تسلیحات نیروی هوایی

موشک های هوا به هوای روسی

تاریخچه موشک های هوا به هوای روسی

موشك K-5 با نام ناتو AA-1

موشک کا 5 که ناتو نام ان را ای ای 1 الکالی گذاشت اولین موشک هوا به هوای روسها بود.کار بر روی این موشک در سال 1951 و در سال 1955  اولین تست خود را بر روی یاک 25 گذراند.موشک در سال 1957 با نام ار اس 2 یو وارد خدمت شد که البته کا 5 و یا ار 5 ام اس نیز خوانده میشود.این موشک در ان زمان بر روی جنگنده های رادار دار روسی چون میگ 17 پی اف یو، میگ19 پی ام  و سوخو9 نصب  شد.هدف اصلی  ساخت کا5 سرنگونی بمب افکنها اتمی امریکا بود که در ارتفاع  بالا پراز میکردند و همچنین توان درگیر در هر شرایط اب و هوایی بود. کا5 دارای سامانه هدایت موج سوار رادار بود و دارای  برد 6 کیلومتر و یک کلاهک 13 کیلوئی بود.موشک پرتو سوار بدین گونه  که یک پرتوی  کم قطر رادار به روی هدف قرارمیگرفت و موشک بعد از شلیک با قرار گرفتن در درون این پرتو به طرف هدف پیش  میرفت.مشکل اساسی این  سیستم این بود که موشک به هر دلیلی از خط سیر پرتو تابانده  شده به طرف هدف   خارج میشد دیگر نمی تواند  پرتوی رادار را کشف کند و خطا میرفت. همین مشکل باعث کم دقتی و غیر قابل اعتماد بودن این موشک  شده بود و از این رو تنها یک دهه در خدمت باقی ماند و جای  خود را به موشک ار 13 داد. این موشک  بر روی برخی نمونه های اولیه میگ 21 نیز مورد استفاده قرار گرفت و به برخی کشور های  اروپای  شرقی نیز صادر شد و تا زمان خروج از خدمت سوخوی9 در دهه 1970 در خدمت بود

کا5 با نام ناتو ای ای 1 الکالی اولین موشک هوا به هوای روسها
k-5 با نام ناتو ای ای 1 الکالی اولین موشک هوا به هوای روسها

موشك K13 با نام ناتو AA-2 اتول

موشک کا 13 که ناتو به ان لقب ای ای  2 اتول داد در واقع کپی سایندوندر نسخه بی بود(دست کم در نسخه پاییه). داستان به سال 1958 بر میگردد و بحران تنگه تایوان. تایوان برای مقابله با چین از اف86 سیبر بهره میبرد  و چین از میگ 17. میگ 17 سریعتر و بسیار چالاکتر بود و امریکایی ها  برای کمک تایوانی ها صد فروند اف86 تایوانی را مجهز  به موشک  سایندوندر نسخه بی کردند که کمتر از یک سال بود وارد خدمت شده بود.در یکی از درگیری ها  یک موشک سایندوندر  به یکی از میگ 17 چینی برخورد کرد ولی کلاهک ان عمل نکرد و سالم دست چینیها افتاد. روسها وقتی داستان را فهمیدند موشک را ازچین گرفته و مورد بررسی قرار دادند.سوکولو ویکسی یکی از مهندسان ارشد ویمپل بعدها این موشک را مانند یک دانشکده  معرفی کرد که مهندسین روسی را برای ساخت یک موشک  جدید راهنمایی کرد .

اولین نسخه  عملیاتی کا 13 ای  بود که ار 3 اس نیز  خوانده میشد و ناتو ان را ای ای 2 ای نامید  در  سال 1960 عملیاتی  شد. در بررسی ناتو مشخص   شد کاملا شبیه سایندوندر بی است و برخی از تجهیزات  به  کار رفته نیز مهندسی معکوس سایندوندر است. نسخه بعدی که در سال 1966 وارد خدمت شد ای ای 2 بی  که ار 13 ار نیز خوانده شد نسخه هدایت رادار نیم فعال موشک ار 13 بود با برد 8 کیلومتر که بر روی برخی نسخه  های میگ 21 نیز نصب شد. البته برد این موشک در ارتفاع بالا به 15 کیلومتر نیز می رسید . برخلاف دیگر نسخه  های اتول که صادر شد این مدل در خدمت  ارتش  شوروی باقی  ماند.همچنین در همان دهه نسخه اموزشی ار 3 یو نیز ساخته شد که دارای  سامانه هدایت بود ولی فاقد پیشرانه بود.

