جنگنده هامقایسه

قیاسی بین سوخو 25 فراگ فوت و A-10 تاندربولت

قیاسی بین سوخو 25 فراگ فوت و A-10 تاندربولت

قیاسی بین سوخو 25 فراگ فوت و A-10 تاندربولت

قیاس سوخو25 و ای 10 بارها انجام شده زیرا این دو نقش های تقریبا نزدیکی در  دو بلوک شرق و غرب داشتند .

با وجود اینکه اکثر افراد سوخو25 و ای 10 را  دارای  یک نقش می دانند ولی واقعیت این است این دو با دو تفکر کاملا جدا ساخته شدند

در دهه 1960 کشوری های اروپایی شرقی  سرگرم تولید تانک تی 55 بودند . تانکی که  صدهزار عراده از ان  تا دهه 1980 تولید شد و لقب پرتعداد ترین  تانک جهان را به خود گرفت به صورتی که صدرعظم المان غربی  زمانی گفت  ” در اروپای شرقی به سرعت تولید خودروی فلوکس واگن تی 55 تولید میکنند”. در همان دهه سر کله تی 62 و در دهه بعدی تی 64 و تی 72  پیدا شد. برای  سه دهه غرب از نظر زرهی ازشرق عقبتر  بود دست کم تانک های شوروی توپ های مناسب و زره بیشتری داشتند. در ان دوران سیاست  غرب رقابت زره با زره نبود و به دنبال راهی بود که حمله  زرهی روسها  را که شامل  دست کم نیم میلیون خودروی زرهی(شامل  تانک و نفربر و…. ) بودند را با روش های دیگری سرکوب کنند.  راه های  زیادی از بمب نترونی تا سلاح اتمی تاکتیکی  تست  و عملیاتی شد  ولی برای مقابله  زرهی ،  بهترین راه حملات هوایی بود

در ان زمان امریکا همزمان روی برنامه تبدیل   هیویی کبرا به  تاو کبرا برای حمل و شلیک تاو که یک سلاح ضد تانک موثر بود کار میکردند  ولی  نیاز به یک  هواپیمای تهاجمی ضد تانک  منجر به طراحی  جنگنده ای 10 تاندربلت توسط کمپانی  فریچایلد  شد. ای10   دارای  نقش اصلی  ضد زره بود و نقش دوم ان پشتیبانی هوایی نزدیک بود(برای اشنایی با ای 10 تاندربلت اینجا را کلیک کنید)

1024px-A-10_Thunderbolt_II_In-flight-2

شوروی  با حجم بزرگی از تانک های  غربی مواجعه نبود و   اصلا دشمن زرهی بزرگی نداشت  زیرا عملا در دهه 1970 تعداد تانک های  ورشو به ناتو یک به پنج  بود ولی شوروی به  دنبال یک جنگنده پشتیبانی  هوایی نزدیک برای پشتیبانی  از نیروی زمینی  خود در حال پیشروی بود . شوروی  در دهه 1940 از ایلیوشین 2 و 10 برای این کار استفاده می کرد و در دهه 1950 و 1960  از میگ17 و سوخو7 برای این کار بهره می برد. ولی میگ17 یک شکاری بود که به واسطه  توپ 37 م م قدرتمندش در این نقش موثر بود ولی بردش کم و مهمات کمی حمل می کرد.سوخو7 نیز یک جنگنده  مافوق صوت با بال پس گرا بود که در ارتفاع پایین کارایی خوبی نداشت  و از طرفی مهمات کمی حمل  می کرد و بردش به دلیل مصرف سوخت بالایش کم بود

از این رو شوروی در دهه 1960 به دنبال طرحی برای یک جنگنده پشتیبانی هوایی نزدیک بود که طی رقابتی بین ایلیشوین  102 و سوخو25 در نهایت سوخو25 پیروز میدان رقابت  شد  .(برای اشنایی با سوخو25 اینجا را کلیک کنید)

Belarus_Air_Force_Sukhoi_Su-25_Pichugin-1

این نکته مهم است که در حالی که ای 10 برای نقش ضد زره ساخته شد ولی سوخو25 برای نقش پشتیبانی هوایی نزدیک ولی هر دو  نقش هم دیگر را نیز در طی تاریخ عملیاتی خود بازی کردند.

ای10 جنگنده ای است تک سرنشینه  تمام فلزی که زره پوش   بود و در زیر بدنه در برابر گلوله های 20 م م مقاومت داشت و شیشه کابین نیز در برابر مهمات های 12.7 م م. جنگنده دارای کابین  حبابی  بود و خلبان رو به بیرون مانند اکثر جنگنده  های امریکا دید  خوب داشت . بال های ان کاملا صاف بود که در واقع تلاش برای افزایش پایداری  و کاهش  سرعت استایل در ارتفاع پایین بود و البته طرح  بسیار مناسبی نیز بود زیرا ای 10 می تواند  با سرعت بسیار پاینتری  نسبت به جنگندهای مافوق صوت پرواز کند و به  خلبان فرصت بهتری برای دید زدن میدان نبرد  میدهد

سوخو25 نیز تک سرنشینه  بود ولی میدان دید خلبان کم بود و دید ان  360 درجه نبود و برای دید پشت سر دو اینده در دو طرف کابین  داشت. دلیل دید کم خلبان قرار  داشتن  خلبان در یک وان ضد گلوله تیتانیومی بود. بدنه از کنار  دو طرف کابین و قسمت زیر  تا 30 م م مقاومت داشت . تصاویری از تست این هواپیما با شلیک مستقیم  توپ 23 و 30 م م  در یوتوپ موجود است که در تست های روسها گرفته شده است . در کل زره سوخو25  بیشتر از  ای 10 بود . در افغانستان تا زمانی که استینگر  نیامده بود سوخو25 تلفاتی نداشت زیرا   عملا ثابت شده که توپ ضد هوایی به این هواپیما به دلیل زره بالا کارایی ندارد.

