قیاس سه بالگرد اپاچی،میل 28 و کاموف52

قیاس سه بالگرد اپاچی،میل 28 و کاموف52

در این مقاله   سه  بالگرد  تهاجمی شامل لانگ بو اپاچی، میل 28 ان و کاموف 52 را با هم قیاس میکنیم ولی قبل ان یک چیز را بگویم

بالگرد  مانند تانک و  جنگنده نیست .. بالگردهای تهاجمی  یک سری ویژگی ها باید داشته باشد  تا در میدان نبرد  موثر بیفتد  که هر سه  بالگرد مورد نظر این ویژگی ها را دارند فقط مهم سطح فناوری انها است.  اینجانب  علاقه داشتم  در این قیاس بالگرد ویپر یا همان نسخه ارتقا یافته کبرا را هم بیاورم ولی بعدها به ان هم خواهیم پرداخت

اپاچی در دهه 1970  توسعه یافت و در دهه 1980 وارد خدمت شد. هدف از ساخت ان جایگزین بالگرد کبرا در خدمت نیروی زمینی  امریکا بود . بالگرد جدید مجهز به موشک  هدایت لیزری هلفایر شد که برای این بالگرد ساخته شده بود و هدف ان جایگزین   تاو بود. بالگرد جدید زره پوش تر  بود و دارای  توان  رزم  شبانه بود و موشک  هلفایر توان اتش  در فاصله دور تر از موشک تاو  را می داد  و سامانه  اتش از همان اول  توان کشف اهداف در شب و تعقیب خودکار هدف را برای نابودی انها را  با موشک هلفایر داشت . زمانی که اپاچی وارد خدمت شد تبدیل  به معیاری برای ارزشیابی تمامی بالگردهای بعد از خود شد به شکلی که مسئول شرکت بوئینگ سازنده این بالگرد جمله جالب دارد  . او می‌گوید” نیاز  نیست برای اپاچی تبلیغ  کنیم باید بنشینیم  در مورد جنبه های مختلف ان بحث کنیم”

برای اشنایی با اپاچی اینجا را کلیک کنید

میل 28 در دهه 1980 توسعه یافت و یک دهه بعد در دهه 1990 وارد خدمت شد اگرچه به شکل رسمی و فراگیر  تا سال 2010 در خدمت نبود. در واقع توسعه این بالگرد بسیار به درازا  کشید و تولید ان بسیار محدود بود و به شکل عملیاتی  برای خدمت فراگیر در سال 2010  وارد خدمت شد اگرچه از سال 1993 تعداد محدود از این بالگرد در خدمت بود. میل 28 برای جایگزینی  بالگرد موفق میل 24 امد. در ساخت میل 28 کمپانی میل تا حد زیادی از  تفکر قبلی خود که در بالگرد میل 24  استفاده  شده بود دست کشید .  میل 24 بالگرد سری ولی سنگین  و با چالاکی کم و حجم اتش بالا بود . این بالگرد دارای  تاکتیک پرواز در ارتفاع پایین بود و با سرعت روی سر دشمن ظاهر شده و حجم زیادی سلاح را روی سر دشمن فرو می ریخت . ولی میل28  بالگردی چالاکتر، کوچکتر  بود و بیشتر برای شلیک از مسافت دورتر ساخته شده بود. فلسفه ای که شبیه فلسفه طراحی بالگردی چون اپاچی بود

برای اشنایی با میل 28 اینجا را کلیک کنید

کاموف 52 بر اساس کاموف50 ساخته شد. کاموف  50 رقیب میل 28 در رقابت جایگزینی  میل 24 بود ولی در نهایت  در مرحله اول میل 28 پیروز شد ولی کاموف بیکار ننشست  و با ارتقاء کاموف50 و افزودن یک خدمه   دیگر  نسخه دو  خدمه  کاموف 52 را ساخت و نیروی هوایی روسیه راضی شد این بالگرد را خریداری کند و در نهایت هر دو وارد خدمت شدند(میل28 و کاموف52). کاموف 52 در سال 1997 پرواز  کرد  و در سال 2010 وارد خدمت شد  ( تا پیش از سال 2009 که اولین دسته  سفارشی  میل28 تحویل  نیروی هوایی روسیه شود  فقط  13 فروند از این بالگرد تولید شده بود..فروپاشی شوروی و عدم رضایت  از نسخه نخست میل 28 به دلیل نداشتن  کارایی در رزم شبانه به دلیل کارایی پایین در شب باعث به درازاکشیدن تولید عملیاتی این بالگرد شد )

برای اشنایی با کاموف 52 اینجا را کلیک کنید

 جالب اینکه اپاچی به شکل کامل جایگزین کبرا شد ولی میل 28 و کاموف 52 به صورت کامل   جایگزین میل24  نشدند زیرا حتی ارتش روسیه نیز نسخ های پیشرفته میل 35 ام را نیز در کنار   این دو سفارش داد

 میل 28 و اپاچی هر دو دارای ترکیب  دو خدمه در پشت سر هم هستند که افسر اسلحه در جلو و  خلبان در عقب است . این ترکیب را اولین بار کبرا به کار برد .  در اپاچی دید هر دو خدمه  بیشتر است و هر دو خدمه دید بهتری رو به بیرون دارد ولی  میل28 دید بسیار کمتر   است به شکلی که خدمه به سختی  زیر بالگرد میبینند  بخشی از ان به دلیل  دو صفحه زرهی دو طرف بالگرد است  که باعث دید کمتر رو به بیرون شده است  که خود هم ویژگی مثبت است و هم منفی. ولی کاموف52 دارای دو خدمه در کنار هم است. در واقع کاموف 50 دارای یک خدمه بود . کاموف تلاش کرده با  افزودن بسیاری از سامانه های پیشرفته  یک هواپیما چون میگ29 تا سوخو25 تی ام   یکی از خدمه را کاهش دهد  و بالگرد کاموف 50  تک سرنشینه باشد  ولی  در ارزیابی های  های ارتش روسیه در چچن  مشخص شد یک خدمه نمی تواند در حالی که در حال پرواز ایستای بر فراز زمین  است ، هم بالگرد را هدایت کند، هم میدان جنگ را دید بزند، اهداف را مشخص کند، اولویت بندی کند، هدف  انتخاب کند، دست به نشانگیری بزند و همزمان  اطرف  بالگرد را نیز  برای مشخص کردن تهدیدات  بر ضد  بالگرد دید بزند از این رو کاموف50 رقابت را به میل 28 باخت

