کار طراحی سامانه جدید 9 کا 37 بوک نام داشت در سال 1972 اغاز شد و در طراحی ان تیم طراحی موشک سام 6 کاب نقش بسیاری داشتند.همچنین قرار شد موشک جدید دارای یک نسخه ناو پرتاب نیز باشد.طراحی موشک جدید بر اساس برخی تجارب روزهای نخست عملیات سام 6 به دست امد از جمله اینکه در طرح جدید باید رادار هدایت موشک بر روی پرتاب کننده نصب شده باشد نه اینکه مانند سام 6 رادار از پرتاب کننده جدا باشد.اگرچه قرار بود موشک جدید که سام 11 بوک نام داشته و جایگزینی سام 6 کاب شود ولی میشد از این دو در کنار هم بهره برد مثلا خودروی حامل موشک سام 6 و سامانه رادار هدایت سام 11 . در نهایت موشک جدید در سال 1980 وارد خدمت ارتش روسیه شد.(برای اشنایی با سام 6 اینجا را کیلیک کنید)
نسخه های مختلف
اولین نسخه تولید که در سال 1979 وارد خدمت شد 9 کا 37 بوک بود که ناتو ان را سام 11 نامید نمونه دارای یک خودروی 9 ای 38 بود که حاوی رادار درگیری در جلو و چهار موشک در عقب بود و حتی میشد بر روی ان از موشک 3 ام 9 مربوط به سامانه سام 6 نیز بهره برد ویا از خودروی حامل موشک و پرتاب گر سام 6 . این ترکیب از سام 6 و سامانه هدایت جدید سام11 به دلیل برخی عناصر مشترک این دو سامانه بود
نسخه بعدی 9 کا 37 ام1 ، بوک ام 1 بود که در سال 1983 وارد خدمت شد. این مدل دارای رادار 9 اس 35 ام بود و برد درگیری رادار با جنگنده ای در ابعاد یک اف15 ،عدد 35 کیلومتر بود توان کشف با موشک بالستیک و یا مهمات هواپرتاب را نداشت . شانش موفقیت این سامانه در برابر یک جنگنده با یک شلیک 85 % اعلام شده بود.هر دو مدل ذکر شده در بالا از قابلیت استفاده از موشک 3 ام 9 موشک سام 6 و یا موشک 9 ام 38 و 9 ام 38 ام1 برخوردارند .این دو موشک که برای سام 11 طراحی شدند یک موشک رادار نیم فعال شبیه به استاندارد امریکا بدون هیچ قطعه جدا شونده نداشتند . دارای برد 30 کیلومتر و یک کلاهک 70 کیلوگرمی بودند . می شود بدون هیچ گونه سرویسی ان را ده سال در خدمت داشت.سامانه بوک و بوک ام1 با موشک 3 ام 9 موشک سام 6 توان درگیری در ارتفاع 800 تا 11000 متر و با موشک جدید 9ام 38 توان درگیر در ارتفاع 30 تا 25000 متری و برد 35 کیلومتر را داشتند. تمام مدل های بوک توان حمل یک رادار جستجو را دارند که البته بدون ان نیز توان درگیر دارند.در بوک این رادار 9 اس 18 ، در بوک ام 1 این رادار 9 اس 18 ام1 است.
نسخه بعدی که در سال 1998 وارد خدمت شد 9 کا 37 ام1-2 ،بوک ام1-2 شناخته میشود و ناتو نام سام 17 را بر ان نهاد شد دارای رادار پیشرفته تر که قابلیت درگیر با موشک کروز و حتی بالستیک را از برد 20 کیلومتری داشت. این نسخه از موشک 9کا 17 بهره میبردکه توسعه یافته در دهه 90 برای مقابله با موشک های کروزو بالستیک تاکتیکی با سرعت بیشتر و قابلیت تحمل 24 جی فشار و انجام 12 جی مانور است.این نمونه دارای برد 45 کیلومتر و ارتفاع عمل 25 کیلومتر است توان درگیری با اهداف در ارتفاع 25 تا 25000 متری را دارد و دارای سرعت 3 ماخ است
این نمونه دارای شاسی شنی دار جی ام 569 و یک رادار کنترل اتش در جلوی بدنه بود و در روی خودرو چهار موشک قرار داشت.رادار نصب شده بر روی ان از نوع مونو پلاس از نوع 9 اس35 ام1 است که توان کشف هدف از 85 کیلومتری قفل بر روی هدف از 42 کیلومتری را داشت.همانند نسخه قبلی در یک اتش بار یک خودروی هاوی رادار و موشک و دو تا چهار خودروی پرتاب گر بدون رادار وجود داشت .سامانه توان درگیری با یک هدف در یک زمان با سه موشک را داشت و کارایی کلی بهتری در برابر جنگ الکترونیک نسبت به مدل قبلی داشت.بعدها به یک سامانه اپتیکی نوری و دوربین حرارتی برای کشف هدف به صورت غیر فعال تجهیز گردید .همچنین این سامانه از رادار جستجوی و هشدار 9 اس 18 ام1 -1 که بر روی یک خودروی شنی دار نصب شده بود بهره میبرد.البته این رادار در نسخه های مختلف بر روی تمامی مدل های بوک نصب میشد که دارای برد 140 کیلومتر و ارتفاع عمل15 تا 25000 متر است و میتوان با موشک های بالستیک را نیز کشف کند
