جنگ ستارگان
جنگ ستارگان
گرداوری:مینا گلرو
با سلام خدمت دوستان گرامی و کاربران محترم
در جنگ دوم جهانی کشورهای جبهه متفقین شامل بریتانیا ؛ فرانسه و امریکا با ضلع و قدرت دیگر متحد یعنی شوروی هیچگونه اشتراکی نداشته و در همه ضمینه ها دچار اختلافاتی عمیق بودند ولی وجود دشمن قدرتمندی مانند المان نازی و تلاش برای بقا سبب به حاشیه رفتن این اختلافات و ایجاد انگیزه برای جنگنیدن و در کنار هم ماندن شد
طبیعتا پس از شکست المان و از بین رفتن سایه شوم نابودی دیگر بهانه ای برای مخفی کردن اختلافات وجود نداشت و علاوه بر اختلافات قبلی مشکلات بزرگ جدیدی مانند وچگونگی تقسیم دستاوردهای جنگ و سهم خواهی بیشتر طرفین و بخصوص شوروی که تحت سیطره دیکتاتوری جاه طلب مانند استالین بود سبب ایجاد جناح بندی های جدید با تفکرات و اهدافی تازه شد که در یک طرف ایالات متحده بعنوان ابرقدرتی نوظهور که دارای پتانسیل های عظیم و بکر و دور مانده از اسیب های جنگ بجای بریتانیای پیر و خسته و ویران از جنگ و در صوی دیگر خرس قدرتمند شوروی که استعداد بالایی در ترمیم زخمهای بجا مانده از جنگ و وایستادن پس از هربار زمین خوردن داشت واین را در گذشته نیز بارها نشان داده بود
در واقع فاتحین واقعی جنگ جهانی دوم را باید فاتحان برلین دانست غنایم اصلی جنگ نه در منابع سرشار افریقا و سرزمین های سرسبز اروپا بلکه در مراکز تحقیقات ومراکز علمی وازمایشگاههای مخفی دانشمندان المان در برلین بود و گنج واقعی در این شهر نهفته بود و دو کشور امریکا وشوروی بدرستی این مسئله را درک و در یک رقابت فشرده برای تصاحب دانشمندان و نتایج تحقیقات انها کورس گذاشته بودند
بهرحال جنگ به پایان رسید ولی جنگی مخوف و وحشتناک دیگری در راه بود بنام جنگ سرد که تا دهها سال سایه شوم نابودی و مرگ را بر سراسر جهان پهن کرد و بارها دنیارا تا لبه یک جنگ نابود گر هسته ای پیش برد و دوعامل در جنگ جدید بیش از هر موضوع دیگری تاثیر گذار و بچشم میامد اول دسترسی قدرتهای فاتح به سلاحی مخوف و ویرانگر به اسم سلاح هسته ای و دوم سیطره بر فضا که هردو از میراث های گرانبهای المان نازی و بقایای گنج برلین و جایزه قدرتهای فاتح در رقابت فتح برلین بود
در این مقاله به تقابل و رقابت سنگین و پرهزینه در ابرقدرت برای ایجاد دست بالا و برتری در فضا و استفاده از امکانات برتر در این بخش جهت تاثیر گذاری بر زمین میپردازیم
از همان نخستین روزهای فتح فضا استقرار ماهواره های جاسوسی به یکی از اولویت های امریکا و شوروی بدل شد
اهمیت چنین ابزاری حتی در شرایط عادی هم بسیار مهم میباشد حال انکه در زمان جنگ از اهمیتی کلیدی برخوردار میگردد واز طرفی هرچقدر وجود ماهواره مهم و تاثیر گذارتر میشد تلاش برای انهدام و مقابله با انها هم بیشتر میشد
