تاریخچه توپ های ضد هوایی

دیواره اتشی از چند توپ 23 میلیمتری غیر هدایت شونده.این دیواره ها زمانی موفق هستند که هشدار به موقع درباره ورود جنگنده های دشمن به اسمان منطقه داده شود .

گرداوری :عبدالحمید تارخ

چاپ شده در شماره 89 ماهنامه جنگ افزار

توپ های پدافند هوایی اولین سلاح نظامیان برای مقابله با حمله هوایی دشمن هستند.تاریخچه توپ های ضد هوایی به قدمت تاریخ استفاده از هواپیمای به عنوان یک سلاح در جنگ است.

اولین استفاده سلاح بر ضد یک هدف هوایی به زمان جنگ داخلی امریکا برمیگردد(1861 تا 1865).در این جنگ هر دو طرف هر از گاهی برای عملیات شناسایی از بالن هوای گرم استفاده میکردند و هر طرف سعی داشتند با استفاده از سلاح های سبک و گهگاه توپ این بالنها را مورد هدف قرار دهند که البته اکثرا ناموفق بود.ولی اولین استفاده موفق سلاح بر ضد یک هدف هوایی به جنگ سال 1870 بین فرانسه و روسیه بر میگردد که فرانسویان با کمک توپ توانستند بالنهای شناسایی روسی را نابود کنند.با گسترش استفاده از بالن و افزایش ارتفاع عملیات شناسایی تا سال 1910 فرانسویان طرح های را با توپهای 65،75،90 و حتی 105 میلیمتری نیز ارائه دادند ولی در ان سالها هواپیما چند سالی بود اختراع شده بود و در حال تکمیل بود.از این رو سلاح جدید(هواپیما)بسیار سریعتر و چالاکتر از بالن بود باید فکر دیگری میشد. اولین توپ ضد هوایی که در جهان به طور انبوه به خدمت گرفته شد توپ 37 میلیمتری انگلیسی پوم پوم بود که در سال 1890 برای مقابله با بالن های ساخته شد و بعدها در جنگ جهانی اول نیز به کار رفت.ولی تا زمان اغاز جنگ جهانی اول استفاده از توپ ضد هوایی چندان جدی گرفته نشد.حتی در سال اول این جنگ یعنی سال 1914 به دلیل کاربرد محدود هواپیما همچنان برخی از نیروها از مسلسل ماکزیمم برای مقابله با هواپیماهای شناسایی استفاده میکردند زیرا تا دو سال اول جنگ هواپیما تنها در نقش شناسایی مورد استفاده قرار می گرفتند.انگلستان از سال 1914 یک اداره برای سازماندهای عملیات دفاع هوایی تاسیس کردند.این اداره در مرحله اول از نسخه ای از توپ37 میلیمتری پوم پوم بهره می برد. به سرعت ارتشهای درگیر در جنگ شروع به استفاده توپهای ضد هوایی کردند.فرانسه 75 میلیمتری و روسها 76 میلیمتر. این توپها دارای چاشنی انفجار مجاورتی بودند که بر روی زمین تنظیم می شد وبعد شلیک میشد.این کار تا حدی دشوار بود زیرا دیدبان باید ارتفاع هواپیما را تخمین می زد،بعد چاشنی را برای انفجار در ان ارتفاع تنظیم و بعد شلیک میکرد.