روسیه در 1 مارس 2018 میلادی دست به رو نمایی از موشک کروز هواپرتاب جدید با نام خا 47 کینژال زد. این موشک یک موشک ماورای صوت(هایپر سونیک) است.در حالی که سرعت صوت به سرعت بیش از 1225 کیلومتر بر ساعت گفته می شود که برابر با عدد یک ماخ است سرعت ماورای صوت به عدد بیش از 5 ماخ (سرعت بالای 6135 کیلومتر بر ساعت) گفته می شود
کار روی هواپیمای سرنشین دار و یا موشک های ماورای صوت در زمان جنگ سرد رسما اغاز شد و حتی طی دهه 1960 امریکا با پرده ای مانند ایکس15 توانست به سرعت 7274 کیلومتر بر ساعت در سال 1967 نیز برسند و بدون سرنشین ایکس43 نیز حتی به سرعت 9.6 ماخ نیز رسید . این تحقیقات توسط ناسا انجام شد اگرچه هدف انها ساخت سلاح و هواپیما به شکل عملیاتی نبود و بیشتر هدفش ازمایش در سرعت بالا بود اگرچه ایکس51 که در سال 2016 ازمایش شد دارای انگیزه های نظامی برای توسعه سلاحی اینچنین هستند.
شوروی کمتر از امریکا به دنبال سرعت بالای 5 ماخ بود و عملا هیچ هواپیما سرنشین دار ویا بدون سرنشین با این سرعت ازمایش نکرد و حتی دنبال سلاحی با این سرعت هم نرفت اگرچه موشک های کروز ضد کشتی تا سرعت 4 ماخ را نیز به خدمت گرفت.روسها تنها چند سال است به شکل خاص به دنبال چنین سلاح های رفتند و و اولین سلاح ماورای صوت عملیاتی انها با موشک خا47 است که اولین موشک عملیاتی ماورای صوت در جهان نیز میباشد.
موشک خا 47 در واقع نسخه هوا پرتاب موشک بالستیک اسکندر است.موشک اسکندر موشک زمین به زمین بالستیک تاکتیکی است و اولین موشک کوتاه برد تاکتیکی که در زمان روسیه طراحی شد که بیشترین برد ان به 400 کیلومتر میرسد. این موشک در مرحله اخر یعنی زمانی که در حال شیرجه رفتن به سمت هدف است تا سرعت 5.9 ماخ نیز سرعت می گیرید ..خوب این موشک برای اینکه بتواند به برد 400 کیلومتری برسید باید تا ارتفاع 80 کیلومتری از سطح زمین فاصله بگیرد که این مسئله باعث می شد که سوخت زیادی و انرژی بالای برای غلبه بر جاذبه زمین مصرف کند.بدون شک اگر این موشک را از ارتفاع بالا پرتاب کنید دیگر این مشکل را ندارد ویا بهتر است بگویم به میزان بسیار کمتری دارد
امریکا طی دهه 1970 دست به پرتاب موشک بالستیک قاره پیمای مینتومن از هواپیمای ترابری سی5 گلاکسی زدند. انها طی این ازمایشات فهمیدند پرتاب در ارتفاع بالای 8000 متری میتواند برد موشک را در 35 درصد افزایش دهد که رقم قابل توجه است حال بماند که در سرعت موشک نیز تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
موشک خا47 دارای برد 2000 کیلومتر است اگرچه برخی منابع برد ان را 1500 کیلومتر نیز اعلام کرده اند .این برد به دلیل پرتاب این موشک از جنگنده حامل که فعلا میگ31 است به دست امده در واقع این موشک را در ارتفاع بالای 18000 متری پرتاب میکند .این نسخه کشیده تر از اسکندر از قرار معلوم است در حالی که اسکندر دارای 7.2 متر و وزن 3800 کیلوگرم است خا47 دارای طول 7.7 متر و وزن حدود یک تن است .البته مشخصات رسمی موشک اعلام نشده ولی قطر و وزن ان کاملا بر اساس تصاویر مشخص است.
