در پایان جنگ جهانی دوم زومانی که امریکا دست به بمب باران ژاپن با سلاح اتمی زدند، نیروی دریایی امریکا که حالا به ان ماموریت استفاده از سلاح اتمی نیز داده شده بود به دنبال یک بمب افکن برای پرتاب سلاح اتمی بود .اگرچه در نهایت در اواخر دهه1950 و اوائل دهه1960 نیروی دریایی با کمک موشک های بالستیک پرتاب شونده از زیر دریایی به توان کامل اتمی رسید ولی واقعیت این است که در اواسط دهه1940 هیچ راهی برای رساندن سلاح اتمی به دشمن نبود غیر بمب افکن اتمی
سلاح های اتمی ان دوران بزرگ بودند و باید یک هواپیما بزرگ این کار را میکرد. در مرحله اول نیروی دریایی امریکا هواپیمای گشت دریایی پی2 را مسلح به بمب اتمی کرد که با کمک راکت کمکی از ناوهواپیما بلند می شدند ولی این هواپیما انقدر بزرگ بود که برای فرود روی ناو هواپیمابر موفق نبود از این رو انها به دنبال طرح دیگری رفتند
تنها چند روز بعد از بمب باران هوایی اتمی ژاپن نیروی دریایی امریکا به دنبال یک بمب افکت اتمی رفت و مناقصهای را در این زمینه اجرا کرد. نتیجه کار در سال 1948 طری با نام XAJ-1 بود که بعدها به نام ای-2 شناخته شد که یک بمب افکن با دو موتور پیستونی متوسط بود که دارای سرعت 785 کیلومتر بر ساعت با کمک دو ملخ پشت سرهم بود که خلاف هم میچرخیدند و تا2700 کیلومتر برد داشت . این طرح کاملا موقت بود و حدود140 فروند ان بیشتر ساخته نشد.
یکی از نکات جالب در مورد این هواپیما داشتن دو موتور پیستونی شامل یک موتور زیر هر بال و یک موتور جت درون بدنه بود . این اقدام برای افزایش رعت این بمب افکن بود که البته باعث شده بود از دیگر بمب افکن های هم دوره خود بیش از 200 کیلومتر بر ساعت سرعت بیشتری داشته باشد.این طرح به شکل موقت خوب بود و میتوانست درون بدنه خود بمب اتمی حمل کند ولی نیروی دریایی یک بمب افکن سریعتر و دوربردتر می خواست و از این رو مدتی روی نسخه توربوپراپ این بمب افکن کار کرد ولی به نتیجه ای نرسید و در نهایت به دنبال یک طرح با موتور جت رفت
همان طور که گفته شده ای-2 یک طرح موقت بود. نیروی دریایی در سال 1947 خواهان یک بمب افکن با توان حمل4.5 تن سلاح شامل سلاح اتمی و شعاع رزمی 3700 کیلومتر بود .چنین شرکت چند طرح پیشنهاد دادند ولی در بین انها شرکت مکدانل داگلاس یک طرح شامل یک هواپیما بزرگ با بالی در بالای بدنه که زیر هر بال یک موتور توربوجت جی40 داشت را پیشنهاد داد.این طرح در 28 اکتبر سال 1952 با نام XA3D-1 اولین پرواز خود را انجام داد .طرح جدید دارای دو موتور شامل موتور Westinghouse XJ40-WE-3 زیر هر بال بود که 7000 پاند رانش ایجاد میکرد که در ان زمان در بین موتورهای جت قدرت بالای داشت .با وجود این موتور جی40 تولید نشد و در نهایت روی طرح به شکل تولیدی موتور پرات اندویتنی جی5 نصب شد
اولین نمونه تولید با نام A3D-1 Skywarrior(جنگجوی اسمان) در سال 1953 تولید شد و در سال 1956 به شکل رسمی مورد استفاده عملیاتی قرارگرفت
هواپیمای A3 که به ان A3D نیز میگفتند تقریبا در تمامی مدل ها دارای شباهت به همان مدل پاییه A3D-1 دارند ولی تغیرات زیاد در درون خود داشتند که بر میگشت به نوع ماموریت ا.هواپیما تمام فلزی بود دارای دو بال در الای بدنه که دارای 36 درجه عقب رفتگی بود. زیر هر بال یک موتور پرات اندوتین جی57-پی1 وجود داشت که هر یک 10000 پاوند رانش ایجاد میکرد . موتور جی 57 موتور بسیار مشهوری در دهه 1950 بود روی هواپیمای چون بوئینگ707، ب52، اف100، اف8 نصب شد و از این رو موتور بسیار کارازموده و قابل اطمینانی بود.