محمد جواد عسگرپور
در اوایل دهه ۶۰ میلادی اتحاد شوروی کم وبیش برنامه های بمب افکن های استراتژیک را به نفع موشک های بالستیک قاره پیما کنار گذاشت.در اواخر دهه ۶۰ میلادی دوباره کار بر ردی بمب افکن های استراتژیک آغاز شد در این بین کمپانی سوخو دست به طراحی پرنده T4 زد که مشابه بمب افکن XB70 آمریکایی بود .سوخو T4 در نهایت تولید انبود نشد و وارد خدمت هم نشد ولی توپولف Tu-160 را طراحی کرد که توپولف ۱۶۰ وارد خدمت شد و در قرن ۲۱ هم خدمت کرد.
Sukhoi T-4 PROJECT 100
در دهه ۵۰ میلادی نیکیتا خروشچف دبیر کل حذب کمونیست و رهبر وقت شوروی تمرکز خود را بر روی موشک های بالستیک قاره پیما گذاشت و به همین دلیل طرح های بمب افکن های اتمی در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ میلادی رها شدند و با ساخته شدن بمب افکن های استراتژیک آمریکایی مثل B58 و XB70 روس ها هم به این فکر افتادند که برای رقابت و پاسخ به این بمب افکن ها خود هم یک بمب افکن جدید طراحی کنند .
بمب افکن جدید باید میتوانست به سرعت ۳ ماخ برسد و با سرعت ۲.۸ ماخ کروز کند هر چند در کل این طرح قرار نبود با XB70 و قرار بر این بود که بمب افکن جدید روسی یک بمبر میانبرد باشد و برای هدف قرار دادن اهداف زمینی و حمله به به ناوگان دریایی غرب بکار رود و در نظر گرفته شد که این بمب افکن جدید موشک های هوا به سطح حمل کند تا بتواند دست به حمله دور ایستا بزند و پرنده جدید قرار شد برای عملیات شناسایی استراتژیک هم استفاده شود .
Sukhoi T-4 PROJECT 100
در دهه ۵۰ میلادی نیکیتا خروشچف دبیر کل حذب کمونیست و رهبر وقت شوروی تمرکز خود را بر روی موشک های بالستیک قاره پیما گذاشت و به همین دلیل طرح های بمب افکن های اتمی در اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ میلادی رها شدند و با ساخته شدن بمب افکن های استراتژیک آمریکایی مثل B58 و XB70 روس ها هم به این فکر افتادند که برای رقابت و پاسخ به این بمب افکن ها خود هم یک بمب افکن جدید طراحی کنند .
بمب افکن جدید باید میتوانست به سرعت ۳ ماخ برسد و با سرعت ۲.۸ ماخ کروز کند هر چند در کل این طرح قرار نبود با XB70 و قرار بر این بود که بمب افکن جدید روسی یک بمبر میانبرد باشد و برای هدف قرار دادن اهداف زمینی و حمله به به ناوگان دریایی غرب بکار رود و در نظر گرفته شد که این بمب افکن جدید موشک های هوا به سطح حمل کند تا بتواند دست به حمله دور ایستا بزند و پرنده جدید قرار شد برای عملیات شناسایی استراتژیک هم استفاده شود .
شرکت های توپولف یاکوف و سوخوی پروپازال های خود را ارائه دادند طرح یاکوف با نیاز ها مطابقت نداشت لذا به سرعت از میدان بدر شد و شرکت های توپولف و سوخوی با یکدیگر در برنامه رقابت کردند و نکته عجیب اینجا بود که با توجه به اینکه کمپانی توپولف تجربه بسیار زیادی در ساخت بمب افکن داشت ولی پیروز این رقابت در نهایت شرکت سوخوی بود.شرکت سوخوی با مهندسان شرکت OKB پروژه ۱۰۰ را شروع کردند که بعدا T4 نامیده شد علاوه بر اینکه طرح T4 قرار بود یک پرنده بمب افکن یا شناسایی مافوق صوت باشد ولی شرکت سوخوی بدنبال این بود که بر اساس این طرح یک جنگنده و همچنین هواپیمای ترابری مافوق صوت هم ارائه دهد از سال ۱۹۶۳ کار طراحی بمبر T4 آغاز شد و پیش بینی میشد این هواپیما در سال ۱۹۶۸ اولین پرواز خود را انجام دهد .