تا اینجا سوخو25 زره پوش تر است

هر دو جنگنده دو موتوره است . ولی تفاوت موتور ای 10 با سوخو25 بسیار است.

ای10 دارای  دو موتور توربوفن جنرال الکترونیک تی اف-34 –جی ایی-100 ای است که فاقد پس است و 9065  پاوند نیرو ایجاد میکند. ولی موتور سوخو25  موتور توربوجت  ار 195 با  توان 9921 پاوند است . موتور توربوفن ای 10 یک نسل  جلوتر از موتور توروبجت سوخو25 است. موتور توربوفن مصرف سوخت کمتر و صدای کمتری  دارد.  در واقع داستان ای 10  و سوخو25 اختلاف فناوری در شوروی و امریکا  را نشان  میدهد. شوروی یک  دهه در موتور عقبتر  از امریکا بود و هنگامی  که در دهه 1970  جت های امریکایی  موتور توربوفن داشتند هنوز شوروی موتور توربوجت طراحی و  تولید می کرد

از این رو فناوری موتور و مصرف سوخت  موتور ای 10 برتر از سوخو25 است

در جلوی دماغه پشت شیشه ای مسافت یاب لیزری و نشان گذار لیزری دیده می شود

 ولی وقتی پای رانش به وزن به میان می اید   این سوخو25 است که به دلیل 1.5 تن وزن کمتر و رانش  موتور بیشتر   رانش به وزن بیشتری دارد. اگرچه هر دو مادون صوت هستند ولی سوخو25 به صورت چشمگیری  سرعتر  است که دلیل ان بال پسگرا تر نسبت به بالهای کاملا صاف   ای 10 است. بال های سوخو25 پسای کمتری ایجاد می کنند  و بیشترین  سرعت ان به 975 کیلومتر بر ساعت می رسد اگرچه سرعت  پرواز معمولی 800  کیلومتر بر ساعت است. این دو رقم برای  ای 10 به ترتیب 833 و 560  کیلومتر بر ساعت هستند.

ولی سرعت بالاتر نیز دلیل برتری سوخو25 بر ای 10  نیست زیرا بر اساس  نقش تعریف شده برای ای 10 یعنی  پرواز بر فراز خط مقدم دید زدن دشمن و شکار خودرو های زرهی  ان این سرعت کم برای ای 10 مناسب است . ای 10 به دلیل بال کاملا بدون پس گرایی خود پرواز بسیار نرمی در ارتفاع پایین دارد و چالاکی  مناسب تری دارد و با سرعت کمتری می تواند پرواز کند که برای کشف و درگیر با هدف موثر است اگرچه به همان میزان فرار و سرعت گرفتن برای فرار از دست موشک های شانه  پرتابی چون  ایگلا برایش سخت تر  است.

همچنین ای10 نشان داد به دلیل سرعت کمترش در پرواز نفوذی  در ارتفاع پایین نیز خطرات بیشتری را باید به جان بخرد . این مسئله  زمانی که در جنگ خلیج  فارس1  دست کم دو فروند ای 10 در چنین ماموریتی های از دست  رفت ثابت شد ولی سوخو25 برای این کار مشکلات  کمتری دارد

سوخو25 نیز  سرعتش کمتر از جتهای دیگر تهاجمی شوروی  است که مافوق صوت هستند ولی بال های با پس گرایی کمتر و سرعت کم پروازش بسیار مفید افتاد. در جریان  اشغال افغانستان توسط شوروی ، نیروی هوایی شوروی اول از میگ27 و سوخو17 یعنی دو جنگنده مافوق صوت تهاجمی بال متغییر استفاده می کرد ولی وقتی سوخو25 را وارد میدان کرد از ان بسیار خوشش امد به صورتی که همواره ان را برترین  جنگنده خود در افغانستان  می دانست  زیرا بردش مناسب و با دقت بیشتری به هدف در سرعت پایین حمله می کرد

ولی باز نمی توان  این مسئله را فراموش کرد که اگرچه موتور توربوجت و بال پس گرار به سوخو25 سرعت بیشتری داده ولی به  مصرفش بالا، صدای بیشتر و از همه مهمتر  هزینه نگهداری بیشتری نسبت به  ای 10 با موتور توربوفن دارد

 این داستان  مصرف سوخت بیشتر صد البته بر برد این دو نیز تاثیر  دارد که به ان خواهیم  پرداخت

دو موتور از هم جدا سوخو25 ولی در زیر بدنه
دو موتور از هم جدا سوخو25 ولی در زیر بدنه

از نظر الکترونیک هر دو تقریبا برابر بودند دست کم در نسخه های   تولید. هر  دو فاقد رادار بودند و جنگنده های روز پرواز. عدم داشتن رادار برای یک جنگنده تهاجمی چیز عجیبی نیست زیرا این  جنگندها وظیفه  درگیری هوایی  نداشتند  و برای کشف  اهداف زمینی  نیز نیاز به رادار نداشتند و این کار  با چشم و اپتیک انجام می شد

در کابین ای10 دارای یک اچ یو دی است که تمامی اطلاعات پرواز را به خلبان  نشان می دهد و همچنین هدفگیری بمب و راکت و همچنین توپ برای خلبان  با کمک اچ یو دی انجام م ی شود  ولی سوخو25 دارای یک مگسک الکترونیک متصل  به مسافت یاب لیزری  است . این سامانه نیز دارای توان تایین محل برخورد بمب و راکت و توپ است و اگرچه اطلاعاتی چون سرعت، شیب، ارتفاع و یا موارد اینچنین را به خلبان نشان نمی دهد  ولی از نظر دقت هدفگیر مشابه همان اچ یو دی کابین ای 10 عمل میکند .

