جنگنده هاوکر تمپست

جنگنده هاوکر تمپست (پراپ جنگ جهانی دوم)

نویسنده:الیاس امراء

تمپست یکی از جنگنده های گم نام جنگ جهانی دوم است ، جنگنده ای با کارنامه درخشان که در زیر انبوه اسم اسپیت فایر و پی51 موستانگ ناپدید شده

تمپست بصورت کلی اصلاح طراحی جنگنده تایفون بود که خود تایفون از برنامه تورنادو به عنوان جایگزین جنگنده هریکین برخواسته بود
هریکین طراحی بی نظیر سیدنی کم و ستاره بلامنازع آسمان بریتانیا در جنگ جهانی دوم بود ، برخلاف تصورات تقریب به 4/5 کل پیروزی های هوایی نیروی هوایی سلطنتی بر فراز آسمان انگلستان توسط هریکین بدست آمد
دستور طراحی جنگنده جدید در 1933 توسط نیروی هوایی سلطنتی به کمپانی هریکین داده میشود ، جنگنده جدید باید یک جنگنده ارزان قیمت با هزینه تعمیر نگهداری پایین باشد و از نظر دانش فنی برای تعمیر نیز نباید زمان آموزش زیادی را صرف کند
در واقع ارتش سلطنتی در آن زمان طرح افزایش توان نیروی هوایی را بر محوریت دو جنگنده قرار داد ، یکی ارزان قیمت برای تولید انبوه ، بخدمت گیری سریع با توانیی پشتیبانی نزدیک (بمباران در حالت شیرجه)
دومی گرانتر به عنوان یک جنگنده برتری هوایی برای حفظ آسمان انگلستان (ختم به پروژه سوپر مرین اسپیت فایر)

مسئولیت طراحی جنگنده بر عهده طراح مشهور انگلیسی سیدنی کم سپرده میشود ، سیدنی جنگنده را براساس جنگنده بایپلن فیوری طراحی میکند و سازه اصلی بدنه شباهت زیادی به فیوری دارد ولی جنگنده برخلاف فیوری یک بایپلن نیست دارای یک جفت بال از ریشه زیر سازه جنگنده است ، ساختمان جنگنده از لوله های فلزی تو خالی ساخته شده از این رو ساخت و تعمیر سازه جنگنده را تا حداکثر امکان ساده باشد پوسته جنگنده نیز از جنس آلومینیوم بود
در همان ابتدای طراحی ، موتور در دست توسعه رولزرویس مرلین برای این جنگنده در نظر گرفته میشود انگلستان برای تسلیح جنگنده هریکین و چند پروژه دیگر در همین بازه زمانی خط تولید مسلسل سبک 7.7 میلیمتری برتا-برونینگ را خریداری میکند
هریکین 8 مسلسل سبک داشت ، 4 تا در میانه هر بال
هر مسلسل توان تنظیم بریل در چند درجه فوق العاده کوچک اما دقیق را داشت که بسته به نظر خلبان توسط تیم پشتیبانی قابل تنظیم بود ، این تغییرات زاویه که در محور افقی اکثر جنگنده های دهه 30 به بعد صورت می گرفت در واقع محاسبه ای براساس سرعت دهانه اسلحه بود تا در فاصله تقریبی از جنگنده بیشترین تمرکز گلوله شلیک شده از جنگنده را داشته باشند
(وقتی چند مسلسل و یا توپ بروی بال قرار بدید با زاویه 0 هیچ نقطه تلاقی و یا کانونی نخواهند داشت و اگر خلبان باشید باید با یکی از اسلحه های خود هدف گیری کنید !! از رو کاری بجایی نخواهید برد)