انهدام ماهواره ها که تبدیل به چشم توانمند فرماندهان در میدان رزم شده بود و با از بین بردن انها اصطلاحا دشمن کور میشد به یک استراتژی تبدیل وراهکارهای زیادی از ماهواره های شکارچی تا موشک های هسته ای وانواع لیزرهای هواپایه و زمین پایه و انواع موشک های قابل شلیک از هواپیماها و حتی ناوهای جنگی اشاره نموددر این میان شوروی حتی ناو جنگی کیهانی و بمباران فضایی را هم مطرح نمود
اولین حرکت
در سال ۱۹۶۳ ایالات متحده بعنوان اولین کشور پیشرو پروژه سری ۴۳۷ را کلید زد که شامل یک موشک با سر جنگی هسته ای جهت انهدام ماهواره های شوروی در مدار پایین بود ولی مدتی بعد پروژه بخاطر مشکلات فنی زیاد رها شد
بدنبال اقدام امریکا شوروی نیز در نوامبر سال ۱۹۶۴ «پولیوت ۱» نخستین ماهواره با قابلیت مانورهای سنگین مداری را به فضا پرتاب کرد
پولیوت اولین ماهواره شکارچی شوروی بود و درمداری بافواصل ۸۹۳ -۲۱۳ کیلومتری سطح زمین قرار گرفت در پی موفقیت پروژه پولیوت ۱ بلافاصله در اوریل ۱۹۶۴ شوروی پولیوت ۲ رو هم پرتاب و در مدار ۱۲۳-۳۱۱ با موفقیت مستقر نمود ماهواره پولیوت ۲ تجربیات و اطلاعات ارزشمندی به روسها داد ولی چندی بعد یکباره از کار افتاد و در ۸ اوت ۱۹۶۴ منهدم شد
سیستم بمباران کیهانی
همان سال یعنی ۱۹۶۶ شوروی سامانه جنگ افزاری جدیدی موسوم به سامانه بمباران فضایی را ازمایش نموددر این سامانه بجای پرتاب کلاهک هسته ای در مسیر بالستیک معمولی جرمی به وزن ۴۵۰۰ کیلوگرم میتوانست بمب هم باشد از فضا به مدارهای پایین تر پرتاب میشد این وسیله بعد از انکه نیمی از یک دور گردش مداری خودرا تکمیل کرد از موشک حامل جدا و زمانی پشت دیوارهای پدافندی امریکا و اروپا ظاهر میشد که در مسیری مستقیم در حال ورود به جو بود این سامانه کارایی واقعا بالایی داشت و حتی یکبار نیز از خاک شوروی بصورت ازمایشی شلیک شد که دقیقا بهدف خورد ولی درنهایت لغو شد
ماهواره های قاتل سری کاسموس
نخستین ازمایش شوروی در ۱۸ اکتبر۱۹۶۸ که کاسموس ۲۴۸به فضا پرتاب شد این ماهواره یک فضا پیمای هدف جهت انهدام وتست ماهواره کاسموس ۲۴۹ بود که دو روز بعد پرتاب شد کاسموس ۲۴۹ هدف خود را رهگیری و حین عبور از نزدیکترین فاصله به هدف خود را منفجر نمود و ازمایش با موفقیت کامل انجام پذیرفت البته پیش از این هم شوروی در اکتبر ۱۹۶۷ با پرتاب کاسموس ۱۸۵ و در اوریل ۱۹۶۸ با پرتاب کاسموس ۲۱۷ سعی کرده بود نخستین ازمایش شکار ماهواره ها را انجام دهد که موفقیت امیز نبود وباشکست مواجه شده بود
این ازمایشات تا سال ۱۹۷۰ ادامه داشت ولی دراین سال روسها بخاطر جلوگیری از حساسیت امریکا در جریان مذاکرات سالت ۱ این پروژه را متوقف نمودن
با این وجود از فوریه ۱۹۷۶ دور جدید ازمایشات با پرتاب کاسموس ۸۰۳ از سر گرفته شدو د ر ۱۹۸۰ ادامه یافت و در اوریل همین سال کاسموس ۱۱۷۱ هدف فضا پیمای شکارچی کاسموس ۱۱۷۴ قرار گرفت و با موفقیت منهدم شد
