تانکخودرو های نظامی و نفربرهای زرهی

ترمیناتور اوکراینی

ترمیناتور اوکراینی

خودروی رزمی پشتیبان تانک استراژ – نابودگر اوکراینی

گردواری: اقای سینا نوریخانی

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در قرن بیستم، آغاز قرن بیست و یکم برای اوکراین با شروع دوره زوال ارتش این کشور همراه بود. اوکراین که روزگاری از قطب های صنعت نظامی شوروی به ویژه صنایع زرهی بود، پس از فروپاشی شوروی در وضعیت ضعف نظامی قرار گرفت. در حالی که انبوه تجهیزات ارتش این کشور که عمدتا میراث شوروی سابق بودند در موعد تعویض و بازنشستگی قرار داشتند، بی توجهی به حوزه نظامی و تمرکز بر مشکلات اقتصادی موجب شد تا جایگزینی این ادوات عملا صورت نگیرد.

الحاق کریمه به روسیه و نبرد با تجزیه طلبان دونباس در سال 2014 موجب تغییر رویکرد اوکراین در حوزه نظامی و تلاش برای بازسازی توان رزم ارتش این کشور شد که از نتایج آن رجوع مجدد به تجهیزات نیازمند بازسازی در کنار تلاش برای ارتقای تجهیزات موجود بود. در این میان ادواتی که مدت ها در محوطه کارخانجات این کشور رها شده بودند، مجددا مورد توجه قرار گرفتند و صد ها دستگاه تانک تی 72، تی 64 و تی 80 در کنار سایر ادوات زرهی/رزمی نظیر خودروهای رزمی پیاده نظام سری بی ام پی مجددا به چرخه کاربری باز گردانده شدند.

محوطه صنایع زرهی اوکراین در زمانی نه چندان دور شاهد حضور طرح های مفهومی متعددی از خودروهای رزمی/زرهی بود که برخی از آن ها از ویژگی ها و خصوصیات بعضا منحصر به فردی برخوردار بودند. در این میان میتوان به طرح هایی نظیر تانک تی 72 با قابلیت حمل پیاده نظام موسوم به BMT-72 (با نام تریمیناتور نیز شناخته می شود) نفربر زرهی چرخ دار مبتنی بر تغییر پلتفرم شنی دار تانک تی 64 موسوم به BMPT-K-64 و حتی طرح خاصی همچون تبدیل شاسی تانک سنچوریون انگلیسی به خودروی رزمی پیاده نظام با نام AB-13 اشاره کرد. البته جای تعجبی ندارد که هیچ یک از این طرح های بعضا خلاقانه موفقیت صادراتی کسب نکردند و در عوض اکثر مشتریان، تعمیرات اساسی ادوات زرهی خود را در دستور کار قرار دادند.

ترمیناتور روسی که بر اساس شاسی تی72 ساخته شده است

تانک BMT-72 نمونه ای از تانک تی 72 با شایسی توسعه یافته 7 محور و قابلیت حمل پیاده نظام در فضای مابین برجک و محفظه پیشرانه، نمونه ای از طرح های اوکراین بر روی پلتفرم تی 72

خودروی رزمی پیاده نظام AB-13 براساس شاسی تانک سنچوریون انگلیسی از محصولات خاص و عجیب زرهی اوکراین

در حوزه صادرات، حتی برخی محصولات زرهی اوکراین نیز که از رویکرد های متعارف و طرح های معمول در حوزه زرهی برخوردار بودند در برابر گزینه های ارزان تر نظیر T-72B و T-72AV که در حدود 500 دستگاه از آن ها در چند دهه اخیر به بازار آسیا و آفریقا صادر شد، رقابت را واگذار کردند. صرف نظر از مسئله وجود رقابت شدید در بازار زره پوش ها، استفاده اوکراین از پلتفرم تی 64 در طرح های زرهی خود از جمله مشکلات حوزه صادرات این کشور در بخش زرهی به نظر میرسد. تانک تی 64 به عنوان یک پلتفرم زرهی اختصاصی و بدون مدل صادراتی برای زرهی شوروی طراحی و تولید شد و از این جهت دارای ریسک قابل توجه در کاربری عملیاتی و حوزه تعمیر و نگهداری است که موجب میشود مشتریان خارجی تمایل چندانی برای خرید آن نداشته باشند (آنگولا و کنگو در حال حاضر تنها مشتریان خارجی این تانک به جز اقمار شوروی محسوب میشوند)