دوسال پس از آغاز پروژه در 6نوامبر 1935 اولین پرتوتایپ هریکین پرواز کرد ، در ژوئن 1936 تست های هریکین پایان یافت و نیروی هوایی سلطنتی در اولین سفارش 600 جنگنده هریکین را به کمپانی هاوکر سفارش داد نسخه اول هریکین مارک 1 نام گرفت از 12 اکتبر 1937 رسما وارد خدمت نیروی هوایی سلطنتی شد
هریکین مارک 1 از موتور مرلین 2 استفاده میکرد و موتور مرلین با قدرت 1030 اسب بخار در کنار سازه سبک مانور پذیری عالی را برای هریکین به ارمغان آورد ، حدود 3164 فروند از نسخه مارک 1 ساخته شد اصلی ترین جنگنده انگلستان در آغاز جنگ جهانی دوم بود اما هریکن مشکلاتی قابل توجهی داشت ، این جنگنده مانور پذیری عالی داشت اما صرفا فقط در محور افقی ، موتور مرلین 2 موتور توانمند و ارزان قیمتی بود اما اعتمادی به آن نبود مستعد خرابی بود. در رول (چرخش در محور عمود) توان موتور بشدت کاهش پیدا میکرد و بصورت کلی جنگنده سرعت پایینی داشت و در مانور بسرعت انرژی خود را از دست میداد ، موتور مرلین 2 در حالت حمل بمب و راکت سرعت جنگنده را کمتر نیز میکرد

(هریکین مدل های گوناگون با موتور و تسلیحات متفاوت نیز داشت که توضیح همه آنها در این مقاله مقدور نیست)

در همان ابتدای به خدمت گیری سیدنی کم متوجه ضعف های هریکین بود ، همچنین وی متوجه نیازی جدی در نیروی هوایی سلطنتی نیز بود ، نیازی که نیروی هوایی سلطنتی سالها بعد به آن پی برد ، هر دو برنامه جنگنده فعال در نیروی هوایی سلطنتی جنگنده های ترن فایتر (مانور پذیر در محور افق) بودند و جفت در رزم انرژی در مقابل رقیب های آلمانی یعنی بی اف-109 و فوک ولف-190 ضعیف تر بودند

نکته : در داگفایت یا رزم هوایی نزدیک دو نوع رزم در جنگ جهانی دوم محبوبیت خاصی داشت ، turn fight و energy fight
جنگنده های مشهور همچون اسپیت فایر ، زیرو و … ترن فایتر و جنگنده هایی همچون پی51 ، پی-47 ، بی اف-109 ، فوک ولف-190 و … انرژی فایتر بودند

تفاوت این دو در نوع تکنیک های داگفایت است ، خلبان جنگنده های مانور پذیر در محور افقی همچون زیرو تمام تلاش خود را میکند تا همواره خود را در ساعت 6 جنگنده دشمن نگهدارد با چرخش های سریع در محور افقی و تغییرات نسبتا کمتر در محور عمود همچنین هوشیار به دنبال فرست شلیک باشد چرا که چرخش های مداوم و تداوم داگفایت سرعت جنگنده را به شدت کاهش خواهد داد

در طرف مقابل انرژی فایتر ها از دسته بلندی تکنیک ها و مانور ها برای کاهش سرعت جنگنده دشمن و یا چرخش سریعتر با کمک رول استفاده میکنند مانند انواع رول (چرخش در محور عمود) ، اکثر جنگنده ها در سرعت پایین مانور پذیری خوبی نداشتند و شلیک به جنگنده آهسته آسان تر است و حتی اگر جنگنده دشمن را نتوانند مورد اصابت قرار دهند بخاطر داشتن سرعت بیشتر میتواند قبل از بازگشت جنگنده دشمن به صحنه نبرد در موضع بهتر قرار بگیرد (مثلا گرفتن دست برتر در ارتفاع پروازی ، جنگنده دشمن درحالت گرفتن شتاب است و سرعت کمتر دارد و حال وارد فاز افزایش ارتفاع شود شتابش کمتر و شاید منفی شود یا به عبارتی یک تله انرژی ساده)

باز گردیم به اصل ماجرا
ضعف هریکین و اسپیت فایر در این مورد مسئله قابل توجهی بود از اون رو سیدنی کم بسوی اصلاح هریکین رفت دقیقا پس از پایان فرآیند طراحی و تحویل هریکین