اشتباه در تخمین ارتفاع یعنی به هدر رفتن گلوله.توپچی ها برای تنظیم دقیق ارتفاع معمولا از بالن های استفاده میکردند که در ارتفاعت مختلف قرار داشتند و به زمین با طناب متصل شده بودند که به انها به عنوان یک شاخص در تعیین ارتفاع کمک میکرد.این بالنها با رنگ های مختلف طراحی شده بودند و هر رنگ نشان دهنده یک ارتفاع خاص بود.انگلیسیها در سال 1915 از توپ 12 پوند استفاده میکردند که 5 کیلوکلاهک جنگی و دارای ارتفاع عمل 5100 متر بود.این توپ 76 میلیمتری اولین توپ پدافند ساخت انگلستان بود که بر روی یک کامیون مستقر میشد. از اوائل سال 1915 المانها به طور گسترده ای دست به استفاده از هواپیما در نقش شناسایی زدند.از طرفی اواسط همین سال المانها گهگاهی از هواپیماهای خود مواد منفجره نیز پرتاب میکردند که باعث شد که انگلیسیها دست به توسعه توپهای جدید 76 میلیمتری بزنند.مشکل توپهای ضد هوایی به غیر از چشمی بودن تشخیص ارتفاع هدف در روز های اول ورود به خدمت، نبود تاکتیک مناسب برای به کار گیری انها بود.خدمه باید گلوله را ان چنان پرتاب میکردند که از لحاظ برد وچه ارتفاع گلوله در نزدیکی هدف برخورد کند.انگلیسیها از سال 1916 به بعد روشهای مانند یک سامانه اپتاتیکی ابتدا برای تعیین ارتفاع هواپیما اختراع کردند که تا ارتفاع 2 کیلومتری موثر بود.البته سیستمها دیگری نیز ابداع شد ولی یکی از مشکلاتی که این سیستمها نیز نتوانستند به ان پاسخ دهند این بود که این سیستم ها تنها می توانستند هواپیمایی مورد هدف قرار دهدند که در حالت پرواز در یک وضعیت ثابت و بدون تغییر قرار داشته ولی هواپیمای که در حال مانور بود را نمیشد به راحتی هدف گیری کرد زیرا چاشنی برای انفجار در ارتفاع بردی که هواپیما همکنون در ان است تنظیم شده بود ولی با حرکت هواپیما در حال شیرجه ارتفاعش کم و چاشنی در ارتفاع بالاتر منفجر میشد.دلیل این مسئله این بود که این سیستم پیش بینی مسیر هواپیمای پیشرو رو میکرد و این پیش بینی از طریق وضعیت کنونی هواپیما انجام میشد به هر حال هر دو طرف جنگ اقدام به تولید تعداد بیشتری از توپ های ضد هوایی نمودند زیرا گسترش استفاده از هواپیما روز به روز در حال افزایش بود و تا دسامبر سال 1916 انگلستان 183 توپ ضد هوایی را به خدمت گرفت.فرانسویان سامانهای را ساختند که الکترومکانیکی بود و با دادن زاویه شیرجه هواپیما به ان این سامانه خود چاشنی گلوله را تنظیم و لوله توپ را نیز به صورت اتوماتیک به موقیعت مناسب برای شلیک گلوله حرکت میداد.