موشک از میگ31 پرتاب می شود. گفته شده ده میگ31 برای پرتاب این موشک تغییر یافته اند ولی تغییر خاصی زیر بدنه برای حمل این موشک انجام نشده حتی برای پرتاب ان پاییه اضافی هم نصب نشد. زیر میگ31 چهار جایگاه نیم پنهان برای حمل موشک هوا به هوای رادار نیم فعال ار33 است . میگ31 حتی پایه حمل مخزن سوخت هم زیر بدنه ندارد از این رو در واقع موشک به زیر بدنه با کمک چهار بست فلزی جمع شونده متصل می شود که این چهار بست به جایگاه نیم پنهان متصل هستند .اگرچه گفته شده این موشک در ایند از سوخو57 و یا سوخو34 و توپلوف22 هم قابل پرتاب است ولی مسئله مهم این است که بدون شک تنها میگ31 انقدر توان و ارتفاع پروازی دارد که این موشک را در ارتفاع بالا رها کند و سه جنگنده دیگر بعید است در ارتفاع بیش از 11000 متری بتوانند این موشک را پرتاب کنند که تاثیر مستقیم در برد ان خواهد داشت
موشک دارای سیستم هدایت ماهواره ای است البته احتمالا مانند اسکندر دارای سیستم اپتیکی خودکار مرخله اخر نیز است و گفته شده دقت موشک زیر 7 متر است . ارتفاع پروازی موشک مشخص نیست بسیاری معتقدند این موشک در ارتفاع بالا 60 تا 90 کیلومتری از سطح زمین پرواز میکند و میتواند به سرعت بالا 10 ماخ برسد . اگرچه گفته شده این موشک یک موشک کروز است ولی در واقع یک موشک سوخت جامد بالستیک هواپرتاب است نمیتوان ان را یک موشک کروز هایپر سوتیک دانست. این موشک سرعت بالا و دقت بسیار دارد البته مقابله با ان سخت است ولی نه سخت تر ازموشک ای بالستیک زیرا این موشک عملا از نظر سرعت در رده موشک های بالستیک میان برد قرار میگیرد سامانه های چون تاد میتوانند با این موشک مقابله کند
با وجود این موشک خا47 بابا جدید در موشک های هوا پرتاب است. اسرائیل نیز در جولای سال 2018 دست به پرتاب راکت زمین به زمین 300 م م اکسترا با برد 150 کیلومتر از اف16 زد. با این کار احتمالا برد این راکت حتی تا 400 کیلومتر نیز افزایش یافته اگرچه هنوز مشخصات زیادی از ان اعلام نشده است .ایران نیز در سال 2020 میلادی دست به پرتاب راکت فجر 4 از سوخو22 خود زد.امریکا نیز یک موشک سوخت جامد را در سال 2019 با نام ای جی ام 183 با لقب پیکان را از ب52 تست کرد که 1600 کیلومتر برد دارد و در ازمایش به سرعت20 ماخ رسید .این موشک قرار است از سال 2021 عملیاتی شود و از ب1 نیز پرتاب خواهد شد .احتمالا در اینده شاهد پرتاب موشک های زمین به زمین دیگر در کشورهای دیگر از هواپیما برای افزایش برد و سرعت خواهیم بود
در طول تهاجم روسیه به اوکراین ، ارتش روسیه مدعی شد که از موشک‌های کینژال برای نابودی انبار تسلیحات زیرزمینی نیروهای مسلح اوکراین در دلیاتین در 18 مارس 2022 و به دنبال آن یک انبار سوخت در کنستانتینوفکا در روز شد.
گزارش‌های بعدی حاکی از آن است که موشک‌های کینژال دوباره در 11 آوریل مورد استفاده قرار گرفتند، در حالی که در 9 می، هواپیمای Tu-22 روسیه سه موشک از نوع کینژال را به سمت اهدافی در شهر بندری اودسا پرتاب کرد . در تحولی دیگر، سه هواپیمای جنگنده MiG-31K مجهز به این موشک در 18 اوت 2022 در فرودگاه چکالوفسک در منطقه کالینینگراد مجدداً مستقر شدند .
در 26 ژانویه 2023، نیروی هوایی اوکراین گزارش داد که 55 موشک از جمله یک موشک مافوق صوت کینژال و 24 پهپاد شاهد-136 به اهدافی در اوکراین شلیک شده است. نیروی هوایی اوکراین گفت که آنها توانستند همه پهپادها و 47 موشک را سرنگون کنند. با این حال، یک نفر کشته و دو نفر دیگر زخمی شدند که یک بلوک آپارتمانی در منطقه هولوسیو در جریان حمله مورد اصابت قرار گرفت.
در 9 مارس 2023، شهرهای اوکراین با رگبار 84 موشک از جمله 6 موشک کینژال مورد اصابت قرار گرفتند که بیشترین استفاده از این موشک ها تا به امروز است.
در 4 مه 2023 در حدود ساعت 2:40 بامداد بر فراز کیف گفته شد که یک موشک کینژال توسط نیروهای دفاع هوایی اوکراین با استفاده از سیستم دفاع موشکیپاتریوت سرنگون شد . به گفته سی ان ان ، توانایی سیستم پاتریوت برای متوقف کردن یک موشک مافوق صوت پرتاب شده از هوا تنها قبل از رهگیری این موشک تنها یک ادعای نظری بود که به واقعیت پیوست. در 9 مه 2023، پاتریک اس. رایدر ، سخنگوی پنتاگون، تایید کرد که اوکراین موشک کینژال را سرنگون کرده است. در 10 مه 2023، ویتالی کلیچکو قطعاتی از موشک کینژال ادعایی سرنگون شده را برای خبرنگاران Bild در کیف نشان داد
در 16 مه 2023، اوکراین گفت که شش موشک کینژال را که یک شبه به کیف شلیک شده بود، رهگیری کرده است . سرگئی شویگو ، وزیر دفاع روسیه ، ادعای اوکراین را رد کرد و گفت که کمتر از شش موشک شلیک شده است. وزارت دفاع روسیه ادعا کرد که در همان شب یک سامانه دفاع موشکی پاتریوت ساخت ایالات متحده را با موشک کینژال منهدم کرده است. مقامات ایالات متحده تایید کردند که سیستم پاتریوت آسیب دیده است، اما بیان کردند که آسیب کمتر بوده و آتشبار پس از تعمیرات جزئی کاملاً فعال شده است. در مصاحبه ای که توسط The Economist در 13 ژوئن 2023 منتشر شد، اپراتورهای پاتریوت اوکراینی اظهار داشتند که موشک های کینژال تقریباً 1240 متر بر ثانیه (3.6 ماخ) حرکت می کنند که حدود یک سوم حداکثر سرعت ادعا شده توسط روسیه است
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