ولی کاموف دست به توسعه  نسخه دو سرنشینه  زد. کاموف  دو خدمه در کنار هم را انتخاب کرد این انتخاب خوبی خود را دارد برای نمونه ارتباط دو خدمه بسیار بهتر  است ولی بدی ها  خود را دارد. دو خدمه کنار هم یعنی دید بسیار کمتر  و برای نمونه هر کدام از دو خدمه یک طرف را اصلا دید ندارند. شاید برای یک جنگنده مثل سوخو24 ویا اف111 خیلی مهم نباشد ولی برای بالگرد  خیلی مهم است زیرا افسر اسلحه  بالگردهای چون اپاچی و میل 28 به خوبی دو طرف را میتوانند بدون نیاز به تجهیزات خاصی ببیند و با یک حرکت  سر همه چیز را رسد کنند ولی افسر اسلحه  کاموف  وابسته به سامانه های اپتیک برای دید در دو طرف بالگرد است . این نکته منفی است که کاموف به خاطر ان چند بار قربانی ارزیابی های نظامی شده است

جالب اینکه  روسها در دهه 1970 در نخستین نمونه بالگرد میل 24 هایند ترکیب  دو خدمه کنار هم را  استفاده کردند ولی به دلیل دید کم به سرعت این روش را کنار  گذاشتند و  خدمه را به سبک کبرا پشت سر هم قرار دادند. کاموف 52 دارای صندلی پرتاب شونده است. این صندلی پرتاب شونده با جدا شدن ملخ ها از میله اصلی  به طرف بالا پرتاب می شوند .  البته چندین پیش نمونه در دهه گذشته ساخته شد که دارای صندلی پرتاب شونده هستند و جالب تا کنون دو حادثه برای  کاموف 52 و 50 پیش امده که خدمه کشته شده اند

در این بخش اپاچی دید بهتری دارد ، میل 28 در جایگاه بعدی است و کاموف امتیاز زیادی نمی گیرد

در زمینه الکترونیک درون کابین

اپاچی از همان نسخه اولیه در دهه 1980 دارای  دو  نمایشگرهای چند کاره تک رنگ بود  و خلبان مجهز به اچ یو دی ویا همان نمایشگر سر بالای بود. لانگ بو اپاچی دارای  سه  نمایشگر رنگی  قابل برنامه ریز در هر دو کابین بود و هر دو خدمه دارای  اچ یو دی هستند. همچنین هر دو خلبان دارای یک چشمی هستند که جلوی چشمان انها قرار می گرند و اطلاعات پرواز را برای انها به نمایش میگذارد . چشمی خلبان که در جلوی چشم سمت راست  قرار میگیرد و  تصاویر سامانه دید حرارتی  در بالای دماغه را به ان نشان میدهد که برای پرواز شبانه به کار می رود ولی این چشمی  میتواند  تصاویر سامانه نشان گذار لیزری درون دماغه را نیز به خلبان نشان دهد. افسر اسلحه نیز در درون چشمی خود تصاویر   نشان گذار لیزری را می تواند  ببیند . این چشمی  از امتیازات  نسخه های ارتقا یافته اپاچی و لانگ بو اپاچی است که دو بالگرد روسی ندارند. همچنین اچ یو دی هر دو  خدمه در نسخه  های ارتقا یافته  اپاچی و البته نسخه تولیدی  لانگ بو اپاچی  توان نمایش  تصاویر غلاف نشان گذاری لیزری دارد. این نمونه اچ یو دی ها  در  بلاک های اخر اف16 و  اف15 ایی استریک ایگل و جنگندهای نوین  اروپای و امریکا نصب شده  ولی دو بالگرد روسی چنین امکانی را ندارد و تصاویر غلاف در درون نمایشگر  درون کابین به نمایش در می اید(در جنگنده های روسی هم چنین اچ یو دی وجود ندارد که تصویر غلاف روی ان به نمایش در اید و تنها برخی از نسخه های سوخو30 که دارای اچ یو دی ساخت تالس فرانسه هستند چنین توانی را را دارند )

میل 28 در نسخه اولیه واقعا  کابین بد ترکیبی  دست کم در برابر اپاچی داشت که تنها در کابین افسر اسلحه یک نمایشگر تک  رنگ معمولی  مانند  میگ29 ای داشت ولی در نسخه تولید دو نمایشگر رنگی در دو کابین قرار داده شد و خلبان نیز دارای  اچ یو دی میگ29 اس است

کاموف 52 کابین دیجتالتری دارد .  این  کابین دارای شش نمایشگر رنگی قابل برنامه ریز است و البته تنها خلبان دارای اچ یووی دی است(داشتن هفت نمایشگر برتری انچانی ایجاد نمی کند  زیرا دو خدمه کاموف  کنار هم قرار دارند و این هفت نمایشگر متعلق به هر دو نفر است) . این اچ یو دی  روی سوخو30 نیز نصب شده است .