کابین ای10 همچنین دارای یک نمایشگر تک رنگ بود که برای  دوربین اپتیکی ماوریک استفاده میشود ولی در کابین سوخو25 هیچ نمایشگری  وجود ندارد . از طرفی کابین ای 10  بسیار خلوت تر است(این اختلاف همیشگی بین کابین جنگنده های شوروی و امریکا بوده). بعد از ارتقا ای 10 ای به نسخه ای 10 سی ، این نمونه در کابین به دو نمایشگر رنگی چند کاره تجهیز شد ولی در ارتقا سوخو25 اس ام  تنها یک نمایشگر چند کاره رنگی نصب شد که  با برداشتن برخی از نشانگر های  انالوگ جای انها را گرفته و دارای یک نقشه خان خودکار نیز میشود

از این  رو از نظر کابین برتری  فناوری با ای 10 است

کابین A-10A
کابین A-10A
کابین A-10C
کابین A-10C

هر دو دارای  پرتاب کننده شراره هستند اگرچه تعداد شراره های قابل حمل توسط  ای 10 دو برابر  سوخو25 است ، هر دو دارای هشدار   دهنده رادار با پوشش 360 درجه هستند  ولی در ارتقا انجام شده بر روی ای 10 ای و تبدیل  ان به ای 10 سی    این پرنده مجهز به هشدار دهنده فروسرخ نیز  شد که نزدیک شدن موشک را نیز به خلبان هشدار می دهد  چیزی که سوخو25 ندارد .

 ولی در زمینه  دفاعی ای10 یک برتری دیگر بر سوخو25 دارد  و ان نحوه قرار گیری موتور است

موتور ای 10 در پشت بدنه و کاملا از هم جدا است. حتی انفجار  یکی باعث صدمه دید ان یکی نمی شود ولی یکی دیگر از امتیازات  ان این است که موتورها  روی  بدنه هستند و قفل موشک  فروسرخ روی خروجی  ان از زیر بدنه دشوار  است و از پشت سر ان نیز به دلیل اینکه دو سکان عمودی  پشت خروجی ها را پوشش می دهد   نیز سخت است

 دو موتور سوخو25 هم از هم جدا هستند  و حتی بر اساس تجارب  نبرد در افغانستان  بین دو صفحه موتور یک صفحه فلزی کار گذاشته شد که حتی انفجار  یکی از موتورها به دیگری صدمه نزند   و هم ای 10 و  هم سوخو25 بارها وقتی که  یکی از  موتورها متلاشی شده بود به پایگاه با یک موتور برگشته اند ولی موتور سوخو25 زیر بدنه است به دقیقا در معرض قفل موشک فروسرخ

همچنین موتور ای 10 کمتر در معرض برخورد اتش  توپ ضد هوایی است تا موتور سوخو25 که زیر بدنه است .

 البته سوخو25 میدانی تر است. این هواپیما  حتی از زمین چمن و خاکی نیز  میتواند برخیزد ولی  ای 10 اینچنین  نیست باید در پایگاه های هوایی اسفالت بلند شود. همچنین  دستراسی به موتورهای سوخو25 برای گروه تعمیراتی  به دلیل نزدیکی به زمین  بسیار راحت تر از موتور ای 10 است که روی بدنه  بدنه است

 در کل تعمیر و نگهداری سوخو25 بسیار ساده است اکثر دارنده گان این جنگنده کشور های  با بودجه دفاعی کم است و گهگاه  تنها جت  جنگی یک نیروی هوایی است

نصب موتور روی بدنه ای 10 باعث ایجاد پوشش در برابر موشک های فروسرخ شده که تلاش در قفل روی خروجی از زیر و عقب جنگنده میکنند
نصب موتور روی بدنه ای 10 باعث ایجاد پوشش در برابر موشک های فروسرخ شده که تلاش در قفل روی خروجی از زیر و عقب جنگنده میکنند

ولی در زمینه  سامانه های الکترونیک

 سوخو25 در دماغه دارای یک مسافت یاب لیزری است که کار نشان گذاری لیزری را نیز برای ام انجام میدهد .تا مدتها  برای غرب سئوال بود که سوخوی۲۵ چگونه  میتوند موشک هدایت لیزری را شلیک کند زیرا در کابین سوخوی۲۵ هیچ نمایشگری نیست.ولی سامانه اینگونه عمل میکرد که خلبان با فعال کرد مسافت یاب لیزری بر روی سایت هدفگری  روبرویش یک علامت نشان گیری ظاهر میشد ، خلبان به کمک دسته ای این علامت نشان گیر را میتوانست بالا و پایین و چپ راست کند .خلبان هنگامی که یک هدف را مشخص میکرد به طرف ان حرکت کرده، با جابجا کرد علامت نشان  گیر روی سایت هدفگیری جلوی خود، علامت را روی هدف گذاشته ،لاک میکرد و بعد موشک را شلیک میکرد.این روش بسیار ساده  وموثر بود.البته عیبهای هم دارد،اول اینکه این سامانه بستگی به دید مستقیم خلبان دارد و شب و اب هوایی بد هدفگیری بسیار سخت میشود، مسئله  بعد اینکه از انجای که این سامانه در جلوی در دماغه نصب است تنها می تواسنت روبرو را پوشش دهد از این رو خلبان باید مستقیم به طرف هدف پرواز میکرد تا قفل لیزر نشکند.از این رو در تاکتیک خلبان سوخوی۲۵ یکی از سوخو از فاصله ایمن با لیزری قفل میکرد و دیگری دست به شلیک موشک میزد.همچنین  از انجای که این سامانه تنها جلوی هواپیما را پوشش میدهد تنها میتوان با ان موشک  لیزری را شلیک کرد نه بمب لیزری(زیرا موشک دارای سرعت زیاد تر از جنگنده بود و بعد از شلیک در روبروی جنگنده پرواز میکرد در محدود لیزر)

ولی ای 10 فاقد هر گونه  سامانه نشان گذار لیزری مستقل بود. اگرچه  توان حمل بمب لیزری داشت ولی  نشان گذاری لیزری توسط یک منبع دیگر انجام میشد مثلا توسط یک واحد زمینی  ویا یک هواگرد دیگر