سرانجام نیروی هوایی سلطنتی در 1939 متوجه کلاه گشادی شد که برسر خود گذاشته
هریکین با آن شعاع عملیاتی پایین عملا برای اسکورت بمب افکن ها و پشتیبانی نزدیک از نیروی زمینی مناسب نبود ، اسپیت فایر هم در ارتفاع پروازی بالا در نسخه های ابتدایی مشکلات فراوانی داشت درصورت قرار گرفت در ساعت 6 جنگنده های ارتفاع بالا همچون فوک ولف غیر ممکن بود از نظر سرعت به آن نرسد
مشکل دیگر نیز سد راه بود
فوک ولف یک شکارچی ارتفاع بالا و بمب افکن بود با موتور فوق العاده قدرتمند ، اما بی اف-109 جنگنده ای برتری هوایی در ارتفاع متوسط بود موتور ضعیف تر بی اف-109 توان حمل بمب پایینی را داشت
فوک ولف تبدیل به گزینه ای مناسب برای پشتیبانی نزدیک شد ، در ارتفاع پروازی پایین فوک ولف کابوس دیگری برای نیروی هوایی سلطنتی بود ، جنگنده ای انتظار میرفت در ارتفاع بالا باشد حال در ارتفاع پست و سرعت بالا عملا از محدوده دست رسی هریکین و اسپیت فایر خارج بود

سیدنی کم مستقیما به سراغ هریکین رفت ، سازه جنگنده را اصلاح کرد تا طول آن را بیشتر شود ، بال ها را نیز برای کنترل بهتر در سرعت بالا از نوع طراحی کرد و تعداد مسلسل های 7.7 را از 8 به 12 رساند و موتور رولزرویس مرلین را با موتور قویتر ولچر 5 جایگزین کرد ، ولچر یک موتور 24 سیلندری با قدرت 1980 اسب بخار بود موتوری با دور بالا برای حفظ انرژی جنگنده برای مانور و داگفایت طولانی از آن مهمتر جنگنده جدید با موتور ولچر 5 توان رسیدن به سرعت 640 کیلومتر بر ساعت را داشت
اولین پرتوتایپ جنگنده جدید با نام تورنادو در 6 اکتبر 1939 اولین پرواز با با موتور ولچر 2 انجام داد و چندی بعد دومین پرتوتایپ با موتور ولچر 5 پرواز کرد

مهمترین پرتوتایپ تورنادو سومی بود که موتور بریستول قنطورس را دریافت کرد ، موتور قنطورس در آن زمان همچنان در بازه تست قرار داشت
اما بعد چند پرواز پرتوتایپ های دوم و سوم تورنادو ضعف ساختار جنگنده خود را نشان داد ، استفاده از لوله های فلزی توخالی در ساختار برای هریکین شاید گزینه مناسبی بود اما در تورنادو این سازه توان تحمل وزن موتور ولچر و قنطورس را نداشت و تنها بعد چند پرواز آثار خستگی فلز را در سازه جنگنده نشان داد
این آثار بقدری تاثیر گذار بود که سیدنی کم برنامه تورنادو را رها کرد و از اول به پای میز طراحی نشست
سیدنی کل سازه جنگنده ، بالها را از اول طراحی کرد و به سراغ موتوری بهتر رفت ، موتور 24 سیلندری نپیر سیبر
موتوری که به تازگی طراحی آن تمام شده بود

