مقایسه بالگردهای کبرا و هایند

بالگرد تهاجمی میل24 هایند و بالگرد پشتیبانی هوایی نزدیک AH1 کبرا از برخی جنبه ها به هم شبیه و البته تفاوتهای بنیادین نیز با هم دارند.هر دو این بالگردها اولین بالگردهای مسلح اختصاصی بودند که در کشورهای خود طراحی و تولید شدند ولی هر دو انها دارای دو تفکر جدا در طراحی بودند.

AH-1 کبرا بر اساس نیاز نیروی زمین امریکا درطی جنگ ویتنام طراحی شد.زمانی که نیروی زمین به یک بالگرد مسلح برای حمایت از بالگردهای ترابری UH-1هیویی در هنگام پیاده کردن و سوار کردن نیرو  و همچنین بالگردی برای انجام پشتیبانی هوایی نزدیک از نیروهای زمینی نیاز داشت.درسال 1965 زمانی که اتش جنگ ویتنام هر لحظه در حال شعله ور شدند بود نیروی زمین امریکا برای جبران وقت در طراحی و تحویل این چنین  بالگردی خواهان این شد که  کمپانی ها طراح بالگرد براساس یکی از بالگردهای موجود  در خدمت طرحی را پیشنهاد کنند.تقریبا تمامی کمپانی های  که بالگردی در خدمت نیروی زمین داشتند با تغییراتی در  انها تلاش در جلب نظر ارتش کردند ولی در این میان کمپانی بل بود که با ایجاد تغییرات بر روی بالگرد UH-1 توانست یک طرح کارامد و جدید را از اب دراورده که مورد پسند پنتاگون قرار گرفت.بالگرد جدید که AH-1G هیویی کبرا نامیده شد در واقع همان UH-1بود .هر دو از یک موتور ،یک چرخاننده و یک سیستم انتقال قدرت و پروانه های مشابه بهره می بردند و تنها تفات کبرا با هیویی این بود که کبرا دارای بدنه جدید بود که از دو خدمه خلبان در عقب و افسر اسلحه در جلو قرار داشت(الگوی پشت سر هم).حتی در مدل های اولیه نیز کبرا از همان تسلیحاتی بهره می برد که هیویی در ویتنام استفاده می کرد.کبرا تنها دو سال بعد از اعلام نیاز ارتش یعنی در سال 1967 وارد خدمت شد.دو مدل اصلی از کبرا ساخته شد نسخه های دو موتوره برای سپاه تفنگ دار دریایی و نسخهای تک موتوره برای  نیروی زمینی.نسخه های مختلفی از نسخه تک موتوره کبرا برای نیروی  زمین  ساخته شد که به شرح ذیل می باشد:

• مدل G:اولین مدل تولید که در ویتنام به کار رفت
• مدل Q:اولین مدل کبرا مجهز به موشک ضد تانک تاو
• مدل S :مجهز به موتور بهسازی شد .تمام مدلها تا قبل از این مدل به مدل S بهسازی شدند.
• مدل P:بهسازی شده با کابین دید درشب
• مدل E:اولین مدل مجهز به توپ3 لول 20 میلیمتری در دماغه
•  مدل F :یک استاندارد سراسری بر ار اساس مدل S که مدلهای موجود در خدمت شامل انواع S/P/E به این مدل بهسازی شدند

برای اشنایی با بالگرد کبرا اینجا را کلیک کنید

طراحی بالگرد تهاجمی میل24 هایند به اوائل دهه 1960 بر میگردد.زمانی که شوروی کمکم به این نتیجه رسید که به یک بالگرد مسلح اختصاصی برای پشتیبانی از سربازان نیروی زمینی و یورش به نیروهای دشمن در میدان جنگ احتیاج است.تا حدی نتایج به دست امده در جنگ ویتنام نیز بر روی این تصمیم روسها تاثیر گذاشت.ولی روسها مانند امریکای ها نیاز فوری به این چنین بالگردی نداشتند  انها یک بالگرد کاملا جدید را طراحی کردند.کمپانی میل در طراحی این بالگرد گوشه نظری نیز به بالگرد تازه ساختش بالگرد ترابری میل8 داشت .میل24 در نسخه های اولیه دارای کابینی با الگوی خدمه کنار هم بود که باعث کاهش دید خدمه می شد.همچنین هایند در پشت کابین خدمه دارای یک کابین برای حمل8 نفر سرباز و یا حمل 1800 کیلوگرم بار به صورت اویز بود.بی دلیل نیست که غرب در نگاه اول این بالگرد را نسخه مسلح بالگرد میل8 می دانستند.هایند از سال 1972 وارد خدمت شد زمانی که کبرا ازمایش خود را در ویتنام پس داده بود. هایندمدله ای زیادی داشت ولی چند مدل اصلی ان عبارتند از