مسئله دیگری که در این میان مطرح است، افت کیفی محصولات زرهی اوکراین و ناتوانی این کشور در انجام برخی تعهدات حوزه صادرات تسلیحات نظامی است. تجربه صادرات زره پوش های ساخت اوکراین به عراق و ایضا تجربه صادرات تانک های اوپلوت، به صورت مشخص مسئله کاهش کیفیت ساخت و بروز مشکلات فنی برای محصولات زرهی تولید اوکراین را نشان میدهد. برای یک فروشنده معتبر در حوزه محصولات زرهی، هیچ چیز بدتر از افت کیفیت محصولات تولیدی نیست و این مسئله بیش از پیش به اعتبار اوکراین به عنوان کشوری صاحب سبک در حوزه زرهی ضربه زده است.

خودروی رزمی سنگین براساس شاسی تی 64 با نام BMPV-64 (سمت چپ) و تانک ارتقا یافته T-64E (سمت راست)

تنظیم اولویت ها

با اوج گیری درگیری ها در شرق اوکراین در سال 2014، تمرکز صنعت نظامی اوکراین از توسعه پروژه های صادراتی به نفع تامین نیازهای ارتش این کشور تغییر یافت. دیگر از سرمایه گذاری و صرف منابع ارزشمند برای ارائه مدل های تغییر یافته صادراتی از تی 64 خبری نبود و در عوض کار بر روی پروژه های ساده تر همچون به روزرسانی تانک T-64BV با تجهیزات جدید از جمله سیستم تصویربردار حرارتی و مجموعه ارتباطی جدید جهت کاربری ارتش اوکراین در دستور کار قرار گرفت. به عنوان یک نمونه مقرون به صرفه و کارآمد، احتمالا تمامی تانک های T-64BV ارتش اوکراین به استاندارد مورد اشاره ارتقا داده خواهند شد (مدلی که تحت نام T-64BV type 2017 شناخته میشود) (1)

یکی دیگر از پروژه های اوکراین، خودروی رزمی پشتیبان تانک استراژ (به معنی نگهبان) است که بر اساس تطبیق شاسی تانک T-64BV با برجک طراحی شده جهت خودروی رزمی پیاده نظام سری بی ام پی ارائه شده، روشی ساده و در عین حال موثر برای ارائه یک خودروی رزمی/زرهی، بدون نیاز به تولید یک پلتفرم کاملا جدید. با برخورداری از دو قبضه توپ خودکار کالیبر متوسط، چهار پرتابگر موشک هدایت شونده ضد زره و یک نارنجک انداز خودکار، استراژ یک زره پوش شدیدا مسلح محسوب میشود که در نگاه دشمن در میدان نبرد منظره ای رعب آور ایجاد میکند. علاوه بر این با برخورداری از شاسی یک تانک اصلی میدان نبرد، این زره پوش گزینه ای شدیدا محافظت شده است.

اوکراین پس از روسیه و چین سومین کشور جهان است که طرح بومی خود را برای خودروی رزمی پشتیبان تانک (BMPT) توسعه داده است. با اینحال تا امروز تنها سه کشور روسیه، الجزایر و قزاقستان کاربر چنین خودروی رزمی هستند و اوکراین همچنان کاربر عملیاتی این نمونه نیست. طرح اوکراینی دقیقا مشابه نمونه روسی و چینی بر استفاده از شاسی یک تانک اصلی میدان نبرد (در اینجا تی 64) استوار است. خودروی رزمی پشتیبان تانک مفهومی حاصل از تجربیات ارتش شوروی در جنگ افغانستان و جنگ اول چچن است. وظایف این زره پوش شامل همراهی با واحد های زرهی و مکانیزه و ایجاد چتر حفاظتی در نبرد شهری، مقابله با پیاده نظام دشمن از طریق ایجاد آتش سرکوب کننده پر حجم و در نهایت مقابله با خودروهای رزمی و ادوات زرهی دشمن از طریق توپ کالیبر متوسط و موشک های هدایت شونده ضد زره در نبرد در محیط های باز است.