هواپیما دارای طراحی بال های دلتا بود و از کانارد هم بهره میبرد و مجهز به چهار موتور توربوجت مجهز به پس سوز بود که موتور ها در بین دو بال قرار میگرفتند تا سال ۱۹۶۶ یک نمونه با سایز واقعی از T4 ساخته شد و در ادامه کلا دو فروند از این پرنده ساخته شد که یکی برای تست پرواز ودیگری برای تست های زمینی بکار رفت .
در نهایت T4 تا سال ۱۹۷۱ در دسترس نبود و اولین فروند از این پرنده با کد ۱۰۱ کدگزاری شد هواپیما عملکرد خوبی نداشت و بد قلق بود هواپیما دارای بال های طراحی دلتا که ۷۴ درجه مایل به سمت مرکز و ۶۰ درجه مایل به سمت بیرون بود هواپیما دارای سه قسمت Elevon بود که ترکیبی از elevator و aileron بود که باعث میشد هواپیما هم در جهت پیتچ و رول حرکت کند که elevon ها در پشت هر بال واقع شده بودند و هواپیما دارای یک rudder ( همان سکان عمودی متحرک) دو قسمته بود و از کانارد ها مشخص است که متحرک هستند ولی اطلاعات موثقی از آن در دسترس نیست و طراحی بالهای سوخو T4 در سال ۱۹۶۶ بر روی یک فروند سوخو ۹ تست شد و طراحی کانارد در سال ۱۹۶۸ بر روی یک سوخو ۷ تست شد و پرنده های دیگری هم برای تست اویونیک و دیگر سیستم ها بکار رفت.
در نهایت T4 تا سال ۱۹۷۱ در دسترس نبود و اولین فروند از این پرنده با کد ۱۰۱ کدگزاری شد هواپیما عملکرد خوبی نداشت و بد قلق بود هواپیما دارای بال های طراحی دلتا که ۷۴ درجه مایل به سمت مرکز و ۶۰ درجه مایل به سمت بیرون بود هواپیما دارای سه قسمت Elevon بود که ترکیبی از elevator و aileron بود که باعث میشد هواپیما هم در جهت پیتچ و رول حرکت کند که elevon ها در پشت هر بال واقع شده بودند و هواپیما دارای یک rudder ( همان سکان عمودی متحرک) دو قسمته بود و از کانارد ها مشخص است که متحرک هستند ولی اطلاعات موثقی از آن در دسترس نیست و طراحی بالهای سوخو T4 در سال ۱۹۶۶ بر روی یک فروند سوخو ۹ تست شد و طراحی کانارد در سال ۱۹۶۸ بر روی یک سوخو ۷ تست شد و پرنده های دیگری هم برای تست اویونیک و دیگر سیستم ها بکار رفت.
بمب افکن T4 از چهار موتور توربوجت RD-36-41 بهره میبرد که هم کدام از این موتور ها توانایی فراهم کردن ۳۵۲۷۳ پوند رانش را داراست و هر کدام از این موتور ها مجهز به پس سوز هستند و تنها دو ورودی هوا برای این چهار موتور در نظر گرفته شده بود و در مورد ارابه فرودچرخ های زیر دماغه دوتایی بودند که دقیقا در مقابل ورودی هوا قرار میگرفتند و دو ارابه فرود چهار چرخه دیگر هم برای هواپیما در نظر گرفته شده بود و برای کاهش سرعت هواپیما از چتر ترمز بهره میبرد بمب افکن سوخو T4 بطور کلی یک پرنده ای بود که از لحاظ آیرودینامیکی کاملا ناپایدار بود و به همین دلیل در این هواپیما از سیستم آنالوگ پیشرفته FLY BY WIRE بکار رفته بود و همچنین T4 مجهز به سیستم کنترل اتوماتیک تراست بود و کابین T4 هم بطور کامل آنالوگ بود و در حین لندینگ برای دید بهتر کابین در دماغه فرو میرفت دقیقا مشابه XB70 .هواپیما دارای دو نفر خدمه بود یکی خلبان و دیگری ناوبر و متصدی تسلیحات بود که هر دو در کنار یکدیگر بر روی صندلی های پرتاب شونده ای قرار میگرفتند که اطلاعات از آن در دسترس نیست.
