سیستم دفاع هوایی چند منظوره شیراد

سیستم دفاع هوایی چند منظوره شیراد

رضا آبشیرینی

در جنگ، جنگجویان با هزاران تهدید خطرناک زمینی و هوایی روبرو هستند. جنگجویان برای غلبه بر تهدیدات فعلی و درحال ظهور، به سلاح ها و سیستم های پدافند جدیدی نیاز دارند که بتواند پاسخگوی تهدیدات رو به رشد آینده باشد.

استفاده مخرب از هواپیماهای بدون سرنشین در طول جنگ اخیر بین ارمنستان و آذربایجان، بخوبی چگونگی تکامل تهدیدات هوایی مدرن مانند هواپیماهای بدون سرنشین را در سالهای آینده مشخص کرد .در این جنگ شش هفته ای نزدیک به 6000 نیروهای نظامی و غیرنظامیان تحت تاثیر قرار گرفته و صدها کشته و تعداد زیادی سخت افزار نظامی نابود گردید. هواپیماهای بدون سرنشین آذربایجانی باعث بیشترین تخریب ها شدند. چندین ساعت ویدئوهای منتشر شده نشان دهنده حملات دقیق ویرانگرانه ای بر علیه اهداف ارمنستان را نشان داد، تا آنجا که بحث و جدال را درباره آینده تانک برانگیخت.

اگرچه ارتش ایالات متحده بخشی از این درگیری نبود، اما یادآوری یک واقعیت ناخوشایند بود که با وجودی که شاهد پیشرفت سریع در این حوزه بوده اند، اما سیستم های پدافندی حداقل یک دهه در بروزرسانی خود نسبت به تهدیدات درجا زده اند و از آنجا که ایالات متحده گسترده ترین فعالیت های نظامی را در پنج قاره دنبال میکند، این مبحث یک مشکل خاص برای ارتش این کشور است که پس از جنگ سرد، زرادخانه دفاع هوایی خود را کوچک کرده و اکنون با احساس خطر، در تلاش است تا آن را برای مقابله با تهدیدات جدید بازسازی کند.

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی چشم انداز جنگ قدرتهای بزرگ را کمرنگ کرد. با کمبود تهدیدات جدی هوایی، ارتش از شر بسیاری از واحدهای پدافند هوایی خود خلاص شد و منابع خود را به سوی دیگری هدایت کرد.
در نتیجه، زرادخانه دفاع هوایی ارتش، به ویژه سکوهای زمینی مانند سیستم های دفاع هوایی برد کوتاه (SHORAD)، اکنون بسیار کوچکتر شده است.

سه سیستم دفاع زمینی اولیه و اصلی ارتش، MIM-23 هاوک، MIM-72 چاپارل، و M163 VADS بین سالهای 1991 تا 1998بازنشسته شدند و گردان های SHORAD از 26 به 9 گردان کاهش یافت. در سال 2004 ، آخرین سیستم دفاع زرهی ، M6 Linebacker از رده خارج شد. امروزه، تنها سیستم های دفاع هوایی ارتش ، سیستم دفاع هوایی قابل حمل شانه پرتاب Stinger (MANPAD)، سیستم TWQ-1 Avenger ، MIM-104 Patriot و سیستم ارتفاع بلند THAAD است.
استینگر و آنجر فقط یک سیستم پرتاب چرخ دار با هشت استینگر است که برای درگیر کردن هواپیماها تا حدود 10000 فوت طراحی شده اند و پاتریوت و THAAD جهت رهگیری هواپیما و موشک تا 73000 پا برای پاتریوت و تا 93 مایل برای THAAD طراحی شده است.

هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی ایالات متحده وظیفه دارند، تهدیداتی همچون جنگنده ها و بمب افکن های دشمن را که خارج از برد سیستم های پدافندی، تهدیدی برای دارایی های این کشور هستند را نابود کنند. آنها در برابر نیروهای هوایی عمدتاً فرومایه عراق، لیبی، سوریه و یوگسلاوی به خوبی عمل کرده اند، اما تهدیدها در حال تغییر است.

اگرچه توانایی های ایالات متحده در برابر هواپیماهای جنگنده و بمب افکن دشمن به طور کلی بسیار خوب است، اما بزرگترین تهدیدهای هوایی آینده، بمب افکن ها و جنگنده های دشمن نیستند. هواپیماهای بدون سرنشین و موشک های کروز، نگرانی های اصلی و واقعی ایالات متحده در بخش پدافند زمینی محسوب میشوند.

سال گذشته ایران بیش از ده موشک بالستیک تاکتیکی به دو پایگاه عراقی پرتاب کرد که در آن پرسنل آمریکایی مستقر بودند. هیچ یک از موشکها سرنگون و یا رهگیری نشدند و در نتیجه ی اصابت آنها، بیش از 100 نفر از سربازان دچار آسیب دیدگی شدند و این یکی از چندین حمله موشکی و پهپادی در خاورمیانه، در سالهای اخیر بوده است.

هواپیماهای بدون سرنشین و موشک های کروز، بسرعت در حال کوچکتر و ارزان تر شدن هستند و در ارتفاع کمتری نسبت به جنگنده ها کار می کنند، بنابراین استفاده از آنها در تعداد زیاد، برای دشمنان ایالات متحده آسان گردیده است. مسأله دیگر علاوه بر سریعتر شدن موشک های کروز و سخت شدن رهگیری آنها، بحث اقتصادی در مواجهه با آنهاست و صرفه اقتصادی مواجهه جنگنده و پهپاد، توجیه ندارد.

در حال حاظر ارتش ایالات متحده همچون نیروی هوایی، تمایلی به استفاده از سلاح های پیچیده تر زمین پایه در برابر چنین اهداف کوچک و ارزانی ندارد. مقامات ارتش گفته اند كه استفاده از موشك پاتریوت 3 میلیون دلاری، در برابر یك هواپیمای بدون سرنشین كه چند صد دلار هزینه دارد، فاجعه اقتصادیست.

هواپیماهای بدون سرنشین خصوصا دسته های انتحاری بسیار ارزان هستند، بنابراین شلیک موشک 100 هزار دلاری به یک پهپاد هزار دلاری هیچ فایده ای ندارد و در نهایت شما به چیز دیگری نیاز دارید.

در سوی مقابل وضعیت دقیقا برعکس است و در حالی که ایالات متحده در حال کاهش سیستم های دفاع زمینی خود بود، رقبای آن سرمایه گذاری زیادی روی اینگونه سیستم ها انجام داده و میدهند و دلیل آن هم قدرت بالای نیروی هوایی ایالات متحده و تلاش رقبا برای تسلط بر جنگنده های آن است.
روسیه در کنار سیستم های بزرگتری مانند S-300 و S-400، دارای تعداد زیادی سکوی پدافندی متحرک است که مهمترین آنها سیستم های موشکی بوک، تور ، 2K22 Tunguska و Pantsir S-1 است . علاوه بر موشک ها، تونگوسکا و پانتسیر دارای سلاح های 30 میلیمتری هستند که قادر هستند اهداف کم ارتفاع را مورد اصابت قرار دهند، بگونه ای که این سیستم ها با هم یک دفاع لایه ای ایجاد می کنند .

روسیه همچنین در حال توسعه سیستم توپخانه جدید Derivatsiya-PVO است. این سیستم که به طور خاص برای سرنگونی هواپیماهای بدون سرنشین و موشک های کروز طراحی شده است ، به یک اسلحه 57 میلی متری مجهز است که قادر به شلیک مهمات هوشمند است که می تواند در اواسط پرواز منفجر شود.
روسیه ادعا میکند که سیستم های متمرکز دفاع زمینی این کشور در سوریه توانسته اند طی چند سال گذشته، حملات پهپادی بسیاری را دفع کنند و حضور این کشور در سوریه موجب گردیده تا تسلیحات پدافندی این کشور در یک محیط رزمی واقعی ارتقا و پیشرفت های بسیاری یابند.اگرچه در این رقابت فاصله چین و روسیه زیاد است اما این کشور نیز سرمایه گزاری سنگینی در این بخش کرده و دارای تعدادی سیستم پدافندی است که مهمترین آنها سیستم برد متوسط تا دور HQ-9 و همچنین سیستم های توپخانه خودران تایپ 95 و تایپ 09 است.

با تمام این تفاسیر این بدان معنا نیست که ارتش ایالات متحده این شکاف ایجادشده را برطرف نمی کند و در حقیقت، عکس این قضیه است.بخش جنگ نامتقارن ارتش در حال کار بر روی توسعه انواع سیستم های مقابله با هواپیماهای بدون سرنشین و تاکتیک های لازم جهت مقابله با ریز پهپادها با ویژگی صرفه اقتصادی و عملکرد مطلوب است و احتمالا بین دو تا چهار سال آینده، انبوهی از سیستم های مقابله با پهپاد ها از آسمان تا زمین به منصه ظهور خواهند رسید. در این خصوص، تکنولوژی برتر ایالات متحده در مواد و فناوری، احتمالا برگ برنده این کشور برای رو کردن سیستم های پدافندی نوین خواهد بود که یقینا چندین سال آینده به ثمر خواهد رسید.بنابراین ارتش برای نیازهای فوری پدافند زمین پایه خود، کار بر روی سیستم موقت جدیدی را با نام IM-SHORAD Stryker آغاز کرده است که علاوه بر تجهیز به موشک هلفایر، مجهز به جدید ترین سری سایدوایندر، یعنی AIM-9X است که انتظار میرود در چند سال آینده وارد خدمت شود.