در خودروی رزمی پشتیبان تانک استراژ به جای برجک مجهز به توپ 125 میلیمتری 2A46 مورد استفاده در تانک تی 64 از ماژول رزمی دوبلت (Doublet) استفاده شده که توسط صنایع ژیتومیر (Zhytomyr) کشور اوکراین طراحی و ساخته شده است. ویژگی خاص این ماژول رزمی، برخورداری از دو قبضه توپ 30 میلیمتری خودکار ZTM-2 است که نمونه اوکراینی از توپ روسی 2A42 مورد استفاده در خودروهای رزمی بی ام پی 2 محسوب میشود. مزیت استفاده از دو قبضه توپ که هر کدام به صورت مستقل امکان اجرای آتش دارند یکی در بالا بردن نواخت تیر بدون نگرانی از داغ شدن بیش از حد لوله و دیگری در امکان استفاده از انواع متفاوتی از مهمات برای هر یک از توپ ها به صورت همزمان است. (2)

سلاح حقیقتا اثر بخش و مشت محکم خودروی رزمی استراژ، چهار تیر موشک هدایت شونده ضد زره است که با پیکربندی 2×2 برای پرتابگرها در طرفین برجک نصب شده اند. هر چند در زمان رونمایی از زره پوش، موشک رویت شده بر روی پرتابگرها از نوع کنکورس بود اما در نهایت امکان نصب موشک های هدایت شونده سری R-2 Baryer با برد 5 کیلومتر و قدرت نفوذ 800 میلیمتر زره همگن نورد شده (پس از عبور از زره واکنشگر) نیز وجود دارد. سیستم کنترل آتش مورد استفاده برای هدایت موشک ها شامل یک مجموعه الکترواپتیکی چند کاناله (از جمله تصویربردار حرارتی، مسافت یاب لیزری و کانال هدایت موشک) است که در بالای بلوک توپ های 30 میلیمتری قرار گرفته. این سیستم شاید ضعیف ترین بخش از ماژول رزمی/ برجک خودرو است که به نظرحتی در برابر اصابت مهمات کالیبر پایین نیز آسیب پذیر است.

یک قبضه نارنجک انداز خودکار 30 میلیمتری مدل KBA-117 در نقش ضد نفر که در سقف ماژول رزمی نصب شده و ایضا دو قبضه تیربار هم محور 7.62 میلیمتری که در بین توپ های 30 میلیمتری نصب شده اند از دیگر تسلیحات تعبیه شده برای خودروی رزمی استراژ هستند که توان این زره پوش در مقابله با پیاده نظام دشمن و اهداف نرم را تا حد قابل ملاحظه ای افزایش میدهند. مورد دیگری که بر روی برجک نصب شده، شش پرتابگر نارنجک های دودزا است که در قالب مجموعه دفاعی خودروی رزمی مورد استفاده قرار میگیرند. ماژول رزمی دوبلت هر چند از تنوع و حجم تسلیحاتی بالایی برخوردار است اما در نقطه مقابل حفاظت آن محدود به نظر میرسد.

این تنها سیستم الکترواپتیکی برجک نیست که فاقد حفاظت کافی است و بخش های دیگر ماژول رزمی/برجک دوبلت نیز به نظر تنها در برابر اصابت مهمات کالیبر پایین و ترکش مهمات توپخانه مقاومت دارند. یکی از مهمترین بخش هایی که فاقد سطوح حفاظتی است، موشک های هدایت شونده ضد زره مورد استفاده بر روی برجک هستند. این موشک ها به جز تیوب حمل و پرتاب آن (که حفاظت خاصی تامین نمیکند) فاقد هرگونه سطوح حفاظتی و پوشش دهنده هستند، مسئله ای که در خودروی رزمی پشتیبان تانک روسیه نیز در ابتدا مطرح بود و در نهایت از طریق نصب صفحات محافظ بر طرف گردید. ضعف در حفاظت برجک مسئله ای است که آسیب پذیری خودروی رزمی استراژ در میدان نبرد را افزایش داده و از قابلیت بقای آن میکاهد و این در حالی است که در بخش شاسی، این زره پوش به دلیل استفاده از شاسی تانک 64، در برابر طیفی از تهدیدات موجود از جمله توپ های خودکار کالیبر متوسط، مقاوم و ایمن است و حتی امکان افزایش سطح حفاظت آن با استفاده از بلوک های زره واکنشگر نوژ (نمونه اوکراینی از زره کنتاکت 5 روسی) نیز وجود دارد.

