پهپاد شاهد 129

پهپاد شاهد 129 نامی اشنا برای دوستاران میلیتاری در ایران است . این پهپاد از جمله نخستین  پهپادهای مسلح ایران  بود که به نظر می اید  به شکل گسترده ای در نقش شناسایی و مسلح مورد استفاده قرار گرفته است. ایران از زمان جنگ ایران و عراق  از پهپادهای تصویر بردار هدایت رادیو کنترل استفاده میکرد  ولی از دهه 1370 شمسی به شکل جدی به دنبال ساخت پهپاد  رفت که پهپادهای سری مهاجر اولین پهپادهای بودند که ایران به شکل گسترده و سازمانی از انها استفاده کرد. اشغال  عراق و افغانستان  توسط امریکا و استفاده بسیار گسترده از پهپاد در این دو جنگ ایران را واداشت  تا به دنبال ساخت پهپادبزرگ با مداومت  پرواز بالا  برود که بتوان ان را مسلح کرد و شاهد 129 نیز  نتیجه چنین تفکری است

در دهه 1380 شمسی  صنایع هسا  یا صنایع هواپیما سازی ایران دست به توسعه  یک بدون سرنشین شناسایی  با دمی وی شکل و ارابه فرود ثابت با نام شاهد 123 زد که در ادامه با توسعه این طرح شاهد 129 ساخته شد. این پهپاد در جریان مانور پیامبر اعظم 7 در سال 1391 به نمایش در امد و از قرار از سال 1392 به شکل محدود وارد خدمت شد تا در ادامه به شکل گسترده تری  به خدمت گرفته شد

شاهد 129 یک پهپاد با طول  حدود هشت متر است که طول دهنه دو بال ان  16 متر نیز میرسد. شاهد از مواد کامپوزیت و الومینوم ساخته  شده  ولی بخش های  عمده  ان ازالمینیوم است و  دارای سه ارابه  فرود ثابت است در برخی مدلهای و چرخ های جمع شونده در مدلهای بعدی است. در نسخه ای که دارای چرخ جمع شونده است، چرخ های عقبی رو به عقب باز بسته می شوند

پرنده دارای  بالی کاملا صاف و دمی وی شکل است بدون شک  مانند بسیار از پهپادهای جهان تحت تاثیر ام کی 9 ساخته شده است . زیر دماغه دارای یک  مجموع اپتیکی با نام عقاب 6 است که شامل دوربین مدار بسته، دید حرارتی و نشان گذار لیزری برای سلاح است. عقب 6 سامانه اپتیکی  پر کاربردی است که  روی چندپهپاد دیگر ایرانی نیز نصب شده باشد ولی تا کنون روی نسخه های ارتقاء  یافته  کبرا مانند طوفان2  دید شده. این سامانه اپتیکی دارای چند دوربین  شامل دوربین  تردمال و مدار بسته است  که مشخص نیست  این دوربین ها  از کجا امده و در مجموع اپتیک در صاایران  کار گذاشته شده. اکثر منابع معتقدند  دوربینها و سنسور های  حرارتی از روسیه امده ، ولی  برخی  منابع نیز با در نظر گرفتن همکاری  نزدیک صا ایران با شرکتهای چینی  این  سنسورها  را چینی میدانند. در نهایت  امروز دوربینهای تردمال با کیفیت بالا و دوربینهای باتوان تعقیب خودکار هدف  به راحتی در بازار  غیر نظامی  پیدا  می شوند و شامل تحریم و یا هیچ سختگیری نمی شود

شاهد در انتهای بدنه دارای یک موتور روتاکس 914 است. شرکت روتاکس یک شرکت اتریشی است که کارش ساخت موتور پیستونی  برای هواپیماهای  سبک و فوق سبک است و محصولاتش تقریبا در اکثر کشورهای جهان در بخش غیر نظامی به خدمت گرفته شده و موتور های این شرکت روی پهپادهای زیادی نصب می شود.روتاکس 914 یک موتور پیستونی چهار  سیلندر توربوشارژ  خنک  شونده با  اب است  که 78 کیلوگرم وزن دارد و  میتوان قدرتی معادل 100 اسب بخار ایجاد کند. این موتور روی 100 هواپیمای سرنشین دار سبک و فوق سبک و پهپاد در جهان نصب است و اگر این سئوال پیش می اید که چگونه یک موتور غربی در این تحریم ها  سر از این ایران  اورده باید گفت این موتور یک موتور غیر نظامی است که شما میتوانید ان را از فروشگاه های فروش این موتور در بسیاری از کشورها تهیه کنید و هیچ محدودیت در کار  نیست(حتی سفارش اینترنتی  هم دارد)