از چپ به راست . موشک ار60 ،نسخه هدایت رادار نیم فعال ار13 و نسخه فروسرخ ار13 ام
از چپ به راست . موشک ار60 ،نسخه هدایت رادار نیم فعال ار13 و نسخه فروسرخ ار13 ام

در میانه دهه 1960 روسها دیگر می خواستند  از پوسته سایندوندر  بیرون امده و خود در این طرح ابتکاری  به خرج دهند   و در یک طرح بلند پروازانه مهندسان  ویپل مدل ار 13 ام  را معرفی کردند که ناتو به انها ای ای 2سی و ای ای 2 دی نام گذاشت.این نسخه دارای سامانه جستجوگر پیشرفته تری بود و زاویه جستجوی ان به 13 درجه افزایش یافته بود. دارای  بالچه های جلوی  بسیار کوچکتر بود و وسخت موتور  بهتی ر  داشت و بردش به 30 کیلومتر نیز در ارتفاع بالا می رسید   و دارای فیوز انفجار مجاورتی داشت.اتول بر  روی تمامی نسخه های جنگنده میگ 21 و نسخه های نسخه های پاییه  میگ 23  نصب شد و به   حدود 30 کشور صادر شد . چین بر اساس این موشک ،موشک  پی ال 2 رو کپی کرد و رومانی  ان را با نام ای 91 تولید کرد. طی جنگهای مختلفی به کار رفت  و توانست پیروزیهای  زیادی را با میگ 21 در نبرد های اعراب و اسرائیل  و جنگی ایران  و عراق  و چند درگیری دیگر در افریقا  به دست ورد.از جمله دیگر مشخصات نسخه ام میتوان به طول 2.83 متر،وزن :75 کیلوگرم،سرعت:2.5 ماخ ،کلاهک 11 کیلوگرم ترکیبی  از ار دی ایکس و تی ان تی .

موشك R-98 با نام ناتو AA-3 اناب

روسها موشک اتول را در دهه 1960 در خدمت داشتند  و از  ان راضی بودن ولی موشک رادار نیم فعال میان برد میخواستند . جواب موشک کا8 با نام ناتو ای ای 3 اناب بود که در خدمت ار 8 شناخته میشود.کار برای جایگزینی موشک  ای ای 1 در سال 1955 اغاز شد و در اواخر  دهه 1950 موشک عملیاتی شد. ای ای 3 اولین موشک  رادار نیم فعال روسها بود که دارای  نسخه هدایت  فروسرخ هم مانند تمامی موشک های راداری روسی بود(در موشک های هدایت رادار روسی که نسخه هدایت فرسرخ  هم دارند قسمت جلوی موشک در نسخه فروسرخ سر گرد تری نسبت به نسخه هدایت راداری دارند که نوک تیزی دارد. در تاکتیک خلبان شوروی یک موشک راداری و یک موشک فروسرخ  پشت سر هم به طرف هدف شبیک میشد تا بیشترین شانس انهدام به دست اید). این موشک  با رادار اوریول  سوخوی11 و رادار سوخوی15 و یاک 28 هماهنک شد و سلاح اصلی این سه شکار بود.نسخه پیشرفته این موشک  دارای  کاونده ارتقا یافته با نام ار 8 ام2 که ار 98 نیز شناخته میشد  و نسخه ار 98 ام1 که در اوائل دهه 1970 وارد خدمت شد برای  نصب بر روی سوخو15 ام مجهز  به رادار پیشرفته  توفان (که در دهه 1960 پیچیده ترین  رادار روسها بود) توسعه یافت  و در سال 1966 وارد خدمت شد.رادار طوفان ام بر روی سوخوی15 تی ام نصب شد. سوخوی15 تی ام اولین شکاری رهگیر روسها بود که از زمان برخواستن تا کشف و درگیری و درگیری  با دشمن خودکار عمل  میکرد. رادار طوفان دارای برد 75 کیلومتر بود و توان قفل بر روی هدف از 40 کیلومتر را داشت .دو موشک ار 98 را حمل میکرد که گهگاه  یکی نسخه فروسرخ  و یکی نسخه رادار نیم فعال. ار 98 ام دارای برد 23 کیلومتر در نسخه رادار نیم فعال و 12 کیلومتر در نسخه  فروسرخ بود. 40 کیلوگرم ماد منفجره داشت که برای  نابود هر بمب  افکنی کافی بود. با 4 متر طول کشیده ترین موشک  روسها در زمان خودش بود و تا اواخر دهه 1980 زمان خروج از خدمت   خدمت سوخوی15 ام همچنان  در خدمت روسها بود و هرگز صادر نشد. تنها پیروزی که  به دست اورد شکار یک بوئینگ 747 کره جنوبی  بود که منجر به کشته شدن 246 مسافر شد. البته ار98  و سوخوی11 و سوخوی15 هرگز در هیچ جنگی شرکت نکردند