اولین پرتوتایپ جنگنده جدید بانام تایفون در 24 فوریه 1940 به پرواز درآمد با موتور سیبر 1 با توان 2100 اسب بخار که به سرعت رکورد های سرعت یک جنگنده تک موتوره در نیروی هوایی سلطنتی را شکست ، موتور سیبر نسبت به ولچر وزن کمتر ، مصرف سوخت کمتر و تعمیر آسان تر داشت ، نیروی هوایی سلطنتی هم به سرعت جذب تایفون شد به سرعت خواهان آغاز تولید جنگنده شد اما فشار آغاز جنگ و کشیده آن به آسمان انگلستان باعث شد این امر یک سال با سرعت کم حرکت کند و درنهایت اولین تایفون در 1941 تحویل نیروی هوایی سلطنتی شد با نام تایفون مارک1ای با موتور سیبر 1 و 12 مسلسل سبک 7.7 میلیمتری و توان حمل بمب و یا راکت تا 2000 پوند در زیر دو پایلون زیر بال ها
تنها 109 جنگنده از این استاندارد تولید و تحویل شد
در 24 ماه می 1941 دومین پرتوتایپ تایفون نیز پرواز کرد با تاخیر های فراوان اینبار مسلح به 4 توپ 20 میلیمتری هیسپانو مارک 2 و موتور بهبود یافته سیبر 2بی
این نسخه از تایفون با کد مارک1بی پرتیراژ ترین نسخه تایفون شد (حدود 3200 تا)
تایفون با موتور بهبود یافته سیبر 2 به برد عملیاتی بی نظیر 1400 کیلومتر رسید که باعث شد تایفون گزینه ای مناسب برای اسکورت بمب افکن ها نیز باشد
تایفون در صحنه نبرد نیز موفق وارد شد با حداکثر سرعت 660 کیلومتر بر ساعت و شتاب عالی برای مدت ها سریعترین جنگنده نیروی هوایی سلطنتی و تنها جنگنده انگلیسی بود که توان مهار فوک ولف-190 را در ارتفاع پست داشت

عملکرد تایفون نظر نیروی هوایی را کاملا متوجه خود کرد از این رو توسعه این جنگنده برای حفظ برتری در دستور کار هاوکر و سیدنی کم قرار میگیرد
اصلی ترین بخش توسعه تایفون معطوف سکان های هدایت و اصلاح مدام سازه ، کاکپیت و موتور شد ، اولین پرتوتایپ برنامه تکامل تایفون در واقع همان تایفون با موتور قویتر سیبر 4 بود هرچند در آن زمان این موتور همچنان یک پرتوتایپ بود و نقایص فراوانی داشت این پرتوتایپ در 1942 پرواز کرد نام پروژه تایفون 2 نام گذاری شد اما بعد ها به تمپست تغیر نام داد
دومین پرتوتایپ برنامه که تمپست 2 یا تمپست مارک 2 نام داشت در درهمان سال پرواز کرد ، تفاوت نسخه فراوان بود ، سازه جنگنده ، بال ها ، سکان ها و کاکپیت از نوع طراحی شده بود و جنگنده به موتور قدرتمند قنطورس 5 با توان 2500 اسب بخار مجهز شده بود
این اولین نسخه تحویلی تمپست بود حدود 450 فروند از آن ساخته از 1942 به آهستگی تحویل نیروی هوایی سلطنتی شد
توسعه تمپست اما ادامه داشت پس از آن دو پرتوتایپ دیگر بانام تمپست 3 و 4 نیز ساخته شده مجهز به موتور گریفون از این دو پرتوتایپ تنها تمپست 3 کامل شد و چهارمی ناقص رها شد
بعد ارتقا پرتوتایپ های تمپست 2 ، تمپست 5 ظهور کرد ، نسخه ای از تمپست با موتور سیبر 2بی که پرتیراژ ترین نسخه تمپست شد ، در این نسخه بال اصلاح شده بود و بخاطر سیستم خنک کننده مبتنی بر آب موتور سیبر که بسیار بزرگتر از سیستم خنک کننده موتور قنطورس بود برای تعادل جنگنده مخازن سوخت از نوع مهندسی شدند و این عمر باعث کاهش سوخت و مطابقا کاهش برد عملیاتی شد اما برتری نیز داشت ، شتاب تمپست 5 بسیار بهتر از تمپست 2 بود
حدودا 800 فروند از این نسخه ساخته شد
و ارتقا و بهبود تمپست ادامه پیدا کرد تا نسخه 6 ، نسخه ای از تمپست 5 اما موتور قویتر سیبر 5 که 2400 اسب بخار قدرت داشت ، حدود 140 تمپست 6 نیز ساخته شد

