اینگیما یک برنامه ارتقا بر روی تانک تی ۵۵ ارتش عراق بود که بعد از جنگ ایران و عراق بر اساس تجارب جنگ با ایران توسط عراق انجام شد. تی ۵۵ فراگیرترین تانک ارتش عراق بود و این ارتش در دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ بیش از ۳۰۰۰ دستگاه از آن را دریافت کرد. عراق البته حتی در جریان جنگ ایران و عراق نسخه‌های چینی این تانک یعنی تانک تایپ 59 و 69 را نیز از چین خریداری کرد .تی ۵۵ تانک ارزان قیمت با هزینه عملیات کم و موثر برای عراق در آن دوران بود،ولی با ظهور تانک‌های جدید و تسلیحات ضد تانک مدرن‌تر به دلیل ضعف زرهی این تانک به شدت در موقعیت ضعف قرار گرفت و عراق تصمیم گرفت دست به ارتقاء زرهی این تانک بزند این تانک در عراق به نام فاو نیز شناخته می شود
تی ۵۵ در دهه ۱۹۸۰ ضعف‌های اساسی در زمینه سیستم آتش نیز داشت و عراقی‌ها تصمیم داشتند دست به ارتقاء تی ۵۵های خود به سیستم آتش جدیدی بزنند که بر روی نسخه جدیدی از تانک تی ۷۲ که به نام شیر بابل شناخته میشد نصب شده بود ولی در نهایت با وقوع جنگ خلیج فارس این طرح به جایی نرسید. ولی دست کم آنها توانستند در داخل تعدادی از تی ۵۵ها را ارتقا دهند و مجهز به صفحات زرهی جدید کنند
تجربه جنگ ایران و عراق و تاثیر موشک ضدتانک تاو که توسط نیروی زمینی ایران استفاده میشد و یا از بالگرد کبرا شلیک میشد و همچنین موشک هوا به زمین هدایت اپتیکی ماوریک که توسط جنگنده‌های اف ۴ فانتوم نیروی هوایی ایران شلیک میشد باعث این ارتقا شد
ارتقا شامل نصب صفحه های زره در دو سمت بدنه و جلو ان و دور برجک و جلوی ان بود که باعث کاهش میزان توان نفوذ موشک ها و یا گلوله‌هایی میشد که مجهز به کلاهک خرج گود ضد زره هستند.
مهمات خرج گود(یا انفجار قوی ضد زره):درون کلاهک یک تکه فلز معمولا از جنس مس است که بعد از انفجار به شکل مذاب در می اید به طرف زره تانک پرتاب شده و زره را سوراخ میکند. در این روش مواد مذاب با سرعت صوت به زره برخورد کرده ،ان را سوراخ و وارد تانک میشوند(اگر اینقدر قدرت نفوذ داشته باشند که بتوانند تمام زره تانک را بشکافد و وارد تانک شود )این نوع مهمات بر روی تمامی موشک ها و راکت های ضد تانک مثل ار پی جی و یا تاو و یا کورنت نصب است اگرچه برخی گلوله های توپ نیز دارای چنین کلاهکی هستند. اسم انگلیسی این کلاهک ها HEAT است
انیگما دقیقا چه نوع ارتقا زرهی یافته بود. اساساً ارتقا زرهی جعبه های بزرگی بود که بر روی بدنه نصب شده بودند.این جعبه ها عمدتاً توسط پیچ و مهره ثابت می شوند. این جعبه‌های ترکیبی از زره مرکب بودن که در داخل جعبه ها چهار صفحه فولادی و لاستیکی وجود دارد که چند سانتی‌متر از هم فاصله دارند، اگرچه حداقل دو اینگیما به دست امده طی جنگ اول خلیج فارس از ورق لاستیکی استفاده نکرده‌اند.