سرعت این پهپاد اعلام نشده ولی برخی منابع  سرعت  را  175 تا 200 کیلومتر برساعت اعلام کردند  است و دارای  برد 1700 کیلومتر است البته بدون شک این برد مربوط  به پرواز شناسایی است و نه مسلح  زیرا در صورت حمل سلاح برد کاهش می یابد . مداومت  پرواز این پرنده نیز 24 ساعت اعلام شده ولی در نسخه های بعدی به 30 ساعت افزایش یافته است

شاهد دارای سیستم هدایت رادیویی است و با امواج رادیویی با  کمک ایستگاه زمینی  هدایت می شود. گفته شده برد ان امواج مستیقم بین 300 تا 400 کیلومتر است ولی میتوان  با کمک ایستگاه تقویتی   برد ان را افزایش داد. بدون شک ایران که همکنون  در عراق  و سوریه از این پهپاد بهره می برد  در این دو کشور ایستگاه  تقویت  کنده امواج و یا پستهای هدایت دارد. تصاویر  به شکل زنده برای مرگز فرمانده ای  توسط این پهپاد ارسال می شود

شاهد با ورود به خدمت مسلح شد اگرچه گفته شده چند سال اول مشکلاتی در مسلح سازی داشت ولی این مشکلات در نهایت بر طرف شد. ایران دست به توسعه موشک برای پرتاب از شاهد زد زیرا در  بین موشک های موجود در  ایران سلاح مناسب را نداشت  از این رو دست به توسعه موشک جدید زد. سلاح دید با نام موشک ضد تانک سدید شناخته می شود. اینکه سدید  برای پهپاد طراحی شد و یا برنامه از قبل برای تجهیز بالگردها بود مشخص نیست ولی موشک سدید 361 بر اساس موشک تاو ساخته شد همان شکل خروجی موتور و بالچه ها . ایران برای دو دهه موشک تاو را تولید میکرد و اصلیترین موشک ضد تانک هواپرتاب ایرانی ها بود از این رو ایران دست به تولید نسخه اپتیک حرارتی ان با نام سدید 361 زد. موشک سدید دارای سیستم هدایت اپتیک حرارتی است  و یک موشک شلیک کن فراموش کن . تاکنون مشخصات فنی خاصی از ان گفته نشده با در نظر گرفتن اینکه شبیه  تاو بردش را میتوان حدس زد . تاو دارای برد 3750 متر است البته زمانی که از زمین  پرتاب می  شود ولی احتمال دارد موشک سدید تا 6 کیلومتر نیز برد داشته باشد  اگرچه تا برد 8 تا10  کیلومتر برخی منابع گفته اند  که منطقی تر  به نظر می رسد  ولی هرگز برد ان رسما اعلام نشده

دیگر سلاح شاهد، سدید 345 است. سدید 345 بمب بدون پیشرانه است  و دارای  همان سامانه هدایت اپتکی حرارتی است. امتیاز  بمب این است که پیشرانه  حذف  شده و وزن کلاهک  بیشتر می شود. اگر وزن کلاهک  سدید  361 را مشابه تاو  یعنی  حدود 4 تا 6 کیلوگرم دانست   این نسخه  باید دو برابر  و یا بیشتر وزن کلاهک  جنگی داشته باشد. به شکل رسمی وزن بمب 34 کیلوگرم اعلام شده ولی برد ان گفته نشد و احتمالا سه  تا پنچ کیلومتر برد دارد

موشک برای زدن اهداف  متحرک مثل خودرو مناسب است ولی بمب را میتوان بر ضد ساختمان های کوچکتر  راحتر استفاده کرد زیر قدرت انفجار بیشتری دارد

شاهد  زیر هر بال یک جایگاه دو شاخه برای حمل سلاح دارد که میتواند تا چهار بمب و یا چهار موشک را حمل کند