یکی از مشکلاتی که توپهای ضد هوایی اولیه داشتند وزن بالا و عدم تحرک پذیر انها بود.این توپهای ثابت را در خط حمله جا میداد تا جلوی حملات هوایی دشمن را به خط بگیرد حالا اگر دشمن حمله زمینی سریعی میکرد سربازان مجبور میشدند که خط را رها کرده و عقب نشینی کنند باید یک توپ بزرگ ثابت دست و پا گیر را نیز با خود به عقب می بردند.از طرفی تا پایان جنگ ثابت شد که برای یک هدفی که در ارتفاع 1500 متری پرواز میکند نیاز به یک توپ75 میلیمتری نیست.در بسیاری از موارد سربازان نیروی زمین با استفاده از مسلسل ماکزیمم برخی از هواپیماهای تک موتوره دو باله دشمن را که در حال پرواز در ارتفاع پایین بودن را سرنگون کردند.بعد از جنگ تلاش شد تا سلاح های کالبیر کوچکتر برای مقابله با هواپیما های ارتفاع پایین و کالیبر بزرگ را برای ارتفاع بالا به کار برند.

بعد از جنگ اول جهانی مشخص شد که هواپیما نقش مهمی در جنگ های اینده دارند.در جریان جنگ جهانی اول بالن های زپلین المانی،دست به بمب باران لندن زدند.از این رو با گسترش توان هواپیماها و به وجود امدن بمب افکنها دوربرد حملات بمب بارانهای استراتژیک در ذهن فرمانده هان نقش بست.از این رو مقابله با حملات هوایی از اهمیت بسیاری برخوردار شد.بیشترین فعالیت در این زمینه در ان زمان در انگلستان انجام شد.انگلیسها در ان زمان توجه خود را به مسائلی مانند فیوز های انفجار مجاورتی برای توپ های ضد هوایی سامانهای الکترو میکانیکی برای تعیین درست ارتفاع هدف،توسعه ارتفاع یاب های نوری ،توسعه سامانه های صوتی برای تشخیص جایگاه بمب افکنها در اسمان شب به کمک صدای هواپیما،سامانه های برای تنظیم خودکار فیوز گلوله ها .در سال 1925 انگلیسیها یک کامیپوتر انالوگ میکانیکی ساختند که با دادن ارتفاع ، جهت حرکت و سرعت هدف توسط اپراتور به ان ،کامپیوتر به صورت خودکار خود دست به تنظیم لوله می زد،البته برخی از این دستگاه ها نیز تنها زاویه درست لوله را در اختیار کاربر میگذاشتند.در واقع این چنین دستگاه ها کارشان پیش بینی بود.پیش بینی اینکه هدف با این سرعت و زاویه حرکت مثلا چند ثانیه بعد در کدام نقطه قرار دارد تا با شلیک گلوله به همان نقطه گلوله در نزدیک هدف منفجر شود.در این سیستم بهترین راه مشخص کردن فاصله تا توسط هدف مسافت یاب نوری بود.مسافت یاب نوری به کمک تشخیص شکست نور بازگشتی از اجسام می توانست مسافت تا هدف را تخمین بزند.از اوائل دهه 1930 کشورهای چون المان و انگلستان کار بر روی رادار را اغاز کردند.البته در مرحله اول رادارها تنها برای کنترل اسمان به کار میرفتند.هنوز راه زیادی بود تا رادار ها در کنار توپ ها به خواهند خدمت کنند.

