز شدن که شامل تعویض لوله و خشاب برای شلیک گلوله 9 م م بود

نخستین نمونه که در سال ۱۹۴۳ تولید شد نسخه ام ۳ بود این نسخه به زودی دچار مشکلاتی در خدمت شد سیستم عقب نشینی آن گهگاه دچار مشکل میشد و  فنر متصل به سیستم عقب نشینی  با سیستم عقب نشینی یک پارچه بود و از ان جدا نمیشد زیرا دلیل این نوع  ساخت این بود که تولید آن آسان‌تر و ارزان‌تر شود .اهرم مسلح سازی در بسیاری از موارد گیر می‌کرد و به عقب کشیده نمی‌شد و در شلیک‌های زیاد دریچه پوکه پران روی لوله قفل میشد که امکان شلیک دیگر نبود . خشاب نیز بسیار ضعیف بود و در برخورد با زمین تهش در می‌رفت و یا ممکن بود سلاح دست به اتش بزند. این مشکلات باعث شد در اوایل سال ۱۹۴۴ نسخه جدیدی به نام  ام3  ای1  ساخته شود که دارای فنر جدا از سیستم عقب نشینی بود و فنر  قابل تعویض  بود، قفل ایمنی بهتری داشت و اصلاحاتی در زمینه خشاب آلات متحرک و کیفیت لوله به خود دید که کارایی آن را به شدت افزایش می‌داد

تا پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ حدود ۶۰۰ هزار قبضه از این مسلسل ساخته شد که از این میان حدود ۵۰ هزار قبضه آن نسخه ام ۳ ای1 بود و مابقی نسخه اولیه ام ۳ با وجود این به دلیل مشکلات نسخه ام ۳ تعداد زیادی از نسخه‌های ام ۳ تا پایان جنگ جهانی دوم به نسخه a۱ ارتقا یافتند

در جریان جنگ جهانی دوم  ام3 معمولا در پشت جبهه خدمت می‌کرد توسط راننده‌های کامیون خدمه تانک‌ها ،خلبانان ،افسران کشتی ، خدهمه زیر دریایی، خدمه  توپخانه و تدارکات استفاده می‌شد به ندرت در میدان نبرد استفاده شد اگرچه توسط گروه های پارتیزانی در برابر المان ها بارها بهکار رفت .دلیل این عدم استفاده در  خط مقدم نیز وجود سلاح‌هایی با برد بیشتر همچون سلاح ام1 کاربین و یا ام ۱ گرند  بود  و  حتی مسلسل دستی اصلی ارتش آمریکا مسلسل تامسون بود .

تامسون مسلسلی بود که یک دهه بیشتر عمر داشت ایرادات آن گرفته شده بود و مشکلات کمی داشت اگرچه سنگین‌تر بود و حفظ تعادل در زمان شلیک رگبار با آن سخت‌تر بود ولی بسیار محبوب‌تر از ام ۳ بود و به تعداد بسیار بیشتری ساخته شده بود و تحویل ارتش شده بود و در خط مقدم از آن استفاده می‌شد

با پایان جنگ جهانی دوم خط تولید ام ۳ بسته شد ولی صدها هزار قبضه از آن در خدمت ارتش آمریکا باقی ماند تا با شروع جنگ کره این مسلسل به دوباره وارد میدان شد و بسیار نیز محبوب شد .جنگ ویتنام به به ندرت استفاده شد ولی  حتی تا سال ۱۹۹۱ یعنی زمان جنگ خلیج فارس توسط راننده‌ها  کامیون خدمه تانک استفاده می‌شد

با پایان جنگ جهانی دوم صدها هزار قبضه  از آنها  به شکل دست دوم  صادر شد . ایران نیز در یک برهه از زمان این مسلسل را تحویل گرفت توسط برخی از واحدهای گارد شاهنشاهی و نیروهای ویژه مانند تیپ ۵۵ و ۶۵ هوابرد استفاده شد .آرژانتین این مسلسل را از سال ۱۹۵۴ البته نسخه بومی آن را تولید کرد که با نام مک1  شناخته می‌شد. چین نیز یک نسخه از آن را به نام تایپ ۳۶ تولید کرد ولی بسیار محدود وارد خدمت شد. دست کم ۴۰ ارتش جهان از این مسلسل استفاده کردند که هنوز برخی از ارتش‌ها آن را به شکل محدود در خدمت دارند .زمانی که در سال ۱۹۷۷ نیروهای دلتا  در آمریکا تاسیس شد این نیروها برای مدتی از این مسلسل با صدا خفه کن استفاده می‌کردند تا اینکه سرانجام با مسلسل آلمانی ام پی 5 تعویض شد

از دهه ۸۰ حدود ۴۰ هزار قبضه از آن در انبارهای ارتش امریکا قرار داشت در بازار آزاد در امریکا فروخته که همچنان تعداد زیادی از آنها در دست افراد غیرنظامی قرار دارد. کشورهایی چون آرژانتین تایلند تایوان فیلیپین و احتمالا ایران همچنان از این مسلسل استفاده می‌کنند

عبدالحمید تارخ

****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****