9 کا 37 ام 2 ،بوک ام2 نسخه دیگر توسعه یافته در میانه دهه گذشته با رادار ارایه فازی 9اس 36 با توان رهگیر 24 هدف و درگیر با چهار هدف در یک زمان را داشت و دارای قابلیت بهتری در درگیری در ارتفاع پایین بود. رادار 9 اس36 بر اساس اجزا و پردازنده رادار زاسلون میگ31 طراحی شده و دارای دیش ثابت است.این نمونه توان درگیر با هدف در ارتفاع 10 تا 25000 متری و تا برد 50 کیلومتری را دارد موشک دو نمونه جدید موشک 9 ام 317 ای و 9 ام 37 ام که به تازگی تحویل شده است دارای سرعت 4 ماخ و کمترین ارتفاع درگیری 15 متر هستند و نسخه جدیدترین با نام 9 ام 317 ام ایی با سرعت 4.5 ماخ و دارای سامانه کنترل گازهای خروجی جهت مانور سریعتر توان پرتاب عمود از لانچر است که نسخه دریای پرتاب به حساب می اید. این نمونه میتواند رادار 9 اس 36 (همان راداری که بر روی خود خودرو به عنوان رادار درگیری نصب شده)را به صورت جدا روی یک بازوی بلند 11 متری به عنوان رادار جستجو مل کند
بوک ام 2 دارای پس فرمانده ای متحرک 9 سی 510 ، بوک ام1 دارای پس فرمانده ای 9 اس470 و بوک ام 1-2 دارای پست فرمانده ای 9 اس 470 ام1-2 مجهز است که این قابلیت را دارد تا چندین اتشبار را به هم شبکه کرده و از فاصله چندین کیلومتر ان ها را کنترل کنند.همچنین میتوان ان در کنار پس فرمانده ای سامانه های چون اس300 و یا سام 19 بکار برد.تمامی نسخه های ام1-2 و ام2 دارای اسمانه دید اپتیکی حرارتی برای رهگیری غیر فعال هدف است
یک اتش بار بوک شامل یک رادار جستجو ،شش خودروی حامل موشک مجهز به رادارهدایت در قسمت جلو،سه خودروی حامل موشک ،دو بارگذار و یک پست فرمانده ای است.
بوک مانند بسیاری از سامانه های پدافندی روسی دارای نسخه دریایی برای پرتاب از شناورها است
اولین نسخه ان در این زمینه 3 اس 90 ایی اوراگان است که غرب ان را اس ای ان 7 می نامند که بر روی یک ریل تکی لود می شود و 13 ثانیه بارگزاری ان زمان می برد .این نمونه با رادار های مختلفی بسته به شناور هدایت شود ولی دارای برد کمینه درگیر 35 کیلومتر است.این نمونه نسخه دریایی سامانه 9کا 37 بوک است
3 اس 90 نسخه دریایی سامانه 9 کا 37 ام 1 که غرب ان را اس ای ان 12 می نامند دارای موشک 9 ام 37 است.
3 اس 90 ام شیتل-1. اخرین نسخه دریا پرتاب دارای سیلوی پرتاب چند تایی که میتوان 12/20/25 و یا 30 تایی است و به صورت عمود از روی عرشه ناو پرتاب می شود.این نمونه که بر روی اخرین شناورهای روسی نصب است دارای سرعت عمل بالای به دلیل سیلوی پرتاب عمود چند تایی ان است.این نسخه دارای موشک 9M317ME که تفاوت اساسی با نسخه های قبلی دارد برای نمونه فاقد بالچه پهن میانی بود و از سیستم هدایت خروجی متغییر بوده و به شکل عمود از درون سیلو موشک شلیک شده و بعد از بیرون امدن از سیلو ، موتور روشن می شود(همانند اس 300).این نمونه دارای سیستم هدایت رادار نیم فعال است و دارای برد 75 کیلومتر و ارتفاع درگیری 15 کیلومتر است و از کلاهک جنگی 62 کیلوگرمی انفجار مجاورتی رادیویی استفاده میکند .