هردو نسخه میل 28 و کاموف 52 دارای نمایشگرهای  فرانسوی تولید تحت امتیاز  در روسیه هستند و نمایشگرهای انها نیز قابلیت برنامه ریز دارد

در بخش کابین به دلیل داشتن چشمی روی کلاه  هر خلبان ، اچ یو دی بسیار پیشرفته تر ،  لانگ بو اپاچی  مقام اول را دارد و بعد از ان کاموف 52 است ولی واقعا میل28 جنگی  به دل نمی زند(حتی در قیاس با تایگر ویا ای 129 ترکی)

 در زمینه  دیگر موارد الکترونیک

 اپاچی اولین بالگردی بود که دارای سامانه نشان گذار لیزری بود . این سامانه در دماغه نصب شده بود  و توان دید حرارتی داشت تا در شب نیز هر هدفی را کشف کند. توپ با سامانه  دید حرارتی هماهنگ بود تا افسر اسلحه  بتوان با توپ در شب نیز به طرف هر  هدفی اتش کند .یکی از نکات  مثبت اپاچی داشتن یک سامانه دید حرارتی جدا برای خلبان (البته افسر اسلحه هم میتواند از ان بهره ببرد) است و این سامانه در بالای  سامانه نشان گذار  و دید حرارتی افسر اسلحه  نصب شده  و متحرک بوده و دو طرف را پوشش میدهد. این سامانه به چشمی  کلاه خلبان وصل است و خلبان به هر طرف نگاه کند این سامانه نیز به همان طرف برگشته و خلبان در شب میتواند  جلو و دو طرف را ببیند   این ویژگی  را دو بالگرد روسی ندارند

 میل 28 دارای  دو سامانه در جلوی  بدنه است. یکی به شکل یک گوی در  زیر دماغه  است این سامانه برای پرواز  شبانه ساخته شده  و تصاویر ان برای کابین  خلبان به نمایش  در می اید  ولی  بر روی نمایشگر و نه بر روی  کلاه ولی قابلیت چرخش را به کمک سیوچی درون کابین دارد . این سامانه توان پرواز  شبانه را می دهد . این سامانه  همان کارایی  سامانه  اپاچی را دارد ولی خوب   انعطاف پذیری  سامانه اپاچی را که تنها با حرکت سر به طرفین  می چرخد  و دید وسیعی را به خلبان می دهد را  ندارد. همچنین میل 28 در زیر  بدنه در جلو بالگرد دارای یک سامانه نشانگیر  برای موشک های هدایت رادیوی ویخر است. این سامانه با دید حرارتی برای هدفگیری و هدایت موشک  ای تی 9 به کار می رود . اگرچه این سامانه نشان گذار لیزری دارد ولی میل 28 فعلا سلاح هدایت  لیزری ندارد .

کاموف 52 دارای یک سامانه دید حرارتی و نشان گذار لیزری زیر دماغه است که تصاویر  ان برای خلبان و افسر اسلحه  روی نمایشگر استفاده می شود. در واقع بر خلاف میل 28 و اپاچی که  برای نشان گیری  و  پرواز شبانه دو  سامانه جدا  دارند، کاموف52 فقط یک سامانه دید حرارتی  دارد که استفاده مشترک از ان سخت است  زیرا  زمانی که افسر اسلحه میخواهد در شب با ان دست به نشان گذاری  لیزری بزند خلبان نمی تواند  برای ناوبری از ان استفاده کند . البته از انجایی که خلبان کاموف 52 مجهز به دوربین دید در شب است  نیاز کمتری دارد ولی دوربین دید در شب  قابلیت  کمتری نسبت به سامانه  دید حرارتی دارد زیرا برد و دقت ان کم است

جالب اینکه در چندین  پیش نمونه کاموف 52 در زیر دماغه یک سامانه دیده حرارتی مستقل قرار داشت ولی در نسخه تولید برداشته شد

 هر سه بالگرد توان  استفاده از دوربین دید شبانه را دارند اگرچه واقعا اپاچی نیازی به ان ندارد دست کم در قیاس  با میل 28 و کاموف 52(از جمله کاموف)

در این بخش باز اپاچی به دلیل سامانه دید حرارتی خلبان به دلیل کارکرد اسان  جلو تر است و بعد از میل 28 و کاموف 52(جالب اینکه بالگرد چینی زد-19 هم سامانه ای مشابه سامانه ناوبری شبانه اپاچی دارد)

هر سه بالگرد دارای  هشدار دهنده راداری، پرتاب کننده فلر و چف، اختلالگر فروسرخ  و هشدار دهنده لیزری هستند. البته  در یک بخش باز کمی اپاچی جلو است . در خروجی موتور اپاچی،  با ترکیب  هوایی سرد و با خروجی گرم موتور تلاش شده تا قفل موشک  حرارتی را روی خروجی موتور  کاهش دهد و همچنین خروجی  به شکلی طراحی شده که کمتر امواج فروسرخ  را  انتشار دهد  . در میل 28 خروجی به شکل زاویه بسته به طرف پایین داده شده  تا از دو طرف قفل روی ان سخت باشد ولی باز   مخفی کاری ان کمتر است و در  کاموف 52 نیز هر دو خروجی به دو طرف  و بالا داده شده تا بالچه ها  تا حدی از انها در برابر دید مستقیم  موشک های حرارتی  از روی زمین   محافظت کند  ولی باز اپاچی به دلیل ترکیب هوای سرد با گاز خروجی  و همچنین داشتن سرامیک برای جذب  گرما   در این زمینه برتر است

و اما رادار

 اولین بار این لانگ بو اپاچی بود که با داشتن  رادار میلی موجی روی توپی ملخ این باب را باز کرد. رادار میلی  موجی از تجارب نبرد خلیج فارس 1 است  زمانی که به دلیل گرد خاک زیاد موشک های هدایت لیزری هلفایر کارایی پایینی از خود نشان دادند  و همچنین  به دلیل  اینکه باز در  محیط یک دست و هم رنگ صحرا ناوبری  برای سامانه دید حرارتی ویا دوربین دید در شب بسیار سخت بود  امریکای ها   بر روی لانگ بو اپاچی رادار میلی موجی نصب کردند. این رادار  نتنها توان هدایت موشک رادار میلی موجی را دارد که در هر اب و هوای و شب و روز کارایی بالای دارد بلکه در ناوبری  نیز بسیار  موثر است

