به نام خدا
نویسنده:بهزاد عادی
مقدمه:
یکی از دلایل ورود علم و تکنولوژی به زندگی انسان نیز پیشرفت علم الکترونیک است. امروزه ھر بخشی از دنیای انسان ھا گره خورده به الکترونیک است .از نظر نویسنده در قرن ٢١ میلادی رابطه ای که انسان با الکترونیک دارد بیشتراز رابطه انسان با ھم نوع خودش است! طوری که این رابطه را میتوان در استفاده انسان از وسایل ارتباطی رادیویی ، خرید الکترونیکی یا پرداخت الکترونیکی دید. امروزه انسان ھا حتی میتوانند بدون ارتباط با انسانی دیگرزندگی خود را از نظر اکونومیک تامین کنند. بدون شک الکترونیک در سر تا سر زندگی انسان پخش شده در این مقاله میخواھیم گوشه کوچکی از این علم را در زندگی انسان جست و جو کنیم. ھواپیماھای بدون سر نشین چه نقشی در زندگی انسانها دارند؟
پرنده هدایت پذیر از دور: اختصارا به این وسیله ھوایی نیز پھپاد می گویند. یک ھواگرد است که خلبان ان بیرون از ان قرار دارد. خلبان میتواند با استفاده از علم الکترونیک و رادیو ھواپیما خود را از راه دور هدایت کند به ھمین دلیل ابعاد و وزن ان میتواند بسیار کم تر از یک ھواپیمای با خلبان باشد ھمچنین دارای ایمنی بیشتری برای انسان است چرا که خلبانی داخل ان قرار ندارد تا در صورت حادثه صدمه ببیند.
پھپاد ھا از نظر ارتفاع پروازی و مدت زمان پروازی به ٣ نوع تقسیم میشوند:
نوع اول پھپاد ھا یTactical : دارای ارتفاع پروازی و مداومت پرواز پایین ھستند. ریز پرنده ھا جز این دسته ھستند.
نوع دوم پھپاد ھایMALE : دارای ارتفاع پروازی متوسط و مداومت پروازی بالا ھستند.
نوع سوم پھپاد ھایHALE : دارای ارتفاع پروازی و مدامت پروازی بالا ھستند.
ریز پرنده :
یک پرنده ھدایت پذیر از دور (پھپاد) است که دارای ابعاد بسیار کوچک حدود چند ده سانتی متر تا 2 متر است . معمولاً دارای یک دوربین است که تصاویر را به صورت آنلاین به مرکز ( اپراتور ) می فرستد. اپراتور از این دوربین به منظور عکسبرداری و یا فیلمبرداری ھوایی استفاده می کند ، سوژه مورد نظر اپراتور می تواند مناظر طبیعی ، اماکن تاریخی و مذھبی ، مناظر شھری و یا فیلمبرداری از صحنه یک فیلم اکشن باشد. البته دوربین نصب شده روی ریز پرنده ھا فقط عصای دست ھنرمندان نیستند بلکه میتوانند به کمک مهندسان ھم بیایند! ممکن است از ریز پرنده برای تهیه نقشه ھای ھوایی استفاده کنند یا ممکن است کشاورزان به کمک ان از کم و کیف محصولات کشاورزی خود با خبر شوند، مزرعه خود را سم پاشی کنند. حتی در زمان وقایع طبیعی باز ھم ی تواند به کمک انسان بیاید ، پیدا کردن انسان ھای گیر کرده در کوه و برف ، پیدا کردن انسان ھای گم شده و یا در حال غرق شدن در دریا و کمک به ان ھا و ھمچنین گزارش زنده از میزان خسارت سیل و طوفان به مسئولین و یا ارسال تصاویر زنده از آزاد راه ھا و جاده ھا برای کنترل ترافیک. توجه داشته باشید با این ھمه کاربردی که ریزپرنده ھا دارند میتوان از ان ها در مصارف غیرقانونی ھم استفاده کرد مانند انتقال مواد مخدر ، انتقال اسلحه سرد و گرم ھمچنین قاچاق بین مرزی! البته اگر از ھمه این ھا بگذریم انسان در یک جای دیگر از این وسیله جذاب استفاده می کند و ان چیزی نیست جز بازی و سرگرمی!