در دهه 1930 کشورهای چون ،المان،فرانسه،انگلستان و امریکا در کنار روسها و ژاپنیها دست به تحقیق بر روی توپ های ضد هوایی زدند.از انجایی که حمله جنگنده ها در ارتفاع پایین روز به روز از اهمیت بسیاری برخوردار می شد اکثر این کشورها برای مقابله با این حملات ارتفاع پایین دست به ساخت توپ های اتوماتیک با توان شلیگ رگبار با کالیبرهای 20 ویا 40 میلیمتر زدند.سلاح های زیر 30 میلیمتری توپ و چه مسلسل معمولا دارای گلوله های معمولی برخورد مستقیم بودند ولی توپهای بزرگ با کالیبر های 75،90 ویا 120 میلیمتر دارای گلوله های انفجار مجاورتی بودند.با شروع جنگ جهانی دوم معلوم شد که برتری هوایی کلید پیروزی در این جنگ است.هر کس بر اسمان خود و اسمان دشمن مسلط باشد در نبرد پیروز است.اگر نمی شد جلوی هجوم نیروی هوایی دشمن را گرفت شکست در جنگ حتمی بود.بمب افکنها دست به بمب باران استراتژیک مناطق صنعتی میزدند و اقتصاد کشورها را فلج میکرد.بدون تولید تسلیحات نظامی شکست در جنگ حتمی بود.از طرفی همین بمب افکنها با بمب باران مناطق مسکونی روحی غیر نظامیان را جریحه دار میکردند و البته از حملات شبانه روزی جنگنده ها به سربازان و در منطقه نبرد که دیگر نمی توان چشم پوشی کرد.در این میان توپ های پدافند هوایی سلاح های همیشه آماده و حاضر بودند و در منطقه حضور فعال داشتند.از مشهور ترین توپ های پدافند هوایی این جنگ میتوان با توپ 40 میلیمتری بوفور اشاره کرد.توپ 40 میلیمتر بوفور که باید ان را یکی از مشهور ترین توپ های پدافند هوایی تاریخ دانست در سال 1935 وارد خدمت شد.این توپ اتوماتیک 40 میلیمتریت وسط کمپانی بوفور سوئد ساخته شد و به طور گسترده ای در جریان جنگ جهانی دوم توسط انگلستان و امریکا به کار رفت.این توپ در دو مدل ال60 و ال70 ساخته شد که بسته به مدل بین 120 تا 330 گلوله در دقیقه اتش میکرد و دارای برد 7000 تا 12000 متر در دو مدل ال60 و ال70 بود.این توپ دارای چاشنی مجاورتی بود و به صورت چشمی نشانه گیری میشد.این توپ دارای سامانه مسافت یاب نوری و بعدها لیزری برای اندازه گیری مسافت تا هدف برای تنظیم چاشنی بود ومیشد بر روی ان از گلوله های برخورد مستقیم نیز بهره برد.این توپ انقدر خوب بود که تا سال 2000 میلادی تولید میشد.البته انگلستان از توپ دیگری با نام دو پندی نیز بره می بردند.دو پندی یک توپ40 میلیمتری بود که معمولا توسط نیروی دریایی استفاده می شد و دارای یک تا 8 لول بود.این توپ که توسط ژاپن نیز تولید و در جنگ مورد استفاده قرار گرفت.توپ 20 میلیمتری اورلیکن نیز از جمله مشهور ترین توپ های جنگ جهانی دوم بود . اورلیکن ساخت سوئیس از سال 1940 وارد خدمت شد و به طور گسترده ای بر روی ناوهای جنگی امریکا برای دفاع هوایی نزدیک به کار رفت.اورلیکن بسته به مدل تا 1500 متر برد موثر داشت وبازهم بسته به مدل از 450 تا 1000 گلوله در دقیقه شلیک میکرد اورلیکن تا دهه 1980 همچنان در نیروی دریایی امریکا در خدمت بود. المانها از توپ 20 میلیمتری فلگ 30 و38 برای مقابله با تحدیدات ارتفاع پایین بهره می بردند.این توپ با سرعت اتش 280 تا 450 گلوله در دقیقه همتای اوریلکن 20 میلیمتری بود و مانند اورلیکن بارها بر ضد اهداف زمین به کار رفت.توپ های ارتفاع بالای جنگ جهانی دوم نیز شهرت زیادی داشتند از جمله توپ 90 میلیمتری امریکای ها و توپ 94 میلیمتری المانها ولی مشهور ترین توپ ضد هوایی ارتفاع بالای جنگ جهانی دوم توپ المانی فلگ 18/36/38/41 بود که در اسطلاح فلک 88 نیز نامیده میشد.این توپ یک توپ 88 میلیمتری بود که در اصل به عنوان توپ ضد زره ساخته شد و بعدها بر روی تانک های المانی پانتر4 و تایگر 1 و2 نیز نصب شد.این توپ گلوله های انفجار مجاورتی ویا برخورد مستقیم را شلیک میکرد و دارای ارتفاع عمل 7500 متر بود و بزرگترین قاتل بمب افکنهای متفقین بود.این توپ نه تنها توپ پدافند هوایی بود بلکه هر گاه لازم بود توسط نیرویها المانی در نقش ضد زره نیز به کار میرفت.در طی جنگ جهانی دوم المانها حتی از یک توپ 125 میلیمتری نیز برای انهدام بمب افکنهای امریکای در ارتفاع بالا بهره میبردند.

توپ محبوب و مشهور فلگ88 که در واقع یک توپ ضد تانک بود تا یک توپ دفاع هوایی،این گونه توپ ها برای انهدام بمب افکنهای در ارتفاع متوسط تا بالا با گلوله های چاشنی انفجار مجاورتی مورد استفاده قرار میگرفتند و بعد از جنگ جای این گونه توپها را موشک های سام گرفت.

امروزه کوچکترین کالیبر ضد هوایی کالیبر 12.7 میلیمتری مسلسل های سنگین است.البته تا زمان جنگ جهانی دوم با نصب مسلسلهای متوسطی مانند ام جی42 بر روی سه پایه از انها به ع