بوک ام3
در سال 2007 اخرین نسخه این سامانه بانام 9کا 37 ام 3 بوک ام3 برای نیروی زمینی روسیه به نمایش که تا سال 2016 وارد شد که جایگزین بوک ام1 خواهد شد.گفته شده این نسخه توان رهگیری 36 هدف و درگیر با 6 هدف را دارد و برد ان به 70 کیلومتر و ارتفاع عمل 35 کیلومتر است و دارای توان ضد بالستیک نیز می باشد .روسها احتمال انهدام هدف با شلیک یک موشک را برای این نسخه 99% اعلام کرده اند و قرار است در خدمت حتی جایگزین نسخه های نخست اس 300 نیز بشود. بوک ام3 دارای سامانه الکترونیک کاملا جدید و متفاوت است.این نسخه از رادار 9S36 بهره میبرد که گفته شده توان تشخصی یک هدف 0.1 متر مربعی را در برد 17 تا 18 کیلومتر دارد و توان رهگیری موشک های بالستیک تاکتیکی تا با سرعت 8.8 ماخ را دارد این نسخه دارای لانچری با 6 موشک درون کپسول پرتاب است ولی نسخه با لانچر 12 تایی موشک نیز است که البته خود لانچر پرتاب فاقد رادار هدایت است و توسط لانچر دارای رادار هدایت می شود.این نسخه دارای موشک 9M317ME است که 75 کیلومتر برد دارد
کاربران
اذربایجان،بلاروس،قبرس(9 کا 39 ام1-2) ،گرجستان، فنلاند،چین(9کا 37 ام1-2)،اکراین(بوک ام1)، سوریه (بوک ام2) ، ویتنام و ونزوئلا نسخه بوک ام 2را سفارش داده اند
تاریخچه عملیاتی:اولین حضور عملیاتی بوک به نبرد گرجستان و بر ضد کشور سازنده روسیه برمیگردد. در این نبرد گرجستان که از زمان شوروی تعداد سام 11 بوک ام 1را را به ارث برده بود تواسنت چهار هواگرد روسها شامل سه سوخوی25 و یک توپلوف 22 ام ار را سرنگون کند. سرنگونی توپلوف22 ام ار که نسخه جاسوس الکترونیک توپلوف 22 ام3 بود ارزش بسیار زیادی داشت و نشان دهند قابلیت بوک بود زیرا این هواپیما از جمله سنگینترین سامانه های جنگ الکترونیک جهان را با خود حمل میکند.در 14 جولای سال 2014 نیز سرنگونی یک بوئینگ777 خطوط هوایی مالزی به این سامانه نسبت داده شد که توسط جدایی طلبان شرق اکراین مورد استفاده قرار گرفته است
همچنین با وجود استقرار این موشک در سوریه ، این سامانه هرگز موفق به سرنگونی هیچ جنگنده اسرائیلی از دهه 1990 تا کنون با وجود چندین بار بمب باران مراکز مختلف در سوریه توسط اسرائیل نشد .
این سامانه بر علیه روسها توسط اوکراینیها طی تهاجم روسیه به اوکراین استفاده شد.. با وجود قدیمتر بودن نسخه اوکراینی ولی بر اساس تصاویر این نسخه موفق شده تعداد جنگنده(اکثرا سوخو25) بالگرد و پهپاد و موشک کروز را هدف قرار دهد
| نام موشک | 3M9 | 9М38 | 9М38 9М38M1 |
9М38 9М38M1 9М38M2/9M317 |
9M317 | 9M317ME |
| نام سامانه | 2K12 “Kub” (SA-6) |
9K37 “Buk” (SA-11) |
9K37M “Buk-M1” (SA-11) |
9K37M1-2 “Buk-M1-2” (SA-17) |
9K317E “Buk-M2E” (SA-17) |
3S90M/3S90E “Smerch”/”Shtil-1” (SA-N-1 |
| تعداد موشک های روی هر پرتابگر | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 | 12/24/36 |
| وزن هر موشک | 599 kg (1321 lb) |
690 kg (1521 lb) |
690 kg (1521 lb) |
9М38M1: – 690 kg (1521 lb); 9M317: – 710–720 kg (1565–1587 lb) |
710–720 kg (1565–1587 lb) |
581 kg |
| برد موشک | 3–24 km (2–15 miles) |
4–30 km (3–19 miles) |
3–35 km (2–22 miles) |
9М38M1: – 3–42 km (2–26 miles); 9M317: 3–50 km (2–31 miles) |
3–50(M2),[ 45(M2E)] km (2–31(29) miles) |
2.5–32 km (against anti-ship missiles up to 12 km) |
| ارتفاع عمل موشک | 800–11000 m (2,600–36,000 ft) |
30–14000 m (100-46,000 ft) |
30–22000 m (100-72,000 ft) |
30–25000 m (100-82,000 ft) |
15 of M2E 10 of M2–25000 m (to-82,000 ft) |
15–15000 m |
| سرعت موشک | 2.8 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4.5 |
| بیشترین سرعت هدف | 2 | 2.5 | 4 | 4 | 4 | ? |
| بیشترین قدرت مانور(جی) | ? | ? | 20 | 24 | ? | ? |
| تعداد اهداف قابل رهگیری | 1–2 (“Kub”M4/”Buk-1” ) | 18 | 18 | 6 old/12 update 1997 | 24 | 4 |
ترجمه:عبدالحمید تارخ
من بعید می دونم این سامانه در ارتفاع بلاتر از 10 کیلومتری بتونه کاری بکنه
مرسی از نظر کارشناسیتون
خوش به حالت