هواپیما تا ان زمان بزرگترین هواپیما ناونشین جهان بود که طول ان به 23 متر و وزن ان به 31 تن در حالت سنگین می رسید. دارای بال جمع شونده به طرف بالا برای کاهش فضا در ناو هواپیما بر بود و از سه خدمه شامل خلبان و کمک خلبان که هر دو کنار هم می نشستند و افسر بمب انداز که کار ناوبر را هم انجام میداد و پشت سر خلبان قرار میگرفت بهره میبرد . همه انها درون یک کابین شیشه ای درو بدنه قرار داشتند وهر سه خدمه از طریق دریچه در زیر هواپیما وارد کابین می شوند. اسکای وارییر صندلی پرتاب شونده تداشت تنها خدمه می توانستند از طریق دریچه ای که وارد هواپیما می شدند با چطر بیرون بپرند.از انجای که عملا احتمال زنده ماندن افراد در یک حادثه در این پرنده وجود نداشت به شوخی خدمه میگفتند نام این هواپیما یعنی A3D مخفف All 3 Dead همه ان سه مرده است
هواپیما دارای شش راکت کمکی در هر سمت در مجموع12 راکت برای برخواستن در حالت کاملا برگیری شده بود و دارای یک دهلیز داخلی بود که میتوانست بین1تا3 بمب اتمی بسته به قدرت انفجار را درون خود حمل کند.برای هدفگیری دارای یک رادار ناوبری AN/ASB-1A که برای هدفگیری شهرها بزرگ با کمک رادار و پرتاب بمب اتمی به کار میرفت.در انتهای بدنه نیز دارای دو توپ20 م م بود که توسط یک رادار در بالای توپ هدایت می شود. این رادار و توپ توسط افسر اسلحه کنترل می شد.
هواپیما دارای بیشترین سرعت 980 کیلومتر بر ساعت و برد انتقالی 4700 کیلومتر بود و برد رزمی ان در حال مسلح به بمب اتم به 3000 کیلومتر نیز می رسید
50 فروند از نخستین نمونه این هواپیما با نام A3D-1 ساخته شد که به اختلاف چند سانت بعد از ای5 اونجر بزرگترین هواپیمای جت ناو نشین تاریخ است و به درستی به ان لقب نهنگ دادند(این هواپیما البته سنگین ترین هواپیما جت ناونشین تاریخ است) .با کاهش نقش اتمی این بمب افکن شرکت سازنده یک پکیج شناسایی برای این بمب افکن ایجاد کرد که شامل 12 دوربین درون یک غلاف بود که در دهلیز داخلی این بمب افکن قرار می گرفت که شامل تعداد زیادیب منور هم بود که برای شناسایی شبانه به کار می رفت(در ان زمان دوربین های دید شبانه هنوز وجود نداشت).5 فروند از این 50 فروند نیز اصلاح شدند و به نسخه جنگ الکترونیک تجهیز شدند که با نام YA3D-1Q شناخته می شدند که دارای تجهیزات جنگ الکترونیک و جمع اوری اعلائم راداری دشمن بودند و بعدها در ویتنام نیز بسیار به کار رفتند
نسخه بعدی تولید مدلی بود که اول به ان نام A3D-1B دادند ولی به سرعت اسمش به نام A3D-2 تغییر کرد. این نسخه دارای موتور J57-P-10 بود که قدرت بیشتری داشت و12400 پاوند رانش فراهم میکرد و از طرفی محفظه بمب ان تغیر یافته بود تا باتواند تسلیحات متعارف شامل تا 16 بمب 250 کیلوگری را نیز حمل کند.موتور جدید مصرف کمتر داشت و بردش افزایش یافته بود همچنین در سرعت و سقف پرواز نیز بهبودی یافته بود.این نسخه مجهز به یک لوله سوختگیری هوایی در دماغه شد و از انجای که نیروی دریایی خواهان این بود که این مدل در صورت لزوم توان سوخترسانی هم داشته باشد میتواند در دهلیز داخلی خود یک مخزن سوخت 4925 لیتری سوخت حمل کند.در دماغه دارای رادار جدید AN/ASB-7 بود که دارای دقت بیشتری بود و برای بمب بارن متعارف نیز به کار می امد و دارای تجهیزات جنگ الکترونیک داخلی بود.این نسخه فاقد توپ دفاعی عقب بود. در مجموع 164 فروند از این نسخه ساخته شد که در سال 1957 وارد خدمت شد
بر اساس این نسخه چندین مدل ساخته شد
A3D-2P نسخه شناسایی که زیر دماغه دارای دوربین برای شناسایی هوایی بود و دارای یک لوله سوخت هوایی روی بدنه بود .30 فروند از این مدل ساخته شد که در سال 1958 وارد خدمت شد