از سال 2001 برخی از ای 10 ها طی ارتقا به غلاف نشان گذار لیزری لیتینیگ برای نشان گذاری و هدایت بمب لیزری شدند و طی ارتقا به نسخه ای 10 سی نیز مجهز به غلاف نشان گذاری لیزری  اسنایپر شدند که به ای 10 توان پرتاب موشک و بمب هدایت لیزری را میداد

سوخو25 نیز طی ارتقا به سوخو25 اس ام مجهز به یک دوربین اپتیک به جای مسافت یاب لیزری  در دماغه شد که البته مجهز به نشان گذار لیزری  نیز بود. از این رو سوخو25 نیز این امکان را یافت که از فاصله دور توسط دوربین هدف را کسب کند و روی ان نشان گذار لیزری انجام دهد  ولی همچنان  توان درگیر تنها به موشک های هدایت لیزر محدود میشد و توان حمل بمب هدایت لیزری نداشت

در این زمینه اگرچه غلاف های نصب شده روی نسخه های ارتقا یافته ای10  برتر از سامانه نصب شده روی دماغه ای 10 است

همچنين اي10 به غلاف هاي جنگ الكترونيك چون  اي ال كيو 131 و 181 مجهز مي شود ولي سوخو25 تنها يك نوع غلاف جنگ الكترونيك را حمل ميكند كه ان نيز به ندرت انهم درون خود روسيه ديده شد (حتي به سختي ميتوان عكسي از يك سوخو25 با غلاف جنگ الكترونيك ديد)

همچنین ای 10 از میانه دهه 1980 مجهز به دوربین دید در شب برای عملیات شبانه بود. البته خلبانان ای 10 حتی از دوربین اپتیکی نسخه دید حرارتی ماوریک هم برای پرواز شبانه استفاده میکردند ولی سوخو25 غیر نسخه ارتقا یافته سوخو25 اس ام  دارای دوربین دید در شب نبوده.در کل تا کنون سوخو25 در شب عملیات انجام نداده این در حالی  است که ای 10 متخصص شکار شبانه است

در دماغه نشان گذار ليزري سوخو25 به خوبي مشخص است
در دماغه نشان گذار ليزري سوخو25 به خوبي مشخص است

ای10 دارای همان توپ مشهور گاتیلینگ 7 لوله 30 م م است. این توپ در واقع بر اساس نقش ای 10 برای انهدام  اهداف زرهی ساخته شده.  توپ مکانیزمی  مشابه توپ  ولکان دارد ولی دارای  هفت لول است و  از مهمات ۳۰ م م با پوکه های ۱۷۳ م م بهره می برد. وزن خالی توپ ۲۸۱ کیلوگرم است ولی با ۱۱۷۴ گلوله وزن سیستم به ۱۸۲۸ کیلوگرم می رسد که ۱۶%  وزن خود جنگنده ای ۱۰ است و دارای طول   ۵٫۹ متر است و   بیشترین سرعت اتش توپ ۴۲۰۰ گلول بر دقیقه است ولی می تواند  ان را برای  شلیک ۲۱۰۰ گلوله بر دقیقه  نیز تنظیم کرد  و در کابین برای شلیک تعداد مشخصی گلوله سیوچ  کار گذاشته است ولی معمولا برای انهدام  اهداف زمینی این خلبان است که هر چقدر لازم بداند گلوله شلیک میکند. خشاب ای 10 1174 گلوله را در خود جای داده ست

بیشترین سرعت دهانه توپ ۱۰۷۰ متر بر ثانیه  است  و سه نوع مهمات را با خود می تواند حمل کند که شامل  مهمات اورانیومی  پی جی یو-۱۴ ، مهمات  اتشزا  پی جی یو ۱۳ و مهمات  تمرینی  پی جی یو ۱۵

 بهترین زاویه فاصله شلیک ۸۰۰ متر است ولی گفته شده دقت اتش ان در ۱۲۰۰ متری بدین گونه است که ۸۰% گلوله ها در یک مسافت ۱۲ متری پخش می شوند.  این مسئله  مهم است که نه این توپ بلکه هر توپ دیگری دارای  هدفگیری چشمی است و تا زمانی که خلبان نتواند درست هدف را با چشمی ببنید شلیک نیز ممکن نیست .  مهمات این توپ توان نفوذ  در ۶۹ م م زره در ۵۰۰ متر و ۳۸ م م در ۱۰۰۰ متر را دارد

توپ گاتيلينگ اي10
توپ گاتيلينگ اي10

این نکه بسیار مهم است بر خلاف تبلیغات انجام شده این توپ  در جنگ اول خلیج فارس ۱ حتی با مهمات اورانیومی  توان نابودی تانکی چون  تی ۷۲ را نداشت و تنها تانک های قدیمی   چون تی ۵۵ و تایپ ۵۹ و ۶۹ را نابود کرد . این توپ برای نابودی نفربرها و خودرو های زرهی موثر است  و امروزه به هیچ عنوان  توان نابودی زره تانک ها را ندارد و در همان جنگ خلیج فارس ۱ ای ۱۰ تاندربلت که ۸۰% موشک های ماوریک جنگ را شلیک کرد برای  شکار تانک ها وابسته به ماوریک بود و نه توپ ۳۰ م م خود. البته با وجود عدم توان انهدام زره تانک های موجود ولی همچنان  این توپ توان تخریب  سایت های اتش و تجهیزات  روي برجك تانک را دارد  . این توپ تنها روی ای ۱۰ نصب شد  و با خروج ای۱۰ از خدمت طی دو سال اینده  این توپ نیز به تاریخ خواهد پیوست