ار98 زیر بال سوخوی15 تی ام
ار98 زیر بال سوخوی15 تی ام

موشك R-4 با نام ناتو AA-5 اش

نیاز به موشک  دوربردتر برای انهدام هدف از بیشترین فاصله ممکنه کار را  ساخت موشک ار4 با نام  ناتو ای ای 5 اش کشاند .این موشک  برای تنها شکاریی رهگیر استراتژیک  جهان یعنی  توپلوف128 ساخته شد.توپلوف 128 یک شکاری رهگیر کشیده روسها دارای  رادار ارسمیچ بود. این رادار در زمان خودش پرقدرت ترین رادار جهان بود و از نظر  میزان خروجی این  رادار تا زمان  ورود به خدمت ای دبلیو جی9 جنگنده  اف14 رقیبی نداشت.وزن رادار 500 کیلوگرم بود و بردش به 100  کیلومتر میرسید . چندین مدل ارسمیج از جمله نسخه  ای 1 و نسخه ام بر روی نسخه های  مختلف توپلوف 128 و همچنین  میگ 25 نصب شد. موشک ار 4 در سال 1963 عملیاتی شد. دارای  دو نسخه  هدایت رادار نیم فعال و فروسرخ بود   و بردش در نسخه هدایت رادار نیم فعال به 25 کیلومتر و در نسخه فروسرخ به 15 کیلومتر میرسید. کلاهک 53 کیلوگرمی داشت و طول موشک به 5.2 متر میرسید. توپلوف 128 میتوانست چهار فروند ار 4 حمل کند که معمولا ترکیبی از دو رادار و دو فروسرخ  بود.موشک توسط رادار قدرتمند ارسمیچ  پشتیبانی  میشد و از این رو ایجاد اختلال بر روی فرایند هدایت ان بسیار  سخت بود . از انجای که ار4  تنها بر روی توپلوف 128 نصب شد و توپلف 128 نیز تنها 198 فروندش ساخته شد چندان  در ارتش شوروی فراگیر نبود. واقعیت این است با ساخت  میگ25 توپلوف 128 از چشم افتاد.

توپلوف 128 مسلح به ار 4
توپلوف 128 مسلح به ار 4

موشك R-40 نام ناتو AA-6 اكيرد

بر اساس ار 4 موشک ار 40 ساخته شد. موشک ار 40 برای  شکاری رهگیر جدید میگ 25 فاکس  بت ساخته شد . هدف از ساخت میگ 25 مقابله با بمب افکن بلند پرواز  امریکا یعنی ایکس بی 70 بود که توان  رسیدن به سرعت 3 ماخ را داشت . طرح ایکس بی 70 لغو شد ولی میگ25 تولید شد. ار 40 بزرگرین موشک  هوا به هوای تاریخ  با طول 5.98 متر بود. با یک کلاهک انفجار مجاورتی 70 کیلویی  توان سرنگونی هر هدفی را داشت .دارای  دو نسخه  هدایت رادار نیم فعال و نسخه هدایت فروسرخ  بود . برای هدایت نسخه هدایت رادار نیم فعال نیاز به رادار ارسمیج  بود که قبلا به ان پرداختیم. این رادار بر اساس لامپ خلا کار میکرد  و از مایع خنک شونده بهره میبرد ولی باز به دلیل خروجی و طول باند 2 تا 3 سانتیمتری  ان  ایجاد اختلال بر روی  ان بسیار سخت بود اگرچه توان نگاه به پایین نداشت. برد قفل رادار بسته به هدف بین 50 تا 30 کیلومتر بود و برد موشک  ار 40 در  نسخه هدایت نیم فعال 60 کیلومتر و در نسخه هدایت فروسرخ 30 کیلومتر بود. سرعت موشک 4.5 ماخ یعنی  بود که 1.5 ماخ سریعتر از بیشترین سرعت شکاری حمل کننده بود.تمام مدل های میگ 25 این موشک را حمل میکردند حتی نسخه های پی دی که دارای  رادار سافپیر 23 بودند.ار 40  تا سال 2012 همچنان در خدمت بود البته نه بر روی میگ 25 زیرا این هواپیما در دهه 1990 از خدت خار شد  بلکه بر روی میگ 31 که نسخه فروسرخ ان را حمل میکرد.

ار40 در چند جنگ شرکت کرد. دست کم بین 8 تا 10 پیروزی هوایی در جنگ ایران  و عراق شامل  چند اف4 و ار اف4 و اف5 و سی 130  را به دشت  اورد. تام کوپر مدعی سرنگونی دو اف15 توسط  میگ 25 سوری در نبرد سال 1982 است اگرچه واقعیت ماجرا مشخص نیست . یک اف18 در جنگ خلیج فارس به اتش  ار 40 میگ 25 ارتش عراق سرنگون شد و اخرین شکار ار 40 سرنگون یکی بدون سرنشین امریکا ام کیو 1 در سال 2002 توسط میگ 25 عراقی ها بود.