ریز پرنده ها درمیدان جنگ :
از کاربرد ریز پرنده ھا در زندگی روزمره صحبت کردیم اما چرا نشود از آن در میدان نبرد استفاده کرد؟ به نظر شما ریز پرنده چه کمک ھایی می تواند به یک واحد نظامی بکند؟
1.اولین کاربرد می تواند جاسوسی و تھیه عکس و فیلم از اماکن مھم طرف مقابل در خط مقدم باشد. جاسوسی ازتحرکات دشمن شناسایی ادوات و تجھیزات شناسایی مناطق و اماکن استراتژیک مانند پل ھا و ساختمان ھا میزان آب رودخانه ھا محل تجمع دشمن و تھیه نقشه آنلاین ھوایی از منطقه نبرد برای فرماندھی عملیات.
2.ھدایت آتش توپخانه ھای مدرن و قدیمی : به کمک ریز پرنده ھا می توان گرای اھداف مھم را به توپخانه داد و حتی با تصایر آنلاین محل برخورد گلوله نیز آتش توپخانه را تصحیح کرد. به کمک آنھا می توان به طور مستقیم موقعیت جغرافیایی ھدف را به توپخانه ھا و راکت انداز های مدرن امروزی نظیر سزار فرانسوی پالس اسرائیلی و یا سیستم راکت انداز فوق مدرن ھایمارس آمریکایی داد تا راکت ھا و یا موشک ھای بالستیک تاکتیکی خود را روانه ھدف کند بدون آنکه سربازی به عنوان دیدبان گرای ھدف را به توپخانه بدھد. از این قابلیت با نام جنگ شبکه محور نام می برند.
3.بمب کوچک ھدایت پذیر: از یک ریزپرنده می توان به عنوان حامل یک بمب کوچک یا خمپاره ۶٠ م م استفاده کرد و ان را به طور دقیق به سمت تجمع ادوات و نفرات دشمن روانه کرد. این روش به فور در میدان نبرد اوکراین استفاده می شود و پاشنه آشیل ارتش قدرتمند روسیه به عنوان متجاوز به خاک اوکراین شده است.
اپراتور با ریزپرنده حامل بمبچه یک منطقه را سرچ می کند تا هدف خود را پیدا و آن را منهدم کند.
۴. بمب پرنده ھوشمند: با پیشرفت تکنولوژی و پیدایش ھوش مصنوعی پیوسته شرکت ھای تسلیحات سازی به فکر استفاده از ھوش مصنوعی در تسلیحات مختلف ھستند تا اولاً تعداد نیروی انسانی را کاھش دھند دوما با کاھش خطا و اشتباھات اثرپذیری آن جنگ افزار را افزایش دھند. در موارد قبل گفتیم که یک تیم شناسایی به کمک ریز پرنده خود می تواند منطقه را شناسایی ھدف را پیدا و زیر نظر بگیرد. اپراتور با پیدا کردن ھدف محل حضور آن را به تیم انھدام می دھد و درنھایت اپراتور ریز پرنده حامل بمب را به ھدف می کوبد حال تصور کنید یک ریزپرنده به کمک ھوش مصنوعی وپردازش تصویر خودش یک منطقه را سرچ کند ھدف را پیدا کند و با تایید یک انسان خود را به بهترین محل برخورد بکوبد. اگر تعداد زیادی از این ریزپرنده ھای هوشمند را روانه میدان نبرد شوند چه اتفاقی برای یک یگان زرھی درحال حرکت یک گردان توپخانه غیر متحرک یا سامانه ھای پدافندی مستقر در میدان نبرد می افتد؟ تصورش سخت است یک شی پرنده کوچک که ابعادش اندازه یک انسان ھم نیست بتواند چنین خساراتی به دشمن وارد کند.
5.حامل تسلیحات و تجھیزات مختلف به منطقه نبرد : به کمک ریزپرنده ھا می توان مھمات تجھیزات پزشکی آب غذا و دیگر ضروریات افراد را به یک یگان نظامی انتقال داد بدون اینکه ترس از دست دادن یک ھلی کوپتر خودرو و از ھمه مھم تر نیروی انسانی را داشت. جالب توجه است اگر ریزپرنده به ھدف نرسد اشکالی ندارد شما یک پھپاد ارزان قیمت و مقداری مھمات از دست داده اید می توانید دوباره آنھا را بفرستید.
