نارنجک به وسیله انفجاری گفته می شود که با دست و یا با تفنگ پرتاب شده و قابلیت انفجار را دارد. نارنجک دستی داراری مواد انفجاری،ماسوره انفجار، جاشنی و ضامن است و یکی از وسایل استاندارد میدان جنگ برای هر سربازی است که در انواع ضد نفر و ضد تانک تولید می شود
نارنجک انواع مختلف دارد ولی متداولترین ان نارنجک انفجاری ترکش شونده است که بر ضد نیروی های پیاده بیشتری استفاده را دارد که با انفجار مواد انفجاری درون ان پپوسته فلزی ان تک تک شده و ایجاد ترکش می کند .پوسته بیرونی ان از مواد سخت پلاستیکی و یا فولاد ساخته شده که بتواند تبدیل به ترکش کشنده شود
اولین بار استفاده از نارنج دستی بر میگردد به بیزانس شرقی و زمان حکومت لئو سوم در حدود سال 717 میلادی. سربازان بیزانس متوجه شدند میتوان از اتش یونانی به شکل متفاوتی استفاده کرد. اتش یونانی یک ترکیب اتش زا شامل نفت خام و مواد شیمیایی بود که همچون بمب ناپالم استفاده می شود. اتش یونانی از قرن های قبل از میلاد استفاده می شود ولی سربازان بیزانس متوجه شدند میتوان ان را درون بطری شیشه ای کرد سر ان را اتش زد و ان را پرتاب کرد .بین سال 960 تا 1270 نیز سربازان چینی باروت را درون کوزه گلی میکردند و ان را پرتاب میکردد تا منفجر شود
با گسترش باروت که در چین اختراع شده بود و به غرب راه یافت کم کم استفاده از باروت درون ظروف سفالی با یک چاشنی حساس که از جنس خود باروت برای انفجار ان مرصوم شد به شکلی که در سال 1400 تا 1500 در اروپا بسیار از تفنگدارن دارای سرامیک های گرد شکلی بودند که در ان باروت برای پرتاب و انفجار ان حمل میکردند .به شکل مشخص طی جنگ داخلی انگلستان در سال 1643 برخی صنایع در این کشور دست به تولید پوسته فلزی حاوی باروت و چاشنی ضربه ای زدند که بعداز پرتاب و بخورد به مین منفجر میشد ولی این نارنجک چندان موثر نبودند زیرا نیاز بود حتما ضربه ای محکم برای انفجار به انها وارد شود برای همین سلاح ثانویه مهمی به حساب نمی امدند
در میان قرن 18 در امریکا طرحان سلاح برای نارنجک مکانیز ایمنی یافتند. انها یک چاشنی درون نارنجک قرار دارند که دارای یک فیتیله بود که وقتی ان را اتش میزدد چند ثانیه وقت داشتید ان را پرتاب کنند زیرا وقتی فیتیله می سوخت و به چاشنی میرسد چاشنی منفجر و در پی ان مواد انفجاری اطرف ان نیز منفجر می شود. انگلیسیها با قرار دادن یک ضامن حلقه شکل که با کشیدن ان و ازاد شدن یک ضامن فیتیله روشن میشد نارنجک را ساختند .طی جنگ داخلی امریکا طی نبرد خندق ها بسیار نارنجک به کار می امد. نارنجک ها ان زمان با زدن یک ضربه به سر انها فتیله انها روشن می شود و بعد پرتاب می شود
در اوائل قرم گذشته نارنجکها وسیله غیر ایمنی بود و احتمال انفجار ان دست سرباز بالا بود . از انجایی که در ان زمان نبرد خندق بسیار رایج نبود و فاصله میدان نبرد بسیار زیاد و پرتاب نارنجک به فاصله زیاد ممکن نبود در سال 1902 ارتش انگلستان نارنجک را سلاحی فاقد ارزش نظامی و منسوخ شده براورد کرد ولی استفاده گسترده و ایمن توسط روسها و ژاپن در نبرد بین این دو کشور باعث شد تا انگلستان دوباره تولید این سلاح را اغاز کنند و البته به شکل ایمنتر