1-    MI24A هایند B: اولین نسخه تولید ورود به خدمت با الگوی خدمه کنار هم

2-    MI24D هایند D:اولین مدل دارای الگوی خدمه پشت سرهم(همانند  کبرا) و مسلسل 12.7 میلیمتری گاتیلینگ در دماغه

3-    MI24V هایندE :بر گرفته شده از مدل قبل با تون شلیک موشک های ضد تانک  اشتروم

4-    MI24P هایندF:مجهزبه توپ 30 میلیمتری دو لول ثابت در سمت راست بدنه

5-    MI35M :مدل بهسازی  شده مجهز به تجهیزات پیشرفته الکترونیک

برای اشنایی با بالگرد میل 24 هایند اینجا را کلیک کنید

کبرا یک بالگرد پشتیبانی هوایی نزدیک بود.در طراحیش این گونه در نظر گرفته شده بود که از نیروهای زمین درگیر در منطه با اتش توپ، مسلسل و راکت پشتیبانی هوایی کند .اگرچه هایند نیز چنین وظیفه ای را داشت ولی هایند طراحی شده بود تا به نیروهای دشمن حتی در پشت خطوط جنگ نیز یورش ببرد.تاکتیک هایند پرواز با سرعت زیاد در ارتفاع بسیار پایین بود تا بتواند به یکباره بر سر نیروهای دشمن ظاهر شده و حجم زیادی از مهمات را در دور اول پرواز بر سر انها فرو بریزد.از این رو هایند توانایی تهاجمی تری نسبت به کبرا داشت.

هایند بزرگ و سنگین تر از کبرا می باشد.وزن خالی هایند 8.5 تن و کبرا 3تن می باشد(در نسخه تک موتوره نیروی زمینی).از این رو کبرا دارای چالاکی فوق العاده بود در حالی که هایند چالاکی کمی دارد.از طرفی کبرا با ان بدنه قلمی نه تنها سطح مقطعی کمی دارد بلکه هدفگیری ان از روبرو دشوار تر است این درحالی اس که بزرگی هایند هموراه از بزرگترین نقاط ضعف ان است.کبرا بالگردی است در هدایت بسیار ساده.در حالی که گفته شده هیاند با ان بالهای بزرگ و زاویه دارش را باید مانند یک هواپیمای تک موتوره  سسنا به پرواز در اورد ،از این رو پرواز با هایند اموزش و ورزیدگی بیشتری را طلب میکند. البته کبرا هرگز محافظت هایند را ندارد.هایند مانند یک تانک زره حمل میکند.بخش های از پروانه و کابین از  فلز تیتانیوم ساخته شده،برای نمونه کابین خلبان  تا کالیبر 25 تا 30 میلیمتر در برابر اتش پدافند مقاوم است و گلوله های 23 میلیمتری نیز از زیر بدنه به ان کارساز نیست.این در حالی بود که نسخه های اولیه کبرا مانند سی کبراهای که در خدمت هوانیروز کشورمان است حتی فاقد شیشه ضد گلوله بودند. از مدلP به بعد در کبرا شیشه زد گلوله و ملخ کامپوزیت با توان مقاومت در برابر کالیبر 20 میلیمتری نصب شد.

تسلیحات کبرا در نسخه های اولیه همان تسلیحات UH-1 در ویتنام بود.تسلیحات که از مسلسل 7.62 تا توپ30 میلیمتری را شامل می شد.در نسخه های اولیه کبرا در دماغه از دو مسلسل گاتیلینگ 7.62 میلیمتری مینی گان بهره می برد.این توپ متحرک بود ولی تنها به چپ راست می چرخیدند.اگرچه سرعت اتش4000 گلوله در دقیقه  برای مینی گان بسیار ویرانگر بود ولی خدمه کبرا به زودی فهمیدند که این توپ تنها بر ضد نیروهای پیاده موثر است.هنگامی که قرارشد کبرا در اروپا در مقابل نیروهای زرهی ارتش سرخ قرار بگیرد مشخص شد گلوله های 7.62 میلیمتری به کار نمی اید . از این رو از مدلE به بعد کبرا در دماغه به توپ 20 میلیتری ام197 با سرعت اتش 730 در دقیقه مجهزشد که توسط کابین جلو کنترل و هدفگیری میشد و می تواند به بالا و پایین و طرفین را پوشش دهد.توپ ام197 اولین بار در نسخه دریایی کبرا یعنی ah-1j سی کبرا به کار رفت بعد وارد نیروی زمین شد. البته کبرا انواع توپ های 20 و 30 میلیمتری و غلاف مسلسل 12.7 میلیمتری در زیر بال های خود حمل کند.ولی در تمام مدل های این ام197 بود که توپ ثابت و اصلی کبرا باقی ماند.این توپ خوش نام بعدها در بالگرد ایتالیای ای 129 مانگوستا نیز نصب شد.راکت انداز 70 میلمتری هایدرا نیز که دارای هدفگیر چشمی بود و در راستای حرکت بالگرد شلیک می شد از جمله تسلیحات کبرا بود.