سلاحی که برای سوخو T4 در نظر گرفته شده بود و همزمان در حال طراحی بود موشک هوا به سطح KH-45 بود که این یه موشک دوربرد ضد کشتی و تهاجم زمینی بود که میتوانست کلاهک متعارف یا اتمی حمل کند هواپیما مجهز به رادار هدفگیری و کنترل آتش و همچنبن ناوبری بود و دارای دیتالینک برای هدفگیری بود که در این مورد هم اطلاعات موجود نیست و هواپیما سوخو T4 برای دفاع از خود متکی به سرعت بالا و سیستم های اخلالگر الکترونیکی بود و همچنین برای عملیات شناسایی در نظر گرفته شده بود که T4 مجهز به دوربین برای عکسبرداری و همچنین مجهز به دوربین های حرارنی و رادار نقشه بردار پهلو نگر شود این پرنده تا ماکسیمم ۱۹ تن میتوانسن محموله جاسوسی یا تسلیحات حمل کند
برای ساخت T4 نیاز به تیتانیوم و فولاد مقاوم در مقابل حرارت بود و دستگاه برای ماشین کاری این فلزات هم نیاز است .سوخو T4 پرنده پیچیده ای بود ولی برای دو خدمه پرنده خوش دستی بود همچنین مجهز به سیستم های پرواز خودکار برای کاهش کار خدمه بود و برای این پرنده سوخت جدیدی با دمای اشتعال پذیری بالا در نظر گرفته شده بود که با بالا رفتن دمای بدنه پرنده منفجر نشود .هواپیما SUTKA به معنای (صد) نامگزاری شد و با توجه به اینکه پروژه T4 در شوروی 100 نامیده شد و همین اسم هم برای آن در نظر گرفته شد به لطف این مسائل غرب اسم این پرنده را سوخو ۱۰۰ گذاشت
سوخو T4 اولین پرواز خود را در ۲۲ اوت ۱۹۷۲ در پایگاه ژوکوویسکی در نزدیکی مسکو انجام داد و خلبان معروف شوروی ولادیمر ایلیشیون خلبانی هواپیما را بر عهده گرفت و نیکولای آلفیروو مسئول سیستم های ناوبری بود و پرواز به علت آتش سوزی در هواپیما عقب افتاد این پرنده ۹ پرواز آزمایشی دیگر انجام داد و یکبار به سرعت ۱.۲۸ ماخ رسید .هواپیما دارای مشکلات فنی بود که باید حل میشد ولی هواپیما بسیار خوش دست بود و در حین لندینگ با فرو رفتن کابین در دماغه دید عالی فراهم میشد و پیش نمونه دوم هم ساخته شد و ۱۰۲ نامیده شد و پیش نمونه های دیگر هم در دست ساخت بودند و قرار بود ۲۵۰ فروند از این هواپیما ساخته و به خدمت گرفته شود ولی در نهایت برنامه لغو شد و در نهایت توپولف ۲۲ که ناتو به آن لقب back fire داد و T4 به تاریخ پیوست…
سلاحی که برای سوخو T4 در نظر گرفته شده بود و همزمان در حال طراحی بود موشک هوا به سطح KH-45 بود که این یه موشک دوربرد ضد کشتی و تهاجم زمینی بود که میتوانست کلاهک متعارف یا اتمی حمل کند هواپیما مجهز به رادار هدفگیری و کنترل آتش و همچنبن ناوبری بود و دارای دیتالینک برای هدفگیری بود که در این مورد هم اطلاعات موجود نیست و هواپیما سوخو T4 برای دفاع از خود متکی به سرعت بالا و سیستم های اخلالگر الکترونیکی بود و همچنین برای عملیات شناسایی در نظر گرفته شده بود که T4 مجهز به دوربین برای عکسبرداری و همچنین مجهز به دوربین های حرارنی و رادار نقشه بردار پهلو نگر شود این پرنده تا ماکسیمم ۱۹ تن میتوانسن محموله جاسوسی یا تسلیحات حمل کند
