موشک بالستیک قاره پیمای اتمی توپل، توپل ام و یارس

در دهه 1970 ارتش شوروی تنها سه  سامانه متحرک جاده ای   اتمی داشت. البته در همان زمان این تنها ارتش شوروی بود که دارای  موشک بالستیک  اتمی قاره پیمای متحرک جاده ای بود. این سه سامانه عبارت بودند از ،  موشک ار تی 20 که ناتو به ان  لقب اس اس 15  داده بود و بر روی یک شاسی شنی  دار بود  و بسته به مدل تا 11000 کیلومتر برد داشت ،دومی   موشک ار تی 21 که ناتو  ان را اس اس 16 نامیده بود با برد 10000 کیلومتر  و دیگری اس اس 20  که 5500 کیلومتر برد داشت  .  البته شوروی چند سامانه متحرک بالستیک  دیگر نیز داشت  که هیچ کدام  قاره پیما نبودند(برد بیش از 5500 کیلومتر نداشتند)

این سه سامانه مشکلات خود را داشتند   . اس اس  15  و اس اس 16 دارای  یک کلاهک اتمی بود و  از طرفی اس اس 15 قدیمی شده بود در اخرین روزهای خدمتش بود… اس اس 20 موشک خوب و بسیار سریعی بود ولی مشکل این بود   که با وجود توان حمل سه کلاهک اتمی ولی تنها 5500 کیلومتر برد داشت و به خاک امریکا نمی رسید

 در سال 1977 شورای رهبری  شوروی خواهان  طراحی یک موشک بالستیک  اتمی قاره پیمای متحرک با توان حمل چندین کلاهک اتمی شد. موشک جدید اولین شلیک خود را در 27 اکتبر سال 1982 انجام داد و این ازمایشات پرتابی  تا سال 1985 ادامه داشت.ازمایشات بسیاری   موفق بود و از 8 شلیک تنها یکی دچار مشکل شد. جالب این در سال 1979 پیمان سالت 2 بین دو قدرت بسته شده بود که یکی از مفاد ان لغو توسعه هر گونه برنامه جدید موشک های  قاره پیما  اتمی بود ولی روسها موشک جدید را با نام نسخه  پیشرفته و دوربردتر  اس اس  20 توسعه دادند.موشک جدید در شوروی ار تی 2 پی ام توپل نامیده شد و ناتو به ان نام اس اس 25 سایکل داد.

اولین هنگ توپل در سال 1988 در ایرکوتسک شوروی مستقر شد  و به سرعت جای  سه  موشک در بالا ذکر شده را گرفت. توپل تاثیر زیادی بر روی تاکتیک های جنگ اتمی گذاشت و به همگان  اهمیت  موشک های بالستیک  متحرک اتمی قاره پیما  را نشان داد

توپل موشک است قاره پیما  اتمی دارای  سه مرحله سوخت جامد  که طول کلی موشک 21.5 متر و وزن 45100 کیلوگرم. برد موشک در بیشترین حالت  به 10500 کیلومتر می رسد و می تواند یک کلاهک اتمی 550 کیلوتنی را با وزن یک تن حمل کند. به دلیل  محدودیت های پیمان سال2 فرایند چند کلاهکی روی این موشک برداشته و تنها یک کلاهک اتمی حمل میکند.

موشک دارای  هشت بالچه شبکه ای شکل در انتهای  بدنه برای تغییر مسیر  در ارتفاعات کم  و مانند تمامی موشک های بالستیک  از روش تغییر خروجی داغ موتور برای  تغییر مسیر در ارتفاع بالای استفاده  میکند .بالچه های شبکه ای جمع شونده بوده و تنها زمان که  موشک پرتاب می شود  باز میشد.

مرحله اول موشک 8.1 متر طول دارد  و بالچه های  شبکه ای  به ان متصل هستند ، مرحله دوم 4.6 متر و مرحله سوم 3.9 متر طول دارند. بعد از جدا شدن مرحله اول ،  دو مرحله دیگر با کمک تغییر زاویه گازهای خروجی تغییر مسیر موشک را میسر میکنند

موشک  بعد از شلیک  با کمک سه مرحله سوخت  جامد خود به بیشترین ارتفاع پروازی خود رسیده و در مرحله شیرجه قرار می گیرد. در مرحله شیرجه تنها کلاهک موشک باقی مانده که ان نیز دارای  یک موتور راکتی با سامانه تغییر رانش برای هدایت مرحله اخر موشک است . دقت این موشک بسته به سری تولیدی  بین 900 تا 150 متر است

خودروی حامل موشک از نوع ماز 7917 است که یک خودروی 14 چرخ   ساخت شرکت Minsk Automobile Plant MAZ  بلاروس است. این خودرو با یک موتور دیزل 710 اسب  بخاری است که میتواند در جاده به سرعت 40 کیلومتر بر ساعت برسد.

موشک در درون یک کپسول   بر روی خودرو سوار است. موشک تمام طول عمر خود را در این کپسول  قرار دارد  و شلیک به روش  گرم انجام می شود  و موشک مرحله نخست خود را از درون همان کپسول  اغاز میکند.موشک را می توان بین 15 تا 20 سال در کپسول  نگه داشت  ولی بعد  از این مدت برای سرویس باید بیرون اورد. موشک را می توان در عرض 10 دقیق اماده اتش به سوی  دشمن کرد.