هایند نیزهمانند کبرا تسلیحات متنوعی حمل می کند.هایند در نسخه V مجهز به یک مسلسل 12.7 میلیمتری متحرک چهار لول در دماغه است که دارای سرعت اتش 5000 گلوله بر دقیقه می باشد .این مسلسل  در جریان نبرد در افغانستان نشان داد کارای کمی بر ضد اهداف زره پوش شده دارد.البته در افغانستان هدف زرهی زیادی برای ارتش سرخ وجود نداشت ولی در کل ثابت شد مسلسل 12.7 میلیمتری تنها بر ضد نفرات پیاده و خودروهای سبک کارامد است.از این رو بر روی مدل P از یک توپ دو لول 30 میلیمتری در سمت چپ بدنه بهره میبرد.اگرچه این توپ در قیاس با توپ 20 میلیمتری کبرا بسیار ویرانگرتر بود  و نشان داد می توان با ان به خوبی زره تمامی نفربرهای زرهی جهان مانند برادلی یا بی ام پی2 را از بین برد ولی این توپ بر خلاف ام197 کبرا ثابت است و توان تحرک ندارد.در واقع تنها در راستای  دماغه بالگرد شلیک میکند.همچنین هایند میتواند در زیر بال های خود نیز غلاف های توپ های  23 و 30 حمل کند.

هایند در قیاس با کبرا توان حمل مهمات بسیار دارد از این رو  در این زمینه از کبرا بسیاربرتر است.هایند از دو نوع راکت انداز بهره می برد.یکی راکت 57 میلیمتری اس 5 که در لانچر های 32 تایی قرار میگرد  و دیگری راکت 80 میلیمتری اس8  که در لانچر 20 تای قرار می گرید.در مقام قیاس راکت انداز هایدرا 70 کبرا و اس5 و اس8 هایند برد یکسانی برابر با 3 تا 4 کیلومتر دارند.البته از انجایی که این راکت ها دارای هدفگیری چشمی هستند شلیک انها از به هدفی بیش از 1500 متری اصلا دقیق نیست.راکت 57 میلیمتری اس5 هایند  بسیار راکت پر کاربردی است و بر روی انواع  جنگنده های روسی مانند میگ21،23،27 و انواع جنگنده های سوخو نصب می شود  و از جمله سلاحهای اصلی بالگردهای میل 8 و17 است. ولی کلاهک ان بسیار کوچک است و در مدل های مختلف مهمات قابل پرتاب  از این لانچر وزن کلاهک بین 0.8 تا 1.8 کیلوگرم دارد.راکت امریکایی 70 میلیمتری هایدرا70 نیز به بر روی انواع جنگنده ها وبالگردهای امریکایی نصب میشود.کلاهک جنگیش بین 1 تا 1.5 کیلوگرم وزن دارد و  دارای لانچرهای 7 و 19 تایی است.ولی راکت انداز اس8 روسی از هر دو راکت انداز بهتر است.اس8 بر اساس تجربه شوروی در افغانستان ساخته شد زمانی که معلوم شد راکتهای 57 میلیمتری اس5 کارایی کمی دارد.اس8 برای اولین بار در سال 1984 وارد خدمت شد  و در خدمت در روسیه جایگزین اس5 شد.اس5 کلاهک کوچکی داشت از این رو حتی نیروی هوایی نیز ان را با راکت انداز 122 میلیمتری اس13 جایگزین کرد.اس8 دارای وزن کلاهک  3.6 کیلوگرم تا  7 کیلو بسته به نوع مهمات می باشد  که سه برابر هایدرا و اس5 می باشد.از این رو قدرت تخریب بیشتری دارد و گفته می شود در 600 میلیمتر زره نفوذ کند.اس8 در جریان نبردهای مختلف نشان داد می تواند از پهلو زره برخی از ام بی تی ها مانند ام60 و تی72 نیز بشکافد از طرفی میزان راکتهای قابل حمل توسط کبرا کمتر از هایند است.کبرا در زیر هر بالچه خود تنها دو جایگاه حمل تسلیحات دارد.یکی برای راکت و دیگری موشک ضد تانک که البته می تواند در جایگاه موشک ضد تانک خود راکت نیز حمل کنند.ترکیب معمولی حمل تسلیحات کبرا یک راکت انداز 7 و یا 19 لول در زیر هر بال(در مجموع دو راکت اندازبا 38 راکت برای لانچر 19 تایی و یا14 راکت برای لانچر 7 تایی)و دو تا چهار موشک  ضد تانک در زیر هر بال(4 تا8  موشک در مجموع).ولی هایند در زیر هر بال خود دارای سه جایگاه می باشد.در یک پرواز معمولی می تواند تا چهار راکت انداز اس5(128 راکت 57 میلیمتری) ویا 4راکت انداز اس8 (با 80 راکت 80 میلیمتری) را حمل کند در حالی که می تواند تا چهار موشک ضد تانک را نیز جدا از راکت ها به خود  حمل کند.همچنین هایند برای افزایش برد رزمی خود می تواند ترکیب دو مخزن سوخت،دو راکت انداز و چهار موشک ضد تانک  حمل کند توان رزمی که کبرا ندارد.