A3D-2Q نسخه جنگ الکتروینک که دارای تجهیزات الکترونیک پیشرفته ای بود که شامل جنگ الکترونیک سامانه جمع اوری علائم راداری دشمن است . تجهیزات الکترونیک درون دهلیز جنگ افزاری نصب شده است و به شکل برامدگی میتوان ان را زیر بدنه دید .24 فروند از این نسخه تولید شد که انها نیز در سال 1958 وارد خدمت شد
A3D-2T نسخه اموزشی این بمب افکن که برای اموزش افسر بمب انداز به کار می رفت و دارای چهار خدمه بود که دو خدمه عقب شامل مربی و دانشجو بود. 12 فروند از این نسخه ساخته شد.این اخرین نسخه تولیدی اسکای وایر بود که در سال 1961 با تولید مجموع 283 فروند به کار خود پایان داد
با وجود این کار تغییر روی اسکای واریر با پایان تولید ان متوقف نشد.این پرنده در دهه1960 با از دست دادن نقش اتمی خود در پی ورود موشک های بالستیک زیر دریایی پرتاب اتمی در نقشهای دیگر مورد استفاده قرارگرفت
در سال 1966 زمان که نیروی دریای نیازی بسیار به سوخت رسان ناونشین داشت دست به تغییر 85 فروند بمب افکن A3D-2 به نسخه تانکر KA-3B زد. این نسخه دارای یک سیستم سوخترسانی شلنگی زیر بدنه بود و درون محفظه بمب ان دارای یک مخزن سوخت بزرگ 4000 لیتری بود.
بعدها 34 فروند KA-3B با افزوده شدن تجهیزات جنگ الکترونیک در نقش جنگ الکترونیک نیز با حفظ ماموریت سوخترسانی هوایی به کار رفتند که با نام EKA-3B شناخته می شدند .با وجود این این نسخه خیلی مورد اقبال قرار نگرفت و چند سال بعد اکثر انها با برداشتن تجهیزات جنگ الکترونیک به عمان نسخه سوخترسان قبلی تبدیل شدند
هشت فروند از RA-3B به نسخه ERA-3B تجهیز شدن که هدف انها شناسایی محل رادار سامانه های پدافند دشمن و ایجاد جنگ الکترونیک بر ضد انها بود.این نسخه دارای چها خدمه بود و دو نفر در عقب مسئول به کار گیری سامانه های جنگ الکترونیک بودند با ورود بخ خدمت EA-6B این هشت فروند از خدمت خارج شدند
ایی3 از سال 1957 در خدمت نیروی دریایی امریکا در امد و به ان لقب نهنگ را دادند. پرنده بی نظری بود و خدمه ان از هدایت پذیر ان بسیار رازی بود. اگرچه دارای نقش اتمی بود ولی هرگز در این نقش مورد استفاده قرار نگرفت ولی با وجود این در سال 1965 و 1966 طی جنگ ویتنام دست به بمب باران ویتکنگها باب بمب های سقوط ازاد زد و نسخه RA-3B نیز در تمام طول جنگ ویتنام بر ضد ویتنام شمالی دست به عملیات شناسایی هوایی میزد و دست کم4 فروند انها از دست رفت
با وجود این نسخه اصلی و پر کاربرد ان نسخه تانک سوخترسان بود که تمام طول جنگ ویتنام به جنگندهای نیروی دریایی سوخترسانی کرد .در حالی که در اوسط 1970 در نقش اتمی نسخه بمب افکن از خدمت خارج شد ولی تا سال 1991 یعنی مان جنگ اول خلیج فارس همچنان نسخه سوخترسان در خدمت بود.به شکل کلی تمامی نسخه های این هواپیما از نسخه بمب افکن تا نسخه جنگ الکنرونیک و سوخت رسان نقش خود را در خدمت به ای6 اینترادر دادند
بمب افکن ب66
طرح ای3 اسکای واریر بسیار کارمد بود ولی زمانی که در مرحله ازمایش بود نیز قابلیت های خود را نشان داد و نظر نیروی هوایی را نیز به خود جلب کرد.بعد جنگ کره نیروی هوایی امریکا به دنبال یک بمب افکن برای جایگزینی بمب افکن متوسط ب26 بود . چندین طرح به نیروی هوایی یشنهاد شد ولی کمپانی داگلاس نسخه از طرح ای3 دی را به نیروی هوایی پشنهاد داد که به ان نام ب66 داد .مخصات درخواستی نیروی هوایی برای بمب افکن جت جدید شامل توان حمل4500 کیلوگرم بمب در شعاع رزمی1650 کیلومتری بود .این مشخصات شبیه مشخصات ای3 دی بود از این رو نیروی هوایی این طراح را پسندید زیرا در ان زمان در دست توسعه بود و کارایی خوبی هم داشت و ان سفارش داد.