شاهد از سال 1393 در سوریه توسط سپاه پاسدران  استفاده شد که هم ماموریت شناسایی داشت و هم پرتاب سلاح . پیش از این ایران از پهپادهای  شناسایی در سوریه استفاده کرده بود  و خود سوریها از پهپادهای مهاجر برای شناسایی استفاده می کردند . شاهد بارها در سوریه و  مرز عراق  دست به پرتاب بمب  و موشک  زد  و تصاویر زیادی  از این کار موجود است و  بر اساس تصاویر  دقت بالای نیز در هدف قرارداد دشمن داشت با وجود این در جولای سال 2017 سه بار این پرنده مورد هدف  قرار  گرفت. یک بار 8 جولای یک شاهد  دست به پرتاب بمب سدید به طرف نیروی های امریکایی و یا نیروهای کرد مورد حمایت  انها زد که بلافاصله توسط یک استراگ ایگل  نیروی هوایی امریکا سرنگون شد و دو هفته بعد در 20 جولای نیز باز یک استراک ایگل دیگر  یک شاهد  129  را به زیر کشید. گفته شده این شاهد در تصویر بردار از برخورد موشک های ذوالفقار شلیک شده ایران  به اهدافی در سوریه برضد داعش شرکت داشته است

یک روز بعد  یک فروند شاهد 129 توسط یک جنگنده جی اف17 ارتش پاکستان  بر فراز پاکستان به زیر کشیده شد داستان  بر میگردد به حملات چند باره گروه های مخالف جمهوری اسلامی از داخل  خاک پاکستان، و پرواز 24 ساعته شاهد بر فراز پاکستان برای رصد انها که با اعتراض چندین بار این کشور همراه بود و در نهایت انها تصمیم به سرنگونی یک شاهد گرفتند تا پرواز های بعدی شاهد کنسل شود

 شاهد پهپاد  بسیار موثری است وبه ایران  توان شناسایی بالا  و تهاجمی سبک را میدهد. شاید در یک میدان نبرد پیچیده  این پهپاد در برابر شبکه پدافند پیشرفته  دشمن  و یا نیروی هوایی دشمن بی دفاع  باشد(نه شاهد حتی  پهپادهای پیشرفته تری چون ام کیو9) ولی بدون شک در نبرد بر ضد تروریست کارایی بسیار عالی خواهد داشت و ایران این مسئله را در نبرد با داعش به خوبی نشان داده است. اگر این پهپاد دارای موتور توبروپراپ بود بدون شک سلاح های بیشتری و سنگینتری  میتوانست حمل کند و به سرعت بیشتری دست پیدا کند(سرعت این پهیاد در قیاس با ام کیو9 یو یا هرون  کم است زیرا انها موتور پراپ دارند) ولی در عوض موتور پیستونی  کم هزینه تر است و تولید ان ارزانتر تمام می شود  ولی در عوض  قدرت کمتری  در دسترس است. گیر اوردن موتور توربوپراپ برای این هواپیما دست برای تولید تعداد در حدود بیست تا سی فروند کار سختی نیست زیرا موتورهای توربپراپ برای این پهپاد همانند موتور  روتاکس غیر نظامی  است و مشکلی  ایجاد میکند

مورد بعدی هدایت شاهد است. ایران دسترسی به هدایت ماهوارهی ندارد زیرا ماهواره هدایت کننده ندارد. برخی کشورهای مانند ترکیه و اسرائیل  ماهواره هدایت برای پهپادهای خود ساختند (اسرائیل) و یا در حال توسعه ان هستند(ترکیه) و  این راهی است که ایران نیز به دنبال ان است. البته در منطقی که شاهد پرواز میکند ، به تعداد کافی دکل هدایت است ولی برای پرواز دوربرد برفراز برخی  مناطق فاقد دکل ، نیاز  به هدایت ماهواره  است

گرداوری:عبدالحمید تارخ

مقالات مشابه

پهپادهای ساخت پاکستان

پهپادهای ساخت امارات

پهپادهای ساخت ترکیه

پهپادهای ساخت چین

منابع

https://en.wikipedia.org/wiki/Shahed_129

https://www.militaryfactory.com/aircraft/detail.asp?aircraft_id=1330

http://www.thedrive.com/the-war-zone/11314/f-15e-shot-down-predator-sized-drone-that-attacked-coalition-forces-in-syria

http://aviationweek.com/defense/shahed-129-heads-iran-s-armed-uav-force

www.bbc.com/persian/iran-40405835

Like It or Not, Iran Is a Drone Power