مارتن هیل در سال 1906 نارنجک تفنگی را اختراع کرد. نارنجک تفنگی شامل یک نارنجک با چاشنی ضربه ای بود که سر تفنگ شلیک شده و با فشار گاز باروت فشنگ مشقی شیک می شود . تا سال 1912 ارتش انگلستان از این طرح خوش نیامد.زمانی که جنگ اول جهانی اغاز شد طرفین نارنجک را به عنوان یک سلاح موثر شناختند. برخی از انها از جمله انگلیسی ها نارنجک گردی را تولید میکردند که دارای یک حلقه برای کشیدن و فعال کردن مکانیزم انفجار بودن که 5 تا7 ثانیه زمان میبرد تا منفجر شود.این شکل نارنجک که شبیه نارنجک های امروزی است با نام بمب میلز در سال 1915 تولید شد.بمب میلز شبیه یک اناناس با یک ضامن بود و برش های روی پوست نارنجک برای این بود که بعد از انفجار ترکش هایش به شکل مساوی تقسیم شوند. یک فرد سالم میتوانست تا 15 متری نارنجک را پرتاب کند برد کشندگی ان نیز حدود 10متر بود . 75 میلیون نارنجک دستی طی جنگ اول جهانی ساخته شد.نارنجک میلز که به نارنجک اناناسی نیز شهرت یافت الهام بخش تمامی نارنجک های فعلی است . فرانسه بر اساس ان در سال 1915 نارنجک اف1 را ساخت که مشهور ترین نارجک غربی بود که تا سال 1940 تولید شد.این نارنجک 530 تا 600 گرم وزن داشت که 60 گرم آن ماده تی ان تی بود و 5 تا7 ثانیه بعد از کشیدن ضامن منفجر می شد
نارنجک چوبی دیگر نوع نارنجک است که طی جنگ جهانی اول توسط المانی ها ساخته شد. این نارنجک دارای دسته ای بلند با یک کلاهک جنگی روی سر خود است. برای فعال کردن ان پیچ انتهای ان را باز کرده یک ضامن که شکل یک بند است را کشیده و ان را پرتاب میکنیم. این نارنجک توسط المانها تولید شد و بعد جنگ دوم جهانی نیز دیگر تولید نشد. شکل ان باعث شده بود بتوان ان را در مسافت بلند تری پرتاب کرد و از طرفی مواد انفجاری بیشتری حمل میکرد ولی حمل ان سخت تر بود. نام اصلی این نارنجک، نارنجک24 بود ولی همان طور که گفته شده مشهور به نارنجک چوبی بود
طی جنگ جهانی دوم با امد تانک به به شکل گسترده به میدان نبرد، نارنجک ضد زره ساخته شد که در کلاهک ان دارای یک مکانیزم خرج گود بود البته این نارنجک تنها زمانی موثر بود که سر نارنجک به سمت زره تانک قرار میگرفت تا خرج گود بتواند زره را سوراخ کند. این نارنجک ها شکل نارنجک چوبی بودند و شوروی حتی بعد از جنگ جهانی نیز انها را تولید میکرد ولی به دلیل اینکه پرتاب انها و اینکه انها به چه شکل روی تانک و یا زره بیفتند اگر و اما زیاد داش و اصلا روی ان قرار بگیرد و یا باعث شد چنان نارنجک ضد زره محبوب نشود
متداوالترین نوع نارنجک ،نارنجک انفجار ترکش شونده شونده است . این نارنجک شامل مواد انفجای تی ان تی است که در وسط ان چاشنی قرار دارد. پوسته از فلز ترکیبی و یا فولاد ساخت شده و به شکل معمول روی ان برش خورده تا ترکشها به شکل استاندارد جدا شوند .اگرچه برخی نارنجک ها دارای پوست صاف بوده زیرا در واقع روی مواد انفجاری مقدار زیادی ساچمه قرار دارد که در واقع ترکش ها را ساچمه ها تشکیل داده اند .