برای ساخت T4 نیاز به تیتانیوم و فولاد مقاوم در مقابل حرارت بود و دستگاه برای ماشین کاری این فلزات هم نیاز است .سوخو T4 پرنده پیچیده ای بود ولی برای دو خدمه پرنده خوش دستی بود همچنین مجهز به سیستم های پرواز خودکار برای کاهش کار خدمه بود و برای این پرنده سوخت جدیدی با دمای اشتعال پذیری بالا در نظر گرفته شده بود که با بالا رفتن دمای بدنه پرنده منفجر نشود .هواپیما SUTKA به معنای (صد) نامگزاری شد و با توجه به اینکه پروژه T4 در شوروی 100 نامیده شد و همین اسم هم برای آن در نظر گرفته شد به لطف این مسائل غرب اسم این پرنده را سوخو ۱۰۰ گذاشت
سوخو T4 اولین پرواز خود را در ۲۲ اوت ۱۹۷۲ در پایگاه ژوکوویسکی در نزدیکی مسکو انجام داد و خلبان معروف شوروی ولادیمر ایلیشیون خلبانی هواپیما را بر عهده گرفت و نیکولای آلفیروو مسئول سیستم های ناوبری بود و پرواز به علت آتش سوزی در هواپیما عقب افتاد این پرنده ۹ پرواز آزمایشی دیگر انجام داد و یکبار به سرعت ۱.۲۸ ماخ رسید .هواپیما دارای مشکلات فنی بود که باید حل میشد ولی هواپیما بسیار خوش دست بود و در حین لندینگ با فرو رفتن کابین در دماغه دید عالی فراهم میشد و پیش نمونه دوم هم ساخته شد و ۱۰۲ نامیده شد و پیش نمونه های دیگر هم در دست ساخت بودند و قرار بود ۲۵۰ فروند از این هواپیما ساخته و به خدمت گرفته شود ولی در نهایت برنامه لغو شد و در نهایت توپولف ۲۲ که ناتو به آن لقب back fire داد و T4 به تاریخ پیوست…
پیش نمونه ۱۰۱ که تنها پیش نمونه قابل پرواز بود ۱۰ پرواز انجام داد و آخرین بار در سال ۱۹۷۴ پرواز کرد و در نهایت راهی موزه شد و پیش نمونه ۱۰۲ که قادر به پرواز نبود در نهایت اوراق شد و شرکت سوخوی طرح های دیگری با بال های پس گرا و حتی پنهان کار هم پیشنهاد کرد ولی طرح ها مورد قبول واقع نشدند…
هرچند والکایری در سال ۱۹۶۹ بازنشسته شد ولی تی ۴ تا سال ۱۹۷۱ پرواز های کامل انجام میداد و تا سال ۱۹۷۵ که پروژه توسط انستیوتو هوانوردی شوروی در مسکو لغو شد ساخت ۳ پیش نمونه دیگر در اجرا بود هرچند هرگز سه پیش نمونه آخری تکمیل نشدند یکی از دلایل کنسل شدن پروژه مخالفت افسران رده بالای شوروی با برنامه بود مثلا وزیر دفاع اتحاد شوروی میگفت :اگر تی۴ آماده نشد میگ۲۳ های زیادی را به خدمت میگیریم (واقعا هر چه فکر میکنم منطق پشت این حرف را نمیفهمم میگ۲۳ فلاگر یک شکاری رهگیر است و سوخو تی۴ یک بمب افکن استراتژیک فراصوتی هیچ ربطی به یکدیگرندارند!!!)