ولی در زمینه موشک های ضد تانک کبرا دست بالا را دارد.کبرا در نمونه های اولیه توان حمل موشک ضد تانک نداشت.ولی از سال 1973 با ورود به خدمت مدل AH1Q ملقب به تاو کبرا این بالگرد  از توان حمل موشک ضد تانک تاو را برخوردار شد.موشک ضد تانک BGM71 تاو دارای سیستم هدایت سیمی نیم خودکار می باشد.اگرچه هدایت تا هدف در این موشک خودکار است ولی باید نشان هدفگیر تا زمان برخورد موشک به  هدف بر روی هدف توسط کابرد باقی بماند.تاو بر اساس تجربه ارتش امریکا در ویتنام و عدم کارایی موشک های  اس اس11 و اساس12ساخته شد.تاو دارای برد 3750 متر در نسخ های موجود در خدمت است و می تواند در نسخه ای  که دارای کلاهک دو مرحله ای می باشند  مانند مدل D در 900 میلیمتر زره نفوذ کند.این تاو دارای 81% موفقیت در برخورد با هدف است.تمام کبرا های تک موتور نیروی زمین برای هدایت موشک تاو در دماغه مجهز به سامانه هدفگیری ام65 در دماغه می باشند.ولی نسخه های نیروی دریایی از مدل W(ملقب به سوپر کبرا)به بعد توان حمل موشک ضد تانک هلفایر را نیزدارند .AGM114 هلفایر موشک ضد تانک هدایت لیزری با برد 8000 تا 12000 متر برای بالگرد اپاچی ساخته شد.این موشک لیزری توان تعقیب و نابودی خودکار هدف درشب و روز را دارد و 91%احتمال برخورد به هدف می باشد.نسخه های موجود در خدمت دارای  9 کیلو مواد منفجر در کلاهک  (در مقابل 4 کیلو برای تاو)می باشند و میتواند زره تمامی تانک های  موجود را در هم بشکند .از طرفی هلفایر دارای سرعت مافوق صوت می باشد از این رو دارای انرژی جنبشی بالای در زمان برخورد با هدف است..هلفایر حتی توان هدف قرار دادن  بالگردهای در حال پرواز در ارتفاع  پایان را نیز دارد.کبرا در مدل های نیروی  زمین و نیروی  دریای توان بالای برای انجام عملیات ضد تانک به واسطه تاو و هلفایر دارد.موشک های خوشنامی که مشتریان زیادی دارند و از ازمایشات رزمی واقعی در میدان نبرد با امتیاز بالا بیرون امده اند ولی درباره موشک های ضد تانک  قابل حمل توسط هایندنمی توان چنین گفت.