در تمام نسخه های تمپست ، تسلیحات همان 2000 پوند بمب یا راکت و 4 توپ 20 میلیمتری هیسپانو باقی ماند اما برد عملیاتی و سرعت و شتاب تغییرات زیادی پیدا کرد

تمپست 2 بصورت بی نظیر با موتور قنطورس به سرعت ، و برد عملیاتی بالا (رزم هوا به هوا) 1600 کیلومتر رسیده بود

با این که تمپست 2 در 1942 وارد خدمت نیروی هوایی سلطنتی شد اما روند تحویل آن آهسته بود تا سفارش جنگنده تایفون تکمیل شود ، نسخه تمپست 5 در 1944 تحویل نیروی هوایی سلطنتی شد و مدت کوتاهی در جنگ جهانی دوم حضور پیدا کرد اما کارنامه ای بسیار درخشان دارد
این جنگنده‌ در همین بازه کوتاه بیش از 600 موشک (یا همان بمب پرنده) وی-1 آلمانی را سرنگون کردند
سرعت بالای تمپست (حدود 700 کیلومتر بر ساعت) آن را بهترین گزینه نیروی هوایی سلطنتی برای مقابله با وی1 و جنگنده جت میسراشمیت ام ایی-262 کرد
تا پایان جنگ 20 ام ایی-262 توسط تمپست های نیروی هوایی سلطنتی شکار میشوند این در حالیست که تنها 3 تمپست به آتش ام ایی-262 به زیر کشیده میشود
در همان اوایل تمپست بخاطر شتاب بالا و مقاومت بالای سازه برای شیرجه های با زاویه بالا باعث شد که لوفت وافه از خلبان های ام ایی-262 بخواهد تا حد امکان از داگفایت با تمپست خودداری کنند

عملکرد فوق العاده تمپست در همین بازه زمانی کوتاه رضایت کامل نیروی هوایی سلطنتی را به همراه داشت و این جنگنده تا چندین سال بعد از جنگ جهانی دوم نیز با وجود کاهش توان نیروی هوایی سلطنتی در خدمت حفظ شد
اما فقط نیروی هوایی سلطنتی نیاز مند یک جنگنده با توان سریع و انرژی فایتر نبود ، نیروی دریایی سلطنتی نیز علاقه خاصی به جنگنده تایفون پیدا کرد و به عنوان کار گذار دوم در 1943 وارد برنامه تایفون شد
برنامه انرژی فایتر نیروی دریایی سلطنتی بیشتر از بقیه طول کشید اما حاصل آن جنگنده ای قابل بود
سیدنی کم برای جنگنده نیروی دریایی به سراغ طرح در دست اجرای خود رفت ، پروژه تایفون 2 یا همان تمپست

نیروی دریایی سلطنتی در بازه اول قرار داد خود با کمپانی هاوکر 5 پرتوتایپ سفارش داده بود
خواسته نیروی دریایی جنگنده ای سریع همچون تایفون بود اما با وزن حداکثر امکان کمتر و بال های جمع شونده ، همچنین ارابه های فرود مقاوم تر برای منجنیق و سازه مستحکم تر در مقابل کشش برای هوک فرود
اولین پرتوتایپ تولیدی برای نیروی دریایی نسخه ای از تمپست 2 با سکان های بال اصلاح شده و موتور قنطورس 12 بود
دومین پرتوتایپ اما تغییرات گسترده در سازه اصلی برای افزایش مقاومت دریافت کرد همچنین موتور قنطورس با موتور گریفون 85 با پراپ دوگانه عکس گرد جایگزین شده بود موتور گریفون اما سربلند از آب درنیامد با موتور سیبر 7 جایگزین شد