دوبلت از آخرین نمونه های برجک ماژلار ارائه شده توسط اوکراین است که به صورت ویژه جهت نصب بر روی خودروهای رزمی پیاده نظام سری BMP طراحی شده. این ماژول رزمی/برجک دارای دو کاربر است که از طریق دو دریچه تعبیه شده در ذیل توپ های 30 میلیمتری، امکان ورود و خروج را دارند. دو دریچه کوچک اضافه نیز در عقب برجک تعبیه شده که جهت تسهیل در بارگذاری مجدد مهمات توپ های 30 میلیمتری مورد استفاده قرار میگیرد. اگرچه تنوع و حجم بالای تسلیحات نصب شده بر روی این برجک، قابلبت مقابله با انواع تهدیدات با حجم بالا را برای یک خودروی رزمی فراهم میکند اما در نهایت بر پیچیدگی های کار می افزاید و ممکن است از نظر برخی کاربران این مقدار از تسلیحات بیش از حد مورد نیاز تشخیص داده شود.

تا امروز نمونه اولیه ارائه شده از خودروی رزمی پشتیبان تانک استراژ، تنها بر اساس شاسی تانک T-64BV بوده در حالی که گزینه های دیگری از جمله استفاده از شاسی نمونه های در دسترس تر نظیر مدل T-64B نیز وجود دارند. البته در این مدل دیگر از زره واکنشگر کنتاکت 1 بر روی شاسی خبری نیست و قابلت های حفاظتی کاهش خواهد یافت. در نهایت اما با وجود صد ها دستگاه تانک T-64BV ذخیره شده در انبار های ارتش اوکراین و مقادیر قابل توجهی نمونه های اوراقی قابل بازیابی در قبرستان های زرهی، این کشور برای تامین نیاز خود در این بخش برای دهه آتی مشکلی نخواهد داشت.

اگرچه خودروی رزمی استراژ هم از لحاظ طراحی و هم از نظر قابلیت ها، نمونه ای قابل قبول به نظر میرسد که امکان بهبود و رفع ضعف ها را نیز دارد اما در نهایت به کارگیری این خودروی رزمی در ارتش اوکراین یا بازاریابی صادراتی آن همچنان قطعی و مشخص نیست. با توجه به اینکه این زره پوش در سال 2017 رونمایی شده و با وجود اینکه این خودرو با رویکرد واقع بینانه ای نسبت به تامین نیاز یک ارتش مدرن ارائه شده، به کارگیری یا صادرات آن به شکل روز افزونی بعید به نظر میرسد به ویژه که تا امروز خبر تازه ای در مورد به کارگیری آن رسانه ای نشده است.

ماژول رزمی/برجک دوبلت (Doublet) جهت ارتقای پلتفرم های رزمی سری بی ام پی روسی

در بخش به کارگیری خودروی رزمی پشتیبان تانک، مسائل و مشکلات مختلفی قابل طرح است، از جمله اینکه در ارتش های غربی کاهش تعداد تانک های اصلی میدان نبرد و ارتقای روز افزون توانایی و قابلیت های خودروهای رزمی پیاده نظام مطرح است و اساسا چنانچه مسئله پشتیبانی از تانک ها در نبرد شهری و تطبیق آن ها با محیط شهری مطرح باشد به جای استفاده از یک زره پوش اختصاصی به دنبال بسته بقاپذیری نبرد شهری میروند (مشابه آنچه در آبرامز با نام TUSK و در خودروی رزمی پیاده نظام برادلی با نام BUSK شناخته میشود). پس مشخصا مشتری غربی چندان تمایلی به چنین طرح هایی نشان نخواهد داد.

برای مشتریان شرقی نیز مسائل و مواردی مطرح است از جمله اینکه در عمده ارتش ها، مفهوم خودروی رزمی پشتیبان تانک تعریفی ندارد و صرفا مختص یک باشگاه کوچک و انحصاری از چند کشور است. وقتی جایگاه این خودرو در ساختار یک واحد نظامی مشخص نباشد و مفهوم آن برای نیروهای مسلح یک کشور تعریف درستی نداشته باشد، مشخصا تمایلی برای خرید آن هم وجود نخواهد داشت به خصوص اینکه بخش مهمی از قابلیت ها و ویژگی هایی که در چهارچوب مفهوم خودروی رزمی پشتیبان تانک ارائه میشود، توسط خودروهای رزمی پیاده نظام (IFV) نیز قابل ارائه است. در خصوص اوکراین اما مشکلات بیش از درک مفهوم و تعیین جایگاه این زره پوش در ساختار نیروی زمینی است، مسائلی همچون محدودیت بودجه و …….. نیز در عملیاتی شدن یا نشدن خودروی رزمی استراژ موثر است.

برگرفته از : منبع با کمی تغییرات

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن