برباد رفته ای روسی ، فرصتی بزرگ برای ایران
برباد رفته ای روسی ، فرصتی بزرگ برای ایران
برباد رفته ای روسی
فرصتی بزرگ برای ایران
ناو محافظ پروژه 12441 گروم
در دهه هفتاد میلادی و آغاز طرح بزرگ توسعه نیروی دریایی شوروی در کنار چهار طرح ، رزمناو کایروف ، رزمناو اسلاوا از ناوشکن ضد زیردریایی آدلیو-1 و ناوشکن جنگ سطحی آدلیو-2 طرح پنجمی در دهه هشتاد برای ساخت یک ناو محافظ چند منظوره نیز در دستور کار قرار میگیرد این ناو محافظ تحت پروژه 12440 معرفی میشود اما چندی بعد بخاطر مسائل سنگین اقتصادی اواخر عمر شوروی طرح تعلیق میشود و در سال 1990 به عنوان یک رقیب مقایسه ای برای ناوچه موشک انداز گیپارد مجددا مورد برسی قرار میگیرد اما طولی نمی کشد ک عمر شوروی ب پایان خود میرسد
در روسیه دو طرح گیپارد و گروم مجددا احیا میشوند اما این بار گروم اصلاح تسلیحاتی میشود ب نام پروژه 12441 شناخته نشود ، بسپارد نیز مورد بازبینی قرار میگیرد ، قرار میشود گیپارد ب عنوان یک ناوچه موشک انداز برای دریای خزر ساخته شود و گروم ب عنوان یک ناو محافظ برای ناوگان شمال و دریایی سیاه
دستور ساخت اولین ناو محافظ پروژه 12441 گروم در سال 1994 داده میشود ، طراحی گروم را شرکت آلماز واقع در سن پترزبورگ انجام داده بود و ساخت اولین قرار بود در کاتلینگراد انجام شود
اما این ناو محافظ در زمان خود بسیار جاه طلبانه بود ، این ناو محافظ از سیستم های تسلیحاتی و راداری استفاده میکرد ک در آن زمان همگی فقط طرح بودند
هزینه توسعه کلی ناو محافظ گروم سر ب فلک کشید و بروی اقتصاد روسیه خراب میشود اقتصادی ک بعد از فروپاشی شوروی اصلا وضعت خوبی نداشت ، از این رو روسیه طرح تولید ناو اول را ب تعویق انداخت و در نهایت در 1997/07/26 در کاتلینگراد طی مراسمی ساخت اولین ناو محافظ پروژه گروم با نام نویک آغاز میشود قرار بود این ناو محافظ 13 سال بعد و در 2010 ب ناوگان نیروی دریایی روسیه تحویل شود اما کند پیشرفتن شناور همانا و کند پیش رفتن طرح های موازی تجهیزات و تسلیحات آن همانا در سال 2004 ناو محافظ تنها با پیشرفت بیش از 30 درصد سازه و پس از ب آب اندازی طرح ناو محافظ پروژه گروم بار دیگر بخاطر مسائل مالی تعلیق میشود و سازه ناو در کاتلینگراد رها میشود حدود دوسال بعد دولت روسیه رسما اعلام کرد از ادامه پروژه گروم منصرف شده و این طرح ب تاریخ پیوسته
در سال 2007 شرکت کشتی سازی کاتلینگراد طرحی جهت تبدیل کردن سازه نویک ب یک شناور آموزشی را میدهد طرحی ک در سال 2008 قبول و نویک را ب بوردوینو تغیر نام میدهد و در حاله اجرا قرار میگیرد اما چهار سال بعد در سال 2012 بار گیر ساخت ساز بسیار آهسته بوردوینو متوقف میشود در واقع روسیه ب طرح دیگر جهت آموزش جذب میشود .
از سال 2012 تا حال حاضر سازه ناقص بوردوینو در کاتلینگراد رها شده در سال 2016 کشتی سازی کاتلینگراد اعلام کرد ک برای باز کردن جای بیشتر سازه ناقص بوردوینو را ب عنوان آهن قراضه خواهد فروخت
پایانی شاید تلخ برای این ناو محافظ
اما واقعیت در این ماجرا وجود دارد این شناور علیرغم اینکه یک ناو محافظ جاه طلبانه بود در زمان خود اما ب طرح بعدی ناو محافظ روسیه یعنی کلاس گری گورویج برتری های فاحشی داشت
فقط با نظری کوتاه ب طراحی خلاقانه شناور و طیف تسلیحاتی آن و قیاسی با کلاس گری گورویچ گواه این موضوع است
این شناور با داشتن 121 متر طول ، 14 متر عرض و 9 متر آبخور تنها 2900 تن وزن داشت و با این حال ب
یک توپ 100 میلیمتری دو منظوره ای کی-190 در سینه
4 مجموعه لانچر 8 سیلویی سامانه پدافندی ریدوت
(مجموعا 32 سیلو ، ریدوت یک سیستم پدافند دریا پایه بسیار توانمند است ک از 2 موشک استفاده میکند ، موشک های خانواده 9ام96 با برد های 40 تا 120 کیلومتر برای درگیری با هواگرد ها (یک موشک در هر سیلو) و موشک 9ام100 یک موشک کوتاه برد مختص درگیری با موشک های ضد کشتی (4 موشک در هر سیلو) این دو نوع موشک در سامانه های پدافندی هوایی اس 300 پی یو ام-2 ، اس 400 و اس 350 نیز استفاده میشوند)
یک سامانه دفاع نزدیک ای کی-630ام2
دو پرتابگرد مایل موشک های کلاب نسخه ضد زیردریایی و یا موشک ضد زیردریایی آر پی کا-9
و 4 الی 6 لانچر 3 سیلویی عمودی موشک ضد کشتی پی-800 اونیکس
حجم آتش عالی در کنار وزن کم این ناو محافظ طرح عالی از آن ساخته بود ک در زمان خود بسیار فراتر از دیگر ناو های محافظ آن زمان بود
این ناو محافظ در حوضه تجهیزات نیز به یک سونار توانمند توسعه یافته از سونار نصب شده در ناوشکن ضد زیردریایی آدلیو-1 ، یک رادار سرچ آسمان و هدایت موشک پدافندی ام آر-750 ، یک رادار سرچ سطحی
یک رادار هدایت ام آر 123 جهت هدایت آتش توپ اصلی و سامانه دفاع نزدیک ای کی 630ام2
و سیستم های جنگ الکترونیک و اقدامات متقابل
این ناو محافظ همچنین در پاشنه یک اتاق پذیرایی بالگرد نیز جهت پذیرایی از یک بالگرد کاموف-27 دارد
این ناو محافظ امروزه نیز بسیار توانمند است ، امروزه بسیاری از هزینههای این ناو محافظ شده است ، سیستم های راداری و تسلیحاتی در مرور زمان توسعه یافته اند و حتی بهتر از آنچه در طرح بود نیز موجود است
با این حال نویک برباد رفته ای دیگر بود ک واقعا حقش نبود
اما دلیل پرداختن ما ب این شناور و مسئله اصلی تیتر
در یک نظر ب ناوگان سطحی کشور ، متاسفانه دارای نقاط ضعف و خلأ هایی هستیم ک دهه هاست پابرجا بوده اند بخصوص حال ک کشور های همسایه در حال افزایش قابل توجه توان سطحی خود هستند
برای درک بهتر این مسئله شما را ب خرید های اخیر عربستان ، پاکستان و پیشرفت های سریع هند در عرصه های دریایی هدایت میکنم
پاکستان در حال حاضر ب دنبال خرید 4 ناو محافظ از چین است نوع آن مشخص نشده اما احتمالا تایپ 54ای و یا نسخه ای از آن است و در طرف دیگر پاکستان از شرکای پروژه میلگیم ترکی است ، پاکستان قرار است از 4 ناو محافظ از پروژه میلگیم نیز ب خدمت بگیرد ک از 4 عدد یکی در ترکیه و 3 تای دیگر در پاکستان با انتقال تکنولوژی ساخته خواهند شد
عربستان سعودی نیز پیشتر ناو های محافظ از فرانسه بر مبنای ناو محافظ جنگ سطحی لافایت خریداری کرده است و حال طبق قرار دادی قرار است 4 ناو محافظ بر مبنای ناو سنگین گشت ساحلی فریدوم از ایالات متحده نیز دریافت کند
این ناو محافظ جدید قرار است ب موشک های پدافندی ریم-162 ایسم و موشک ضد کشتی هارپون مجهز باشند
متاسفانه ما در نبرد فراتر از آبهای سرزمینی که از محدوده شمالی اقیانوس هند شروع می شود ، عملا فاقد توانمندی کافی می باشیم و این مشکل در حال تاثیر گذاری منفی بر توانمندی های ما در آبهای سرزمینی ( محدوده سواحل مکران ، تنگه هرمز و خلیج فارس است ) و با توجه به پیشرفت دشمنان فرامنطقه ای در زمینه تسلیحات دور ایستا و جنگ شبکه محور و بلطبع تجهیز دشمنان منطقه ای از طریق خرید نظامی این مشکل در حال حادتر شدن است و به زودی ما را بشدت آسیب پذیر می کند . به منظور حل این مشکل علاوه بر توسعه تجهیزات و تاکتیک های جدید در محدوده آبهای سرزمینی ، باید خود در در آبهای فرا سرزمینی توانمند کنیم که شامل دو بخش زیر سطحی و سطحی می شود . ما در بخش زیر سطحی پروژه های خوب فاتح و بعثت را داریم که باید هرچه سریع تر تکمیل و انبوه سازی شوند . در بخش سطحی نیز ما ناوهای محافظ ( سبک ) کلاس جماران را داریم .
ساخت ناو کلاس جماران دستاورد بزرگی برای ما محسوب می شود ، اما نقاط ضعف آن غیر قابل چشم پوشی است و با ورود غریب الوقوع ناوهای جدید دشمنانی همچون عربستان سعودی و رقبایی همچون پاکستان این نقاط ضعف پر رنگ تر خواهد شد، ، به غیر از اینکه بعد از 20 سال از آغاز پروژه به دلیل کندی روند ساخت ، تنها 2 ناو ( جماران و دماوند ) تکمیل شده و یک ناو دیگر( سهند ) در آستانه تکمیل شدن می باشد . از این 3 ناو ، جماران و سهند برای ناوگان جنوب می باشد .
ناو جماران به دلیل ابعاد کوچک و طراحی نامناسب روسازه ( طراحی روسازه متعلق به دهه 60 میلادی است و یک بخش قابل توجه آن به دلیل نوع طراحی تبدیل به فضا پرت شده ) دچار مشکل کمی و کیفی تسلیحات است . در ناو سهند به عنوان نسل دوم کلاس جماران ، روسازه دچار تغییرات مثبتی شده و بخش از فضای پرت در پشت دودکش تجمیع شده است که جای مانور بیشتر برای نصب تسلیحات به وجود می آورد ، اما کافی نیست و رو سازه یک پله دیگر هم جای بهینه سازی دارد تا جایی که حتی می تواند مجهز به اشیانه بالگرد شود .
اما متاسفانه با در نظر گرفتن بهینه ترین حالت ممکن روسازه هم ناو توان لازم برای مقابله با ناوگان دشمنان و رقبا به دست نمی آورد و ضعف در بخش پدافند نیز به قوت خود باقی خواهد بود . واقعیت این است که در جهان از ناوهایی در ابعاد کلاس جماران انتظار پدافند قوی نمی رود ( این رده از ناوها عموما مجهز به سیستم های پدافندی کوتاه برد می باشند ) و چتر پدافندی انها را ناوهای بزرگتر داری سیستم های پدافندی میانبرد و برد بلند تامین می کنند و به عبارت این رده از ناوها در پناه و پوشش ناوهای بزرگتر عملیات انجام می دهند .
این سوال پیش می اید که یک ناو با توان کافی چه الزاماتی دارد ؟!
به شکل ساده و با نگاه به ناوهای کنونی رقبا و دشمنان و ناوهایی که در اینده نزدیک به خدمت می گیرند ، ما نیاز به ناوی داریم که دارای حداقل 16 موشک پدافند هوایی صیاد 2 و به همین تعداد موشک ضد کشتی سری نور باشد . با یک حساب سر انگشتی بر اساس ابعاد سازه کلاس جماران و ابعاد موشک صیاد 2 و موشک ضد کشتی سری نور می بینم که ناو کلاس جماران با این ابعاد توان پذیرش این تعداد موشک و حتی نصف این تعداد را هم ندارد ؛ سازه ای که بتواند این تعداد موشک را در خود جای دهد باید حداقل 110-115 متر طول داشته باشد ( جماران 94 متر است ) .
ما دو گزینه پیش رو داریم :
1- یا ابعاد سازه کلاس جماران را بیشتر کنیم که مستلزم باز طراحی سازه است
2- یا یک سازه جدید طراحی کرده و بسازیم
هر دو گزینه مذکور هزینه بر و زمانبر است ، کشور ما هم در حوزه ساخت ناو و به طور کلی صنعت کشتی سازی مدرن بشدت جوان و کم تجربه است که به هزینه و زمان می افزاید . ما جماران را 12 ساله ، دماوند را 7 سال ساختیم و سهند بعد از گذشت حدود 6 سال هنوز تکمیل نشده است ؛ کشور چین هر ناو از کلاس تایپ 056 که در حدود ابعاد کلاس جماران است را شش ماهه می سازد و یا بریتانیا در اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 میلادی هر ناو از کلاس الوند را که ما بر اساس ان جماران را ساختیم ، 3 ساله ساخت و تحویل ما داد .
اما راه حل میانبری وجود دارد و آن گرفتن کمک های فنی و مشاوره ای از سازندگان برتر جهانی برای باز طراحی کلاس جماران و یا طراحی و ساخت ناو جدید است که علاوه کاهش زمان ، موجب ورود فن آوری های جدید تر کشتی سازی به داخل کشور و افزایش توان و تجربه فنی ما می شود .
البته با توجه به مشکل زمان یک راه کوتاه تر هم وجود دارد و آن خرید طرح یک سازه بزرگتر از کلاس جماران از خارج و کار بر روی آن برای رسیدن به ناو توانمند بومی است .
مشابه کاری که خودروسازان تازه کار می کنند که یک پلتفرم خارجی را خریداری و وارد کشور خود کرده و بر روی ان پلتفرم محصول خود را طراحی ، ساخت و به تولید می رسانند ، تا در ادامه و با افزایش توان و تجربه فنی ، پلتفرم خود طراحی و بسازند .
این موضوع بخش نظامی و به ویزه ساخت ناوهای رزمی نیز مسبوق به سابقه است و کشورهایی وجود دارند که از توانایی فنی و رزمی کشورهای مطرح برای پی ریزی و گسترش توان فنی و رزمی خود استفاده کرده و می کنند .که می تواند شامل طرحهای به روز یا مشارکت در ساخت باشد و یا می تواند خرید طرح های ناقص و یا کنسل شده باشد .
مثال ها فراوان اند ، اما شاید بزرگترین مثال استفاده گسترده چین و هند از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی باشد .
با فروپاشی شوروی انبوهی طرح و تکنولوزی نظامی ناقص و تکمیل نشده در تمام بخش های نظامی باقی ماند که چین و هند آنها را با قیمت مناسب بدست آوردن و آنها را پایه ای برای گسترش توان فنی و رزمی قرار دادند ( فروپاشی شوروی فرصت بزرگی برای ما در تمان بخش های زمینی ، دریایی، هوایی و حتی موشکی بود که متاسفانه از ان استفاده نکردیم ) .
نیروی دریایی هند با استفاده از بنیه شوروی سابق و با کمک رژیم صهیونیستی و آمریکا یک زیرساخت بسیار بزرگ و توانمند دارد ک میتواند زیردریایی های اتمی حامل موشک بالستیک بسازد و برای ساخت یک ابر ناو هواپیمابر اتمی برنامه ریزی کند .یا چین ک زیرساخت دریایی اش را بر روی تجارب شوروی سابق بنا کرده بود ، از فروپاشی شوروی نهایت استفاده را در بدست آوردن طرح های ناقص شوروی برد تا نیروی دریایی عظیم امروزی خود را بسازد که حتی از نیروی دریایی روسیه به عنوان وارث اصلی شوروی هم پیشی بگیرد . بزرگترین اقدام چین در این زمینه بدست آوردن ناو هواپیمابر ناقص وریاگ شوروی جای مانده در اکراین و تکمیل ان تحت نام لیانونگ و بخدمت گرفتن ان به عنوان اولین ناو هواپیمابر خود است . در حال حاضر چین بر اساس پلتفرم وریاگ- لیانونگ ناوهواپیمابر بومی کلاس Type 002 را طراحی کرده و یک فروند از آن در حال ساخت دارد و قرار است تا 2020 آن را وارد خدمت کند و بدین شکل دارای 2 ناوهواپیمابر می شود در حالی که روسیه تنها ناوهواپیما بر کوزنتسف ( خواهر بزرگتر واریاگ – لیانونگ ) با انبوهی مشکلات ریز و درشت فنی در اختیار دارد . البته چین علاوه بر ساخت تعداد بیشتر از کلاس Type 002 بر اساس تجارب بدست اورده بدنیال ساخت ناوهای هواپیمابر بزرگتر مشابه ابرناوهای هواپیمابر هسته ای امریکا است .
با اینکه بسیاری از طرح ها و تکنولوزی نظامی مهم و بعضا ناقص برجای مانده از شوروی در روسیه و دیگر جمهوری های استقلال یافته در تمامی بخش ها به ویژه دریایی ، طی 20 سال گذشته و در غفلت ما بدست کشورهای دیگری همچون چین و هند افتاده ، اما همچنان انگشت شماری طرح در این کشور ها موجود است ک به خاطر وجود طرح های موازی در هند و چین همچنان دست نخورده باقی مانده اند که آخرین فرصت برای ما محسوب می شود که مهمترین ان ناو محافظ پروژه کنسل شده گروم است .
و ما به عنوان شهروندانی ایرانی که قلبمان برای جمهوری اسلامی ایران می تپد و اندکی آگاهی و دانش در حوزه دریایی و تهدیدات پیش رو داریم و با حسرت به فرصت سوزی 20 سال گذشت نگاه می کنیم ، از مسولین جمهوری اسلامی ایران و به ویژه فرماندهان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منی خواهیم که این اخرین فرصت باقی مانده را از دست ندهند !
ناو محافظ پروژه گروم با همان طرح اصلی نه فقط نیاز های ما را تامین می کند ، بلکه سازه آن یک سکوی مناسب برای توسعه ناو های بزرگتر ، سنگین تر و توانمند است .
این ناو از نظر ابعاد تنها چیزی در حدود 1400 تن از پروژه موج سنگینتر است و در واقع در داخل کشور امکانات کامل تولید آن محیا است و در بحث زیر ساخت مشکلی برای کشور ب وجود نمی آورد
بدست آوردن یک طرح آماده برای کشور ما موحب صرفه جویی قابل توجه در هزینه و زمان می شود و به تجربیات فنی ما می افزاید.