 هایند در نقش ضد تانک در دهه 1970 و1980 مجهز به موشک ضد تانک هدایت رادیویی AT2  ساتر(نام روسی ان 3M11)بود.این موشک دارای هدایت دستی در راستای خط دید بود.یعنی کاربر باید موشک را به وسیله شعله انهای موشک تا زمان برخورد ان به هدف ان را در یک راستای مستقیم تا هدف در دید خود نگه می داشت.از این رو این موشک از تاو یک نسل عقب تر بود زیرا تاو داری سیستم هدایت نیم خودکار بود و خود سیستم  با تعقیب شعله انتهایی ان موشک را به طرف هدف هدایت می کرد. تاو فرامین هدایت را از طریق سیم متصل به خود دریافت می کرد ولی ای تی2 از طریق امواج رادیویی.ای تی2 موشک قابل اعتمادی نبود.کاربر باید اموزش زیادی برای استفاده از ان میدید و شلیک و هدایت ان حتی درسرعت های بسیار پایین نیز دشوار بود.برد ان حدود 2.5 کیلومتر و کلاهک ان داری قدرت نفوذ در 500 میلیمتر زره را داشت.احتمال برخورد ان به هدف در شرایط رزمی واقعی حدود 60% بود.اگرچه بعدها مدل های  نیم خودکار ان نیز وارد تولید شد ولی هرگز در حد و اندازه تاو نبود.سیستم هدایت رادیویی نیز خود مشکلات  خود را در زمینه نبرد الکترونیک و ایجاد اختلال بین فرامین ارسالی از بالگرد و فرامین  دریافتی از موشک را  داشت در حالی که بر روی سیستم انتقال فرامین تاو که با سیم به صورت مستقیم وصل به لانچر بود  نمی شد ایجاد اختلال کرد.

در دهه 1980 بر اساس  تجارب ارتش شوروی در  جنگ هایند  موشک  ضد تانک جدید AT6 اشترون(با نان روسی 9K114)را دریافت کرد.اشتروم هم زمان با هلفایر به خدمت گرفته شد.اگرچه از تاو برتر بود ولی به پای هلفایر نمی رسید از جمله اینکه بر خلاف ترکیب کبرا با هلفایر که توان رزم شبانه را داشتند ترکیب هایند و ای تی6 تنها توان درگیری در روز روشن را داشت که این به دلیل دار بودن سیستم جلونگر فروسرخ ببر روی دماغه سوپرکبرا بود (نسخه بهسازی شده پیسرکوپ هدفگیری ام65)چیزی که تنها مدل های  بهسازی شده هایند از ان برخوردار هستند.ای تی6 موشک هدایت نیم خودکار با فرامین  رادویی بود که دارای برد 6000 متر بود.کلاهک ان بسته به مدل بین5 تا 7 کیلو وزن دارد و توان تخریب زره های تمامی تانک های  موجود  را دارد. این موشک در افغانستان نشان داد بین 75 تا85 درصد میزان برخورد به هدف را در شرایط مختلف را دارد.اگرچه اشتروم نشان داد قابل اطمینان و دارای برد مناسب و کلاهک قدرتمند است  و از تاو برتری چشمگیر  دارد ولی در قیاس  با هلفایر هنور یک نسل عقب تر بود.هلفایر توان درگیر از پشت موانع  طبیعی با هدف را دارد(در واقع هلفایر را می توان از یک بالگرد شلیک و توسط یک غلاف هدفگیری  لیزری دیگر که توسط یک  بالکرد  و یا واحدهای زمینی هدایت کرد).

یکی از برتری های هایند نسبت به کبرا و حتی اپاچی توان حمل بمب های سقوط ازاد هست.هایند میتواند تا 10 بمب 100 کیلویی،یا 4 بمب 250 کیلویی ویا 2 بمب 500 کیلوی را با خود حمل کند.توان بمب باران هوایی ان هم با بمب های 250 و 500 کیلوی توان  بسیار چشم گیری در میدان رزم است که کبرا از ان بی بهره است.توان بمب باران هوایی به هاینداین امکان را می دهد که به اهدافی حمله کند که توسط موشک های ضد زره به دلیل کلاهک جنگی کوچکشان نتوان حمله کرد.همچنین این بمبها نشان دادند میتواند در به صورت فوق العاده موثری بر ضد نیروهای زرهی دشمن به کار روند.هایند توان حمل بمب های شیمیایی را نیز دارد و طی اشغال افغانستان توسط شوروی چند بار مواضع مجاهدین را با بمب های شیمیایی مورد هدف قرار داد.برتری تسلیحاتی هایند نسبت به کبرا به تفکر طراحی هایند بر میگردد.این واقعیت را نمی توان انکار کرد که طراحان هایند گهگاه در برخی از جنبه های طراحی هایند مانند زره و تسلیحات تا هد یک هواپیمای پشتیبانی هوایی نزدیک نیز پیش رفتند.