این سیستم هر آنچه باشد به گفته برنامه ریزان ارتش امریکا، یک راه حل موقت، تا ورود سیستم های پدافندی نوین ایالات متحده خواهد بود.
همچنین متخصصین در تگزاس در حال آزمایش بر روی سیستم گنبد آهنین اسرائیل با تکنولوژی ایالات متحده هستند تا بتوانند از این سیستم خارج از مرزها و در پایگاه های این کشور در مناطق پر مناقشه استفاده کنند.ارتش نیز در دراز مدت احتمالا به دنبال سلاح های لیزری خواهد بود که توسعه و میدانی شدن آنها طولانی تر خواهد بود، اما چیزی که واضح است این است که ارتش، دفاع هوایی و موشکی را در اولویت برنامه های پدافندی خود قرار داده و قصد دارد با انواع سیستم ها، با تهدیدات هوایی آینده مقابله کند.در خصوص آینده سیستم های پدافندی باید گفت که بدون شک شاهد ظهور یک فناوری واحد نخواهیم بود و مجموعه ای از فناوری را شاهد خواهیم بود که انقلابی دوباره در سیستم های پدافندی بوجود خواهند آورد.
این سیستم ها باید بتوانند با هم کار کنند تا هرآنچه را میبینند، سرنگون کنند.

سامانه پدافندی کوتاه برد IM-SHORAD محصول مشترک شرکت General Dynamics و Leonardo DRS است که از سال 2018، در حال توسعه برای ارتش ایالات متحده است. جنرال داینامیک ساخت پلت فرم حامل و لئوناردو با همکاری ریتون، ساخت بسته تجهیزات مأموریت برای سیستم IM-SHORAD را بر عهده دارد.
این سیستم برروی پلتفرم زره پوش چرخدار Stryker A1 8×8 نصب شده است. ارتش ایالات متحده در سال 2018، در مجموع 9 نمونه اولیه IM-SHORAD را سفارش و در سال سال 2019، اولین نمونه آماده اولیه آن را در نمایشگاه تجهیزات نظامی همان سال رونمایی کرد و با پایان مراحل توسعه، از اواخر سال گذشته، آزمایشات عملیاتی آن آغاز گردیده است.

سیستم IM-SHORAD نشان دهنده افزایش چشمگیر قدرت شلیک برای وسایل نقلیه استرایکر خواهد بود که در درجه اول متشکل از یک برجک دفاع هوایی 360 درجه Avenger است که با موشک های Stinger و AGM-114 Longbow Hellfire پر شده است.
ارتش پیش بینی می کند که بتواند از این سیستم، نه تنها برای مقابله با تهدیدات هوایی بدون سرنشین در جبهه های نبرد خاورمیانه، بلکه در برابر هواپیماهای بال ثابت و بال گردان که توسط یک دشمن متعارف تر مانند روسیه یا چین استفاده میشود، بهره گیرد.
در واقع، از زمان الحاق کریمه در سال 2014، ایالات متحده به تکاپو افتاد تا بتواند راه حلی مطمئن برای دفاع هوایی کوتاه برد در درگیری‌های گسترده در کنار نیروهای رزمی پیاده را بدست آورد.این سیستم جهت مقابله با طیف وسیعی از تهدیدات هوایی در ارتفاع کم، همچون هواپیماهای بال دوار و بال ثابت، موشک های کروز و همچنین سیستم های بدون سرنشین در نظر گرفته شده است.
این سیستم همچنین قادر است از سامانه های پدافند برد بلند همچون پاتریوت و تاد، در مقابل تهدیدات توپخانه ای، راکت و خمپاره در برد کوتاه، پشتیبانی کند.

احتمالا مهمترین وظیفه این سیستم، محافظت و پشتیبانی از تیم های رزمی در میدان جنگ، در مقابل آتش مستقیم تهدیدات هوایی خواهد بود.ارتش آمریكا در نظر دارد تا 144 واحد از IM-SHORAD را تهیه كند كه همگی برای پشتیبانی عملیاتهای جنگی، در اروپا مستقر و ذخیره خواهند شد.سیستم IM-SHORAD با رادار Sentinel قابل همکاری است و می تواند با شبکه های راداری موجود در ارتش ایالات متحده نیز یکپارچه شود.