حال اگر این طرح کامل تر ، به محصول نهایی نزدیک تر باشد و بتواند الزامات ما را با کمترین تغییر تامین بکند ، ما سریع تر و با هزینه کمتری به ناو مورد نیاز خود برای دفاع از منافع و آبهای جمهوری اسلامی ایران می رسیم.
سازه نویک در روسیه رها شده تا به عنوان آهن قراضه ب فروش برسند درحالی ک میتوان آن را در کنار نقشه ها با قیمت مناسبی خرید و حتی می توان با همکاری مستقیم با کشتی سازی کاتلینگراد و سن پترزبورگ نتنها آن را کامل کرد بلکه تعداد بیشتری در داخل کشور تولید کرد.
حال آنکه با وجود یک عزم راسخ در نیروی دریایی کشور برای یک شناور بسیار توانمند همچون نویک میتوان دست ب ارتقا کوچکی نیز در ساختار تسلیحاتی پروژه گروم زد ، یک تغیر ساختاری عملی و بسیار کوچک ک این پروژه را قوی تر نیز میکند
1- میتوان رادار ام آر-750 را با رادار جدید تر ام آر-760 تعویض کرد که حاصل توسعه همین رادار ام آر-750 برای ناو محافظ کلاس گری گورویج است و هند آن را برای ناو محافظ بومی خود ، کلاس شیوالیک خریداری کرده است
این رادار نسبت به رادار قبلی مقاومت بیشتری در جنگ الکترونیک دارد ، سرعت سرچ و زاویه پوشش بیشتر دارد و بیشتره بردی 400 کیلومتری دارد
2-میشود ب جای خرید موشک 9ام100 برای سامانه ریدوت فقط ب موشک 9ام96 فکر کرد و در عوض سامانه دفاع نزدیک ای کی-630 ام2 ناو را با یک سامانه دفاع نزدیک پالاش تعویض کرد و سامانه پالاش دیگری نیز در روی اتاق پذیرایی بالگرد قرار داد
3- 4~6 لانچر های مخصوص پی-800 اونیکس را نیز با 2 لانچر عمودی 3اس14ائی تعویض کرد ک توان مشابه داد اما سبکتر و کارا تر است و علاوه بر پرتاب موشک های ضد کشتی پی-800 اونیکس توان پرتاب نسخه های متعدد خانواده کلاب را نیز دارد . که میتوان موشک های ضد کشتی و کروز تهاجمی خود را نیز همچون کروز قدر را با لانچر 3اس14 منطبق کرد تا توان رزمی شناور حتی بیشتر شود و هزینه تسلیحاتی آن نیز کمتر شود
4- یا میتوان بجای پدافندی ریدوت ، سامانه پدافندی اشتیل-1 نسخه عمود پرتاب را دریافت کرد ک نسخه دریا پایه موشک بوک ام-3 است ، در داخل کشور معادلی همچون سامانه رعد و سوم خرداد برای بوک موجود است ک میتوان در آینده با یک توسعه از موشک ها این خانواده نیز در شناور های بعدی استفاده کرد
5- همچنین میتوان در طرح توسعه با توسعه لانچر سامانه ریدوت ، موشک های قابلی ایرانی همچون صیاد 2 و 3 را نیز جهت کاهش هزینه ها مورد استفاده قرار داد
ما دلسوز ایران و نظام جمهوری اسلامی می باشیم و چه بسا برای پیشرفت آن بسیار مشتاقیم اما به غیر از نوشتن ، کار دیگری از دست ما بر نمیاد .
انشالا که سخن ما برسد به گوش عزیزانی که باید برسد .
ولا حول و لا قوہ الا بالله
محمد الیاس امراء ، سامان عزیزی