نوان سلاح پدافند هوایی استفاده میشد ولی با ورود جنگنده های پر سرعت جت و افزایش سطح ارتفاع بمب باران حتی امروزه مسلسل های سنگین 12.7 میلیمتری نیز به کار نمی ایند و تنها می توان از انها بر ضد بالگردها بهره برد.البته نباید یادمان رود که اکثر بالگردهای نظامی همکنون در برابر کالیبر 20 میلیمتری نیز مقاوم هستند.از انجای که مسلسهای سنگین 12.7 و 14 میلیمتری دارای هدفگیری چشمی بوده و با گسترش استفاده از سلاح های دورایستا و هدایت شونده این گونه سلاح ها که برد موثر انها در حدود 1500 متر می باشد دیگر اثری ندارند.امروزه متداول ترین کالیبرهای ضد هوایی را توپ های کالیبر 20 تا 40 میلیمتر تشکیل میدهند که برای مقابله با اهداف ارتفاع پایین و بسیار پایین به کار می رود.عملا دو نوع از این گونه توپ های وجود دارند 1- توپ های که دارای سامانه های هدفگیری الکترونیکی بوده 2- توپ های که هیچ سامانه ای هدایتی ندارند و به صورت چشمی هدف گیری و هدایت میشوند.یکی از مشهور ترین توپ های ضد هوایی جهان توپ دو لول 23 میلیمتری زد یو23-2 ساخت شوروی می باشد که فاقد هرگونه سیستم الکترونیکی هدایت است..این توپ برای اولین بار در اوائل دهه 1960 وارد خدمت شد.این توپ دارای سرعت اتش 2000 گلوله بر دقیقه است که البته محدودیت خشاب ان تنها توان اتش 400 گلوله در دقیقه را به صورت عملی به ان میدهد.برد این توپ در ارتفاع بین 1500 تا2000 متر و در برد 2000 تا 2500 متر است.این چنین توپ ها که انوع تک لول ان نیز در خدمت است دارای گلوله های برخورد مستقیم بوده و زدن یک جنگنده پر سرعت با انها کار واقعا دشواری است وبیشتر از اموزش نیاز به شانس دارد.ولی کاربران این گونه سلاح ها یاد گرفتند که با کمک این گونه توپ ها دیواره اتش ایجاد کنند.دیوار اتش یعنی قرار دادن تعدادی از این توپها در فواصل مناسب در کنار هم در نزدیک اهداف مهم ،تا با اجرای اتش همزمان و هماهنگ وایجاد دیواره ای از گلوله در اسمان شانس برخورد گلوله را به هدف ده برابرکنند.دیواره اتش این چنین است که معمولا دور تا دور یک هدف مهم را تعداد زیادی توپ فرار گرفته(ویا این دیواره جایی تشکیل میشود که محل عبور جنگنده های دشمن و یا سمت تهاجم انها به هدف است) و فرمانده واحد اتش بار بلافاصله با دیدن جنگنده دشمن دستورمیدهد تا توپ ها لوله های خود را به طرف مسیر روبروی پروازی هدف گرفته و با ایجاد اتش همزمان چند صد متر مربع در اسمان را پوشش دهند،این گونه دیوارها در تاریخ جنگ های مختلف با موفقیت نسبی در ارتفاع پایین عمل کرده اند توانسته اند حداقل به جنگنده مهاجم اسیب وارد کند.ولی در کل نمی توان به درستی درباره میزان کارایی این گونه دیواره ها قضاوت کرد. امروزه در بازار کیت های مختلفی برای توپ زد یو 23 ارائه میشود که با نصب یک دوربین و کامپیوتراتش،خود سیستم با زیر نظر گرفتن هدف با کمک دوربین خود و نشانه گذاری ان و تعیین مسافت و زاویه حرکت جنگنده،دست به تنظیم خودکار لوله توپ و اتش به طرف جنگنده دشمن میزند.گفته شده نصب چنین سیستمی بر روی این توپ کمتر از20 هزار دلار هزینه دارد در حالی که احتمال سرنگونی یک هدف به کمک یکی از این توپ ها مجهز به چنین سیستمی به بیش از 40 درصد افزایش پیدا کرده است.حتی میشود با نصب این گونه سیستم ها توپ ها را به هم شبکه کرده و یک منطقه وسیع را پوشش داد. امروزه کیتهای بسیاری در بازار برای تبدیل سلاح های مختلفی مانند مسلسل های 4 لول 14.5 میلیمتری زد پی یو تا توپ 40 میلیمتری قدیمی بوفور به توپ هدایت شونده وجود دارد که اکثر این کیتها بر اساس سامانه ای الکترو اپتاتیکی ساخته شده اند.دسته دیگر توپهای ضد هوایی توپ های هدایت شونده هستند که امروزه موفقیت اخرین حلقه از حلقه های زنجیره دفاع هوایی به کارایی انها بسته است.