سوخو25 دارای توپ دو لول  30 م م GSh-30-2  که گلوله های 30 م م با پوکه های 165 م م شلیک میکند.  سرعت دهانه این توپ 870 متر بر ثانیه  است و سرعت اتش دو لول روی هم 3000 گلوله بر دقیقه است . سوخو25 تنها 250 گلوله حمل میکند که به صورت چشمگیری کمتر از توپ ای 10 است  و به عبارتی بیش از یک چهارم ان.   این توپ نیز  دارای گلوله های اورانیومی  است ولی معمولا گلوله  های انفجاری حمل میکند. گلوله های انفجاری  ان توان نابودی   اکثر نفربر ها را دارد ولی قدرت نفوذ ان عملا نصف قدرت نفوذ  توپ ای 10 است .برتری توپ ای 10 بر توپ سوخو25 در عداد  مشخص است، توپ ای 10 گلوله های  قدرتمند تر ، سرعت دهانه بیشتر و همچنین مهمات بیشتری دارد اگرچه  سرعت اتش بالای  ان روی کاغذ بالاست و توپ دو لول سوخو25 در حالت واقعی رزمی  دارای همان سرعت اتش مشابه توپ ای 10 است که معمولا 2200 گلوله بر دقیقه  است و حتی بیشتر از ان

توپ سوخو25
توپ سوخو25

نمی توان به توپ سوخو25 ایرادی وارد کرد. توپ ای 10 از روز اول برای نقش ضد زره ساخته شده و از این رو داشتن چنین قدرت نفوذی   و حجم  مهماتی از جمله الزامات طرح بوده است  ولی در طراحی سوخو25 به دلیل عدم نیاز به توپ در نقش  ضد زره چنین توانی  در نظر گرفته نشده بود. جالب اینکه روسها در همان دوران  روی میگ27 توپ گاتیلینگ 30 م م 6 لول نصب کردند که دارای  سرعت اتش  6000 گلوله برد دقیقه  بود ولی روسها توپ دو لول روی سوخو25 نصب کردند

در حالی که ای  10 از توپ خود برای حمله به هر هدفی استفاده میکند این نقش را روی سوخو25 راکت اندازها بازی می کنند. سوخو25 توان حمل چندن نوع راکت را دارد و در کل هر نوع راکت هوا پرتاب  روسی از 57 م م تا 340 م م  را دارد .  سوخو25 در یک لود سنگین  میتواند تا هشت راکت انداز  32 لول 57 م م در مجموع با 256 راکت را حمل کند. این  راکت  از دهه 1950 در خدمت بود  و دارای  انواع کلاهک انفجار ترکش شونده ویا کلاه های  خرج گود ضد زره است . نسخه اچ ایی انفجار قوی ان دارای 800 گرم مواد منفجره است  و نسخه  ضد زره ان توان نفوذ  در 130 م م زره. از این رو  اگرچه  سوخو25 توپ  با کارایی اونجر ندارد ولی  راکت ضد زره  با توان  نفوذ  بیشتر از توپ ای 10 دارد که کلاهک انفجاری ان روی ساختمان و نفرات تاثیر بیشتر دارد . البته راکت 57 م م دقت کمتری نسبت به توپ ای 10 دارد  از جمله  در برد بالای 300 متر دقتش بسیار کمتر از توپ است.

به غیر از  این سوخو25 توان حمل تا هشت راکت انداز  80 م م 20 لول  اس 8 با مجموع 160 راکت است. اس 8 در نمونه انفجار شدد دارای کلاهک 3.5 کیلوگرمی است و در نسخه  ضد زره بسته به مدل توان نفوذ در 400 تا 700 م م زره را دارد. این مسئله از انجام مهم است که با در نظر گرفتن برخورد  این راکت ها  از بالا به برجک و  بدنه(چون از بالا شلیک می شود) با چنین توان نفوذی میتواند هر تانکی را نابود کند  حتی تانک های مدرن  را در حالی که توپ ای 10 چنین توانی را ندارد .

ولی  باید این سمئله را گفت که معمولا در یک پرواز معمولی سوخو25 با دو مخزن سوخت خارجی و چهار  راکت انداز  پرواز میکند و از طرفی با در نظر گرفتن دقت راکتها برای نابودی یک هدف به اندازه  یک تانک باید  چندین راکت شلیک شود.

از این رو در عملیات بر ضد اهداف زرهی و خودرو ها  سبک و تانکهای قدیمی (و نه جدید) ای 10 به توپ و سوخو25 به راکتهای خود وابسته است.

در زمینه  دیگر تسلیحاتی

ای 10 دارای 11 جایگاه  خارجی شامل  چهار جایگاه زیر هر بال و سه جایگاه زیر بدنه است که می تواند   7200 کیلوگرم سلاح حمل کند. در زمینه  تسلیحات  غیر هدات شونده میتواند در یک لود سنگین تا 22  بمب 225 کیلوگرمی مارک 82  ویا 20  بمب خوشه ای  را حمل کند اگرچه به صورت معمولا تنها شش بمب حمل میکند زیرا لود سنگین باعث کاهش برد میشود. همچنین میتواند تا چهار لانچر راکت 70 م م 19 لول هایدرا با مجموع 76 راکت را حمل کند. ای 10 معمولا راکت حمل نمی کند دست  کم در حالت رزمی واقعی زیرا ترجیه میده از توپش برای پشتیبانی استفاده کند که مهمات های اچ ایی انفجاری هم حمل میکند و دقت بیشتری دارد

An_A-10_from_the_81st_Fighter_Squadron_flies_over_central_Germany

سوخو25 دارای  ده جایگاه  خارجی  است که شامل  پنج جایگاه زیر هر بال است که میتواند تا چهار تن سلاح را حمل کند. دو جایگاه  که در واقع خارجی ترین جایگاه زیر هر بال است تنها برای حمل موشک ار60 است. این چهار تن مهمات قابل حمل  میتواند شامل  32 بمب 100 کیلوگرمی(چهار بمب زیر هر جایگاه)  ویا 8 بمب 250 کیلوگرمی  ویا 6 بمب 500 کیلوگرمی  و یا انواع بمب های خوشه ای  را شامل باشد .