“”””از انجای که اینگیما به غیر از زره در توپ، سلاح ثانویه،موتور و سامانه اتش با تی55 فرقی نداشت در این مطلب به این موارد پرداخته نشده و برای اشنایی با تی55 و تایپ69 که اینگیما از این دو به دست امد به مقالات خود این دو تانک در سایت رجوع کنید””””
انیگما در مجموع سی و دو بلوک زرهی داشت . هشت بلوک زره در دو هر سمت بدنه نصب شده ، دو بلوک بزرگ ، با دو بلوک کوچک در بالای گلگیرهای جلویی برای پوشاندن ان ناحیه در جلوی بدنه تانک قرار داشت، هشت بلوک در کنار برجک نصب شده است(چهار عدد در هر سمت). یکی از این بلوک ها که سمت چپ برجک در جلو قرار داشت بالای دریچه راننده بود که به شکل بازوشونده رو به بالا ساخته شده بود تا زمانی که راننده تصمیم به سوار و پیاده شدن از تانک را داشت دچار مشکل نشود و چهار لوک نازکتر در پشت برجک روی پاییه تعادل نصب شده است.
در نتیجه این بلوک های زرهی وزن تانک به 41 تن در مقایسه با 36 تنی T-55 افزایش یافت که بدون شک چابکی تانک را بسیار کمتر کرده بود زیرا موتور تقویت نشده بود.
انیگما آشکارا یک بسته ارتقاء خام و ارزان بود. نمونه‌های قابل مشاهده از خام بودن طرح عبارتند از: مواد با کیفیت پایین به کار رفته در ساخت بلوک های زره، این واقعیت در تمامی نمونه ها دیده میشد که به سختی دو بلوک مشابه از نظر وزن و اندازه کاملا شبیه هم بودند، تعداد زیاد جوش کاری بی‌کیفیت، و برخی از بلوک کار رفت فقط به وسیله پیچ و مهره بر روی تانک بسته می شود.بخش های زیادی بدون زره باقی مانده بودند برای نمونه دو طرف لوله توپ هیچ بلوک زرهی نداشت
اولین اینگیما در واقع بر اساس یک تانک تایپ69 چینی و در نمایشگاه تسلیحات بغداد در سال 1989 ارائه شد، اما این شروع پروژه اینگیما نیست. شروع این پروژه احتمالا به اواخر جنگ ایران و عراق بر میگردد
تولید واقعی انیگما بین سالهای 1988 و 1990 اغاز شد . این تانک برای نخستین بار در جنگ اول خلیج فارس در نبرد خفجی (29 ژانویه تا 2 فوریه 1991) شرکت کرد .
دلایل برنامه اینگیما کاملاً واضح به نظر می رسد. همانطور که قبلا ذکر شد، که این برنامه برای ایمن کردن تانک در برابر موشک های چون تاو بود ، اما با بودجه عراق بسیار کمی
در این زمان(بین سالهای 1988 تا 1990) ارتقائات بسیاری به شکل خام و ابتدای و به شکل محدود روی تانک های عراقی انجام شد. برای اینها شامل یک برنامه بر روی تانک تی ۵۵ شامل نصب توپ ۱۲۵ میلیمتری نصب شده بر روی تانک تی ۷۲ که به این ارتقا نام تی ۵۵ کیو ام ۲ می‌دادند و یا نصب هویتزر ۱۳۰ میلیمتری بر روی شاسی تانک تی ۵۵ یا برای یک نمونه دیگر نصب سلاح بدون لگد راکتی اس پی جی ۹ بر روی شاسی تانک تی ۵۵ با برداشتن برجک اصلی و موارد مشابه که تقریباً هیچ کدام از انگشتان دست نیز فراتر نرفتند،
در واقع دلیل ارتقا بر روی شاسی تانک تی ۵۵ توسط عراق مسائل و محدودیت‌های مالی بود این کشور دیگر نمی‌توانست مانند زمان جنگ با ایران دست به خرید گسترده بزند
عراق پس از جنگ ایران و عراق بدهی جدی به کویت و عربستان سعودی داشت. تقاضا برای بخشودگی بدهی ها رد شد و این عاملی بود که منجر به حمله سال 1990 به کویت شد. تهاجم به کویت منجر به پذیرش قطعنامه امنیتی 661 سازمان ملل شد که منجر به تحریم‌های اقتصادی جدی علیه عراق شد، از جمله ممنوعیت معاملات تسلیحاتی به عراق، که عملاً ارتش عراق را در طول جنگ ایران و عراق پشتیبانی کرده بود.