میگ25 مسلح به نسخه هدایت نیم فعال و هدایت فروسرخ ار40
میگ25 مسلح به نسخه هدایت نیم فعال و هدایت فروسرخ ار40

موشك R-23 با نام ناتو AA-7 اپكس

در میانه دهه 1960 ارتش شوروی نیاز به یک موشک  رادار نیم فعال میان برد با توان استفاده از جنگنده های این کشور بود که بتوان ان را بر علیه بمب افکنها دشمن و یا جنگنده  انها در ارتفاع بالاتر  از  جنگنده شلیک کننده داشت.در مرحله اول نسخه ای از اسپارو با نام  کا 25 که در جنگ ویتنام به دست امده کپی شد  ولی این طرح رها شد و کمپانی ویمپل موشک جدید ار 23 را   برای نصب بر روی جنگنده جدید شوروی یعنی میگ 23 معرفی کرد.ار 23 در دو نوع هدایت رادار نیم فعال با برد 35 کیلومتر و نسخه هدایت فروسرخ  با برد 15 کیلومتر بود.موشک بر روی میگ 23 نصب شد نسخه های که مجهز به رادار سافپیر 23 که های لارک نیز خوانده میشد. رادار های لارک  رادار پالاس داپلر بود که در سال 1973 با میگ 23 ام عملیاتی شد. این رادار دارای چنیدن مدل بود که بر روی نسخه های مختلف میگ 23 و میگ 25 پی دی نصب شد.بسته به مدل دارای برد 45 تا 80 کیلومتر داشت  و در نسخه سافپیر 23 دی که بر  روی میگ 23 ام نصب شد توان پایین نگری تا 1500 متر را نیز داشت .پیشرفته ترین مدل  این رادار نسخه سافپیر ام ال ای  بود که بر روی مدل ام ال دی میگ 23 نصب بود. این نسخه  350 کیلوگرم وزن و 80 کیلومتر برد و برد قفلش بین 40 تا 50 کیلومتر بود.موشک ار 23 زودتر از رادار ها لارک  اماده شد  از این رو دو سال موشک بود ولی رادار نبود .

موشک ار 23 که ناتو ان را ای ای 7 اپکس نامید .موشک دارای چهار بالچه دلتای بزرگ در میانه بدنه بود  و چهار بالچه کوچکتربرای حفظ تعادل در قسمت جلو دماغه. در میانه دهه 1970 برای تجهیز مدلهای پیشرفته میگ 23 از جمله مدل  ام ال و ام ال یک  نسخه دوربرد  ار 23 با نام ار 24 در دو مدل ار با هدایت نیم فعال با برد 50 کیلومتر و نسخه تی با هدایت فروسرخ  با برد 20 کیلومتر توسعه پیدا کرد. نسخه جدید دارای  موتوری بزرگتر  کلاهک  بزرگتر و قویتر با وزن 35 کیلوگرم(ار 23 عدد 25 کیلوگرم) داشت. این نمونه توان درگیری در ارتفاع 25000 متر و 50 متری توان درگیری داشت .این نمونه  ناتو به نام ای ای 7سی و دی شناخته میشود.

موشک ار 24 را باید بهترین موشک  هوا به هوای رادار نیم فعال  جهان بعد از اسکای فلش انگلیسی  دانشت  که توانایی  و چالاکی ان به مراتب  بهتر از تمامی مدلهای اسپارو بود. ار 23 تنها بر روی میگ 23 نصب شد اگرچه میگ 25 پی دی توان حملش را نیز داشت  ولی هرگز گذارشی از استفاده از این موشک  بر روی میگ 25 نشد. موشک دارای طول 4.5 متر و وزن 216 تا 222 کیلوگرم بسته به مدل بود. سرعتش به 3 ماخ می رسید .ار 23  اولین بار در جنگ ایران و عراق   بر روی میگ 23 ام اف و ام ال ارتش  عراق بر علیه ایران استفاده  شد .مشخص نیست میگ 23 در این جنگ چقدر پیروزی کسب کرد ولی گفته شده بین 6 تا 8  پیروزی هوایی میگ 23 ارتش عراق توسط ار 23 بوده که شامل اف4 / اف5 و گفته شده یک اف14 بوده .دست  کم اولین شکار تائید شده این موشک  یک اف4فانتوم ایران بوده است. همچنین در سال 1988  زمانی که دو  کبرای ایرانی اشتباها  وارد خاک افغانستان  شده بودند توسط  دو موشک  ار 24 شلیک شده از میگ 23 ام ال دی ارتش  شوروی سرنگون شدند که تنها پیروزی ثبت شده ار 24 است(و البته ار24 در جنگی نیز شرکت نکرد جز افغانستان). ولی ار23  به غیر از جنگ ایران و عراق  در نبرد انگولا نیز شرکت داشت  که یک میگ 23 ام ال دی ارتش  کوبا یک میراژ اف1 افریقای جنوبی را سرنگون کرد اگرچه گفته شده موشک ار 23 بوده ولی برخی ار 60 اعلام کرده اند. موشک ار 24 تا سال 1997  و خروج از خدمت  میگ 23 ام ال دی از خدمت ارتش روسیه  در خدمت بود.