پیش نمونه های ۱۰۱ و ۱۰۲ کاملا ساخته شدند پیش نمونه های ۱۰۳ و ۱۰۴ آغاز به ساخت شدند و پیش نمونه های ۱۰۵ و ۱۰۶ تنها بر روی کاغذ بودند پیش نمونه ۱۰۱ تنها پیش نمونه بود که کاملا پرواز کرد و اوراق نشد و امروزه در موزه است
ولی بمبر والکایری تعداد تست های بیشتری نسبت به تی ۴ انجام داد و حتی به سرعت ۳ ماخ هم رسید که تی۴ هرگز نرسید ولی مشکل اینجا بود که هر دو پروژه در زمان بدی استارت خوردند و در نهایت سران کشور هم در آمریکا و هم در شوروی موشک های بالستیک را ترجیه دادند و بدین شکل هردو پروژه والکایری و تی ۴ ناکام ماندند.
پیش نمونه های ۱۰۱ و ۱۰۲ کاملا ساخته شدند پیش نمونه های ۱۰۳ و ۱۰۴ آغاز به ساخت شدند و پیش نمونه های ۱۰۵ و ۱۰۶ تنها بر روی کاغذ بودند پیش نمونه ۱۰۱ تنها پیش نمونه بود که کاملا پرواز کرد و اوراق نشد و امروزه در موزه است
ولی بمبر والکایری تعداد تست های بیشتری نسبت به تی ۴ انجام داد و حتی به سرعت ۳ ماخ هم رسید که تی۴ هرگز نرسید ولی مشکل اینجا بود که هر دو پروژه در زمان بدی استارت خوردند و در نهایت سران کشور هم در آمریکا و هم در شوروی موشک های بالستیک را ترجیه دادند و بدین شکل هردو پروژه والکایری و تی ۴ ناکام ماندند.
بمب افکن میاشویچ M50
میاشویچ M50 یک بمب افکن استراتژیک فراصوتی چهار موتوره است که هرگز وارد خدمت نشد و تنها یک فروند از آن ساخته شد که در اکتبر ۱۹۵۹ اولین پرواز خود را انجام داد M50 توسط کمپانی میاشویچ ساخته شده بود .
این بمب افکن فراصوتی بوده و دارای چهار موتور توربوجت VD-7 است که در چهار غلاف جداگانه حمل میکند این موتور دارای کمپرسور ۹ استیج کم فشار و ۷ استیج پر فشار است و دارای دو استیج توربین است و بدون پس سوز ۱۰۵۰۰ کیلوگرم بر فوت رانش و در حالت پس سوز ۱۶۰۰۰ کیلوگرم بر فوت رانش فراهم میکند هر چند موتور های نصب شده بر روی M50 بدون پس سوز است و این بمبر دارای بالهای دلتا است چون این بمب افکن قرار بود بای پرواز فراصوتی ساخته شده باشد بنابراین از بالهای دلتا استفاده شده چون بالهای دلتا درگ کمتری تولید می کنند که باعث میشود پرتده راحتتر به سرعت های بالا برسد و دومین نمونه از این پرنده که M52 نامیده میشد دارای موتور های ZUBET 16 توربوفن است M52 در سال ۱۹۶۱ آماده شد ولی هرگز پرواز نکرد همانند بیشتر بمب افکن ها در دهه ۶۰ میلادی این بمب افکن قربانی این طرز تفکر که موشک های بالستیک قاره پیما کار آمد ترند شد و این بمبر پروژه اش لغو و موشک های بالستیک قاره پیما جایگزین آن شد
در اول دسامبر سال ۱۹۵۸ نشریه هوانوردی AVIATION WEEK
خبر از پرواز یک بمب افکن استراتژیک اتمی شوروی داد که پیشرفت بزرگی برای پرنده های اتمی شوروی به حساب می آمد در این نشریه نوشته شده بود که این بمبر m50 از انرژی اتمی برای پرواز بهره میبرد که این یک بزرگنمایی و بیشتر مشابه یک شوخی میماند این بمبر m50 هرگز از انرژی اتمی برای پرواز بهره نمیبرد .