اولین بار انگلیسیها در جریان جنگ جهانی دوم به کمک رادار توانستند اطلاعات دقیق از موقعیت هدف برای قراردادن موقعیت درست لوله برای اتش به هدف به دست اورند.بلافاصله بعد از پایان جنگ جهانی دوم و شروع جنگ سرد استفاده از توپ های هدایت رادار اهمیت بسیار پیدا کرد و تعداد زیادی از این گونه توپ ها تولید شد.در واقع با در نظر گرفتن احتمال جنگ اتمی و اینکه در دهه 1950 اصلیترین سلاح حامل بمب اتمی بمب افکنها ارتفاع بالا مانند بی36 ویا توپلوف16 بودند این مسئله پیش می امد تا بتوان با هدایت دقیق گلوله های کالیبر بزرگ توپ های ضد هوایی در ارتفاع بالا گلوله را دقیق به هدف کوبید.اولین نمونه عملیاتی این گونه توپ ها توپ 75 میلیمتری امریکایی اسکای اسویپ بود.این توپ برای اتش به اهدافی در ارتفاع 6000 متری طراحی شده بود.در روسیه نیز چنین توپهای ساخته شد که مشهور ترین انها کی اس 19 و کی اس30 بود.این دو توپ که به ترتیب 100 و 130 میلیمتر بودند برای هدف قرار دادن بمب افکنها حتی در ارتفاع 17000 متری به کار میرفتند.این دو نمونه مجهز به یک سیستم کنترل اتش برای تعیین محل انفجار گلوله بودند.گلوله های انفجار مجاورتی انها انقدر قدرت داشت تا به بمب افکنها اسیب جدی وارد کند.ولی عمر خدمتی این گونه توپها کالیبر بزرگ بسیار کم بود در در دهه 1960 به سرعت از خدمت خارج شدند.دلیل ان نیز ورود موشک های پدافند ارتفاع بالا بودند که دارای دقت بسیار بیشتری بودند.مشکل اساسی توپ های هدایت رادار ارتفاع بالا این بود که این توپها در ارتفاع خوب عمل میکردند و نه در برد.نمیشد مثلا یگ گلوله 130 میلیمتری پدافند هوایی را به هدفی در برد 40 کیلومتری شلیک کرد زیرا اولا برد این چنین در توپ ها وجود نداشت و از طرفی گلوله توپ که هدایت نمی شد بلکه انها بر اساس پیش بینی کامپیوتراز داده های راداراز موقعیت هدف در چند ثانیه ویا چند دقیقه بعد به طرف محدوده ای گلوله را شلیک می کردند که هدف با در نظر گرفتن سرعت،ارتفاع و زاویه پرواز فعلی مثلا 20 ثاینه بعد به انجا می رسید.از این رو هر گونه تغییر ناگهانی در وضعیت هدف باعث میشد تا گلوله در جای منفجر شود که دیگر جنگنده در انجا نبود.از این رو توپ ها تنها می توانستند هدفی را که در بالای سر انهاست مورد هدف قرار دهند نه چند کیلومتر دورتر از انها.ولی موشکهای پدافند می تواسنتد با هر حرکت جنگنده دشمن واکنش نشان داده و تغییر وضعیت داده و مسیر خود را اصلاح کنند زیرا قابل هدایت بودند.تا دهه 1970 موشکهای پدافند هوایی در ارتفاع بالا و متوسط مانند موشک امریکای نایت هرکولس و سام2 و3 روسی جای توپ ها را گرفتند و ولی در ارتفاع پایین و بسیار پایین همچنان توپها سلاح های مخوفی بودند.با اغاز سالهای 1960 سر کله اولین توپهای ارتفاع پایین هدایت رادار پیدا شد.اولین این گونه توپ ها توپ پدافند هوایی زد اس یو -23-4 ملقب به شلیکا بود.شلیکا یک توپ23 میلیمتری چهار لول بود که بر شاسی تانک سبک ابی خاکی پی تی76 سوار شده بود .این سامانه مجهزبه یک رادار ار پی کا2 توبول بود که دارای برد کشف20 کیلومتر بود اگرچه هر از گاهی این برد به8 کیلومتر نیز به خاطر ناهمواریهای زمین کاهش پیدا میکرد.شلیکا که از سال 1962 وارد خدمت و تا کنون نیز در خدمت است به 23 کشور جهان صادر شد و موفقیت های زیادی نیز کسب کرد و نشان داد که در اکثر مواقع مخوف ترین سامانه ارتفاع پایین در جنگ است(برای نمونه خلبانان نیروی هوایی ایران همواره از سامانه های شلیکای عراق به عنوان بدترین بلای جان خود یاد میکردند).توپی مانند شلیکا میتواسنت اهدافی را تا ارتفاع 60 متری مورد هدف قرار دهد و واکنش ان نسبت به هدف از زمان کشف در حدود 10 تا 13 ثانیه بود امروزه توپ های هدایت راداری جدید نه تنها در عرض 4 تا6 ثانیه نسبت به هدف واکنش نشان میدهند بلکه دارای توان درگیری حتی در ارتفاع چند متری از سطح زمین هستند.

