کار برای ساخت یک هواپیمای ترابری جدید برای جایگزین انتنوف24 در دهه 1980 در شرکت انتنوف شوروی در اوکراین اغاز شد. انتنوف24 یک هواپیمای ترابری تاکتیکی دو موتوره با دو موتور توربوپراپ بود که توان حمل 50 سرباز و یا 6 تن بار را داشت.این هواپیما دارای توان نشست برخاست در باند کوتاه بود و بیش از 1300 فروند ان ساخته شد و بر اساس ان هواپیماهای چون انتنوف 26 و 32 ساخته شد و یکی از پر فروشترین محصولات انتنوف بود
در دهه1980 نیاز به یک جایگزین برای انتنوف24 در دهه بعد بود و انتنوف از انجایی که انتنوف24 دارای نقش نظامی و غیر نظامی بود میخواست یک طرح جدید توسعه دهد که هم در بخش نظامی و هم غیر نظامی فعالیت باشد .برنامه اگرچه در اواخر دهه1980 شروع شد ولی با فروپاشی شوروی شرکت انتنوف با تاخیر، کار روی نسخه غیر نظامی را شروع کرد و اولین پرواز هواپیما جدید با کد انتنوف 140 در 17 سپتامبر سال 1997 انجام شد. شرکت انتنوف امید بسیار به فروش گسترده نسخه غیر نظامی این هواپیما داشت ولی عملا با وجود رقیبان چون ای تی ار72 و یا داش8 فروش ان با تردید بسیار مواجه بود
انتنوف140 یک هواپیما توربوپراپ دو موتوره است که دارای بالی در بالای بدنه است .بدنه کشیده و باریک دارد و در سمت چپ هواپیمای دارای دو درب یکی در عقب و دیگری در جلو است که هر دو دارای پلکان سر خود بوده ونیازی به تجهیزات فرودگاهی برای سوار و پیاده کردن مسافر ندارد.. هواپیمای دارای دو سیستم هیدرولیک است و بخشهای متحرک بال و و دم و سکان عمود با کابین به فرمان هواپیما متصل شده است
دو نوع موتور برای این هواپیما در نظر گرفته شده است
یکی موتور توربوپراپ TV3-117VMA-SBM1 که در واقع یک موتور برگرفته شده از سری موتور های Klimov TV3-117 است که یک موتور توربوشفت ساخت شده برای بالگرد است. خود موتور های Klimov TV3-117 برای چندین دهه روی اکثر بالگردهای روسی نصب شده بود شرکت موتور سیوچ اوکراین نسخه TV3-117VMA-SBM1 از این موتور را در نقش توربوپراپ توسعه داد و تنها هواپیمای هم که تاکنون از این موتور استفاده کرده انتنوف140 بوده است .این موتور دارای 2465 اسب بخار قدرت دار. این موتور از نظر قدرت قدرت مناسبی دارد و از سیستم انتقال قدرتی مشابه هواپیما انتنوف24 و 26 بهره میبرد .موتور دارای شش تیغه ملخ کامپوزیت با گام متغیر است و هواپیما با این دو موتور میتواند به بیشترین سرعت 575 کیلومتر بر ساعت برسد اگرچه سرعت کروز ان 520 کیلومتر بر ساعت است.
موتور دوم موتور توربوپراپ کانادایی پرات اندویتنی پی دبلیو 127 است .این موتور بر خلاف موتور قبلی یک موتور بسیار مشهور است که پرکاربردترین موتور توربوپراپ در جهان است که تقریبا میتوان گفت تمامی هواپیماها توروپراپ جهان مانند ای تی ار، داش8 ، امبرایر 120 و فوکر50 از ان استفاده میکنند. این موتور برای پیشنهاد در بازار صادراتی روی این هواپیما نصب شد زیرا موتور بسیار کاربردی بود برخلاف موتور TV3-117VMA-SBM1 که تا ان زمان روی هیچ هواپیمای نصب نشده بود . موتور ساخت پرات اندونی 1892 اسب بخار قدرت دارد.البته تا کنون هیچ هواپیما با این موتور از سری انتنوف140 ساخته نشده است
هواپیما دارای دو خلبان است و با وجود اینکه در دهه1990 هم طراحی شده هیچ نمایشگر رنگی در کار نیست و کابین کاملا انالوگ است که به شکل چشمگیری از همتایان غربی خود در این زمین عقب ست و کابین مشابه هواپیماهای دهه 1970 و یا 80 شوروی دارد . هواپیما از بیس فاقد سامانه هدایت ماهواره ای است گرچه به راحتی قابل نصب روی هر هواپیمای است.