با توجه به زمینه، به نظر می‌رسد که اینگیما به‌عنوان بهترین راه حلی بود که عراقی‌ها می‌توانند برای نزدیک‌تر کردن تانک‌های قدیمی خود به استانداردهای جدید پیش بگیرند
تی55 اینگیما اولین بار در جنگ اول خلیج فارس توسط نیروهای ائتلاف در طول نبرد خفجی (29 ژانویه – 2 فوریه 1991) دیده شد. نیروهای عراقی با استفاده از کویت اشغالی به عنوان پایگاه عملیاتی، به شهر مرزی خفجی در شمال شرق عربستان سعودی حمله کردند. در آنجا عراقی ها با نیروهای ائتلاف عربستان سعودی، قطر و ایالات متحده آمریکا درگیر شدند.
لشکر 1 مکانیزه عراق، لشکر 3 زرهی و لشکر 5 مکانیزه در این نبرد شرکت داشتند که بی ام پی1 ، BRDM-2، تی 72، تی 62، نوع تایپ 69 و T-55 و همچنین اینگیما استفاده می‌کردند. با این حال، هنوز مشخص نیست که انیگما در کدام نیرو فعالیت می‌کرد و یا به چه تعدادی می کرد. اعتقاد بر این است که اینگیما به عنوان تانک های فرماندهی گردان ها مورد استفاده قرار می گرفتند. لشکرهای زرهی و مکانیزه عراق از سه تیپ تشکیل شده بود که هر تیپ دارای چهار گردان بود. هیچ سند رسمی ارتش عراق استفاده از انیگما را به عنوان یک تانک فرماندهی تایید نمی کند، اما با قضاوت بر اساس نحوه حضور آنها، این یک نتیجه محتمل به نظر می رسد.
نیروهای ائتلاف غرب از تانک AMX30 فرانسوی در آن منطقه استفاده می‌کردند. آنها همچنین از پشتیبانی هوایی قوی از جمله از هواپیماهای AC-130 برخوردار بودند.
گزارش شده است که در طول نبرد، اینگیما توانست از حملات موشک های میلان جان سالم به در ببرد، اگرچه این اتفاق همیشه نبود. تصاویری از اینگیما وجود دارد که نشان می‌دهد بعد از برخورد موشک‌های ضد زره بلوک‌های زرهیبع دلیل کیفیت کم اتصال به بدنه از جا کنده شده است که نشان می‌داد که اطمینان پذیری بسیار پایینی داشتند
همچنین ، تانک به طور کامل توسط بلوک های زرهی مرکب پوشانده نشده بود. برای مثال، یک عکس نشان می‌دهد که یک موشک به کنار لوله توپ برخورد کرده بود جایی که هیچ پوشش زرهی وجود نداشت .
در حالی که به طور کلی پذیرفته شده است که اینگیماها می تواند از برخی ضربات موشک های ضد تانکی چون میلان و تاو تک مرحله ای جان سالم به در ببرد، با این حال، آنها نمی توانند از ضربات توپ105 م م تانک AMX 30s، یا حمله هواپیماهای AC-130 جان سالم به در ببرند.
در 29 ژانویه، ستونی از T-55های عراقی (که برخی از آنها ممکن است اینگیما باشند) به سمت مرز عربستان حرکت کردند که نشان از قصد تهاجم داشت. با نزدیک شدن نیروهای سعودی، تی-55 ها تیراندازی کردند. یک AC-130 به این حادثه پاسخ داد و سیزده تانک را نابود کرد.
در 30 ژانویه، یک جوخه از T-55های عراقی (که برخی از آنها ممکن است اینگیما باشند) با یک جوخه تانک قطری AMX 30s در جنوب خفجی درگیر شدند. چندین T-55 نابود شدند و چهار تانک نیز رها شدند .
پنج اینگیما در نبرد توسط نیروهای ائتلاف به دست آمد و در موزه ها غربی به نمایش گذاشته شد:
یکی از آنها در سال 2002 در موزه پاتون مرکز آرمور در فورت ناکس به نمایش گذاشته شد.
یکی از آنها در آبردین پروینگ گراند، ایالات متحده آمریکا نمایش گذاشته شده است، اما در واقع سنبل دروازه گردان 203 اطلاعات نظامی است که در آبردین پروینگ گراند، مریلند، ایالات متحده مستقر هستند.
یکی در موزه تانک بووینگتون، انگلستان واقع شده است. این معروف ترین انیگما به غنیمت گرفته شده است.
یکی در Mourlemon-le-Grand، فرانسه واقع شده است.
همچنین گزارش شده است که یک اینگیما هنوز در کویت وجود دارد.
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