به غیر از این خورو یک خودروی  فرمانده ای 4*4    و یک خودروی  رله  ارتباطی و یک خودروی تدارکاتی 8*8 به همراه یک چرثقیل و برای بار گذاری مجدد موشک  گروه موشکی را که ممکن است بین چهار تا شش لانچر پرتاب موشک است را همراهی میکنند . مجهز به سامانه اینرسی و گلنوس نیز لانچر های پرتاب را  همراهی میکند که با دریافت سریع مختصات  استقرار موشک  ،  متخصات هدف را محاسبه در اختیار موشک  برای شلیک می گذارد. توپل دارای  سامانه هدایت اینرسی است   و لود مجدد  یک کپسول جدید بر روی لانچر پرتاب توسط یک چرثقیل  40 دقیق زمان لازم دارد

تا سال 1994 در مجموع 450 موشک  توپل تولید است  که همکنون پر تعداد ترین موشک بالستیک اتمی روسها است و  بین 250 تا 230 موشک همچنان در خدمت است

نسخه  دیگری از این موشک ار تی 2پی ام2 که توپل ام نامیده می شود و ناتو به ان نام اس اس 27 را داده   برای اولین بار در سال 1997 وارد خدمت شد.این نسخه اولین  موشک  قاره پیمای طراحی شده در روسیه بعد از شوروی است و نسخه ارتقای یافته  توپل است. این نمونه نیز در دفتر طراحی حرارتی مسکو همانجایی   که اس اس 25 طراحی شده توسعه یافته است.توپل ام بر خلاف توپل به غیر از نسخه متحرک دارای  یک نسخه ثابت برای پرتاب از سیلو نیز است. از جمله تغییراتی این مدل می توان به  داشتن کلاهک بزرگتر واحد 800 کیلوتن تی ان تی   و یا  توان حمل تا شش کلاهک کوچکتر هدایت شونده مجتمع  است اشاره کرد که  میتواند با این شش کلاهک شش شهر را  مورد هدف قرار دهد . توان حمل چند کلاهک مشقی برای فریب سامانه های ضد موشک را دارد . وزن موشک 47200 کیلوگرم شده است و دارای  طول بیشتری است و دست کم 1.5  متر بلند تر است. برد ان به 11000 کیلومتر افزایش یافته و با افزودن سامانه هدایت گلنوس برای جبران خطای سامانه اینرسی دقت ان به زیر 100 متر رسید است

مرحله نخست این موشک  بسیار زمان کوتاهی را می سوزد . این به دلیل این است تا با ایجاد گرمای کمتر حسگر های  فروسرخ موجود در فضا را کمتر  هشیار  کند. همچنین در مرحله اخر میانی و پایانی حرکت میتواند   دست به مانور فریب برای فریب دشمن  و همچنین  دارای توان پرتاب پوشاله و کلاهک های دروغین بزند  این اقدامات برای کاهش احتمال رهگیری کلاهک ویا کلاهک های مجتمع  در نظر گرفته شده است. همچنین شکل موشک از جمله در ناحیه قسمت کلاهک موشک تفاوت دارد و از حالت نوک تیز در توپل و توپل ام به نوک پخ تر در یارس تغییر یافته است و از قرار معلوم فاقد  بالچه های شبکه ای پایین بدنه است که تلاشی برای کاهش سطح مقطعی موشک عنوان شده

براوردها نشان می دهد که تا سال 2012 ،   52 موشک توپل ام سیلو پرتاب و 18 موشک  با لانچر متحرک چرخ دار مشابه لانچر توپل در خدمت روسها بوده است.

 جدیدترین موشک بالستیک    قاره پیمای روسها  موشک ار اس 24 ملقب به یارس است که ناتو ان را  اس اس 27 مدل 2 می نامد . این موشک نسخه توسعه یافته توپل ام است و هدف  افزایش کارایی  این موشک برای مقابله با سامانه  های ضد موشک است. همچنین در این نمونه تلاش شده تا توان تهاجمی افزایش یافته و تعداد کلاهک های قابل حمل برای این موشک افزایش یابد

این موشک در سال 2007 میلادی  اولین بار ازمایش شد و سه پرتاب  ازمایشی با موفقیت  انجام شد و در سال 2010 رسما عملیاتی شد. این نسخه از نظر  شکل کلی شباهت بسیار با توپل ام دارد ولی سنگینترو البته  کوتاه تر است. یارس دارای  مرحله نخست بسیار کوچکتری است و زمان سوزش کمتری را دارد تا  با ایجاد گرمای کمتر رهگیری ان در مرحله  نخست سخت تر شود. همچنین   کلاهک موشک  توان طی مسیر زیگزاگی  را در  هنگام سقوط برای سردرگوم کردن  سامانه پدافند موشکی را دارد و سرعت ان به بیش از 20 ماخ می رسد . دارای  چهار کلاهک مجتمع هدایت شونده  100 تا 300 کیلوتن تی ان تی است ، اگرچه گذارشاتی  از توان حمل تا ده کلاهک نیز در دستراس است  و دارای سامانه هدایت اینرسی و گلنوس است . همانند توپل و توپل ام از شاسی  چرخدار  ماز 7917 ولی با کمی تغییر استفاده میکند و همانند توپل ام دارای   نسخه سیلو پرتاب نیز است.جزئیات زیادی از این موشک در دستراس نیست  ولی گفته  شده همانند توپل ام دارای  سامانه های  فریب و کلاهک های دورغین است. گفته شده در حالی که توپل ام میتواند مسافت  مسکو تا واشنگتن را با سرعت یک ساعت 25 دقیقه طی کند  این مقدار برای یارس 45 تا55 دقیقه است

یارس جایگزین دو موشک قاره پیمای دیگر روسها یعنی اس اس 19 و اس اس 18 می شود  و قرار است تا سال 2016 در کنار توپل ام ،  80% از توان موشک بالستیک  روسیه را تشکیل دهند. تا سال  2012  بیش از 50 موشک از این نسخه تولید شده بود.

موشک مشابه:موشک بالستیک قاره پیمای اتمی مینتمن

ترجمه:عبدالحمید تارخ