کابین مسافر داری 52 صندلی است که در هر ست هواپیما دو صندلی در مجموع در هر ردیف صندلی قرار دارد و برای هر مسافر با اضافه فضای بار حدود 6 متر مربع فضا وجود دارد.برد هواپیما با 52 مسافر 2100 کیلومتر و با 37 مسافر 3700 کیلومتر است و با در نظر گرفتن اینکه هواپیما توان حمل شش تن بار را دارد میتواند با 6 تن بار تا برد 900 کیلومتری پرواز کند
مدل ها
انتنوف140 -100
نسخه غیر نظامی تولیدی که در بالا به ان اشاره شد که دارای موتور تی وی 117 بود این نسخه در اوکراین تولید شد و در واقع نسخه تولیدی اصلی است
انتنوف 140- تی
نسخه نظامی بر اساس نسخه 100 که دارای یک درب بارگیری در قسمت عقب با یک رمپ برای سوار کردن خودرو بود و میتواند تا 6 تن بار و یا 50 سرباز را حمل کند. این نسخه قرار بود در سال 2017 پرواز و حدود 200 فروند ان به خدمت روسها در اید ولی در نهایت با قطع رابطه روسیه و اوکراین این برنامه نیز به جای نرسید و از این نسخه هیچ پیش نمونه ای تولید نشد
هسا ایران 140
ایران در سال 1996 یعنی در زمان دولت اقایی رفسنجانی با برنامه انتنوف140 پیوست در ان زمان این هواپیما هنوز پرواز نکرده بود. ایران خواهان تولید این هواپیمای در داخل و حتی حق صادرات ان بود. اوکراین هم از این مسئله استقبال کرد و طی برنامه قرار شد 100 فروند از این هواپیما در ایران تولید شود . سفارش اولیه شامل 13 فروند بود که به شکل کیت وارد ایران شود و تولید نیز بشود ولی در نهایت تنها5 فروند در ایران تولید شد.این هواپیما در شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هِسا) در شاهین شهر اصفهان تولید شد.(برخی منابع داخلی اعلام میکنند ایران 7 و حتی 13 فروند از این هواپیما را تولید کرد ولی بر اساس داده های شرکت انتنوف35 فروند کلا از این هواپیما تولید شده 30 فروند در اکراین و باقی در ایران بوده است ).
دلایلی زیادی برای عدم تولید این هواپیما در ایران وجود دارد. تولید 100 فروند و حتی13 فروند نیاز به سفارش داخلی بود هیچ کدام از شرکت های داخلی (به غیر از یکی)چنین سفارشی ندادند. دلیل این مسئله بر میگشت به هماهنگ نبود موتور این هواپیما با اب هوایی گرم ایران. ایران نتواند مجوز نصب موتور کانادایی که در ایران هم روی هواپیمای زیاد خدمت میکرد را بگیرد و موتور روسی نیز با اب و هوای ایران جور نبود و احتمالا واماندگی موتور بسیار بالا . هزینه پرواز انتنوف از ای تی ار که در ایران وارد شده بود بیشتر بود و شرکت های ایرانی همزمان ای تر ار میخریدند زیرا اقتصادی تر بود اگرچه اعلام شد که هزینه ساخت هر هواپیمای 5 میلیون دلار می باشد که بسیار ارزانتر تر از نسخه غربی بود . ایران ایر تور از جمله شرکتهای بود که به دنبال خرید این هواپیما بود و قرار بود دست کم 10 تا 12 فروند از این هواپیما در ماه در ایران تولید شود ولی سقوط اولین فروند این هواپیما در سال 1387 باعث شد این شرکت پا پس بکشد .مورد بعد این بود که خود انتنوف140 حتی در نسخه اوکراین اصلا محبوب نبود. در کل تنها 25 فروند از این هواپیما تولید شد ولی 4 مورد سقوط مرگبار داشت که دو تا از این موارد 2 فروند تولیدی در ایران بود. اولین سقوط این هواپیمای در ایران بر میگردد به سقوط یکی از این هواپیما در هنگام انجام پرواز های اموزشی در شاهین شهر در سال 1387 که 5 نفر خدمه ان کشته شدند و بزرگترین و دومین سانحه هوایی این هواپیما بر میگشت به سقوط پرواز تهران به طبس در19 مرداد سال 1393 که باعث کشته شدن 48 سرنشین ان شد .