از کاربرد ریز پرنده ھا رچی بنویسیم باز ھم می توان برایش کاربرد دیگری پیدا کرد و یک گوشه کار را به آنھا سپرداما حال می خواھیم بررسی کنیم چه راه ھایی برای مھار آنھا وجود دارد چرا که با جود تکنولوژی ساده و در دسترس بودن وسایل ساخت آنھا ، می توانند مشکل بزرگی برای نیروھای نظامی باشند.
اجزای تشکیل دھنده ریز پرنده ھا :
1.ایرفریم 2.موتورھا و راه انداز 3.منبع تغذیه 4.اویونیک
ایرفریم : ساختمان و بدنه یک ریز پرنده را ایرفریم می گویند. ایرفریم با توجه به نوع پرنده می بایست آیرودینامیک باشد به عنان مثال ایرفریم یک پرنده تک موتوره بال ثابت با یک کوادکوپتر که عمود پرواز است متفاوت است.یک مضع مهم در ایرفریم ها جنس متریال ان است چرا که بدنه طوری انتخاب می شود که علاوه بر استحکام بالا بسیار سبک باشد. وزن یک مسئله حیاتی در طراحی هر پهپادی است.
موتور ھا : ریز پرنده ھا معمولاً از موتورھای الکتریکی استفاده می کنند ھرچند از موتورھای سوختی ھم می توان استفاده کرد. موتور الکتریکی که در ریزپرنده ھا استفاده می شود یک نوع خاص است. این موتور یک موتور سه فاز بسیارکوچک است که نیاز به جاروبک یا براش ندارد از این رو به موتورھای مورد استفاده در پھپاد براشلس می گویند. از آنجایی که منبع تغذیه موجود در ریز پرنده ھا دی سی است پس ما به یک دستگاه اینورتر به منظور تبدیل برق دی سی به برق مورد نیاز موتور که می بایست متغیر ھم باشد داریم پس کنار ھر موتور الکتریکی نیاز به یک راه انداز به نام اسپید کنترلر داریم که در واقع یک سیگنال الکتریکی از کنترلر اصلی می گیرد و با توجه به آن ولتاژ و فرکانس مورد نیاز برای موتور براشلس را تولید می کند تا موتور پرنده را در شرایط مطلوب ما قرار دھد.
منبع تغذیه : منبع تغذیه با توجه به نوع موتور تعیین می گردد. (سوختی یا الکتریکی)
تغذیه الکتریکی از نوع لیتیوم پلیمر و به صورت شارژ پذیر ھستند. سطح ولتاژ آن ھا دارای استاندارد خاصی است که با واحد یا سل مشخص می شود که ھر سل دارای ولتاژ ٧/٣ ولت است مثلاً اگر موتور ما دارای ولتاژ 11.1 ولت است باتری ما باید 4 سل باشد. البته این مقادیر اعداد روی کاغذ هستند و در عمل دارای مقداری تلرانس مشخص.
مقدار توان باتری به صورت آمپرساعت نمایش داده می شود مثلاً ٧٠٠٠ میلی آمپر ساعت این یعنی این که اگر به مدت یک ساعت نیز پیوسته از باتری ٧ آمپر جریان برقمصرف شود شارژ باتری تمام می شود . از نظر وزن باتری ھای لیتیوم پلیمر دارای وزن بسیار پایینی نسبت به توانشان ھستند.
اویونیک : در ھواگرد ھا به تمام تجھیزات الکترونیکی که به پرواز ربط دارند اویونیک می گویند که از واژه ھای Aviation Electronicsگرفته شده است.
بخش الکترونیکی دارای دو بخش قدرت و فرمان می شود
بخش قدرت : بخش قدرت شامل منابع تغذیه الکتریکی و اسپیدکنترل که دارای جریان و ولتاژ بالا ھستند (جریان مصرفی موتورھا که توسط اسپید کنترل از باتری ھا تامین می شود بسیار بالا است و ممکن است تا چند ده آمپر برسد.) و سروو موتورھا که به منظور کنترل سطوح کنترلی استفاده می شود.