کبرا در نسخه های نیروی زمین مجهز به یک دستگاه موتور لیوکامینگ  تی53  می باشد.این موتور متعلق به بالگرد uh1 هیویی است و می تواند1800 اسب بخار نیرو فراهم کند.البته این رقم قابل قیاس با موتور tv3-117 متعلق به میل24 هایند نیست که 2200 اسب بخار نیرو فراهم میکند.البته هایند دو موتوره استاین رو از ایمنی پروازی بیشتری برخوردار است .از طرفی هایند سه برابر نسخه تک موتوره کبرا وزن دارد و قدرت بیشتر موتور نشان دهنده برتری نیست.هر دو موتور, موتورهای بسیار خوشنامی هستند موتور تی53 بر روی تمامی مدلهای هیویی و حدود 10 مدل دیگر بالگرد نصب شده و موتور TV3 نیز بر روی انواع بالگردهای میل8/17/کاموف27/29/32/50 و هواپیمای انتونف140 نصب شده است.نسخه دریایی کبرا از دو دستگاه موتوره بهره می برد.نسخه های AH-1W سوپر کبرا از دو دستگاه موتور جنرال الکتریک تی700-401 بهره میبرد که هر کدام دارای قدرت 1690 اسب بخار است.موتور کارامد تی700 بر روی بالگردهای UH60 بلک هاوک و بالگرد ضد تانک اپاچی نیز نصب شده است.تی700 متعلق به دو نسل بعد از تی53 است.این موتور دارای ضریب تراک 17 (TV3 با میزان 9.4)و مصر ویژه سوخت 0.433 (0.507 برای تی وی3)می باشد.این موتور کارایی نسخه دو موتوره کبرا را نسبت مدل تک موتوره به طور چشم گیری افزایش داده.

هیاند بالگرد بسیار خوش دستی در زمینه تعمیرات است.این ویژگی را اکثر تسلیحات روسی دارند.یکی از خلبانان امریکایی که در دهه 1980 با هایند پرواز کرده بود در باره اش گفت”هایند را یک سال در یک طویله راها کن،بعدبا یک پمپ روغن ویک باطری جدید به سراغش بیا،بعد بنشین و مشاهده کن به چه زیبایی به تو پرواز میدهد.این واقعیتی است که هایند سالها در افغانستان یا در افریقا طی شورشهای داخلی بدون اینکه تعمیر ویا تعمیرکار درستی به خود ببیند در بدترین محیط ها نگهداری شد و به خدمت ادامه داد چیزی که بالگردهای غربی از جمله کبرا نمی توانند انجام دهند وباید برای به پرواز در اوردن انها از متخصصین مجرب و نظارت همیشگی بر  روی انها بهره برد.

این جدول نشان دهنده کارایی بالای موتور جنرال الکتریک تی700 بالگرد سوپر کبرا است.مشخصات پرواز به  طور چشمگیر افزایش یافته در حالی که سوپر کبرا از نسخه زمین کبرا دارای وزن بیشتری  و یک موتور بیشتر است.

در زمینه سیستمهای الکترونیک کبرا (نسخه زمین )و هایند در یک سطح قرار دارند.تمام کبراهای نیروی زمین به پیرسکوپ هدفگیری ام65 در دماغه برای هدفگیری و هدایت موشک تاو مجهز هستند.برخی از مدل های ای پیرسکوپ بعد از بهسازی توان دید در شب را نیز پیدا کردند.همچنین از مدل P به بعد  نیز کبرا مجهز به کابین با نمایشگرهای نور قرمز و دوربین دید در شب برای پرواز شبانه شد. از نسخه E نیز در پشت موتور مجهز به یک سامانه کاهنده امواج فروسرخ موتور برای افزایش ایمنی در برابر موشک های  فروسرخ شانه پرتاب شد.

هایندازمدل Dبه بعد مجهز به سیستم کاهند امواج فروسرخ بود.همچنین هایند مجهز به سامانه هدفگیری در دماغه کمی متمایل به چپ برای هدایت موشک های هدایت شونده اشتروم می باشد.اکثر مدل های در خدمت  به پرتاب کننده شراره نیز مجهز شده اند.هایند دوربین دید در شب حمل نمی کند اگرچه برخی از مدلها در خدمت ارتش روسیه برای این کار بهسازی شده اند.