شوروی دستکم ۱۷ مورد ازمایش شکار ماهوارها را انجام که در ده مورد موفق و هفت مورد نیز با شکست مواجه شد ماهواره های قاتل شوروی در چهار حالت و مسیر مختلف به عملیات میپرداختند یک مورد در موقعی انجام میپذیرفت که ماهواره هدف و همچنین شکارچی به حالتی به یکدیگر نزدیک شده مانند اینکه قصد پهلو گرفتن در کنار یکدیگر رادارند
و دراین وضعیت فضاپیمای شکارچی با نزدیک شدن به ماهواره هدف اقدام به انفجار خود مینمود و بر اثر قدرت انفجار باعث انهدام هدف میشد در حالت بعد ماهواره شکارچی در مدار دایره ای حرکت میکرد تا بتواند از نزدیک با ماهواره هدف تطبیق پیدا نماید در این حالت ماهواره شکارچی اقدام به عبور از کنار ماهواره هدف با سرعت کم مینمود که میتوانست هم با ماموریت اکتشاف و بازرسی باشد و هم میتوانست هدف را شکار کند
در حالت سوم ماهواره شکارچی با سرعت از کنار هدف عبور مینمود واین تنها زمانی صورت میپذیرفت که که شکارچی در بالاترین نقطه بیضی باشد ودر حالت چهارم زمانی بود که هدف باسرعت نسبتا زیاد از کنار شکارچی عبور مینمود که شکارچی در پایین ترین نقطه مدار بیضی شکل قرار گرفته بود
بررسی لیزر های ضد ماهواره:
ایالات متحده و اتحاد شوروی هردو تحقیقات بزرگ و پیچیده ای را در مورد تسلیحات لیزری جهت نبردهای فضایی اغاز نموده بودند البته اطلاعات در مورد پروژه های جنگ فضایی همواره با اغراق و یا ضد و نقیض گویی قدرتها و در نهایت زیر سوال بودن صحت اطلاعات مواجه میباشن وصد البته در اغلب موارد نیز چنین ادعاهایی اصلا صحت واقعی نداشت والبته در برخی موارد نیز این کشورها وجود برخی پروژه ها بخاطر برخی ملاحظات به طور کلی تکذیب میکردن البته برنامه هایی جهت تکمیل چنین فن اوری در هر دو کشور در جریان بود
البته شوروی پیش از امریکا بدنبال توسعه اینگونه تسلیحات رفت و توانست به فن اوری لیزرهای هیدرو فلو ئورید دست یافته و در ایستگاه فضایی سالیوت ازمایش کند
ولی اینکه چقدر این ازمایشات موفق بودن هرگز افشا نشد
البته گزارش هایی نیز مبنی بر عملیاتی نمودن نوعی سکوی لیزری ضد ماهواره زمین پایه توسط شوروی نیز وجود دارد که دو در دو نمونه توسعه یافت
اول لیزر دی اکسید کربن که میتوانست ماهواره های مختلف را در برد ۳۰۰۰ کیلومتری را هدف قرار داده و از کار بیندازد و غیر عملیاتی کند ودومی که در سال ۱۹۸۵ عملیاتی شد میتوانست ماهواره های واقع در ارتفاع ۵۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ کیلومتری را هدف قرار داده و از کار بیندازد لیزر مذکور از نوع لیزرهای بسیار نادر یودین و اکسایمر بوده است و شوروی قصد داشت این سکو هارا رو هواپیماهای بمب افکن و ترابری هم نصب کند
سلاحهای پرتوی ضد ماهواره اتحاد شوروی