٢. بخش فرمان و کنترل: شامل تمام تجھیزات کنترلی سنسورھا و ماژول ھا می شود که اولاً دارای سطح ولتاژ بسیارپایین ھستند و دوما به منظور کنترل و ھدایت پروازی پرنده مورد استفاده قرار می گیرند که شامل فرستنده گیرنده ھای رادیویی و سایر ماژول ها می شوند . در ریزپرنده ها دارای دو باند متفاوت رادیویی ھستیم که برای دریافت و ارسال دیتاھای مربوط به کنترل پرواز و برای ارسال دیتاھای مربوط به ماژول ھا و سنسورھای جمع آوری اطلاعات مانند دوربین.
ماژولGNSS : به منظور دریافت اطلاعات مکانی به صورت زنده از این ماژول استفاده می شود.
ماژول شتاب ستج : به منظور سنجیدن شتاب ریزپرنده و گزارش به پردازنده اصلی استفاده می شود.
ماژول سنجش سرعت زاویه ای : به منظور سنجش سرعت زاویه ای و گزارش به پردازنده اصلی استفاده می شود.
ماژول فاصله سنج لیزری و اولتراسونیک : به منظور سنجش فاصله ریز پرنده نسبت به زمین اجسام و اشیا سرراه ریزپرنده از آن استفاده می شود که کاربرد آن برای نشست و برخاست خودکار و یا جلوگیری از برخوردبا موانع می باشد.
ماژول دوربین : ماژول دوربین یا سایت الکتروپتیک دارای دو بخش دستگاه دوربین و گیم بال است که وظیفه آن حفظ پایداری دوربین در تکان ھا و لرزش ھای ریز پرنده در ھنگام پرواز به منظور فیلمبرداری با کیفیت است.
انتن ھا : به منظور ارتباط ریزپرنده با رادیو کنترل استفاده می شود . یک جفت انتن روی ریزپرنده قرار دارد ھمچنین یک جفت روی رادیو کنترل . بعضی مواقع ممکن است از یک انتن کمکی در کنار اپراتور وجود داشته باشد کهبرای ارتباط در فواصل دورتر استفاده می شود.
فلایت کنترل : یک کامپیوتر کنترل پرواز است که به صورت ماژولار طراحی شده و می توان سنسور ھا و ماژول ھای مختلف را به آن متصل کرد. فلایت کنترول در اصل مغز ریزپرنده است که تمام بخش ھای ریزپرنده را کنترل میکند. به عبارتی مانندECU درخودرو عمل می کند.
رادیو کنترل : کنترلری است که در دست اپراتور قرار دارد و به وسیله آن ریزپرنده را کنترل می کند معمولا دارای دو عدد ولوم برای کنترل سرعت و سطوح پروازی است ؛ ھمچنین ممکن است دارای یک مانیتور لمسی باشد که دیتاھای مختلف مانند تصاویر دوربین را به اپراتور نشان دھد و یا اپراتور تنظیمات مختلف را روی ریزپرنده کانفیگ کند. بر روی رادیو کنترلر انتن هم وجود دارد.
مھار این غول کوچک!
اکنون که در سال ٢٠٢۴ قرار داریم دنیا حدود سه سال است درگیر یک جنگ بزرگ و خانمان سوز در اروپا شده و از قضا ھر دو طرف جنگ به طور فراگیر از ریز پرنده ھا و راه ھای مقابله با ریزپرنده ھا استفاده می کنند ھنوز ھیچ راه حل صد درصدی برای مھار این غول کوچک وجود ندارد اما دلیل آن چیست؟ دلیل آن دیده نشدن است ریز پرنده ھا به دلیل ابعاد کوچک صدای کم نداشتن رد حرارتی و استفاده از مواد فیبر کربن ذاتاً پنھانکار ھستند.
برای دیدن ان ھا در مانیتور رادار نمی توان از رادار ھای دھه ٩٠ و یا ٢٠٠٠ میلادی استفاده کرد بلکه نیاز به یک رادار آرایه فازی ٣ بعدی باندX است تا بتوان به صورت دقیق ارتفاع پست را که ارتفاع پروازی ریزپرنده ھاست سرچ کرد و یا از سیستم ھای الکترواپتیکی مخصوصی که برای سرچ اسمان مناسب است استفاده کرد شاید بتوان ردی از ان ھا را ببینیم.