اپاچی دارای راداری میلی موجی ای پی جی 78 است. این رادار قابل جدا شدن است و تنها زمانی که نیاز باشد روی بالگرد نصب می شود  . این رادار میلی موجی دارای  برد بیش از 30 کیلومتر برای  کشف اهداف بزرگ مثل ساختمان ها  و پلها است و برد ان بر ضد یک تانک  حدود 15 کیلومتر  است   و می تواند  129 هدف را کشف و با 16 هدف در یک زمان درگیر شود.  این رادار توان پرواز در بدترین شرایط  اب و هوایی را به بالگرد می دهد و تصاویر   دو بعدی این رادار در نمایشگر های کابین  قابل دیدن است

 رادار میل 28  دارای رادار no-25  الماز 28 است. این رادار نیز بر روی توپی ملخ نصب میشود و قابل جدا شدن است . این رادار می توان یک هدف بزرگ مثل  یک پل را از ۳۲ کیلومتر و یک تانک را از ۱۲ کیلومتر کشف  کند. اگرچه از کم کیف عملیاتی بودن این رادار اطلاعی  در دست نیست ولی قرار است نسخه هدایت  میلی موجی موشک  ای تی ۹ تا سال ۲۰۱۶ برای  این رادار عملیاتی شود.

کاموف 52 دارای  رادار میلی موجی در دماغه از نوع اف اچ ۰۱  با برد کشف  ۲۵ کیلومتر و کشف یک تانک در ۱۲ کیلومتری و توان درگیر  همزمان  با ۲۰ هدف در  در دماغه که البته تنها روبروی بالگرد را پوشش میدهد به جای سامانه اپتیکی شکوال در کاموف ۵۰  . این رادار توان کامل رزم شبانه را به این بالگرد میدهد

در این بخش میل 28 و اپاچی بسیار بهم  نزدیک هستند  اگرچه برد  رادار اپاچی بیشتر است ولی هر دو بهم نزدیک هستند. البته رادار اپاچی می تواند 128  هدف را کشف کند  این میزان برای  رادار میل 28 ، 60  هدف است  که این مسئله در رویاروی با یک نیروی زرهی مکانیزه بزرگ  ویا تعداد زیادی خودرو محدودیت های  ایجاد میکند ولی در کل این دو رادار روی کاغذ به هم نزدیک  هستند

ولی رادار کاموف 52 اگرچه از نظر برد و کارایی  مشابه دو بالگرد  دیگر است ولی یک حسن و یک عیب دارد. حسن ان این است که این رادار در دماغه ثابت است با بالگرد  تولید می شود همیشه همراه ان  است  ولی عیب بزرگی هم دارد این رادار تنها زاویه 120 درجه جلو را پوش میدهد و مانند دو رادار دیگر 360 درجه را پوشش نمیدهد.  خوب از یک جهت تنها نیاز به پوشش جلو یعنی میدان نبرد است ولی در بسیاری از موارد نیز پوشش 360 درجه به کار می ادی از جمله برای نقشه برداری از منطقه  ویا زیر نظر  داشتن دشمن که به  خلبان اجازه میدهد به هر سمتی پرواز  کند و رادار پوشش کامل دارد. از طرفی میل و اپاچی میتوانند از پشت موانع زمینی مثل یک ساختمان تپه کوه درخت  و…. رادار خود را بالا اورده و بدون در معرض اتش گرفتن کل بالگرد منطقه پشت مانع را دید بزنند این قابلیت را کاموف ندارد. در کل بالگرد چینی زد 19  دارای رادار رای ملخ است  ولی  تی 129 ترکها و ویپر از یک رادار  زیر بال بهره میبرد ولی نظر میاید رادار روی توپی  ملخ محبوبیت بیشتر دارد

 در زمینه  رادار اپاچی  در زمینه کارایی کلی رادار جلوتر از  میل 28 است و بعد  از ان کاموف 52 به دلیل  محدودیت دید رادار  قرار دارد اگرچه از نظر کارایی کلی رادار در برد و دقت با میل 28 فرقی ندارد

البته  در اخرین نسخه  اپاچی ای همان AH-64E قرار است رادار ارایه فازی  جای رادار فعلی را بگیرد. این رادار چند برابر برد بیشتری دارد ولی هنوز جزئیات  از ان فاش نشده است. کاموف 52 نیز دارای  نسخه ای دریایی با نام کاموف 52 کا است که دارای یک رادار ژوک ام ایی ارایه فازی است این رادار از قرار معلوم همان رادار نصب شده روی میگ35 است که یک رادار ارایه فازی است. این رادار به این بالگرد توان کشف و درگیر با  شناورهای دشمن را میدهد و میتواند موشک  ضد کشتی خا 35 را نیز با ان شلیک کند. البته این نسخه  نمونه دریایی است و نه نسخه ای برای عملیات  بر روی زمین

از طرفی اپاچی قابلیت  های دارد که دو بالگرد روسی ندارند مانند خط ارتباط داده که با کمک ان میتوان تصاویر  سامانه های اپتیکی و رادار را به دیگر واحدها ارسال کرد و در نسخه AH-64E  توان هدایت یک پهپاد از کابین جلو وجود دارد. در این روش کابین جلو با کمک یک پهپاد اهداف را یافته  انها را مشاهده کرد و به اهدافی که اولویت دارند حمله میکند  این قابلیتی است که دو بالگرد روسی ندارند