البته یک سری تغیرات به خواست نیروی هوایی در ان انجام شد .این تغییرات شامل استفاده از صندلی پرتاب شونده بود چیزی که نسخه نیروی دریایی نداشت دلیل ان نیز این بود که یکی از ماموریت های ب66 بمب باران ارتفاع پایین بود از این رو خدمه باید به سرعت دست به بیرون پریدن از هواپیما میکردند . همچنین دارای سامانه ناوبری پیشرفته تری بود و تجهیزات بمب باران متعارف داشت و از سیستم جنگ الکترونیک داخلی بهره میبرد .یکی از تفاوتهای بزرگ ب66 با ای3 دی داشتم موتور متفاوت بود. نیروی هوایی خودش از موتو جی57 روی برخی طرحهایش استفاده میکرد ولی در ان زمان ترجیه داد موتور الیسن جی71 را روی ب66 نصب کرند. این موتور دارای قدرت10200 پاوند بود دست کم در نسخه های اولیه با نسخه اولین جی57 قدرت یکسانی ایجاد میکرد. این موتور شهرت جی57 را نداشت و بعدها نیروی هوایی نیز از انتخاب این موتور پشیمان شد ولی درنهایت همان موتورالیسن روی این بمب افکن نصب شد
به زودی نیروی هوایی خواهان این شد تا بمب افکن توان نقش شناساسی ارتفاع پست را نیز داشته باشد از این رو داگلاس بشکل کلی از همان نسختین نمونه نسخه را با نام ار بی66 تولید کرد. ار بی یعنی بمب افکن شناسایی یعنی هواپیما که هم میشد از ان در نقش بمب افکن استفاده کرد و هم در نقش شناسایی
در 28 ژانویه سال 1954 اولین بمب افکن ار بی66 پرواز کرد و بعد از طی ازمایشات مختلف در سال 1956 وارد خدمت شد. تقریبا هر دو نیروی هوایی و دریایی همزان ای3دی و ب66 را به خدمت گفتند .در مجموع 145 فروند ار بی66 بی(نسخه شناسایی بمب افکن) و 75 فروند بی66 بی(نسخه بمب افکن) تولید . ار بی 66 دارای مجموعه شناسایی بود که در دهلیز بمب ان نصب می شد. این مجموعه قابل برداشته شدن بود ولی میتواند همراه این مجموع دوربین ، بمب نیز حمل کند ولی با ظرفیت کمتر ولی نسخه بمب افکن توان حمل 6.5 تن بمب را داشت که دست کم 2 تن بیشتر از نسخه بمب افکن شناسایی بود
نسخه های دیگر نیز بر اساس ب66 ساخته شد
ار بی66 سی نسخه جنگ الکترونیک که 36 فروند ان ساخته شد.این نسخه دارای سامانه النت برای ردیابی رادار های مختلف و جمع اوری فرکانسهای انها بود که غلاف مخصوص سامانها های جاسوسی الکترونیک ان بر نوک بالهای ان قرار داشت .در حالی که نسخه ار بی66بی و ب66بی دارای موتور J71-A-11 بودند این نسخه دارای موتور قویتر J71-A-13 بود که تا12700 پاوند رانش بود
نسخه دیگر با نام WB-66D شناخته می شود که نسخه هواشناسی این بمب افکن بود. این نسخه برای جمع اوری دادها اب و هوایی برای تجزیه و تحلیل انها برای وجود مواد رادیو اکتیو بود تا ازمایشات اتمی چین و شوروی از طریق این تجزیه و تحلیل رسد کنند. 36 فروند نز از این نسخه ساخته شد
از انجای که بمب افکن برد زیادی داشت در دهه1960 در مرحله اول13 فروند بی66 بی به نسخه جنگ الکترونیک EB-66B نغییر کردند و در مرحله بعد 52 فروند ار بی66 بی به نسخه EB-66E تغییر کردند . هر دو وظیفه جنگ الکترونیک را داشتند و درجنگ ویتنام برای ایجاد اختلال روی سامانه های سام 2 ویتنامی ها به کار میرفتند
بی66 در هیچ جنگی در نقش بمب افن به کار نرفت ولی نسخه های شناسایی و جنگ الکترونیک ان به شکل گسترده ای در جنگ ویتنام به کار رفت و در نهایت در سال 1975 با اف111 در تمامی نسخه ها جایگزین شد
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