چرا رادار ھای قدیمی مناسب رھگیری ریز پرنده ھا نیستند؟
الگوریتم پروازی ریزپرنده ھا متفاوت از چیزی است که کنترلر رادار به ان حساس است چرا که ریزپرنده ھا دارایRCS ، سرعت و ارتفاع پروازی بسیار پایین نسبت به تھدیدات ارتفاع پست در دھه ھای قبل مانند موشک ھای کروز و جنگنده ھا ھستند. سیستم ھای راداری قدیمی ارتفاع پست ممکن است آن ھا را یک اعوجاج تشخیص دھند و به جای نمایش در مانیتور وجود ان ھا را فیلتر کنند و در نھایت تصویری از ھیچ درمانیتور نشان دھند در صورتی که ممکن است خود توسط ھمان اعوجاج ھا منھدم شوند!
البته باید این نکته را بدانیم با استفاده از سیستم ھای جمع اوری امواج رادیویی میتوان حضور ریزپرنده ھا را در یک شعاع مشخص متوجه شد و یا سمت تقریبی ان ھا را نسبت به محل حضور خودمان متوجه شویم.
با این تفاسیر ٢ روش کلی برای مقابله با ریزپرنده ھا وجود دارد: ١. پدافند غیرعامل ٢. پدافند عامل
- پدافند غیر عامل : بدین منظور کارھایی صورت می گیرد تا اثرات مربوط به حمله ریزپرنده ھا به تاسیسات وتجھیزات خنثی و یا حداقلی باشد مانند 1.ایجاد استتار پوشش و اختفا 2. ایجاد پرده دود 3. استفاده از فنس و توری به منظور گیر افتادن ریز پرنده و مانع از برخورد و فعال شدن سر جنگی بمبچه ای که با خود حمل می کند.
- پدافند عامل : خود دارای دو روش کلی است : ١.روش سخت ٢. روش نرم
روش سخت : ١. پدافند موشکی : سامانه ھای پدافند ھوایی موشکی می تواند یکی از راه ھای مقابله با ریزپرنده ھا باشداما باید گفت این سامانه ھا یک کار سخت در پیش دارند چرا که ریزپرنده ھا دارای ابعاد کوچکی ھستند و ممکن است موشک از کنار ھدف رد شود و برخورد صورت نگیرد حتی سنسورھای مجاورتی ھم نتوانند ریز پرنده را تشخیص دھند از طرفی موشک ھای ھدایت گرمایی فرو سرخ ھم کار سختی دارند چرا که ریز پرنده ھا رد حرارتی بسیار بسیار پایینی دارند (نزدیک به هیچ) پس سیکر موشک نمی تواند روی آن قفل کند. ریزپرنده ھا ھمچنین دارای سرعت کمی ھستند و موشک ھا دارای سرعت چندین برابر صوت که احتمال برخورد به ھدف تقریباً ثابت ـ نسبت به سرعت بالای موشک ـ خیلی کم است.
توپ ضد ھوایی : توپ ھای ضد ھوایی قدیمی مانند زد یو٢٣ و یا شیلکا که ھدایت چشمی ھستند و یا حتی گونه ھای ھدایت راداری توپ ھای ضد ھوایی قدیمی که از گلوله ھای قدیمی استفاده می کنند ھم اثر بسیار پایینی روی ریزپرنده ھا دارند چرا که به علت ابعاد کوچک ممکن است گلوله ھا اصلا به ھدف برخورد نکنند.
استفاده از شاتگان ھا : به دلیل اینکه شاتگان ھا دارای گلوله ھایbeehive ھستند ، ترکش ھا یا ساچمه ھای موجود در گلوله می تواند موجب انھدام ریزپرنده و حتی سر جنگی آن شود.
استفاده از ریزپرنده علیه ریزپرنده: در این روش با استفاده از یک ریز پرنده دیگر به سمت ریز پرنده متخاصم حرکت کرده و به آن می کوبیم اینجا فقط باید تعادل پرنده متخاصم از بین برود یک قسمت از ایرفریم بشکند یا پره ھای موتور آسیب ببیند آن وقت انھدام پرنده متخاصم حتمی است اما ممکن است پرنده پدافندی خودمان ھم منھدم شود. اگر ریزپرنده پدافندی دارای سر جنگی باشد انھدام راحت تر صورت می گیرد . در این صورت حتی کاربری ریزپرنده فقط مختص به ھم نوع خودش نیست چرا که می تواند علیه ھلی کوپتر ھا ھم به کار رود.