توپ 23 میلیمتری شیلیکا اولین توپ موفق عملیاتی هدایت راداری ارتفاع پایین جهان بود.ترکیب رادار وتوپ باعث شد تا حتی گلوله های برخورد مستقیم نیز در اسمان با دقت باورنکردی عمل کنند.

این گونه توپ ها برای درگیری در ارتفاع زیر 4000 متری و برد کمتر از 3000 متر طراحی شده اند و در نسخه های جدید این سامانه ها در کنار موشک های کوتاه برد ارتفاع پایین به کار میروند.برای نمونه دو سامانه روسی تانکوستا(سام19)و پانتسر اس1 (سام22) مجهز به دو توپ 30 میلیمتری با سرعت اتش 2500 تا 5000 گلوله بر دقیقه هستند و همچنین هر کدام 8 تا 12 موشک هدایت رادیویی را با خود حمل میکند.ترکیب موشک و توپ باعث شده تا این سامانه بتواند با هداف کوچکی مانند موشک های کروز ویا سلاحهای هوا پرتاب(حتی یک بمب لیزری)به کمک موشک دارای چاشنی مجاورتی رادیویی و به کمک توپ نیز به درگیری با جنگنده های دشمن روند .در غرب نیز توپ های موفقی وجود دارند که از جمله مشهور ترین انها توپ 35 میلیمتری سوئید اورلکن که یک توپ دو لول مجهز به رادار می باشد.المانها نیز نسخه ای از این توپ را سوار بر شاسی تانک لئوپارد 1 کرد و نام گیپارد بر ان نهادند.خود اورلیکن یک سامانه کششی بوده ولی برخی از کشورها مانند المان،ژاپن و کره جنوبی این توپ را بر شاسی نفربرها و تانک های مختلف سوار کرده اند و از ان به عنوان یک توپ خود ,کششی بهره میبرند.چیزی که این گونه توپ ها را از توپ های ضد هوایی قدمی جدا میکند استفاده از رادار است.رادار نتنها به خدمه توپ هشدار زودهنگام لازم را در زمینه نزدیک شدن هدف میدهد بلکه با دادن اطلاعاتی مانند سرعت،ارتفاع،سمت و همچنین سرعت باد و دمای هوا به کامپیوتر کنترل اتش کار هدفگیری توپ را کاملا خودکار کرده اند.این گونه توپ ها دارای سامانه های الکترواپتاتیکی در کنار رادار هستند تا به سامانه اجازه رهگیری هدف بدون نیاز به رادار در زمانی که خطر موشک های ضد رادار و یا جنگ الکترونیک وجود دارد را میدهد.سامانه های تصویر بردار الکترو اوپتاتیکی که گهگاهی با تجهیزات دیگری مانند مسافت یاب لیزری و یا دوربین فروسرخ نیز ترکیب هستند اطلاعات لازم را به جای اطلاعات رادار در اختیار کامپیوتر کنترل اتش قرار میدهند.توپ های 30 ویا 35 میلیمتری میتوانند انواع گوله های برخورد مستقیم و مجاورتی را با خود حمل کنند.چاشنی گلوله های برخورد مجاورتی این گونه توپ ها با کمک پالسهای رادیویی در هنگامی که به هدف نزدیک مشوند منجر میشوند .استفاده از چاشنیهای مجاورتی این اجازه را میدهد که حتی عبور و انفجار گلوله ها در فاصله 5 متری هدف باعث وارد امدن خسارت به هدف شود.همچنین به صورت گسترده گهگاه از توپ های ضد هوایی مانند زد یو 23 و یا شلیکا و دیگر توپهای دفاع هوایی در طی جنگ بر علیه اهداف زمینی و نیروهای زره سبک استفاده می شود که البته این توپ ها نشان داده اند در مقابل این گونه اهداف بسیار ویرانگر و هولناک می باشند.