در کل در زمینه الکترونیک اپاچی در مجموع به دلیل سامانه های اپتیکی بهتر، رادار با قابلیت بهتر و توانایی های ویژه شبکه محور برتر از دو بالگرد  دیگر است

( در  سال 2005 میلادی کاموف نسخه اولیه کاموف 52 را با یک رادار روی توپی ملخ  و یک سامانه نشان گذار لیزری  روی سقف کابین به نمایش گذاشت . این نسخه  تولید نشد و نسخه تولید دارای رادار در دماغه  و سامانه نشان گذاری لیزری زیر دماغه شد. البته احتمال دارد در صورت سفارش این رادار برای مشتری روی ملخ نصب شود)

موتور

اپاچی و لانگ بو اپاچی از  دو موتور توربوشفت  جنرال الکترونیک تی 700 – جی ایی -701 بهره میبرند. این موتور بسیار مشهور است و روی سوپر کبرا و وایپر، ونوم، بلک هاوک  و چند بالگرد  دیگر نصب است.این بالگرد 1890 اسب بخار قدرت دارد  و بعد از نبرد در خلج فارس 1 ارتقائاتی  روی این موتور برای تحمل  هوایی گرم روی ان انجام شد

 دو بالگرد روسی  از دو موتور کیلمو تی وی 3-117  بهره می برند این موتور روی تمامی بالگردهای روسی از انوع میل و کاموف  طی 40 سال گذشته نصب  شده است . این موتور  در دو نسخه مختلف روی این دو بالگرد نصب است . نسخه نصب شده  روی کاموف 52 دارای  قدرت 2500 اسب بخار است  و نسخه  نصب شده روی میل 28 دارای  قدرت 2100 اسب بخار است . نسخه نصب شده  روی کاموف 52 از نمونه  وی کا 2500   این موتور است که برای اب و هوای گرم  ساخته شده است

  در این بحث از نظر قدرت موتور دو بالگرد روسی از اپاچی برتر هستند  ولی البته دست کم اپاچی یک تن سبکتر از  دو بالگرد روسی است از  این رو این اختلاف  قدرت موتور   کمتر شده است. موتور روسی راحت تعمیر می شود اگرچه مصرف سوخت ان بالاتر و عمر ان 30% کمتر از  موتور امریکایی است

زره

خوب دید عمومی این است که بالگرد روسی زره پوش تر است. شاید این مسئله به قیاس بین یو اچ1 هیویی و میل8 و کبرا با میل 24 بر می گردد ولی اپاچی اینچنین نیست. امریکا تجربه   نبرد کبرا را  در ویتنام داشتند که صدها فروند  از انها از دست رفت و در طراحی اپاچی  زره پوش بودن بالگرد رعایت شد

اپاچی  دارای  مقاومت در برابر اتش توپ 20  در زیر بدنه و بخشهای از دو طرف بدنه  است اگرچه برخی نقاط در برابر اتش مسلسل 12.7 م م مقاومت دارد  و شیشه کابین تا 12.7 م م گلوله را دفع میکند . این میزان برای میل 28  مشابه است با این تفاوت که بخشهای زرهی بیشتر دارد برای نمونه دو طرف بالگرد به غیر از پنجرها تا 20 م م مقاومت دارد  و کاموف  52 نیز  میزان مقاومت  مشابه ای دارد ولی باز  سطح پوشش زرهی کمتر ای میل 28 است. ملخ هر سه بالگرد تا کالیبر  30 م م مقاومت دارد (در  اپاچی 23 م م است در لانگ بو 30 م م)

در این بخش میل28 زره بیشتری دارد  زیرا سطوح زره پوش شده ان بیشتر از و ملخ ها در برابر کالیبر  30 م م نیز مقاومت لازم را دارند و در جایگاه بعد کاموف 52 و اپاچی قرار دارند

از طرفی اپاچی و میل 28 دارای ملخ متعارف هستند ولی کاموف 52 دارای دو ملخ روی هم می باشد . این دو ملخ روی هم امتیاز  مانند پایداری   بیشتر  و کوتاه شدن طول بالگرد دارد و از طرفی   به دلیل نداشتن ملخ دم اسیب پذیری کمتری دارد  ولی پیچیدگی  و هزینه تعمیراتی بیشتری دارد

تسلیحات

جنگ افزار ثابت  اپاچی توپ ۳۰ م م ان ۲۳۰ با سرعت اتش ۶۵۰ گلوله بر دقیقه  است. این توپ که خشاب ۱۲۰۰ گلوله ای حمل می کند . این توپ می تواند مهمات های انفجار قوی ویا انرژی  جنبشی را  حمل کند و گلوله انرژی جنبشی ان توان نفوذ در ۷۰ م م زره را در ۱۰۰۰ متری دارد. این توپ دارای  برد موثر ۱۵۰۰ متر و بیشترین برد ۴۵۰۰ متر است. توپ دارای  زاویه حرکت ۱۰۰ درجه به طرفین و ، ۱۱ درجه بالا و ۶۰ درجه به پایین  است.این توپ توسط  توسط سامانه دید حرارتی در جلو بالگرد توسط افسر اسلحه کنترل  می شود  و می تواند شب تاریک به راحتی  تا برد ۲۰۰۰ نیز  سربازان دشمن را ببیند و به طرف  ان اتش کند.