سومین پرتوتایپ نیز حاصل اصلاح پرتوتایپ 2 در بخش بال ها و دریافت کردن سیستم اولیه جمع شدن بال ها بود موتور نیز با قنطورس 18 تعویض شده بود
دو پرتوتایپ دیگر هم برای اصلاح طرح باز و بسته شدن بال ها ساخته میشود و درنهایت موتور سیبر 7 برای آن برگزیده میشود
نیروی دریایی سلطنتی نیز در 1944 سفارش 200 فروندی جنگنده جدید را میدهد با نام فیوری 1 اما چندی نمی گذرد که برنامه را لغو میکند دلیل عدم رضایت از سازه و ارابه های فرود عنوان میشود
طرح مجددا اصلاح میشود و دو پرتوتایپ دیگر نیز با اصلاح کامل سازه جنگنده و ارابه های فرود ساخته میشود
موتور هر دو پرتوتایپ جدید قنطورس 18 در نظر گرفته میشود ، فرآیند باز طراحی و ساخت این دو پرتوتایپ بیش از 1 سال به طول انجامید و زمانی پایان یافت که جنگ جهانی دوم نیز پایان یافته بود با این حال نیروی دریایی سلطنتی عزمش برای جنگنده جدید کم شد ، نسخه جدید با نام سی فیوری از اکتبر 1945 رسما وارد خدمت نیروی دریایی سلطنتی شد ، زمان زمان بدی برای یک پراپ فایتر بود ، جنگنده های جت حال خود را نشان داده بودند و آینده ازآن آنها بود با این وجود سی فیوری 7 سال برای نیروی دریایی سلطنتی خدمت کرد
این خدمت 7 ساله اما برای اثبات سی فیوری کافی بود ، سی فیوری در جنگ کره در نقش پشتیبان نزدیک و شناسی شرکت میکند و در یکی از عملیات های شناسایی یک سی فیوری به خلبانی Schmoo ellis متوجه یک میگ15 کره ای در ساعت 6 خود میشود و پس از 4 دقیقه داگفایت Schmoo ellis موفق به مقلوب کردن میگ 15 میشود و موفق به ثبت تنها مورد شکار جت توسط پراپ بعد جنگ جهانی دوم شود
آمار آنجایی جالب میشود که سی فیوری در هیچ رزم هوا به هوا در جنگ کره مقلوب نمیشود و در تمام طول خدمت این جنگنده تنها 5 عدد از آن به اشتباه خلبان و یا نقص فنی از دست میرود

از ابتدا تا پایان این خاندان از هریکین تا سی فیوری همگی بازار صادراتی بالا داشتند اما جالب ترین اتفاق در تاریخ صادرات این جنگنده ها مربوط به سی فیوری و صادراتی به مصر است
در آوریل 1948 خلبان نمایشی Bill Humble به همراه یکی از پرتوتایپ های سی فیوری در یک نمایش هوایی در مصر شرکت میکند ، ظاهرا عملکرد سی فیوری به گونه ای مقامات مصری را جذب میکند که در اقدام عجیب مانع خروج Bill Humble و پرتوتایپ سی فیوری میشوند ! و بعد ها با مذاکرات با انگلستان موافقت این کشور با فروش 12 فروند از جنگنده را بدست میآورد ، نسخه صادر شده به مصر در واقع نسخه مخصوص توسعه داده شده برای نیروی هوایی پاکستان بود (فاقد مکانیزم جمع شدن بال ها و گیره هوک و استفاده از ارابه های فرود تمپست (پاکستان کاربر تمپست نیز بود))

با وجود گذشت دهه ها از پایان خدمت رزمی سی فیوری و تمپست این جنگنده از محبوب ترین پراپ های شخصی در زمینه مسابقات هوایی و ایرشو های خصوصی است
جنگنده ای زیبا با هزینه عملیاتی پایین و کارنامه ای درخشان که اگر شاید در ابتدای برنامه جنگنده جدید نیروی هوایی سلطنتی در دهه 30 به آن سیدنی کم مجالی داده میشد شاید کارنامه ای درخشان تر نیز میداشت