در دریا بر روی شناورهای رزمی توپها همکنون اخرین زنجیره و دفاعی و از همه مهمتر کارامدترین سلاح های موجود برعلیه موشک های کروز ضد کشتی که روز به روز سریعتر و مرگ اورتر میشوند هستند.در دریا از انجایی که یک رزم ناو یا یک ناوشکن قیمت بسیار دارند و البته بسیار نیز اسیب پذیر می باشند و یک موشک ضد کشتی می توانند انها را نابود کند ،توپ های ضد هوایی نقش بسیار حیاطی در حفظ کشتیها دارند نقشی که گاهی اوقات به ثانیه ها بسته است.از این رو در کشتیها همواره نیاز به توپ های هدایت شونده ای است که سریع نسبت به تحدید واکنش نشان داده و از طرفی بتواند در کمترین زمان ممکن بیشترین میزان گلوله را با دقت راهی هدف کند.از این رو استفاده از توپ های گاتیلینگ در دریا بسیار شایع است.اصلیترین سلاح دفاع نزدیک تقریبا تمامی شناورهای غربی سیستم فلانکس می باشد که بر اساس توپ شش لول 20 میلیمتری ام61 ساخته شده.این توپ هدایت راداری که البته در برخی مدل ها از سامانه هدایت لیزری نیز بهره می برد میتواند 3000 تا4500 گلوله در دقیقه شلیک کند. نسخه های زمین پایه این توپ نیز موجود است .برای نمونه سیستم ام163 در واقع یک توپ ام61 سوار شده بر شاسی نفربر زرهی ام113 میباشد.این سامانه نیز دارای رادار و سامانه الکترواپتاتیکی برای جمع اوری اطلاعات هدف و اتش به طرف ان می باشد. هم چنین توپ گلکیپر ساخت هلند که یک سامانه 30 میلیمتری 7 لول می باشد نیز دارای چنین سرعت اتش است.گلکیپر دارای همان توپ جی ای یو8 جنگنده ای10 تاندربولت می باشد.روسها نیز بر روی شناورهای خود از یک گاتیلینگ 6 لول 30 میلیمتری با نام ای کی 630 بهره می بردند.

توپ های پدافند هوایی اگر چه امروزه در برابر تحدیدات ارتفاع بالا ویا متوسط کارایی ندارند ولی انها امروزه بزرگترنی کابوس برای دشمن در ارتفاع پایین وخیلی پایین تر می باشند .این سامانه ها امروزه با ترکیب شدن با سیستم های هدایت راداری،الکترو اپتاتیکی و موشک های پدافند ارتفاع پایین توان درگیری با هر گونه تهدید هوایی حتی موشکهای ضد رادار و سلاح های هدایت لیزری را دارند.

توپ های ضد هوایی اولین سلاحی بودند که بر علیه تحدید هواگردها مورد استفاده قرار گرفتند ولی امروزه نیز با وجود اینکه موشک ها تقریبا در اکثر موارد در علوم نظامی جای گلوله های توپ را گرفته اند(مانند جایگزینی موشک های ضد کشتی با توپ های دریایی،جایگزینی موشکهای ضد تانک با گلوله های توپ های بدون عقب نشینی ضد تانک ،جایگزینی موشک های هوا به هوا با توپ جنگنده ها…)و با وجود از دست دادن جایگاه خود در ارتفاعات بالا و متوسط ولی همچنان در ارتفاع پایین اصلیترین و کارامدترین سامانه دفاع هوایی بوده که جایگاه خود را به خوبی با انطباق یافتن با اخرین فناوریهای روز جهان حفظ کرده اند.