سلاح ثابت میل ۲۸ توپ تک لوله ۳۰ م م متحرک ۲ ای ۴۲ است که ۳۰۰ گلوله حمل میکند .توپ گلوله های ۳۰ م م با پوکه های ۱۶۵ م م شلیک میکند . این توپ با سرعت اتش  ۳۰۰ تا ۹۰۰ گلوله بر دقیقه  همان توپی است که بر روی نفر بر زرهی   بی ام پی ۲  و برخی دیگر از خودرو های زرهی شوروی و روسیه نصب شده است و برد موثر ان ۲۵۰۰ متر است. توپ از دو مخزن  فشنگ ۱۵۰ گلوله ای دو طرف  توپ بهره می برد و میتواند انوع مهمات های اچ ایی و یا انروژی جنبشی  را برای درگیر با اهداف سبک و زرهی حمل و شلیک میکند . مهمات انرژی جنبشی شلیک شده از این توپ دارای میزان نفوذ در ۵۵م م زره ۶۰ درجه در ۱۰۰۰ متر است. توپ متحرک است و به سامانه دید حرارتی در دماغه متصل است و با چرخش ان  می چرخد. زاویه چرخش توپ ۱۱۰ در جه در راستای افق و ۱۳ درجه به بالا  و ۴۰ درجه به پایین است.

سلاح ثابت  کاموف ۵۰ یک توپ ۳۰ م م ۲ ای ۴۲ است . این توپ بر روی نفربر بی ام پی۲ و بالگرد های میل ۲۸ نیز نصب شده است.این توپ دارای  سرعت اتش ۳۵۰ تا ۵۵۰ بر دقیقه است. این  توپ میتواند انواع مهمات های انفجاری و یا انرژی جنبشی ضد زره را شلیک کند. توپ دارای خزانه ۴۶۰ گلوله یا است  و دارای تحرک است اگرچه تحرک ان بسیار  کم است.این توپ که درسمت راست  بدنه زیر ان نصب شده است توان تحرک -۲ و +۹ به صورت افقی و +۳  و -۳۷ به صورت عمودی است . ما بقی تحرک توپ را باید با   چرخش بالگرد  پوشش داد

خوب مشخص است توپ اپاچی  برتر است. این توپ  با  میزان مهمات که 1200 گلوله است و  عملا حدود 4 برابر  میل28  و دو برابر توپ کاموف  گلوله حمل میکند و در زمینه  توان نفوذ توان نفوذ بیشتری دارد ، میل 28 در جایگاه دوم و کاموف 52 به دلیل تحرک کم توپ در جایگاه اخر است. تحرک پایین توپ کاموف52 یک امتیاز  بزرگ منفی است زیرا توپ متحرک برای یک بالگرد  بسیار مهم است

 اپاچی  راکت 70 م م هایدرا را در لانچر  19 تایی حمل میکند. دو بالگرد روسی دو غلاف راکت  80 م م در لانچر های 20 تایی حمل  میکند. راکت 80 م م بزرگتر است  و  نسخه های که مجهز  به کلاهک  ضد زره دارند دست کم  40% بیشتر از  نسخه ضد زره هایدرا نفوذ دارند   در این بخش برتری با دو بالگرد روسی است اگرچه وظیفه این راکتها درگیر با نیروی پیاده و خودرو ها است. البته یک مسئله دیگر نیز است و ان در دستراس بودن و عملیاتی بودن نسخه هدایت لیزری راکت 70 م م هایدرای آمریکایی است ولی روسها برای راکت 80 م م خود چنین مهمات هدایت شونده ای ندارند . مشخصا داشتن 38 راکت هدایت لیزری کم توان تر بهتر از 40 راکت بدون هدایت پرتوانتر است

سلاح ضد تانک اپاچی موشک هلفایر است سلاحی که برای این بالگرد طراحی شده است . هلفیار اولین موشک ضد تانک مافوق صوت جهان و اولین موشک هدایت لیزری ضد تانک است که تا 8000 متر برد و توان  نفوذ  در 1200 م م  زره بسته به مدل را دارد . هیچ تانکی همکنون نمی تواند در برابر اتش هلفایر  مقاومت  کند الا که سیستم دفاع فعال داشته  باشد   و موشک را قبل از برخورد هدف قرار دهد(هلفایر به دلیل شکل پرواز از بالا روی سر هدف فرود می اید که اثر پذیری ان را افزایش می دهد). هلفایر  دارای کلاهک   9 کیلوگرمی است و اپاچی بسته به لود میتواند 8 تا 16 موشک حمل کند. لانگ بو اپاچی  توان هدایت موشک  میلی موجی لانگ بو هلفایر را نیز دارد . این موشک  را میتوان با لیزر ویا امواج رادار هدایت کرد و تا 12000 متر برد دارد

سلاح اصلی ضد زره میل 28 موشک ضد تانک  9 ام 120 اتکا که ای تی 9 نامیده می شود می باشد. این موشک موشک هدایت رادیویی است و نه لیزری. موشک اتکا نسخه ارتقا یافته موشک اشتروم است . موشک اتکا موشک هدایت نیم خودکار است  یعنی مانند  موشک ضد تانک تاو هدایت می  شود با این تفاوت که فرامین  هدایت به جای سیم  با امواج رادیویی به موشک منتقل می شود.  این موشک 6000 متر برد و  دارای  کلاهک 7.4 کیلوگرمی است  و میتواند تا 1000 م م زره نفوذ  کند. نسخه های با برد 8000 متر نیز در دستراس است

موشک ضد تانک کاموف 52 موشک ضد تانک  هدایت لیزری ویخر است. ویخر اولین موشک ضد   تانک لیزری ساخت شوروی و رقیب موشک هلفایر است. این موشک  دارای برد 8 تا 10 کیلومتر و کلاهک 8 تا 12 کیلومتر بسته به مدل است و میتواند در 1000 م م زره نفوذ کند. البته کاموف توان  شلیک موشک اتکا را نیز دارد