بر روی کبرا های نیروی زمین امریکا هیچ بهسازی بزرگی تا زمان خروج از خدمت شان در امریکا انجام نشد.شرکت بل توجه خود را به نسخه دریایی کبرا جلب کرد.اولین نسخه دریای کبرا AH-1J سی کبرا بود،بعد ان مدل های دیگری همچون AH-1T و AH-1T+ وارد خدمت شد تا اینکه در نهایت AH-1W در اواخر دهه 1980 ارائه کرد.این مدل دارای تجهیزات پیشرفته همچون پرتاب کننده شراره،سیستم جلونگر فروسرخ با غلاف هدفگیری لیزری،موشک ضد تانک هلفایر،موشک هوا به هوای سایندوندر،نمایشگر های رنگی  چند کاره در درون کابین و نمایشگر سربالای  سامانه مکان یاب جهانی GPSمی باشد .این مدل به خوبی قابل قیاس با اپاچی می باشد.جدید ترین نسخه کبرا AH-1Z وایپر است که مجهز به چهار ملخ اصلی،کابین شیشه ای تر با LCD  های بزرگتر، کلاه پیشرفته پرواز برای خدمه با توان نشان دادن وضعیت پرواز و هدفگیر تسلیحات،سامانه جلونگر جدید ترین.اولین نسخه های بهسازی شده از سوپر کبرا به وایپر در سال 2010 وارد خدمت  سپاه تفنگ دار دریایی شده است. اگرچه در این مقاله قرار نیست وایپر را با هایند مقایسه کرد ولی هایند در قیاس با وایپر مانند یک کوتوله می باشد.

کمپانی میل نیز طی دهه گذشته مدلهای بهسازی شده میل35 ام را ارائه کرده است.این نمونه دارای سامانه جلونگر فروسرخ مجهز به غلاف هدفگیری لیزری برای شلیک موشک های ضد تانک هدایت لیزری ویخر است.موشک هدایت لیزری اتکا که ان را باید در کلاس هلفایر بدانیم دارای برد 6 تا 8 کیلومتر است و می تواند بر ضد زره های به میزان 900 میلیمتر استفاده شود.این موشک از هلفایر کارای بیشتری دارد نتنها از کلاهک بزرگتری بهره میبرد بلکه حدود 120 متر بر ثانیه سرعت بیشتری از هلفایر برخوردار است.میل35  دارای کابین جدید مجهز به نمایشگرهای چند کاره و توپ 2 لوله متحرک 30 میلیمتری در دماغه ،نمایشگر سربالای HUD،کیت ویژه بر روی ورودی و خروجی موتور برای افزایش ایمنی در مقابل قفل موشکهای فروسرخ شانه پرتاب.این مدل دارای بالچه های کوتاه تر و یک جایگاه حمل تسلیحات کمتر از دلهای دیگر هایند است. .این  مدل توسط دو کشور برزیل و ونزوئلا سفارش داده شده است.

نسخه زمین کبرا مشتریان بیشتری داشت.کشورهای ژاپن،بحرین،ترکیه،اسرائیل،اردن،پاکستان،تایلند و اسپانیا از جمله مشتریان خارجی نسخه تک موتوره کبرا بودند .1116 فروند از نسخه تک موتوره کبرا ساخته شد که درسال 1999 از خدمت نیروی زمین امریکا خارج شد ولی همچنان در خدمت کشورهای دیگر به غیر از اسپانیا قرار دارد.

نسخه نیروی دریایی مشتریان کمتری داشت.ایران اولین و بزرگترین مشتری کبرا بود که در زمان رژیم گذشته 202 فروند از نسخه AH-1J سی کبرا را سفارش داد.به غیر از ایران،  تایوان ،ترکیه  و کره جنوبی نیز از مشترکین نسخه دو موتوره این بالگرد هستند که تمامی این مشتریان(به غیر از ایران) نسخه AH-1W سوپر کبرا را در خدمت دارند.سپاه تفنگ دار دریایی امریکا  تا سال 2020  حدود 167 فروند سوپر کبرا در خدمت داشت که البته همگی انها در این سال از خدمت خارح شده و جای ان را وایپر گرفته است .

میل25 نسخه صادراتی میل24 بود.میل25 در واقع همان میل24 نسخه V بود.سه  نسخه P و D و V در میان دیگر نسخه های هایند بیشترین میزان تولید را داشتند.هایند مشتریان  فراوانی داشت از این رو قابل قیاس با کبرا نیست.تقریبا  هر کشوری میل8 و17 را به خدمت گرفت در به خدمت گرفتن میل24 تردید نکرد.همچنان هایند در حال تولید است و در بازارهای جهانی حضور دارد.

هر دوی این بالگردها در میدان نبرد ازمایش خود را پس دادند.کبرا اولین  حضور خود را در ویتنام به ثبت رساند.ویتنام برای کبرا یک ازمون واقعی بود که از ان سربلند بیرون امد.بعدها کبرا در جریان جنگ سال 1982 در جنوب لبنان برای اسرائیل خدمت کرد و طی سه دهه در خدمت نیروی زمینی اسرائیل در جنوب لبنان و سرزمین های اشغالی از خود کارنامه درخشانی به ثبت رساند.در جریان جنگ ایران و عراق نیر کبرا در خدمت هوانیروز نیروی زمینی ایران نشان داد پرنده مهلکی است و چه در نقش پشتیبانی هوایی نزدیک وچه در نقش ضد زره فوق العاده ظاهر شد.البته جنگ عراق علیه ایران تنها رویاروی کبرا با عراقی ها نبود.عراق درسال 1991 و سال 2003 میلادی میزبان کبرا بود.در این دو جنگ سوپر کبرای تفنگداران دریایی بر ضد نیروهای زرهی عراق وارد عمل شدند.