ولی معمولا سوخو25 با چهار بمب 250 و یا 500 کیلوگرمی و با دو  ویا چهار  مخزن سوخت خارجی  ویا شش بمب با دو مخزن پرواز میکند ولی سلاح محبوب خلبانان روسی راکت اندازها است

همان طور که گفته  شد سوخو25 دو راکت 57 و 80 م م را حمل میکند ولی توان حمل تا 8 راکت اندارز 122 م م اس 13 با مجموع 40  راکت  را نیز دارد . دو راکت دیگر نیز سوخو25 حمل میکند که واقعا وحشت انگیز  هستند. یکی راکت اس 24 که  به صورت تکی حمل می شوند که دارای  یک کلاهک 123 کیلوگرمی دارد و دیگری  راکت اس 25 که دارای یک کلاهک 190 کیلوگرمی دارد. این دو راکت قدرت انفجار  معادل  بمب های 250 کیلوگرمی را  دارد و برخورد انها حتی در چند متری یک تانک چون لئوپارد  ابرامز انها را تبدیل به اهن پاره میکند

1991300
سوخو25 یک سیستم هدفگیری لیزری در دماغه داره. این سیستم معیوب است زیرا اصلا هیچ سامانه اپتیکی برای زوم کرد روی هدف و قفل نداشت و خلبان باید با کمک یک علامت هدفگیر با چشم از روی مگسک الکترونیک موشک روی هدف قفل میکرد. این مسئله باعث میشد قفل روی هدف کوچک حتی در ندازه یک تانک ممکن نباشد و اگرم ممکن باشد باید انقدر نزدیک میشد تا با چشم تانک را ببیند،در همان دوران ای 10 موشک ماوریک داشت موشکی با دو سیستم هدایت اپتیکی و اپتیک حرارتی(ماوریک نسخه لیزری هم دارد) هر دو نسخه که توان زوم و درشت نمایی روی هدف رو داشت و نسخه اپتیک حرارتی ان توان تعقیب اهداف متحرک رو هم داشت..روسها طی ده سال گذشته بعد 40 سال یک تعدادی سوخو25 خود را ارتقا و مجهز به یک سیستم اپتیکی حرارتی با توان درشت نمایی در دماغ کردند که باز در همین دوران ای10 ارتقا یافت و مجهز به غلاف های چون لیتینیگ و اسنایپر شد که زاویه دیدی بسیار بازتری داشت .. ولی در نهایت در حالی که ای10طی چندین جنگ ماوریک و بمب هدایت ماهواره ای افکند ، سوخو25 همچنان به بمب و راکت سقوط ازاد مشغول است

هر دو توان حمل موشک هوا به هوای دارند که البته بیشتر برای دفاع از خود است و احتمالا شکار بالگردها. ای 10 میتواند در اخرین جایگاه زیر هر بال تا دو موشک سایدواندر در مجموع چهار موشک حمل کند و جالب اینکه ای 10 دست کم دو بالگرد را در جنگ اول خلیج فارس شکار کرد که البته هر دو مورد با اتش توپ 30 م م بوده است

سوخو25 نیز توان حمل تا چهار موشک ار 60 را دارد . همان طور که گفته شد بیرونی ترین جایگاه  زیر هر بال توان حمل موشک ار 60 را دارد که میتواند یک و یا دو ار 60 را یر هر جایگاه حمل کند . در نسخه ارتقا یافته سوخو25 اس ام توان شلیک موشک ار 73 را به دست اورده است

تا اینجا  عملا هر دو دست کم در زمینه  سلاح غیر هدایت شونده روی کاغذ با هم  برابر هستند ولی در زمینه حمل مهمات هدایت شونده چطور؟

سلاح اصلی همیشگی   تاندربلت موشک ماوریک است

ماوریک دارای سه  سیستم هدایت در مدل های مختلف است. برخی مدل های دارای اپتیک ساده است که برای استفاده در روز مناسب است، برخی نسخه ها دارای دوربین دید حرارتی است که حتی در شب نیز توان  کشف هدف وجود دارد و دیگر نسخه لیزری

نسخه اپتیکی  با کمک دوربین سر موشک که تصاویر ان درون نمایشگر کابین پخش می شود  روی هدف قفل می شود . موشک توان تعقیب خودکار هدف متحرک را نیز دارد و داشتن یک دوربین اپتیک باعث می شود  تا بتوان ان را از برد مناسب و در از دستراس پدافند روی هدف قفل کرد . برد موشک ماوریک بسته به مدل بین 4 تا 23 کیلومتر است  ولی برد کشف یک تانک ویا خودروی  با دوربین زیر ده  کیلومتر می باشد  است.  ماوریک در نسخه های تولید تنها توان حمل موشک هدایت اپتیکی ویا حرارتی را دارد و نسخه هدایت لیزری را حمل نمی کرد زیرا توان نشان گذاری مستقل لیزری را نداشت الا که یک هواگرد  ویا یک واحد زمینی  برای ان نشان گذاری میکرد .