استفاده از پھپاد تورپران : در این روش پھپاد مجھز به تور به طرف ریز پرنده متخاصم ھدایت شده و سعی می شود یک تور بر روی آن انداخته شود. تور باعث گیر کردن پره موتور درون روتور و یا شکستن پره موتور و سقوط ریزپرنده می شود.
در حال حاضر یکی از بهترین راه ھای مقابله سخت با ریز پرنده ھا استفاده از سامانه ھای گاتلینگ و یا ضد هوایی ضد ھوایی مانند گپارت یا سی رم می باشد که علاوه بر ھدایت راداری بودن و نواخت تیر بالا از گلوله ھای ترکش شونده استفاده می کنند که به محض رسیدن به ھدف منفجر می شوند و انبوھی از ترکش ھا را روانه ھدف می کنند. در این صورت شانس انھدام ریزپرنده بسیار بسیار بالا می رود. اساس کار به این صورت است که ھدف لحظه به لحظه توسط رادار رصد می شود و فاصله سامانه تا ھدف بر حسب ثانیه محاسبه شده و از طریق امواج مغناطیسی دستگاھی که در خروجی لوله تفنگ وجود دارد به گلوله انتقال می یابد و گلوله پس از طی کردن آن مقدار زمان منفجر شده و ترکش ھای آن به ھدف برخورد می کند. این روش بسیار مطمئن و کم ھزینه است.
ھمان طور که متوجه شده اید گلوله ھایی که توان ترکش شوندگی دارند بسیار کارایی بالایی برای انھدام ریزپرنده ھا دارند مانند تفنگ ھای شاتگان که گلوله ھای ساچمه ای دارند و بعد از رھایی از تفنگ بعد از چند ده متر منفجرمی شوند اما این گلوله ھا مثل سامانه ھای گتلینگ ھدایت شونده با گلوله ھای ھوشمند توانمندی بسیار بالایی ندارند. امادر جنگ اوکراین نشان داده اند ان ھا ھم می توانند موثر باشند چرا که یکی از راه ھای انھدام ریزپرنده ھای انتحاری در جنگ اوکراین که خودشان را به سربازان و یا ادوات مختلف می کوبند استفاده از شات گان ھاست.
در این روش سربازان یک سیستم دریافت امواج رادیویی دارند که امواج منتشر شده از ریزپرنده را دریافت و محل تقریبی آن را به صورت جھتی نشان می دھند حال سرباز با استفاده از دیده بانی بصری و صوتی ریزپرنده را می بیند و به طور دقیق به سمت آن شلیک می کند در این صورت شانس انھدام بستگی به فاصله تیرانداز تا ریزپرنده دارد امادرصد انھدام ھم بالا است.
شات گان ھا ممکن است در قالب یک اسلحه به برخی سربازان تحویل شود و یا به صورت کیت استاندارد ماژولار برای اسلحه ھای تھاجمی ارائه شود. البته برخی گلوله ھای ۴٠ میلی متری ترکش شونده ھم ارائه شده که می تواند توسط کیت ھای نارنجک انداز معمولی که در زیر تفنگ ها نصب می شود پرتاب شود.
ھمان طور که گفتیم یکی دیگر از راه ھای مقابله سخت با ریز پرنده ھا استفاده از موشک ھای ھدایت شونده تصویر سازفروسرخ است که دنبال رد حرارتی ھدف نمی گردد بلکه یک تصویر حرارتی از منطقه می سازد و به کمک ھوش مصنوعی و پردازش تصویر هدف را پیدا می کند و حتی می تواند اھداف فیک را تشخیص دھد در این صورت ھدف نمی تواند از چنگ آن در برود اما ھزینه یک تیر موشک پدافندی با سیکر تصویر ساز حرارتی قیمت بسیار بسیاربالایی دارد طوری که شاید ھزینه آن چند ده یا چند صد برابر یک ریز پرنده باشد.
روش دیگر که در جنگ اوکراین خوش درخشیده استفاده از کوادکوپتر انتحاری علیه ریزپرنده ھاست چرا که حداقل ھفته ای یک بار وزارت دفاع اوکراین فیلم ھایی از انھدام ریزپرنده ھا با این روش منتشر می کند.