ار 23 و شلیک از میگ23 ام اف
ار 23 و شلیک از میگ23 ام اف

موشك R-60 با نام ناتو AA-8 افيد

در اواخر دهه 1960 ارتش شوروی نیاز به یک موشک  فروسرخ جدید برای جنگنده جدید یعنی میگ 23 داشت . البته یکی دیگر از اهداف توسعه  موشک نصب بر جنگنده های تهاجمی چون سوخوی17 بود که توان حمل موشک بزرگ هوا به هوا نداشتند.موشک ار 60 که ناتو ان را ای ای 8 افید نام گذاشت  ، کوچکترین موشک  هوا به هوای جهان با وزن 44 کیلوگرم و سامانه هدایت فروسرخ است  .برای قیاس  وزن سایندوندر 85 کیلوگرم و موشک ماژیک 89 کیلوگرم بود. ار60 افید کوچک بود که به راحتی توسط  دو نفر حمل میشد و البته کلاهک ان نیز کوچک  بود و فقط سه کیلوگرم وزن داشت یعنی یک سوم سایندوندر و ماژیک. میشد به راحتی یک فیوز انفجار مجاورتی بر روی موشک   نصب کرد و همچنین نسخه ای دارای  فیوز راداری نیز توسعه یافت.بیشترین برد در ارتفاع پایین 4 و در ارتفاع بالا 8 کیلومتر بود  و توان مانور  تا 9 جی را برای تعقیب جنگنده ها دشمن  را داشت.همچنین دارای نسخه اموزشی بودن که فاقد  پیشرانه نیز بود و حتی برنامه ساخت نسخه رادار نیم فعال ان نیز وجود داشت ولی انقدر کوچک بود که نصب یک انتن رادار بر رویش غیر ممکن.پیشرفته ترین نسخه ار 60 نسخه ام بود . ار 60 ام دارای  یک جستجوگر فروسرخ  نیتروژن  سرد داشت  و دارای زاویه  جستجوی 20 درجه بود . این نسخه در سال 1982 وارد خدمت شد و برابر می کرد با سایندوندر نسخه ال. این نمونه یک کیلو سنگینتر   و کلاهک ان نیم کیلو سنگینتر   بود و حتی گفته شده برخی نمونه ها دارای  کلاهکی با اورنیم رقیق شده برای افزایش خسارت  داشتند.

ار 60 بر روی تمامی جنگنده های نسل سوم و چهارم روسی  شامل سوخوی15/17/20/22/24/25/27/30 و میگ 21/23/25/27/29 و 31 نصب شد . با وجود اینکه در نسخه ام دارای  توان درگیر در همه جهت بود و زاویه جستجوی  خوبی داشت  و ولی کلاهک کوچک ان باعث شده بود که در سرنگونی هواپیما های  بزرگ دو موتوره موثر نباشد. حتی یک بار در استفاده علیه هواپیما  مسافربری نیز موثر نیوفتاد ولی در کل  ضد جنگنده ها موفقیت نصبی داشت.اولین موفقیت ار60 به سال 1978 و سرنگونی دو فروند بالگرد شینوک هوانیروز ایران بر میگردد که اشتباهی وارد خاک شوروی شده بودند و خلبان میگ 23 ام با شلیک دو ار 60 یک شینوک و با شلیک توپ یک شینوک دیگر را سرنگون کرد،برخی  گذارشات  نشان میدهد ار60 و میگ 23 ارتش سوریه چندین جنگنده اسرائیلی  را در سال 1982 سرنگون کردند ولی اسرائیل  سرنگونی تمام جنگنده از دست  رفته خود به موشک های سام سوری نسبتمیدهد  و نه در رزم هوایی، طی جنگ ایران و عراق میگ 23 عراقی از ار60 بهره بردند و شکار 3 تا 8 جنگنده ایرانی به ار 60 نسبت داده شده ،همچنین در سال 1999 یک میگ 21 هندی با شلیک یک موشک  ار60 یک هواپیمای گشت دریایی اتلانتیک ارتش پاکستان را به زیر کشید.ار60 همچنان در خدمت ارتش روسیه  است ولی به عنوان یک موشک  رده دوم زیرا موشک ار 73 موشک  اصلی فروسرخ  روسها است.