سلاحهای پرتویی ؛ ذرات اتمی مانند الکترون پروتون و نوترون را با سرعتی نزدیک به نور شلیک و با تمرکز گرما و نور بر روی هدف ان را نابود میکند
شوروی بر خلاف امریکا تمرکزش را بر روی پرتوهای ذره ای باردار متمرکز کرد که الکترون و پروتون بودن خطر این سلاحها بیشتر متوجه جاسوسی امریکا موسوم به بیک برد بود که اغلب در ارتفاع پایین پرواز میکردن
در حالیکه دیگر ماهواره های این کشور با پرواز در ارتفاع بالا مصون بودند در طرح دیگری شوروی برای تسلیحات ضد ماهواره روشی ابداع نموده بود که در مدت زمان بسیار کوتاهی و در روی زمین یک سلاح ضد ماهواره از پناهگاه خارج شده و بسرعت اماده و شلیک کنند سازمان های جاسوسی امریکا چند بار نشانه هایی دست یافته بودند که روسها مانور اماده سازی ضدماهواره خود را در ضرف مدت نود دقیقه انجام میدادند
سامانه های ضد ماهواره ایالات متحده
امریکا نیز مانند شوروی چند برنامه در زمینه سلاحهای پرتوی و ذرات باردار فضایی را دنبال میکرد که علاوه بر انهدام ماهواره ها جهت نابودی موشکهای بالستیک قاره پیمای شوروی نیز بکار میرفتند از ایستگاههای لیزری مستقر در فضابرای نابود کردن موشکهای قاره پیما و ماهواره های دشمن استفاده میشد که قرار بود نخستین اسکادران شامل ۱۵ ایستگاه تا پیش از سال ۱۹۹۵ در فضا مستقر شود
امریکا روی لیزرهای دی اکسید کربن ؛ اکسیژن بودین و ارگون کریپتون کار میکرد ضمن انکه پروژه ای بنام الفا نیز برای استفاده از لیزرهای ۵ مگاواتی با طول موج ۲/۷ میکرون دنبال میشد بر خلاف شوروی امریکا بر روی ذرات خنثی کار میکرد این سلاح پرتو منفی هیدروژن را شتاب میداد و با عبور از یک سلول تخلیه ان را خنثی میکرد
موشک ضد ماهواره ای اس ام ۱۳۵ ایالات متحده
این پروژه شامل نوعی سر جنگی نصب شده روی موشک دو مرحله ای بود که ساخت شرکت (بویینگ و ؛ ووت) بود که در گذشته بعنوان نوعی سامانه ضد بالستیک جهت مبارزه با موشکهای قاره پیمای شوروی توسعه یافته بود.موشک زیر بدنه یک فروند اف ۱۵ نصب و جنگنده حین اوج گرفتن عمودی موشک را شلیک میکرد ولی بدلیل اینکه تنهاتوان هدف قرار دادن ماهواره های ارتفاع پایین را داشت و از انواع مشابه روسی ضعیف تر بود بصورت محدود و تنها ۱۵ تیره از ان تولید شد
سامانه ضد ماهواره سیلو پرتاب:
یکی دیگر از پروژه های فضایی امریکا استفاده از موشک مینتومن ۳ با شیوه پرتاب از سیلو بجای جنگنده بود این موشک حتی توان انهدام ماهواره هایی در ارتفاع ۳۶۰۰۰ کیلومتری از سطح زمین را نیز داشت ولی این طرح نیز در نهایت بجایی نرسید تا ایالات متحده موشک ریم 161 موسوم به استاندارد ۳ را توسعه داده و تولید کند
پدافند فضایی:
ایالات متحده جهت دفاع از ماهواره های نظامی دارای طرحهایی مانند سپر حرارتی در مقابل سلاحهای پرتوی افزایش توان مانور ماهواره های فضاییبالا بردن توان مقابله با جنگ الکترونیک دشمنایجاد سامانه های پیش اخطار جهت هشدارو اعلام نمودن نزدیک شدن ماهواره های دشمن و ایجاد اهداف کاذب در اطراف ماهواره ها جهت فریب ماهواره های شکارچی دشمن که تماما در واحد بنام مرکز عملیاتهای پدافندی در نوادا سازماندهی میشد