یکی از تاکتیک ھای حملات ریزپرنده ھا روش حملات فوجی و یا سوارمswarm است که ریزپرنده ھا باخودمختاری بالا و یا با استفاده از یک پرنده لیدر به یک منطقه حمله می کنند . روش ھای بالا برای حملات سورام یا فوجی شاید اثر گذاری بسیار کمی داشته باشد البته حملات فوجی شاید ھنوز آن طور که باید مورد استفاده قرار نمی گیرد اما ارتش ھای دنیا پیش دستی کرده و در حال ارائه روش ھای مفید برای مقابله با این نوع تهدید ھستند.
مثلا در یک روش با استفاده از توپ ھای کالیبر بالا مانند کالیبر155 میلی متری در حال توسعه گلوله ھایی ھستند که به صورت ھوا به ھوا عمل میکنند طوری که وقتی به محدوده حضور انبوه ریزپرنده ھا می رسند منفجر میشوند وانبوھی از ترکش ھا را به صورت ٣۶٠ درجه در محیط پخش می کنند.
راه حل آینده نگرانه لیزر: استفاده از پرتو لیزر پرقدرت یکی از راه ھای بسیار ایده آل اقتصادی و مطمئن برای مقابله با ریزپرنده ھاست. لیزرھا بسیار سریع ھستند نیاز به آماده سازی اولیه ندارند یک بار مصرف نیستند امکان خطا و یا نامبر اوت شدن سامانه وجود ندارد. درحال حاضر کشورھای زیادی روی آن سرمایه گذاری کرده اند و تعدادی سامانه لیزری پدافندی به صورت محدود عملیاتی شده اند اما آنطور که باید از آن استفاده نمی شود. کشورھایی مانند آمریکا چین روسیه و حتی رژیم صھیونیستی در حال توسعه چنین سلاحی ھستند چرا که با استفاده از این سلاح می توان با طیف بزرگی از تھدیدات مانند ریزپرنده ھا پھپادھا موشک ھای کروز موشک ھای بالستیک خمپاره و راکت ھا مقابله کرد. چندی پیش عربستان سعودی در یک نمایشگاه تجھیزات نظامی که در این کشور راه انداخته است گفت تاکنون چندین پھپاد انتحاری شلیک شده توسط حوثی ھای یمن را توسط سامانه لیزری اسکای ھانتر چینی منھدم ساخته است اما مدرکی دراین خصوص ارائه نداده است.
٢.روش نرم:
ریز پرنده ھا از آنجایی که معمولاً به وسیله انسان ھا ھدایت می شوند و یا باید دیتای مورد نظر را به مرکز کنترل واپراتور بفرستند یا حتی برای ھدایت به داده ھایGNSS نیاز دارند پس می بایست یک یا چند خط داده بین اپراتور وریز پرنده وجود داشته باشد. حتی اگر فرض کنیم یک پرنده صد درصد خودمختار است باز ھم به داده ھای جی پی اس و گلوناس احتیاج دارد مگر این که ریزپرنده نیز هدایت شونده توسط اپراتور باشد و یا سیستم ھدایت آن با استفاده از پردازش تصویرباشد.
استفاده از سامانه ھای اخلالگر رادیویی بین ریزپرنده و مرکز اپراتور:
می توان تجھیزات اخلالگر ارتباطی رادیویی در اماکن و روی تجھیزات مختلف نصب کرد. امروزه با پی بردن خطرات ناشی از ریزپرنده ھا برای خودروھای زرھی کشورھایی مانند روسیه که خود زخم خورده ریزپرنده ها ھستند و یا دیگر کشورھا که در حال استفاده از تجارب جنگ اوکراین ھستند سعی در نصب این تجھیزات بر روی خودروھای زرھی خود دارند. بدون شک در آینده یکی از اجزای اصلی موجود در برجک تانک ھا و نفربرھا و خودروھای جنگی مانند امرپ ھا سامانه ھای اخلالگر رادیویی ھستند.