ماوریک دارای  دو کلاهک جنگی است ، یکی 57 کیلوگرمی و دیگری  136 کیلوگرمی  بسته به مدل. کلاهک 57 کیلوگرمی برای نابودی یک تانک خوب است ولی یک ساختمان  خیر و  نسخه 136 کیلوگرمی  اگرچه بسیار قویتر  است ولی معمولا در این نقش  استفاده نمی شود(دست کم برای تاندربلت)

کار با ماوریک بسیار راحت است وکشف و قفل روی هدف با ان بسیار ساده است و بسیار اطمینان پذیر است و میتوان با ان به اهداف متحرک و ثابت حمله کرد و دست کم نسخه های با کلاهک 136 کیلوگرمی توان انفجاری بیش از موشک بمب مارک 82 را دارند

ای 10 میتواند شش موشک ماوریک را حمل کند

188th_FW_A-10_Warthog_fires_Maverick_in_training
اي10 و ماوريك

بعد از ارتقا ای 10 ای به ای 10 سی(البته کمتر از 200 فروند) این پرنده توان حمل  غلاف نشان گذاری اسنایپر  ویا لیتینیگ  را یافت که به ان  اجازه پرتاب بمب های هدایت لیزری را می دهد. ای 10 میتواند تا شش بمب هدایت لیزری جی بی یو12 را حمل کند. همچنین در این ارتقا ای 10 مجهز به یک انتن جی پی اس شد که به ان توان حمل بمب هدایت ماهواره ای 225 کیلوگرمی ویا 900 کیلوگرمی را میدهد. از این رو توان واقعی  تهاجمی ای10 بعد از سه دهه خدمت به دست امد

ولی سوخو25

این هواپیما به دلیل نداشتن  نمایشگر درون کابین تنها  موشک هدایت لیزری حمل میکند . همان طور  که گفته شده به دليلي محدودیت نشان گذار لیزری روی دماغه تنها توان حمل موشک  هدایت لیزری را دارد و نه بمب . دو نوع موشک هدایت لیزری را سوخو25 حمل میکند. یکی خا 29 و دیگری خا 25. موشک خا25 برای سوخو25 همان  حکم  ماوریک برای ای 10 را دارد. این موشک ده کیلومتر برد و یک کلاهک 100  کیلوگرمی دارد . سوخو25  نسخه هدایت لیزری با برد 12 كيلومتر  و نسخه  ضد رادار با برد 60 کیلومتر را میتواند حمل کند. توان حمل موشک ضد رادار تواني است که ای 10 ندارد ولی سوخو25 دارد اگرچه چندان هم از این توان استفاده نکرده است

ولی  توان  خا25 را نمی توان با ماوریک یکی دانست دست کم روی سوخو25. زیرا سامانه نشان گذار لیزری سوخو25 چشمی عمل میکند و نمی توان اهداف را از دور کشف کند(کاری که دوربین اپتیکی  با قابلیت درشت نمایی ماوریک میتواند بکند) و از طرفی سوخو25 با سامانه نشان گذاری خود تنها توان درگیر در روز و با اهداف ثابت را دارد ولی ماوریک توان درگیری با اهداف  متحرک  به دلیل توان تعقیب اهداف متحرک را مانند یک تانک ویا خودردی  را دارد که توان بسیار مهمی است و از طرفی  ماوریک در نسخه های دارای  سامانه دید حرارتی توان درگیر شبانه را دارند. داشتن غلاف چون اسنایپر و لیتینیگ  توان بیشتری را نیز در رزم شبانه به این پرنده داده است

ولی  برای حمله به اهداف مستحکم مانند ساختمان ها  بزرگ و یا اشیان های  بتونی موشک خا 29 گزینه مناسب تری است . این موشک با برد 12 کیلومتر دارای دو نسخه اپتیکی  و لیزری است  ولی  سوخو25 تنها نسخه لیزر را حمل می کند. این موشک دارای یک کلاهک افنجار شدید 320 کیلوگرمی است که بیشترین مواد منفجره را در بین سلاح های موجود سوخو25 را دارد حتی بیشتر از بمب فاب 500 کیلوگرمی. تنها مشکل  این دو موشک این است که به دلیل سیستم  هدفگیری چشمی سایت نشان گذار لیزری سوخو25 که برد اتش را به برد چشم محدود میکند باعث میشد که برد درگیر واقعی  با این سلاح به زیر 3 کیلومتر  برای یک تانک و زیر ده کیلومتر و یا حتی 7 کیلومتر  برای  یک ساختمان کاهش دهد

البته نسخه ارتقا یافته سوخو25 اس ام میتواند برای کشف هدف و قفل  موشک خا25  و یا خا 29 از دوربین  اپتیکی  دماغه استفاده کند ولی همچنان در تعقیب هدف متحرک و درگیر شبانه پاینتر از ای 10 است

در ارتقا سوخو25 به نسخه سوخو25  اس ام هیچ سلاح جدید روی ان هماهنگ نشد و سوخو25 تی و سوخو39 که  ارتقا یافنند و طیف وسیعی از سلاح ها را حمل میکنند نیز به تولید انبوه نرسیدند

سوخو25 هیچ گونه بمب هدایت شونده ای حمل نمی کند و حتی در نسخه  اس ام . از این رو ای 10 دست کم در نسخه ارتقا یافته ای 10 سی برتری زیادی به سوخو25 دارد  از جمله اینکه ای 10 توان حمل بمب های  هدایت لیزری و هدایت ماهواره ای را دارد.

از این رو در کل در زمینه تاثیر گذاری تسلیحاتی  باز برتری با ای 10 است

سوخو25 و موشك خا25.سوخو مي تواند چهار خا25 و يا خا 29 حمل كند
سوخو25 و موشك خا25.سوخو مي تواند چهار خا25 و يا خا 29 حمل كند

مسئله بعدی برد است.

ای 10 دارای   سوخت داخلی به میزان  4864 کیلوگرم است و سوخو25  عدد 3500  کیلوگرم . ولی به دلیل مصرف سوخت کمتر موتورهای توربوفن  ای 10 برد انتقالی ان با سوخت داخلی  عدد 2800 کیلومتر  است که این میزان برای سوخو25 عدد 1950 کیلومتر است.