هواپیما سقوط کرده متعلق به شرکت سپاهان ایربود .این خط در سال 2010 تاسیس و اولین مشتری داخلی این هواپیما بود. به نظر می اید این شرکت برای سفارش این هوپیما توسط هود هسا تاسیس شده بود. دو فروند از این هواپیما به خدمت سپاهان ایر درامد که در نهایت با سقوط یکی از انها دومین فروند ان به هسا برگردانده شد و خط هوایی نیز منحل شد .این شرکت البته7 فروند از این هواپیما را سفارش داده بود ولی تنها دو فروند از ایران 140 های هسا در ان زمان تحویل این خط شده بود تا هواپیمای سفارشی تولید شود که هرگز نیز تولید نشد
ایران برنامه تولید نسخه نظامی و گشت دریایی این هواپیما را داشت ولی در نهایت به دلیل نبود سفارش و ایمنی پایین سازمان هواپیمای کشور دستور زمینگیر شدن تمامی انتنوف های موجود که شامل3 فروند باقی مانده می شود را داد و از سال 1393 انها دیگر پرواز نمیکند . هر از گاهی اخباری درباره بازگشت انها در نقش هواپیمای ترابری و یا تعویض موتور ها اعلام می شد ولی مشخصا تمامی انها زمینگیر بود ودیگر پروازی انجام نمیدهد .البته ارتش به دنبال تبدیل همین سه فروند هواپیما به نسخه ترابری احتمالا با همان موتور قبلی است
در 29 اردیبهشت 1401 هسا نسخه ترابری این هواپیما را با نام سیمرغ رو نمایی کرد
این هواپیما حاصل افزودن رمپ بارگیری به هواپیمای ایران ۱۴۰ است که نسخه تولید تحت لیسانس AN-140 اوکراینی در ایران بود.
سیمرغ نیز مانند ایران ۱۴۰ مجهز به موتور های TV3-117 است بر اساس مشخصات An-140 این هواپیما دارای حداکثر وزن محموله ۶ تن و برد نهایی ۳۷۰۰ کیلومتر است که البته با حداکثر وزن محموله این مقدار به ۹۰۰ کیلومتر میرسد.
ایران در سال 1392 اعلام کرد برنامه ای با نام ایران 141 دارد ولی این برنامه تاکنون به جای نرسیده است.
ایران انتنوف140 را با نام ایران140 تولید ایران معرفی کردند ولی بعد سقوط مرگبار سال1393 به یکباره رسانه های داخلی طی یک تغییر بزرگ ان را انتنوف140 ساخت اوکراین اعلام کردند
ازسال 1997 تا کنون 25 فروند از این هواپیما ساخته شد که 14 فروند ان همچنان پرواز میکند و هیچ سفارش از سال 2013 تا کنون برای این هواپیما ثبت نشده و عملا بعید است دیگر با در نظر گرفتن محصولات جدید انتنوف تولید شود. بزرگترین مشتری ان ارتش روسیه است که 14 فروند ان را قبل قطع رابطه با اوکراین دریافت کرد .از25 نسخه تولید 19 فروند در بخش های نظامی و پلیسی خدمت میکرد . انتنوف140 قربانی موتور بدش شد. این مسئله بارها توسط اوکراین اعلام شد. برای روسها و یا اوکراین ها با در نظر گرفت شرایط اب و هوایشان موتور مشکلی نداشت ولی بحث اصلی سر این بود که حتی اگر موتوری بهتری روی ان سوار میشد باز این هواپیما عملا به دلیل هزینه بالاتر برای هر صندلی شانسی برای رقابت با انواع غربی نداشت از نظر فناوری عقب تر از انها بود وبه نظر میاید انتخاب این هواپیما توسط ایران نیز به دلیل عدم دسترسی به هواپیمای بهتر بر سر مشکلات با غرب بود.بعد است این برنامه دیگر ادامه پیدا کند و تعداد بیشتری از این هواپیما در ایران تولید شود زیرا اوکراین امروزه زیر پرچم غرب و دوست صمیمی امریکا است و اگر قرار باشد بر اساس صحبت های برخی فرماندهان نظامی ما از جمله فرماند نیروی هوایی این هواپیما تبدیل به هواپیمای ترابری بشود از هواپیماهای زمینگیر موجود این تبدیل و ارتفاع انجام می شود
عبدالحمید تارخ