موشک اتکا که از میل پرتاب می شود  یک امتیاز دارد اینکه چون لیزری در کار نیست از این رو هشدار دهنده لیزری  خودروی زرهی متوجه  قفل لیزری روی انها نمی شود از این رو موشک بدون هشدار به هدف برخورد میکند ولی چندین  عیب هم دارد   تنها موشک توسط بالگردی که شلیک میشود قابل هدایت است و همچنین نمی توان موشک را علیه  هدفی شلیک کرد که در دید مستقیم  نیست. ولی  دو عیب  بزرگ ان یکی  اسیب پذیری در برابر جنگ الکترونیک به واسطه استفاده  از امواج هدایت رادیویی برای هدایت است  و دوم اسیب پذیری  در برابر اختلالگر های فروسرخ  است. سایت هدایت موشک اتکا مانند تاو با تعقیب  شعله ناشی از  خروجی  موشک ویا یا چراغ زنونی که پشت موشک نصب شده، موشک را به طرف هدف هدایت میکند از این رو سامانه  اختلالگر فروسرخ  بر روی این موشک میتواند ایجاد اختلال کند(مثل داستان  همین اختلالگرکه جدید روی تجهیزات ارتش سوریه نصب کرده اند  که روی تاو در سوریه ایجاد اختلال میکند)

دو بالگرد دیگر یعنی  اپاچی و کاموف 52  می توانند موشک را شلیک و توسط یک واحد دیگر با نشان گذار لیزری موشک هدایت شوند از این رو هدفی را که انها نمی بینند  ولی واحد دیگر در تیر راس دارد را میتوان شکار  کرد  ولی خوب موشک لیزری هدف را هشیار میکند اگرچه هلفایر  و چه ویخر این قابلیت را دارند که موشک شلیک شود  و تنها در اخرین لحظه  نشان گذار روی هدف قرار بگیرد تا زمان واکنش هدف نیز کم شود.

در کل اگر بخواهیم امتیاز بدهیم  هلفایر برتر است به سه  دلیل ، 1- توان نفوذ بیشتر .2- دارای بودن سامانه هدایت میلی موجی .نسخه هدایت میلی موجی را میتواند در هر شرایطی اب هوایی استفاده کرد ولی موشک هدایت لیزری را در اب هوایی بد نمی توان استفاده کرد  زیرا باران برف مه و یا طوفان گرد خاک مانع رسیدن لیزر به هدف می شود

در جایگاه بعدی ویخر است که تنها مشکلش در برابر هلفایر نداشتن نسخه  میلی موجی و کلاهک کوچکتر است و اتکا نیز به دلیل اختلال پذیر بودن نمره بالای نمی گیرد

احتمال دارد در اینده روی میل 28  موشک خارزانیتما نصب شود که دارای سامانه هدایت میلی موجی و لیزری است(البته دو نسخه با دو سیستم هدایت دارد) ولی همکنون سلاح  اصلی این بالگرد موشک  اتکا است.. از ین رو برخلاف لانگ  بو اپاچی که میتواند از رادار خود برای هدایت موشک ضد تانک میلی موجی استفاده کند ، دو بالگرد روسی به دلیل نداشتن این نوع موشک چنین توانی ندارند

هر سه بالگرد برای  دفاع از خود در رزم هوایی در برابر بالگرهای دیگر موشک های هوا به هوای حمل میکند که در اصل پدافندی بودند. اپاچی میتواند در نوک  هر بالچه تا دو در مجموع چهار  استینگر و  دو بالگرد روس می توانند   در جایگاه زیر بال که محل موشک ضد تانک است تا 12 موشک ایگلا را حمل  کنند ولی ترکیب واقعی برای  میل 28  روسی این است  که در یک سمت تا شش ایگلا و در  یک سمت تا شش و یا هشت موشک ضد تانک حمل کنند ولی کاموف به دلیل داشتن سه جایگاه زیر هر بالچه میتواند شش ایگلا، 12 موشک ضد تانک و دو راکت انداز حمل کند

ارایش جنگی

در مرحله اول اینچنین بگویم که از نظر سرعت هر سه بالگرد تقریبا  مشابه هم هستند حالا  کمی بالا و پایین خیلی فرق نمیکند   بالگرد که ماشین مسابقه نیست و قرار نیست مسابقه بگذارد

در زمینه ارایش جنگی بالگرد های روسی برتر هستند . میل 28 میتواند در یک پرواز به غیر از توپ ، تا 40 راکت 80 م م در دو لانچر ویا 16 موشک ضد تانک اتکا را حمل کند ، کاموف 52 نیز میتواند  تا 12 موشک ضد تانک ویخر  و دو لانچر راکت 80 م م حمل کند این میزان برای اپاچی دو لانچر راکت  70 م م با 38 راکت و هشت موشک هلفایر  است .از این رو بالگرد های روسی تسلیحات بیشتری حمل میکند اگرچه اگر این این  معادله موشک رزم هوایی وارد شود فرق دارد.

برد عملیاتی  میل 28 عدد 450 کیلومتر و شعاع پروازی ان 200 کیلومتر است ، این میزان برای اپاچی  480 کیلومتر و شعاع رزمی 450 کیلومتر  و بیش از 530 کیلومتر  شعاع رزمی  برای کاموف 52 است.برد انتقالی  این سه به ترتیب با بیشترین سوخت داخلی و خارجی   1100 کیلومتر، 1900 کیلومتر و 1160 کیلومتر است

از این رو اپاچی از میل 28شعاع رزمی  بیشتری دارد ولی با کاموف تقریبا برابر است

در این مقاله یک چیز مشخص است کلا در قیاس  تسلیحات غربی با روسی یک چیز مشخص است و ان نیز این مورد است که اپاچی  از نظر الکترونیک از دو بالگرد روسی برتر است.. البته به همان میزان گرانتر اپاچی بسته به مدل بین 20 تا 35 میلیون دلار  قیمت دارد این رقم برای دو بالگرد روسی 15 تا 20 میلیون دلار است .