هایند اولین تجربه نظامی واقعی خود را در جریان اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ تجربه کرد.در افغانستان هایند نشان داد بالگرد فوق العاده انعطاف پذیری است. نه تنها پشتیبانی هوایی موثری را به نیروی شوروی داد بلکه در بسیاری  از مواقع به عنوان یک بالگرد ترابری برای حمل نفرات و تجهیزات مورد استفاده قرار گرفت.توان حمل 8 سرباز و یا 1800 کیلو بار خارجی یکی از ویژگی های است که در کبرا  ویا حتی اپاچی وجود ندارد و مخصوص هاینداست.شاید این مسئله مطرح شود که به هر حال برای حمل بار و نفرات بالگردهای ترابری در دستراس هستند ولی به هر حال هایند این توان را دارد تا سربازان را به میدان نبرد برده انها را پیاده کرده وبعد خود از انها پشتیبانی اتش کند.در این جنگ تعداد از هایندها بعد از تحویل  موشک های  استینگر به مجاهدین از سوی امریکا توسط این موشک سرنگون شدند ولی با نصب سامانه کاهنده امواج فروسرخ و شراره از تلفات این بالگرد به طور چشم گیری کاست شد.به غیر از افغانستان هایند در جنگ های دیگری نیز شرکت داشت که می توان به جنگ ایران و عراق اشاره کرد که بارها کبرا و هایند در مقابل هم قرار گرفتند. منابع غربی ادعا دارند در طی جنگ ایران و عراق طی درگیری های هوایی بین این دو بالگرد 10 کبرا و شش هایند از دست رفته.اگرچه دقیقا جزئیات این درگیرها مشخص نیست ولی به احتمال زیاد خلبانان هایند عراقی توانستند با وجود چالاکی کبرا از حجم گسترده  اتش هایند نسبت به کبرا بیشترین استفاده را کنند.همچنین هر دو طرف مدعی سرنگونی حداقل یک فروند از جنگندهای طرف مقابل را  به کمک هایندها و کبراهای خود دارند.کبرا بعدا در نیروی دریای امریکا به موشک هوا به هوای AIM9L سایندوندر برای رزم هوایی بر روی نک بالچه ها مجهز شد ولی هایند هرگز به صورت عملیاتی موشک هوا به هوا با خود حمل نگرد اگرچه مدل بهسازی شده میل35 ام مجهز به موشک لیزری اتکا توان رزم هوا به هوا به دلیل توان این موشک درشلیک به طرف اهداف پرنده را دار می باشد.

در نهایت کبرا و هایند باب جدید را در زمینه استفاده از بالگرد در نقش رزمی باز کردند.اگرچه هر دو از دو تفکر جدا سرچشمه میگرفتند ولی بارها در نقش های مشابه به خدمت گفته شدند.هر کدام برتری خود را نسبت به دیگری داشتند.کبرا چالاک و مانور پذیر بود و نشان داد در نقش ضد زره پرنده مهلکی است ،هایندنیز نشان داد دارای توان اتش بالا و و استحکام و بقاپزیری بی نظری در میدان جنگ است.کبرا بعدها تبدیل به یک الگو برای طراحی بالگرد ایتالیایی ای129 مانگوستا شد ولی هایند که بر اساس تفکر بالگرد تهاجمی سریع  با توان حمله به عقبه دشمن طراحی شد بود  هرگز در تفکرات بعدی روسها در طراحی بالگرهای رزمی قرار نگرفت و  تفکر ساخت ان هرگز در بالگرد دیگری دیده نشد. هر دو این بالگرد در کشور خود رقیبانی چون اپاچی و میل28 را دارند ولی همچنان در بازره های جهانی حضور دارند.اگرچه اپاچی و میل28 بالگردهای اینده هستند و به هر حال برتری چشم گیری از کبرا و هایند دارند ولی نباید این نکته را فراموش کرد که این دوبالگرد میدان های نبردی را به خود دیده اند که اپاچی و از جمله میل28 هنوز در انها ازمایش نشده اند.

مشخصات فنی دو بارگرد میل24 و AH-1F کبرا

گرداوری:عبدالحمید تارخ

چاپ شده در ماهنامه جنگ افزار شماره 81