ناو جنگی کیهانی :
در مارس ۱۹۸۳ پرزیدنت رونالد ریگان برنامه راهبردی دفاع فضایی امریکا موسوم به جنگ ستارگان را منتشر نمود طبق این طرح یک سپر چند لایه دفاعی در فضا مستقر میشد تااز امریکا در مقابل هر نوع حمله موشکی از هر نقطه جهان دفاع نماید و حملات موشکی گسترده شوروی را بی اثر و عملا این کشور را خلع سلاح نماید
متقابلا سران کرملین نیز دستور طراحی و توسعه تجهیزانی برای مقابله با این طرح را صادر نمودن که ناو جنگی فضایی پولیوس نیز بخشی از تدابیر مورد نظر بود اندروپوف رهبر شوروی تمام سعی و تلاش خود را جهت توافق با ایالات متحده برای غیر نظامی کردن فضا و محدود کردن فعالیت های فضایی به فعالیتهای غیر نظامی انجام داد و تا اخرین روزهای زمامداری خود پیگیر این هدف بود پس از مرگ وی چرنینکو دبیر کل بعدی حزب کمونیست نیز تلاش بالایی جهت به انجام رساندن هدف اندرپوف انجام داد
ولی امریکا بی توجه به شوروی لایه نخست سامانه جنگ ستارگان را در ۱۲ ژوئن ۱۹۸۴ ازمایش نمود
با انجام اقدام امریکا و رد تلاشهای دیپلماتیک مسکو
شوروی پروژه پولیوس را در ژوئن ۱۹۸۴ برای خنثی نمودن تحرکات نظامی امریکا در فضا اغاز نمود گورباچف رهبر بعدی شوروی بارها تاکید نمودکه پروژه جنگ ستارگان امریکا در واقع نه یک ابزار دفاعی ؛ بلکه یک تهاجم همه جانبه نظامی فضایی از طرف ایالات متحده میباشد و شوروی حق مشروع خود میداند که با روشهای مناسب و نامتقارن خود بدان پاسخ دهد
وظیفه پولیوس ایجاد یک بستر ازمایشی جهت ازمایش شیوه ها و سامانه های خنثی سازی و مقابله با پروژه جنگ ستارگان و سامانه های پرتوی ضد ماهواره و دیگر سامانه های امریکایی مستقر در فضا بود وهمچنین باید میتوانست ظرف مدت ۶ دقیقه یک سلاح اتمی را به هر نقطه امریکا شلیک کند
یک قبضه توپ بدون عقب نشینی روی پلوس نصب شد که وظیفه اش؛ شلیک به ماهواره ها و فضاپیماهای شکارچی امریکایی بود علاوه بر نصب رادار بر روی توپ جهت نشانه گیری بهتر یک سامانه چشمی تعبیه شده بود بدین وسیله پولیوس میتوانست بدون انتشار امواج راداری اقدام به کشف و انجام عملیات کند چون شوروی این احتمال را در نظر گرفته بود که نسل جدید موشک های ضد ماهواره را به حسگرهای ضد تشعشع و امواج راداری تجهیز کند
بدنه اصلی پولیوس در واقع مشابه ایستگاه فضایی میر ۲بود لذا دارای بدنه بزرگ و حجم زیادی بود وبا پوشش ضد لیزر محافظت میشد وقرار بود وقتی عملیات شد لیزرهای زمین پایه شوروی؛ سعی کنن با هر ابزاری مانند رادار ؛ هدفگیری اپتیک یا حرارتی پولیوس را کشف و ره گیری و با لیزر بدان شلیک کنند