اپاچی از نظر  الکترونیکی  از همه زمینه ها،  توپ  و موشک  ضد تانک   و عمر موتور برتر بود ولی میل 28 از نظر زره  و میزان سلاح قابل حمل  و کاموف نیز لنگان  لنگان به همراه  میل 28 امد. کاموف مشکلاتی  چون دو خدمه  در کنار هم که دید را محدود میکند ، توپ  متحرک  با  تحرک کمی  و  هزینه عنملیاتی بیشتری دارد  ولی از نظر الکترونیک برتری های بر میل 28 دارد

در کل هر سه خوبند  …ولی سه  مسئله است که بد نیست به ان توجه کنید

• اپاچی در سال 1986 وارد خدمت شد تا کنون 2000 فروند ان ساخته شده است و در 15 ارتش جهان وارد خدمت شده است دو بالگرد روسی اگرچه به فاصله چند سال از اپاچی پرواز کردند ( البته کاموف 50 چنین بود کاموف 52 یک دهه بعد پرواز کرد) ولی عملا بیش  از 20 سال بعد به صورت گسترده وارد خدمت شدند و تا کنون کمتر از 200 فروند از هر دو  ساخته شده و مشتریان انها  محدود است  . کاموف 52 در مصر  انهم برای عملیات روی ناو میسترال و میل 28 در عراق و الجزیره  به خدمت گرفته شده است و  جالب اینکه با وجود این دو بالگرد روس در  بازار در همین  مدت پاکستان، برزیل، اذربایجان و ونزوئلا میل 35 ام را انتخاب کردند و میل 28 و کاموف 52 در رقابت برای به خدمت گرفته شدن  با اپاچی و ویپر  و تی 129 در هند، پاکستان، کره جنوبی  و ترکیه شکست خوردند
• اپاچی با وجود اینکه سالها پیش وارد خدمت شد دست  کم در نسخه لانگ بو اپاچی  که انهم دست کم ده سال قبل از دو بالگرد روسی وارد خدمت شد باز از نظر الکترونیک بسیار برتر از دو بالگرد روسی است  و ویژگی ها دارد که اصلا دو بالگرد روسی ندارند
• همان طور که در اول مقاله گفته شد قیاس بالگرد مانند قیاس تانک و یا هواپیما نیست … بالگرد های رزمی باید یک سری ویژگی ها مانند  سلاح مناسب، سامانه های الکترونیک مناسب و توان تعمیر و نگهداری راحت ، توان پرواز شبانه و رزم شبانه را داشته باشند   تا واقعا به کار ایند و هر سه این بالگردها دارند فقط کیفیت  و کمیت ان کم زیاد دارد

اپاچی یک بالگرد کامل و بی عیب نقص است نمی توان  روی ان هیچ ایرادی گذاشت ، حتی در این قیاس  برخی از ایراداتی   که روی میل 28 گذاشته شد نه به دلیل عیب میل28 بلکه به دلیل  کامل بودن اپاچی است ولی خوب کاموف محدودیت بیشتری دارد ولی هر سلاحی اسیب پذیر است  تا کنون چندین اپاچی طی حمله امریکا به عراق و افغانستان و یا حمله عربستان و یمن از دست  رفته و همچنین چندین  میل 28 و میل 35 ام نیز در نبرد با داعش  سرنگون شده است(هر دو بالگرد در خدمت عراق هستند و در جبهه عراق سرنگون شده اند ) زیرا بالگرد به دلیل اینکه  بسیار در معرض اتش زمینی  دشمن است و در میدان جنگ در ارتفاع دستراسی  پدافند هوایی کوتاه برد پرواز میکند مستعد سرنگونی است ولی ارزش انها غیر قابل انکار است

 اپاچی برای نمونه  با نابود کردن 500 تانک عراقی و در مجموع 2000 خودرو و تانک در جنگ اول خلیج فارس  یک رکورد بی نظری برای خود ثبت کرد و نشان  داد که یک بالگرد رزمی چه قابلیت های  دارد کما اینکه کبرا در جنگ ایران و عراق و یا هایند در افغانستان  نیز  کارایی بالگرد تهاجمی  را به خوبی نشان دادند

مشخصات

نام	لانگ بو اپاچی	میل28 ان	کاموف 52
طول	17.73 متر	17.91 متر	14.5  متر
بلندی	3.87 متر	3.83 متر	4.95 متر
وزن خالی	5165 کیلوگرم	7890 کیلوگرم	7700 کیلوگرم
بیشترین وزن برخاستن	10433 کیلوگرم	10500 کیلوگرم	11900 کیلوگرم
موتور	دو دستگاه موتور جنرال الکترونیک  تی 700-جی ایی-701	دو دستگاه تی وی3- 117	دو دستگاه موتور وی کا 2500
توان هر موتور	1890 اسب بخار	2100 اسب بخار	2500 اسب بخار
بیشترین سرعت	365 کیلومتر بر ساعت	324 کیلومتر بر ساعت	310  کیلومتر بر ساعت
سرعت کروز	265 کیلومتر بر ساعت	265 کیلومتر بر ساعت	250 کیلومتر بر ساعت
برد انتقالی	1900 کیلومتر	1100 کیلومتر	1200 کیلومتر
شعاع رزمی	480 کیلومتر	280 کیلومتر	520 کیلومتر
تسلیحات	توپ 30 م م متحرک راکت 70 م م و  هشت موشک  هلفایر	توپ 30 م م متحرک ، راکت 80  م م و  16 تا موشک  اتکا	توپ 30 م م متحرک راکت 80  م م و  12  موشک  ویخر ویا اتکا
رادار	دارد	دارد	دارد
موشک لیزری	دارد	ندارد	دارد
موشک میلی موجی	دارد	ندارد	ندارد
موشک هدایت نیم خودکار	ندارد	دارد	دارد

گرداوری:عبدالحمید تارخ