موشک هوا به هوای ار60 روسی که در دوران شوروی ساخته شد و روی جنگنده های نسل سوم و چهار انها نصب شد با کلاهک3 کیلویی کوچکترین کلاهک جنگی موجود در بین هم رده های خود داشت(یک سوم موشکی مثل سایدواندر و یا ماژیک) به شکلی که در تاریخ رزم هوایی دست کم چندین جنگنده توسط این موشک هدف قرار گرفتند ولی سرنگون نشدند و موفق به فرود اضطراری شد. در این میان کفیر و فانتوم اسرائیلی و حتی فانتوم های نیروی هوایی ایران(طی جنگ با عراق) دیده می شود ولی نکته جالب این است که یک میگ23 انگولایی دو موشک ار60 ار به طرف یک هواپیما مسافربری BAE125 در سال 1987 که حامل رئیس جمهور بوتسوانا بود شلیک کرد هر دو موشک به موتورهای هواپیما خوردند ولی در نهایت هواپیما طی فرود اضطراری به زمین نشست

سبکترین موشک هوا به هوای جهان موشک ار60
سبکترین موشک هوا به هوای جهان موشک ار60

موشك R-33 با نام ناتو AA-9 اموس

هنگامی که بیلینکو به ژاپن گریخت و همراه خود یک میگ 25 پی را نیز برد درباره یک شکاری رهگیر با نام سوپر فاکس بت صحبت کرد که رادارش 200 کیلومتر برد و موشک هایش  دو برابر ار 40 برد دارند .جنگنده ای که بیلینکو  در موردش صحبت میکرد میگ 31 فاکس هاوند بود.

میگ 31 ازمون های پروازی خود را در میانه دهه 1970 اغاز کرد. قرار بود مجهز به رادار با نام ارسمیچ 100 شود که یک رادار پالاس داپلر بر اساس راد ار ارسمیج میگ 25 بود که 350  کیلومتر بردش بود ولی سرانجام رادار که بر روی میگ 31 نصب شد رادار اریه فازی غیر  فعال با توان اسکن الکترونیکی زاسون بود. زاسلون اولین رادار اریه فازی غیر فعال جهان بود که بر روی یک جنگنده نصب میشد . این رادار دارای برد کشف 200 کیلومتر  و برد قفل 150 تا 120 کیلومتر بود توان  درگیری با چهار هدف را داشت.رادار به دلیل  توان اسکن الکترونیکی بدون چرخش دیش رادار میتواند از بالا به پایین و از چپ و راست یک محدوده 70 درجه را  به صورت مداوم  و بدون حرکت مکانیکی دیش پوشش دهد.توان کشف اهداف در ارتفاع 25 متری دارد  و میتواند یک هدف با سطح مقطعی 0.3 متر مربع را در 65 کیلومتری کشف کند. میزان قدرت  خروجی 2.5 کیلوات بود که 1.5 برابر خروجی رادار سوخوی27 بود. رادار اولین بار در سال 1976 تست شد و یک سال بعد بر روی نسخه ارمایشی میگ 31 نصب و تست شد .در همان زمان کمپانی ویمپل برا این شکاری رهگیر جدید موشک  ار 33 را طراحی کرد.ار 33 که ناتو به ان نتام ای ای 9 اموس داده برای درگیر با هر هدفی  طراحی شده بود. به بلند پروازی اس ار 71 و یا هدفی که در ارتفاع پایین پرواز میکند مانند بی1 و اف111. موشک از سال 1974 چندین پرتاب از میگ 25 به صورت ازمایشی داشت  و در نهایت در سال 1982 عملیاتی شد(این که گفته میشد رادار زاسلون  و ار33 با کمک  یک اف14 ایرانی که بعد از انقلاب تحویل شوروی داده شده ساخته شده است  بی مورد است زیرا زاسلون و ار 33 ازمایشات خود را قبل از تحویل اف14 به ایران در زمان شاه پهلوی در شوروی اغاز کردند). ار 33 دارای طول 4.15 متر و وزن پرتاب 490 کیلوگرم بود و بردش 130 تا 160 کلیومتر بود. دارای سامانه هدایت رادار نیم فعال بود و سرعتش به 4.5 ماخ میرسید . میگ 31 تنها پرتاب کننده این موشک در جهان می توانست  چهار  عدد از این موشک را  در زیر بدنه در جایگاه های  نیم پنهان حمل کند.میگ 31 چهار جایگاه دیگر زیر بال داشت که توان حمل موشک ار 40 و ار 60 و جدیدا ار 77 را کسب  کرده است . نسسخه صادراتی  ار33 ائی نام داشت  که البته با  در نظر گرفتن عدم صادرات میگ 31، ار 33 نیز به جای صادر نشد.این موشک تنها موشک هدایت راداری روسها بود که نسخه فروسرخ نداشت