در واقع در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی اتحاد شوروی تست پروازی پرواز با انرژی اتمی را بر روی یک بمبر استراتژیک خود انجام داده بود ولی آن بمبر Tu-95LAL بود که مادون صوت بود و چیزی مشابه برنامه NB-36H آمریکایی بود در نهایت به علت نگرانی های محیط زیستی این پروژه بمبر اتمی هم لغو شد در نهایت با توجه به اینکه در آن زمان این تفکر وجود داشت که با وجود موشک های بالستیک نیازی به بمب افکن نیست بنابراین پروژه M50 هم لغو شد .
این بمب افکن فراصوتی بوده و دارای چهار موتور توربوجت VD-7 است که در چهار غلاف جداگانه حمل میکند این موتور دارای کمپرسور ۹ استیج کم فشار و ۷ استیج پر فشار است و دارای دو استیج توربین است و بدون پس سوز ۱۰۵۰۰ کیلوگرم بر فوت رانش و در حالت پس سوز ۱۶۰۰۰ کیلوگرم بر فوت رانش فراهم میکند هر چند موتور های نصب شده بر روی M50 بدون پس سوز است و این بمبر دارای بالهای دلتا است چون این بمب افکن قرار بود بای پرواز فراصوتی ساخته شده باشد بنابراین از بالهای دلتا استفاده شده چون بالهای دلتا درگ کمتری تولید می کنند که باعث میشود پرتده راحتتر به سرعت های بالا برسد و دومین نمونه از این پرنده که M52 نامیده میشد دارای موتور های ZUBET 16 توربوفن است M52 در سال ۱۹۶۱ آماده شد ولی هرگز پرواز نکرد همانند بیشتر بمب افکن ها در دهه ۶۰ میلادی این بمب افکن قربانی این طرز تفکر که موشک های بالستیک قاره پیما کار آمد ترند شد و این بمبر پروژه اش لغو و موشک های بالستیک قاره پیما جایگزین آن شد
در اول دسامبر سال ۱۹۵۸ نشریه هوانوردی AVIATION WEEK
خبر از پرواز یک بمب افکن استراتژیک اتمی شوروی داد که پیشرفت بزرگی برای پرنده های اتمی شوروی به حساب می آمد در این نشریه نوشته شده بود که این بمبر m50 از انرژی اتمی برای پرواز بهره میبرد که این یک بزرگنمایی و بیشتر مشابه یک شوخی میماند این بمبر m50 هرگز از انرژی اتمی برای پرواز بهره نمیبرد .
در واقع در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی اتحاد شوروی تست پروازی پرواز با انرژی اتمی را بر روی یک بمبر استراتژیک خود انجام داده بود ولی آن بمبر Tu-95LAL بود که مادون صوت بود و چیزی مشابه برنامه NB-36H آمریکایی بود در نهایت به علت نگرانی های محیط زیستی این پروژه بمبر اتمی هم لغو شد در نهایت با توجه به اینکه در آن زمان این تفکر وجود داشت که با وجود موشک های بالستیک نیازی به بمب افکن نیست بنابراین پروژه M50 هم لغو شد .
مشخصات
| نام | بمب افکن تی4 | بمب افکن ام50 |
| خدمه | 2 نفر | 2نفر |
| طول | 44 متر | 57.4 متر |
| ارتفاع | 11.2 متر | 8.25 متر |
| دهنه دو بال | 22 متر | 35 متر |
| وزن خالی | 55 تن | 85 تن |
| بیشترین وزن برخاستن | 114تن | 175 تن |
| موتور | 4 موتور تربوجت ار دی 36 | 4 موتور توربوجت وی دی4 |
| قدرت هر موتور | 35000 پاوند | 30000 پاوند رانش |
| سرعت | 3.2 ماخ | 1.8 ماخ |
| برد | 7000 کیلومتر | 7400 کیلومتر |