جزئیات خودرو Stryker A1 حامل IM-SHORAD

سیستم IM-SHORAD بر روی خودروی زرهی چرخدار Stryker A1 8 × 8 جنرال داینامیک نصب شده است که مجهز به موتور Caterpillar C9 با قدرت 450 اسب بخار و سیستم تعلیق 60,000 پوند است.پیکربندی بدنه این خودرو، قابلیت زنده ماندن در برابر مین ها و بمب های دست ساز را دارد.خودرو استرایکر به دینام 910 آمپر مجهز و قادر به تامین برق و پشتیبانی کامل از مجموعه سیستم خواهد بود.این خودرو دارای هشت حلقه لاستیک است که توانایی تحرک بالا و افزایش سرعت در شرایط زمین هموار را دارد.

در بخش برجک، سیستم پدافند هوایی IM-SHORAD برای بقا در برابر تهدیدات هوایی کاملا تجهیز گردیده و عملکرد مدولار و یکپارچه ای را ارائه خواهد داد. بطور مثال این سیستم در نسخه نهایی قادر خواهد بود در صورت نیاز، بجای حمل غلاف های حمل استینگر، موشک های Aim-9X حمل کند.
همچنین برجک برای شناسایی، ردیابی و از بین بردن تهدیدات در حال ظهور به سلاح های جنبشی و غیر جنبشی مجهز شده است.

در سال 2020 ارتش امریکا روی این خودرو موشک اسرائیلی اسپایک و موشک بومی جولین نیز تست کرد. در این ترکیب به جای موشک هلفایر دو موشک اسپایک با برد 8 کیلومتر و موشک جولین با برد 2500 متر نصب شد

بنابراین این سیستم امکان تنظیمات مختلف حمل سلاح، از جمله یک یا دو جفت موشک AGM-114L Longbow Hellfire با قابلیت از بین بردن اهداف هوایی و زمینی که دارای برد 8000 متر است  و چهار سیستم دفاع هوایی استینگر برای درگیری با اهداف هوایی را در محدوده 4800 متر و یا دو فروند موشک Aim-9X  با برد 8000 متر را فراهم می کند.

تسلیحات ثانویه سیستم پدافند هوایی IM-SHORAD شامل مسلسل 30 میلیمتری XM914 و مسلسل کواکسیال 7.62 mm M240 است.

تجهیزات مأموریت یکپارچه در IM-SHORAD

خودروی Stryker مجهز به آنتن شناسایی دوست از دشمن (IFF) و همچنین رادار چند منظوره Rada (MHR) برای نظارت هوایی تاکتیکی است.MHR دارای آنتن AESA (آرایه اسکن الکترونیکی فعال) ، رادارهای پالس داپلر و نرم افزارهایی است که برای شناسایی، مکان یابی ، ردیابی اهداف هوایی و سطحی استفاده می شود.

سیستم مشاهده الکترو نوری / مادون قرمز (EO / IR) L3Harris WESCAM MX-GCS بر روی خودروی Stryker نصب شده است تا بتواند نظارت هوایی 360 درجه و همچنین قابلیت شناسایی هدف را به فرمانده ارائه دهد.
این سیستم همچنین یک بسته جنگ الکترونیکی (EW) را در اختیار کاربر قرار می دهد تا آگاهی از وضعیت را بهبود بخشد.

یکی دیگر از سیستم خودرویی دفاع کوتاه برد، سیستم لیزری ضد پهپاد Stryker ارتش آمریكاست.
سیستم Stryker با استفاده از لیزر پرانرژی 5 کیلو وات می تواند با هواپیمای بدون سرنشین در فواصل نزدیک درگیر شود.
ارتش همچنین در حال کار بر روی یک راه حل کوتاه مدت دفاع هوایی مبتنی بر سلاح های انرژی هدایت شده 50 کیلوواتی، در ارتقا همین Stryker است که قدرت آن 10 برابر افزایش را نسبت به نمونه آزمایش شده در سال 2018 نشان میدهد.

در حالی که در ابتدا بودجه دفاعی 233 میلیون دلاری فقط برای 32 دستگاه از این خودرو اختصاص داده شده بود، اسناد بودجه سال 2020 نشان داد، این سیستم مبلغی بالغ بر 575 میلیون دلار برای 72 دستگاه خودرو IM-SHORAD و تجهیز آن به سیستم های لیزری را دریافت کرده است.
همچنین طبق اسناد بودجه، ارتش قصد دارد 1.575 میلیارد دلار اضافی تا سال 2025 برای خرید 180 دستگاه IM-SHORAD Stryker اضافی هزینه كند.
پایان