ار33
ار33

موشك R-27 با نام ناتو AA-10 الامو

در دهه 1970 نسل  جدید از جنگنده های نسل چهارم شوروی در حال تکمیل  بود. میگ 29 و سوخوی27. قرار بود هر دو دارای توان درگیر در برد بلند را داشته باشند  از این رو نیاز به موشکی دوربرتر از موشک ار 24 بود. توان درگیری در بالاتر و پایین تر از جنگنده شلیک کننده  و همچنین  توان درگیر در ارتفاع پایین و خیلی پایین برای نابودی هواپیما چون تورنادو مورد نظر بود.موشک در اواخر دهه 1970 پرتاب های ازمایشی خود را اغاز کرد و در سال 1983 عملیاتی شد اگرچه تا سال 1985 به صورت گسترده در خدمت نبود و حتی برخی از یگان های که به تازگی شکاری میگ 29 را دریافت کرده بودند از موشک  ار 24 بر روی این شکاری بهره می بردند.دو نسخه اولیه که در دهه 1980 عملیاتی شدند و تنها بر روی میگ 29 در ان زمان نصب میشدند نسخه ار 27 ار نسخه هدایت رادار نیم فعال با برد 75 کیلومتر بود که توان درگیر در ارتفاع 20 تا 25000 متری را داشت.اگرچه  برد این موشک  در ارتفاع زیر 7 کیلومتر عدد 42 کیلومتر ذکر شده است. نسخه دیگر نسخه ار 27 تی نسخه فروسرخ بود که دارای برد 33 کیلومتر در ارتفاع زیر 5 هزار متر بود ولی در ارتفاع بالا تا 60 کیلومتر نیز برد داشت البته کاونده فرورسخ هرگز اینقدر برد نداشت.ار 27 تی را میشد قفل نشده به سمت  منطقه هدف شلیک کرد تا در اسمان با نزدیک شده به هدف روی هدف قفل کند.در اواخر دهه 1980 با ورود به خدمت سوخوی27 در ارتش روسیه با رادار ان001 با برد کشف 200 کیلومتر بر ضد یک بمب افکن و 100 کیلومتر بر ضد یک جنگنده  باعث شد تا  نسخه دوبرد تر این موشک توسعه  پیدا کند .دو نسخه ار 27 ائی ار با توان درگیر در ارتفاه 20 تا 27000 متر و برد کشندگی موشک 65 کیلومتر بود اگرچه بیشترین برد ان به 117 کیلومتر نیز میرسید .میتوان از این موشک  بر ضد هدفی در سه کیلومتر پایین تر از جنگنده شلیک کنده با شرایطی استفاده کرد،نسخه ار 27 ائی تی نسخه هدایت فروسرخ این مدل نیز با توان درگیری تا ارتفاع 27000 متری دارای برد  52 کیلومتر است اگرچه بیشترین  بردش   به 104 کیلومتر نیز می رسد  .دو نمونه ائی ار و ائی تی  تنها از سوخوی27 و خانوده ان شلیک میشد و میگ 29 ای توان شلیک ان را نداشت ولی در نسخه های ارتقا یافته مانند میگ 29 اس ام/ اس ائی و نسخه های بعدی (همانند اسم اتی و یا ام 2…)قابل پرتاب بود. هر دو نسخه  هدایت فروسرخ  را میتوان بدون قفل شلیک کرد تا به هدف برسند  و در اسمان روی هدف قفل کنند. البته  موشک  توان انجام مانور قبل از قفل را ندارد و از این رو برای شلیک بدون قفل موشک  فروسرخ باید ان را به طرف هدف شلیک کرد و هدف نیز نباید از محدود جستجوی کاونده  فروسرخ  خارج شود زیر موشک  هدف را گم  میکند.زاویه جستجوی موشک  ار 27 تی 15 درجه و در نسخه ار 27ائی تی  گفته شده 20 درجه.نسخه ای با نام ار 27 پی توسعه یافت که  نسخه پیسو این موشک است که دارای  یک کاونده غیر فعال است  که به دنبال  امواج رادار جنگنده دمسن  می رود و بردش 70 کیلومتر است . این نمونه به صورت محدودتری نسبت به دو مدل قبلی  در خدمت ارتش  روسیه است.یک نمونه دوبرتر این نسخه با نام ائی پی با برد 130 کیلومتر نیز توسعه یافته است.یک نسخه  با نام ائی ای با برد 130 کیلومتر و سامانه هدایت رادار فعال نیز توسعه یافت ولی از وضعیت عملیاتی ان هیچ اطلاعی در دست نیست.

ار27 بر تمامی مدلهای میگ 29/35 و سوخوی27/30/33/34/35  و سوخوی25ام تی  استفاده قرار گرفته و همچنان در ارتش روسیه در خدمت است. ار 27 تجارب جنگی کمی دارد در سال 1999 در درگیر بین  اریتره و اتویپی ،اتویپی از  سوخوی27 و اریتره از میگ29 بهره میبرد  که توسط خلبان مزدور  پرواز میکرد.گفته شده در این درگیری یک میگ 29 توسط یک ار 27 شلیک شده از سوخوی27 اتویپی سرنگون شده و برخی نیز گفته اند با فیوز  انفجار مجاورتی تنها به میگ اسیب زد و میگ اسیب دیده  در هنگام فرود نابود شد. دست کم در این درگیری 24 موشک ار 27 شلیک شد ولی تنها 4% نرخ موفقیت داشت