نارنجک ها به دو شکل تهاجمی و دفاعی تقسیم می شود. نسخه دفاعی برای حمله به مواضع بسته مانند درون سنگر ها و یا اتاق ها کاربرد دارد در حالی که نسخه تهاجمی برای فضا از قابلیت بیشتری دارد و برد ترکش های ان بیشتر است
یک نارنجک مدرن مانند نارنجک امریکا مارک 67 دارای وزن 400 گرم است که 180 گرم ان را مواد انفجاری تشکیل داده است. برد موثر ترکش های ان 15 متر است اگرچه تا 40 متر نیز قابلیت زخمی کردن را دارد ولی خود ترکش ممکن است تا برد 200 متر نیز پراکنده شوند و 4 تا5 ثانیه زمان کشیدن ضامن تا انفجار است
نارنجک دیگر نارنجک انفجاری اچ ایی است.این نارنجک ها قدرت تخریب خود را با موج انفجار به دست می اورند و برای نابودی ساختمانها به کار میروند و معمولا بر ضد فضای بسته به کار می رود . این نارنجکها ترکش کمی تولید میکند و برد کشندگی انها کمتر از 8 متر است .معمولا این نارنجک ها دارای چاشنی ضربه ای هستند یعنی بعد از کشیدن نارنجک و پرتاب با برخورد به زمین و ضربه منفجر می شوند. یکی از کاربردهای این نارنجک استفاده بر ضد غواصان زیر آب است زیرا با پرتاب این نارنجک و رفتن آن به عمق و تحت فشار قرار گرفتن منفجر میشود
در سال 2016 ارتش امریکا اعلام کرد که روی نارنجکی کار میکند که بسته به نوع ماموریت میتوان ترکش شونده ایا اچ ایی باشند و یا با کشیدن ضامن میتوان تنظیم کرد که چگونه منفجر شود با ضربه و یا با گذشت زمان
دسته دیگر نارنجک ها، نارنجک های ضد زره خرج گود است که به شکل نارنجک چوبی المانی ساخته می شود . این نارنجک ها امروزه کاربرد کمی دارند
نارنجک فلاش دیگر نارنجک موجود است که در دهه1960 در امریکا ساخته شد. این نارنجک با ایجاد یک نور فلش شکل باعث نابینا شدن موقت میشود و برای پلیس ضد شورش کاربرد دارد .این نارنجک ها همچنین صدای بلند و تیزی داشت و باعث ایجاد صدای سوت شکل نیز در درون گوش فرد می شود
نارنجک لاستیکی یک نارنجک با پوسته پلاستیک سخت است که تا 100 ترکش پلاستیک ایجاد میکند که هدف ان عدم ایجاد جراهات زیاد است و برای موارد ضد شورش به کار میرود
نارنجک دود زا برای ایجاد پرده دود استفاده می شود.این نارنجکها منفجر نمی شوند ولی دارای دو تا چهار سوراخ هستند که با فعال شدن سیستم انتشار گاز، گاز از انها خارج می شود .این نارنجک های معمولا شامل 250 تا350 گرم مواد دود زا هستند که با مواد رنگی برای یاجاد دود با رنگ های مختلف معمولا سفید و یا ابی و قرمز ترکیب می شوند .نارنجک دود زا معمولا روی انسان اثری ندارد برای ایجاد پرده دود است ولی نسخه های برای پلیس ضد شورش و یا نیروهای ویژه نیز وجود دارد که باعث ایجاد سوزش شدید چشم (اشک اور) و یا مشکلات کوتاه مدت تنفسی می شود
نارنجک اتش زا نسخه ای از نارنجک است که دارای مواد اشتعال زا است .معمولا دارای 600 تا 800 گرم موادی با نام ترمات است که یک ماده اتش زا میباشد و میتواند تا شعاع 7 تا10 متری دما را به 2200 درجه سانتیگراد برساند .برخی از این نارنجک ها حاوی فسفر سفید هستند
نارنجک تمرین معمولا ابی رنگ است
عبدالحمید تارخ
مقالات مشابه