سامانه ھای اخلالگرGNSS : بدون شک با توجه به درک کردن خطرات ھدایت ماھواره ای برای استفاده ھای نادرست و خطرناک به فکر سامانه ھای اخلالگر بر روی سیگنا ل ھای جی پی اس یا گلوناس فتاده اند ھرچند ایالات متحده به عنوان صاحب امتیاز سامانه جی پی اس ادعا دارد دو نوع سیگنال جی پی اس وجود دارد یک سیگنال عمومی که تمام عموم مردم جھان به آن دسترسی دارند و کاربرد تجاری دارد که می توان با ساخت ماژول ھای پیشرفتھ دقت آن را افزایش داد طوری که برخی کشورھا و گروه ھای شبه نظامی از سیگنال تجاری جی پی اس استفاده نظامی می کنند. سیگنال دیگر از نوع نظامی است که دارای دقت بسیار بالا و اختلال پذیری کمتر نسبت به سیگنال عمومی است. این سیگنال در اختیار کشورھای آمریکا ناتو و شرکای آنھا قرار می گیرد و دیگر کشورھا لایسنس آن را در اختیار ندارند ھمچنین روسیه دارای سامانه هایی مانند ………… است که اختصاصاً به منظور اختلال بر روی جی پی اس در یک منطقه وسیع ساخته شده است و از آن در جنگ اوکراین استفاده می کند که تاثیر خوبی در اختتال بر روی تسلیحات زمین پایه مبتنی بر ھدایت ماھواره ای جی پی اس دارد.
در جنگ اوکراین ھر دو طرف جنگ با توجه به کارایی جنگ الکترونیک در اخلال بر روی کار ریزپرنده ھا دست به انتقال اطلاعات بر بستر کابل فیبر نوری زده اند چرا که در این روش ھیچ اختلالی اثر گذار نیست و عملا روش مقابله نرم را بی اثر می کند.
از محاسن این روش می توان به بی اثر شدن جنگ الکترونیک و افزایش بسیار بالای کیفیت ارسال تصاویر به دلیل افزایش پھنای باند و کاھش نویز و اغتشاش اشاره کرد اما از معایب آن برد کمتر و پیلود پایین تر است چرا که پرنده یک کویل متشکل از کابل فیبر نوری را با خود حمل میکند. یکی از منابع میدانی اوکراینی گفته بود طول این کابل ھا١ ، ۵ و ١٠ کیلومتر است.
جمع بندی :
به طور کلی ھیچ راه حل صد درصدی برای پدافند بر ریزپرنده ها وجود ندارد چرا که ھر کدام دارای معایب و محاسنی ھستند که شرایط محیطی و میدانی کارایی آن را مشخص می کند.
در بحث مقابله نرم یک مورد مولتی باند بودن فرکانس ھای ارتباطی ھست که عملا اطمینان صد در صدی در اخلال به ما نمی دهد مسئله دوم کاھش ھرچه بیشتر وابستگی ریزپرنده به دنیای خارج ھست چرا که با استفاده از ھوش مصنوعی و پردازش تصویر و خودمختاری بسیار بیشتر عملا بحث ناوبری ، شناسایی و انھدام وابستگی کمتری به دنیای خارج دارد شاید نزدیک به صفر!
در بحث مقابله سخت مواردی مانند نامبر اوت شدن سامانه ھا ، تمام شدن موشک ھا ، زمان پاسخگویی پایین به دلیل کشف دیر ھنگام ، استرس و دستپاچگی ، آموزش ناکافی و نبود دستور عمل ھای استاندارد و.. . می تواند تاثیرگذارباشد اما چیزی در حال حاضر در جنگ اوکراین مورد استفاده است : شات گان ھا و سیستم ھای گتلینگ ھدایت شونده با رادار و اپتیک است. در بحث حملات سوارم استفاده از توپ ھای کالیبر بالا مانند توپ ١۵۵ م‌م شاید بتواند تاثیرگذاری خوبی داشته باشد.
در بحث آینده نگرانه لیزر ھای پدافندی باید خاطر نشان کرد این سیستم ھا به شدت به شرایط جوی و محیطی حساس ھستند چرا که در آب و ھوای بارانی ، مه و یا گرد و خاک کارایی بسیار کمی دارند اما باز ھم با توجه به اینکه ارتفاع پروازی ریزپرنده ھا پایین است و جنس بدنه آن ھا ضعیف و پوشش بسیار کم اجزا الکترونیکی توسط بدنه عملا لیزر ھای پر قدرت نباید محدودیت زیادی برای ھدف قرار دادن آنھا حتی در شرایط جوی بد داشته باشد!
مقالات مرتبط