در صورت برخورد بدنه پولیوس لیزر را بزمین بازتاب میدادهمچنین با پوششی ازمواد جاذب امواج رادار نیز پوشانده شده بود ابتکار دیگر تولید کننده ابرباریم جهت بی اثرنمودن تسلیحاتی لیزری بود مخازن پولیوس ا گاز زنون وگاز کریپتون پرشده بودکه درزمان تخلیه درفضا نوری ساطع میکرد که اززمین قابل مشاهده بودبرای اینکه ازمایش پولیوس از روی زمین بدون استفاده ازمخابرات رادیویی انجام شود
همچنین جهت حفظ سکوت رادیویی ازتجهیزات تماس لیزری برای حفظ ارتباط با زمین استفاده شده بود شده بود
شوروی تاکید زیادی بر روی پنهانکار بودن پولیوس در تمام جنبه ها را داشت تاحدی که سامانه جنگ ستارگان امریکا درصورت استقرار کامل نیز شانسی برای شکارش نداشته باشند این سفینه برگ برنده شوروی در جنگ فضایی با امریکابود وباید کاملا بی نقص ساخته میشد سران شوروی برای اماده سازی پولیوس فشار زیادی وارد میکردن
تکمیل پروژه درحالت عادی ۵ سال زمان نیاز داشت ولی بخاطر فشار رهبران کرملین پولوس ظرف ۱ سال با استفاده از قطعاتی که ویژه فضاپیماهای دیگر بودن عملیاتی شد و همین تعجیل و استفاده از قطعات غیر استاندار عامل بروز فاجعه شد.سرعت در ساخت فضاپیماباعث استفاده از حسگرهای سامانه هدایت اینرسی فضا پیمای کاسموس شدو سنسورها به اندازه کافی تست نشد زیرا فرصت لازم جهت ازمایش در دسترس نبود وهمین موضوع باعث شد فضا پیما پس از پرتاب ۱۸۰ درجه چرخش نموده و به اقیانوس سقوط نماید
وپولیوس منهدم شده و تنها ناو کیهانی جهان به تاریخ پیوست در نهایت کیفیت و قیمت ماهواره های امریکایی به مراتب بیشتر از شوروی بود و همین عامل در صورت بروز جنگ باعث وارد امدن خسارات سنگین تری به ایالات متحده میشد ماهواره های روسی ارزانتر و ساده تر و به همان میزان جایگزین نمودن انها سریعتر بود
قوانین ومواضع بین المللی
در ۶ نوامبر ۱۹۶۲ مجمع عمومی سازمان ملل طی قطعنامه ای ازمایش هرنوع بمب اتمی در جو زمین ؛ فضای ماورائ جو و همچنین زیر اب را محکوم و خواستار ان شدند که همه طرف های بهره مند هرچه زودتر و حداکثر تا پیش از۱۹۶۲ به اقدامات خود پایان دهند و در اوت ۱۹۶۳ نیز امریکا وشوروی به اتفاق بریتانیا در مسکو قرادادی به امضا رساندن که هیچ گونه ازمایش اتمی در جو واعماق اقیانوس ها انجام ندهند
در معاهده بهره برداری از فضای ماورای جو در سال ۱۹۶۷ کشورهای عضو کمیته کاربرد مسالمت امیز فضا تعهد کردن که هیچگونه جنگ افزار کشتارجمعی در مدار زمین و همچنین سیارات دیگر مستقر نکنند پیرو این معاهده ازمایش هر نوع سلاح در اجرام اسمانی ممنوع است در همین رابطه امریکا و شوروی نخستین بار در ژوئن ۱۹۷۷ در هلسینکی مذاکرات را اغاز ودر۲۳ اوریل تا ۱۵ ژوئن ۱۹۷۹ در غالب مذاکرات سالت ۲ پیگیری شد
سئوالات و نظرات خود را می توانید با مدیریت سایت با ایمیل jangaavaran@YAHOO.COM در میان بگذارید