مقاله ای کامل در مورد موشک ار27 در اینجا بخوانید

میگ29 ای و ار 27ار
میگ29 ای و ار 27ار

موشك R-73 با نام ناتو AA-11 ارچر

موشک ار 60 در سال 1973 وارد خدمت شد. موشک کوچک چالاک با زاویه جستجوی مناسی ولی  کلاهکی کوچک و برد کم. روسها این موشک  را برای میگ 23 توسعه دادند و برای  جنگنده ها تهاجمی که توان حمل موشک هوا به هوای بزرگی را نداشتد. از این رو از سال 1973 عملا دست به گسترش  موشکی  بزرگتر و قدرتمند تر برای نسل چهارم خود زدند. موشک که در سال 1982  عملیاتی شد ار 73 نام گرفت که ناتو ان را ای ای 11 ارچر نامید.ار73 یک موشک فوق العاده بود . در زمان خودش از تمام همتایان  خود یک سرگردن  جلوتر بود(هنوز هم یکی از بهترینها است)ار 73  این توان را داشت  با کمک سامانه نصب شده بر روی کلاه خلبان هماهنگ شود وقتی خلبان به سمت هدف نگاه میکرد جستجو گر موشک  بلافاصله به ان سمت  نگاه کند که هدف در انجا است و تنها همان جا را جستجو کند  در حالی موشک های فروسرخ  قبلی در تمام جهان وقتی خلبان کاونده را فعال میکردند،کاونده تمام محیط روبرو دنبال هدف میگشت.زاویه  جستجوی کاوند 40 درجه بود در حالی که در ان زمام تمام موشک  های غربی 25 درجه در بهترین حالت جستجوی میکردند(در دهه 80). بردش در بیشترین  حالت به 30 کیلومتر می رسد   و دارای  کلاهک 7.4 کیلوگرمی بود.دارای  یک خروجی متغییر بسیار ساده بود که چالاکی موشک  را بسیار  بالا میبرد و ترکیبی  ار73، کلاه خلبان و جنگنده های چالاکی چون میگ29 و سوخوی27 یک وحشت واقعی در اسمان ایجاد میکرد. در سال 1996 نسخه  جدید یعنی ار 73 ام وارد خدمت شد که دارای شعاع کاونش 60 درجه بود و تا زمان ورود به خدمت موشک های  نوین غربی چون سایندوندر نسخه ایکس و پاینتون  5 بهترین موشک  فروسرخ جهان بود.نسخه های دی از این موشک  نیز در حال توسعه است   برای جنگند نسل پنج روسها توسعه می یابد  که میتواند در مورد انها در مقاله ای در همین  سایت به ادرس (http://goo.gl/S490RU) مطالعه کنید.

اولین پیروزی ار 73 سرنگونی یک سسنا 172 تک موتوره کوچک کوبای بود که توسط  یک میگ 29 یو بی ارتش  کوبا با شلیک یک موشک  ار 73 سرنگون شد(به سال 1996). همچنین در جریان نبرد اریتره  و اتوپی  در سال 1999 چندین فروند میگ 29 و میگ21 ارتیره به اتش سوخوی27 اتویپی  سرنگون شده که به غیر از  یکی فروند مابقی توسط  ار 73 و ار 60 بوده است.همچنین طی نبرد گرجستان یک میگ 29 روسها یک بدون سرنشین هورنت گرجستان را با  ار 73 سرنگون کرد.

ار73
ار73

موشك R-77 با نام ناتو AA-12 آدر

برای آشنایی با موشک ار۷۷  اینجا را کلیک کنید

ار77 و سوخوی35
ار77 و سوخوی35

گرداوری:عبدالحمید تارخ

مشخصات موشک های نام برد شده در این مقاله

نام موشک طول(متر) وزن (کیلو) کلاهک (کیلو) بیشترین برد(کیلومتر) سرعت (ماخ) سامانه هدایت
ای ای 1 الکالی 2.83 83.2 15 6 ؟ موج سوار
ار 13 ام 2.83 90 7.4 30 2.5 فروسرخ
ای ای 3 انایت (ار 98 ام ار) 4.27 292 40 23 2 رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار4ار 5.45 494 53 25 1.6 رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار40ار 5.98 450 70 60 4.5 رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار23 4.2 215 25 35 3 رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار24 4.2 235 35 50 3.5 رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار60 ام 2 44 3.5 8 2.7 فروسرخ
ار27 ار 4 253 39 80 و در نسخه ائی تی 120 کیلومتر 4.5 رادار نیم فعال و نسخه ای  هدایت  فروسرخ
ار73 2.93 105 7.4 35 2.5 فروسرخ
ار77 3.6 175 22 80 4.5 رادار فعال
ار33 4.15 490 47 150 4.5 رادار نیم فعال

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا
بستن
بستن