هردو دارای  توان حمل مخزن سوخت خارجی هستند. ای ده میتواند تا دو مخزن سوخت خارجی  بزرگ هر یک با ظرفیت 2272 لیتر را حمل کند که برد انتقالی ان را به 4000 کیلومتر می رسد  و سوخو25 نیز می تواند  دو  مخزن سوخت خارجی هرکدام با 1150 لیتر سوخت حمل کند که برد انتقالی ان را به 2500  کیلومتر و با چهار مخزن سوخت به 3000 کیلومتر می رساند . پس مشخص است برد انتقالی   سوخو25 بسیار کمتر است ولی در یک پروازی رزمی چگونه است؟

در یک پرواز رزمی ای 10 با  توپ پر و چهار موشک ماوریک  و دو مخزن سوخت خارجی زیر 500 کیلومتر  و  برد رزمی سوخو25  با چهارت تن سلاح و دو مخزن سوخت (مثلا چهار بمب 500 کیلوگرمی)   در ارتفاع بالا دارای  برد 750 کیلومتر و در ارتفاع پایین دارای برد 400 کیلومتر است و در صورت تجهیز به چهار راکت انداز و دو مخزن سوخت دارای  برد 1000 کیلومتر است. برد هر دو تقریبا مشابه هم است ولی این مسئله را نباید  فراموش کرد که ای10  با یک توپ با 1170 گلوله 30 م م  و دو تن سلاح دارای همان بردی است که سوخو25 با دو تن سلاح  و 250 گلوله  برای توپ خود است

همچنین  این نکته نیز مهم است که ای 10 توان سوختگیری هوایی دارد ولی سوخو25 خیر

2727528 (1)

هر دو این جنگنده ها سابقه درخشانی دارند. اگرچه ای 10 به هیچ کشوری صادر نشد در واقع هیچکس ان  را نخواست اکثر کشورها رفتند و یک جنگنده چند منظوره  را خریدند تا یک جنگنده پشتیبانی  کند رو  ولی سوخو25 اقبال  بیشتری داشت  و  در 30 کشور جهان به خدمت گرفته شد  و همچنان هم در خدمت است. در واقع سوخو25 اگرچه نسبت به ای 10 پر هزینه تر است ولی در کل  جنگنده بسیار ساده ارزان و خوش دستی است و  دارندگان ان همچنان ان را در خدمت نگه داشته اند  زیرا هم در نقش تهاجمی و هم پشتیبانی  همچنان موثر است و حتی برخی کشورها مانند گرجستان ان را ارتقا  نیز داده اند.

ای10 در جنگ اول خلیج فارس  با شکار انبوه  از خودرو های زرهی عراقی خوش درخش البته چهار فروند ان نیز از دست رفت. البته نمی توان نادید گرفت که ای10 این موفقیت را در  نبود پدافند هوایی و نیروی هوایی عراق به دست اورد. سوخو25 نیز در افغانستان  و بعدها  در چندین  جنگ  بسیار خوب درخشید تا انجایی که با وجود قطع  تولید بعد از فروپاشی شوروی به دلیل ماندن خط تولید ان در گرجستان  وقتی روسها در سال 2008 با همان گرجستان درگیرش شدند  سوخو25 انجنان خوب ظاهر شد که برخی در روسیه را به فکر  سرپا کردن خط تولید جدیدی برای  این هواپیماانداخت  ولی در نهایت طرح یاک130 جای ان را گرفت و احتمالا  طی یک دهه اینده نسخه های از یاک 130  جای ان را خواهد گرفت ولی دست  کم تا 20 سال اینده این جنگنده در خدمت  روسها باقی نماند ولی در دیگر کشورها خدمت خواهد کرد.

A10sandSU25stogether

ولی ای10 قرار بود سال 2016  از خدمت خارج شود که یک برنامه برای کاهش  هزینه دفاعی  امریکا بود ولی بسیار در پنتاگون معتقدند  که ای 10 را قرار است با چه چیزی  جایگزین کنند؟ ایا  اصلا جنگنده ای  با هزینه عملیاتی ای 10 و کارایی ان در نقش پشتیبانی هوایی در امریکا است. این سوالات  و عدم توانایی  اف35ای که  قرار بود جایگزین ای 10 شود باعث شد تا فعلا ای 10  در خدمت باقی بماند.

ای10 از نظر فناوری های چون موتور و الکترونیک برتر از سوخو25 است. این برتری همان عقب ماندگی شوروی به میزان  حدود یک دهه از امریکا را نشان می دهد  و  همچنان ادمه دارد. این  تفاوت را در قیاس سوخو27 با اف15 و  یا میگ29 با اف16 هم قابل دیدن است. با وجود  این سوخو25 برای حملات به اهداف ثابت  میدان  جنگ و یا به عنوان یک جنگنده تهاجمی موثر تر انهم  در روز روشن  است ولی ای 10 در نقش پشتیبانی  هوایی نزدیک و استفاده خط مقدم تاثیر پذیری بیشتری دارد

نام  ای 10 سوخو25
طول 16.26 متر 15.53 متر
ارتفاع 4.47 متر 4.80 متر
وزن خالی 11321 کیلوگرم 9800 کیلوگرم
بیشترین وزن برخاستن 23000 کیلوگرم 17600 کیلوگرم
موتور دو دستگاه موتور توربوفن تی اف 34 دو دستگاه موتور توربوجت ار 195
قدرت موتور هر موتور 9065 پاوند هر موتور 9921 پاوند
بیشترین سرعت 706 کیلومتر بر ساعت 975 کیلومتر بر ساعت
سرعت کروز 560 کیلومتر بر ساعت 850 کیلومتر بر ساعت
برد انتقالی 4150 کیلومتر 2500 کیلومتر
برد رزمی با 4 تن مهمات 460 کیلومتر 750 کیلومتر
ارتفاع پروازی 13700 متر 7000 متر
مهمات 11 جایگاه خارجی 11 جایگاه خارجی
وزن مهمات 7260 کیلوگرم 4400 کیلوگرم
موشک لیزری دارد دارد
موشک اپتیکی دارد ندارد
بمب   لیزری دارد ندارد
بمب هدایت ماهواره ای دارد ندارد
سلاح ضد رادار ندارد دارد
كابين سوخو25 كا
كابين ارتقا ياقته سوخو25 اس ام
كابين ارتقا ياقته سوخو25 اس ام

گرداوری: عبدالحمید تارخ

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن