موشک های بالستیک برد کوتاه BP-12A در خدمت قطر

خرید موشک های بالستیک برد کوتاه BP-12A توسط قطر : جوانه زدن دندان های گوپی

نویسنده: اقای سینا نوریخانی

توضیح مختصر در خصوص تیتر : پیش از اینکه به اصل مطلب بپردازم، بد نیست توضیح کوتاهی در خصوص تیتر آن ارائه کنم. در این مطلب نگارنده، کشور قطر را به گوپی تشبیه کرده است که از یک جهت میتوان گفت که از انواع ماهیان زینتی گیاه خوار، صلح جو و ریز جثه است. عبارت جوانه زدن دندان برای این ماهی، اشاره کنایی به رفتار تهاجمی کشوری کوچک و پیشتر صلح جو همچون قطر است که امروزه رفتار دیگری در پیش گرفته است.از جهت دیگر اما در یک بیان کنایی نه چندان محترمانه، گوپی را میتوان به توله سگ نیز معنی کرد که البته به جهت قرارگیری قطر در محدوده آب های گرم خلیج فارس و از جهت نتیجه گیری پایانی مطلب، گزینه ماهی به نظر نگارنده نزدیک تر به نظر میرسد.

با نمایش موشک های بالستیک برد کوتاه BP-12A ساخت چین در رژه روز ملی در 15 دسامبر سال 2017، قطر دوستان و دشمنان خود را غافلگیر کرد. با اجرای نخستین نمایش عمومی در جریان رژه، سامانه های موشکی مذکور اولین نمونه از سیستم های موشکی بالستیک هستند که ارتش قطر به خدمت گرفته است. البته در لیست کشورهای مجهز به موشک های بالستیک در خاورمیانه، مشخصا قطر در انتهای لیست و در زمره جدیدترین اعضای پیوسته به باشگاه دارندگان موشک های بالستیک در منطقه قرار میگیرد.

مقاله ای در مورد بررسی ارتش قطر در اینجا بخوانید

با وجود همه اهمیتی که میتوان برای سامانه های موشکی بالستیک بر شمرد، باز هم این سامانه ها در میان لیستی از تسلیحات بسیار پیشرفته از جمله تانک های لئوپارد 2A7 و هویتزر های 155 میلیمتری PZH-2000 که قطر در یک دهه اخیر خریداری کرده، چندان به چشم نمی آیند. قطر که پیشتر در منطقه خاورمیانه از کمترین توان نظامی حتی پایین تر از همسایه خود بحرین (که 6.56 درصد از وسعت خاک قطر را دارد) برخوردار بود، بر روی کاغذ دشمنان به نسبت نیرومندی در مقابل خود قرار داد که همین مسئله موجب آغاز تلاش های قطر برای پر کردن خلاء توانایی ها از اوایل سال 2010 شد. از زمانی که تلاش قطر در این مسیر آشکار گردید، تغییر جدی در چشم انداز دفاعی قطر مسئله ای نبوده که در بازه زمانی کوتاه مدت محقق شود.

در پنجم ژوئن سال 2017، کشورهای امارات متحده عربی، عربستان سعودی، بحرین و مصر در یک اقدام مشترک نسبت به قطع روابط دیپلماتیک و محاصره قطر با انسداد راه های هوایی، زمینی و دریایی تحت کنترل خود، امواج شوکی را به جهان عرب وارد آوردند. اتهام قطر از سوی کشورهای مذکور در حمایت از تروریسم بین المللی، بی ثبات کردن منطقه جهت حفظ روابط نزدیک تر با ایران به جای تحکیم روابط با شورای همکاری خلیج فارس و حرکت در جهت برنامه های ایران در منطقه عنوان شد. گرچه این عمل برخی از کشورهای عربی نسبت به قطر به وضوح قصد به زانو در آوردن و همراه کردن این کشور را داشت اما در عمل نتیجه اندکی حاصل کرد و بیشتر در قالب نمایش دلخوری و آزردگی کشورهای مورد اشاره از دوحه تفسیر شد.

بحران دیپلماتیک سال 2017 برای قطری ها یک یادآوری از این مسئله بود که احتمال درگیری نظامی همواره در پس زمینه روابط سیاسی وجود دارد و مسلما یک نیروی نظامی قدرتمند بهترین عامل بازدارنده برای جلوگیری از تبدیل سریع اختلافات سیاسی به درگیری های مسلحانه است. بلافاصله پس از محاصره و قطع روابط با عربستان و کشورهای همراه با آن، قطر نسبت به دو برابر کردن هزینه های نظامی خود اقدام کرد تا با تهدید احتمال حمله به این کشور رویارویی کند. با وجود نمایش رشد و توسعه توان نظامی توسط قطر اما در نهایت تلاش های این کشور به منظور ایجاد بازدارندگی موثر در مقابل همسایگان چندان واقع بینانه نبوده است.

در حالی که قطر در بازار سلاح جهانی به خریدار انواع مختلف از جنگنده های غربی مشهور است که یوروفایتر تایفون، اف 15، رافال و حتی تمایل به خرید اف 35 را شامل میشود، تلاش های این کشور جهت تقویت توانایی های نظامی، مسئله ای به مراتب فراتر از تقویت نیروی هوایی است (1). جالب تر از همه، برنامه بازسازی کامل نیروی دریایی این کشور است که با خرید انواع شناورها از ایتالیا در حال انجام است. در حوزه زمینی نیز موارد متعددی از خرید های قطر در سال های گذشته به ثبت رسیده و یکی از موارد جالب آن خرید های این کشور از ترکیه از جمله خودروهای محافظت شده ساخت صنایع Nurol Makina است.

در حالی که توانایی های نیروی هوایی و دریایی قطر را میتوان تنها عقب تر از همسایگان دانست، تا پیش از آغاز برنامه تحول در سال 2010، بخش های قابل توجهی از نیروی زمینی قطر را میتوان به کلی منسوخ قلمداد کرد. تا اوایل 2010 تانک های فرانسوی AMX-30 که قدمت آن ها به دهه 60 میلادی باز میگردد، مشت آهنین نیروی زمینی قطر بودند. وضعیت توپخانه قطر نیز چندان بهتر از زرهی آن نبود و امثال توپ های خودکششی فرانسوی MK F3 را در خدمت داشت که این توپ ها نیز به همان دوره دهه 60 میلادی و زمان ارائه تانک های مورد استفاده توسط قطر باز میگردند. تلاشی که قطر به منظور نوسازی و ارتقای توان در این دو بخش از نیروی زمینی به خرج داده است، منعکس کننده تحولات این دو حوزه (زرهی و زمینی) در جهان است، تلاشی که برای معرفی سیستم های مدرن رزمی با برد افزایش یافته جهت اعمال مشتی قوی تر و سنگین تر در میدان نبرد صورت گرفته است.

ابراز تمایل قطر برای در اختیار گرفتن سامانه های موشکی بالستیک برد کوتاه به قبل از وقوع بحران دیپلماتیک سال 2017 باز میگردد، زمانی که در سال 2012 این کشور درخواست خرید هفت آتشبار ام 142 هیمارس با 60 موشک بالستیک تاکتیکی ATACMS Block IA T2K به ارزش 406 میلیون دلار را به امریکا ارائه داد (2) به دلایلی که همچنان نامشخص است، این درخواست خرید قطر با موفقیت همراه نشد. این مسئله نشان میدهد که درخواست خرید بعدی برای سامانه های موشکی BP-12A صرفا تلاشی مقطعی برای به چالش کشیدن وضعیت موجود با همسایگان نبوده و اقدامی است در جهت تحقق و تامین الزامی طولانی مدت به منظور دستیابی به چنین سامانه های تسلیحاتی برای موازنه با همسایگان که از قبل از بحران دیپلماتیک در جریان بوده است.

در زمانی که قطر در خصوص خرید سامانه های موشکی بالستیک ناموفق بود، وضعیت برای همسایگان آن به صورتی متفاوت رقم خورد. آنچه تحقق یافت، خرید 110 فروند موشک MGM-140 توسط بحرین در سال 2018 بود که به زرادخانه ای متشکل از 30 فروند موشک که این کشور از پیش خریده بود، اضافه گردید (3) (4) (5) از سمت جنوب و غرب، کشور عربستان زاردخانه موشکی خود را با موشک های بالستیک میان برد چینی DF-21 و تامین مالی پروژه های موشکی اوکراین نظیر موشک برد کوتاه Hrim-2 (که قرار است تا سال 2022 عملیاتی شود) تقویت کرده است.

در شرق قطر، کشور امارات از سال 2013 حداقل 224 فروند موشک MGM-140 را در اختیار گرفته و همچنان به کاربری موشک های هواسونگ 6 ساخت کره شمالی با برد 500 کیلومتر ادامه میدهد (این کشور از کاربران موشک هواسونگ 5 نیز به شمار میرود که در ظاهر پس از مدتی این موشک ها را به دلیل مشکلات متعدد آن ها از خدمت خارج کرده است). در شرق قطر، کشور عمان از معدود همسایگانی است که موشک بالستیک در اختیار ندارد. البته عمان هم برای خرید چنین تسلیحاتی پیشتر اقدام کرده است که میتوان به تلاش برای دستیابی به موشک MGM-140 آمریکایی اشاره کرد. این تلاش عمان البته به دلیل محدودیت های بودجه به نتیجه ای نرسید. (7)

در حالی که عمده همسایگان قطر به صدها موشک بالستیک برد کوتاه مجهز هستند که صرفا میتوانند خاک همسایگان را در برد محدود هدف قرار دهند، به کارگیری موشک BP-12A توسط قطر تغییر قابل توجهی در معادلات نظامی منطقه ایجاد نمیکند هر چند این مسئله در افزایش توان نظامی این کشور اثر مشخصی خواهد داشت. این صحبت را در جریان درخواست خرید بی سرانجام موشک های MGM-140 توسط قطر، آمریکایی ها نیز مورد تایید قرار داده اند به این صورت که :

“فروش پیشنهادی موشک های مذکور باعث بهبود توانایی قطر در پاسخگویی به تهدیدات فعلی و آینده و ایضا ایجاد امنیت بیشتر برای زیرساخت های مهم آن خواهد شد. در عین حال فروش پیشنهادی این تجهیزات و پشتیبانی آن تغییری در موازنه نظامی در منطقه ایجاد نخواهد کرد.” (3)

از آنجایی که تفاوت برد میان موشک چینی و نمونه آمریکایی MGM-140 چندان قابل توجه نیست (280 کیلومتر در مقابل 300 کیلومتر) و تفاوت عمده به وزن سر جنگی باز میگردد (480 کیلوگرم در مقابل 230 کیلوگرم)، در نهایت آنچه که در خصوص موشک MGM-140 در عدم بر هم زدن توازن در منطقه صدق کند، منطقا باید در خصوص نمونه چینی نیز به صورتی مشابه قابل بیان و صدق باشد. هر چند شایعاتی مبنی بر افزایش برد موشک چینی BP-12A فراتر از محدوده تعیین شده در رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) وجود دارد (که البته چین از امضا کننده آن نیست) اما در نهایت چنانچه محدوده برد موشک چینی را بیش از آنچه که عنوان شده در نظر بگیریم باز هم از برد موشک های بالستیک مورد استفاده توسط امثال عربستان کمتر خواهد بود و در جایگاه پایین تری قرار خواهد گرفت (نتیجتا برتری قابل توجه و بر هم زننده توازن در این بخش برای قطر ایجاد نمیشود)

پیش از خرید موشک های بالستیک چینی توسط قطر، دور بردترین سلاح مورد استفاده در ارتش این کشور شامل راکت انداز های چندگانه ASTROS II برزیلی و راکت انداز های شاهین یا صقر مصری بودند. راکت انداز شاهین در حقیقت نمونه مصری از راکت انداز های BM-11 کره شمالی است که تا سال ها به عنوان تنها سلاح غیر غربی مورد استفاده در ارتش قطر شناخته میشدند. امروزه قطر چندین نوع دیگر از تسلیحات شرقی از جمله سلاح هجومی AK-12، موشک های هدایت شونده ضد زره کورنت و موشک های دوش پرتاب پدافندی ایگلا اس روسی را در اختیار دارد در کنار اینکه سلاح هجومی تایپ 56، آنتی متریال ام 99 و دوش پرتاب پدافندی FN-6 را نیز از چین خریداری کرده و مورد استفاده قرار میدهد. موشک های ضد زره Skif اوکراینی نمونه دیگری از تسلیحات شرقی مورد استفاده در ارتش قطر هستند.

راکت انداز شاهین مصری در خدمت ارتش قطر

راکت انداز چندگانه ASTROS II برزیلی در خدمت ارتش قطر

سامانه موشکی BP-12A که اولین بار در جریان نمایشگاه هوایی ژوهای چین در سال 2010 رونمایی شد، نمونه کوتاه تری از موشک بالستیک B611 است که ترکیه نیز آن را با نام J-600T Yıldırım به صورت تحت لیسانس تولید میکند. شاسی حامل پرتابگر این سامانه WS2400 نام دارد که در کنار قابلیت حمل پرتابگر های جعبه ای موشک BP-12A امکان حمل پرتابگر هشت راکت توپخانه ای هدایت شونده SY-400 را دارد ضمن اینکه میتوان ترکیبی از دو سلاح مورد اشاره شامل یک پرتابگر موشک BP-12A و چهار پرتابگر SY-400 را به صورت همزمان حمل و به کارگیری نماید.

موشک BP-12A یک کلاهک 480 کیلوگرمی شدیداالانفجار را تا برد حدودا 280 کیلومتر حمل میکند و از این جهت گزینه ای مناسب برای هدف قرار دادن مراکز تجمع و پست های فرماندهی دشمن در عقبه جبهه نبرد است (6) ضمن اینکه با ترکیب هدایت اینرسی و ماهواره ای دقت این موشک تا حد قابل ملاحظه ای بهتر از موشک های بالستیک کوتاه برد با برخورداری صرف از هدایت اینرسی است. هر چند راکت های هدایت شونده SY-400 که پیشتر مورد اشاره قرار گرفتند در حال حاضر در اختیار ارتش قطر قرار ندارند و صرفا خرید موشک های BP-12A به تایید رسیده است، اما در نهایت این راکت ها نیز با بردی در حدود 200 کیلومتر میتوانند گزینه خرید آینده قطر باشند.

به منظور حصول اطمینان از اینکه سامانه موشکی BP-12A همواره موشک های آماده به پرتاب در اختیار داشته باشد، هر خودروی پرتابگر با یک خودروی پشتیبان که نقش حامل/بارگذار موشک ذخیره را دارد، همراهی میشود. هر خودروی پشتیبان که آن هم براساس شاسی WS2400 است دو پرتابگر جعبه ای قابل نصب و جداسازی را حمل میکند که به سرعت با پرتابگرهای استفاده شده در خودروی حامل پرتابگر جایگزین میشوند. استفاده از پرتابگر و غلاف های قابل نصب و جداسازی، بارگذاری مجدد سامانه را تا حد قابل ملاحظه ای تسریع میکند و امروزه نمونه های متعددی از راکت انداز های چندگانه با برخورداری از چنین قابلیتی ارائه شده است.

در حال حاضر تنها کاربر این سامانه موشکی کشور قطر است در حالی که رقیب مستقیم این سیستم که آن هم توسط چین ارائه شده و از ترکیب موشک های بالستیک برد کوتاه M20 و راکت های هدایت شونده A200 استفاده میکند در دو کشور بلاروس (تحت عنوان سیستم Polonez) و اتیوبی مورد استفاده قرار دارد.

اگر شما از اعضای اتاق فکر های بودجه گرفته از امارات متحده عربی باشید، ممکن است خرید موشک های بالستیک BP-12A توسط قطر را به اشتباه به اقدام خصمانه یا تهاجمی این کشور به منظور ایجاد تهدید برای پایتخت های عربی و به راه انداختن مسابقه تسلیحاتی بین کشورهای عربی تعبیر کنید. اما چنانچه مسئله را از منظر کمی گسترده تر ببینیم، اقدام قطر در حقیقت حرکتی متناسب با روند رو به گسترش بهره گیری از موشک های بالستیک در منطقه است که توسط کشورهای مختلف از جمله همسایگان عرب قطر دنبال میشود.

در آب های مملو از کوسه منطقه خاورمیانه (اشاره کنایی به بازیگران توسعه طلب و طرف های حاضر در درگیری های منطقه ای) که روابط و مناسبات سیاسی به سرعت میتواند تغییر یابد، توازن نظامی به سمت شکارچیانی متمایل خواهد شد که ایضا بتوانند از خود به دفاع بپردازند و در چنین شرایطی، این مسئله که موشک های بالستیک حالت بازدارنده نیرومندی ایجاد میکنند، فوایدی دارد که مورد استقبال قرار میگیرد. در حال حاضر با بهبود سطح روابط قطر و رفع خطر درگیری میتوان گفت که موشک های خریداری شده از سوی قطر به سوی هیچ همسایه ای شلیک نخواهد شد اما در نهایت این حرکت قطر اقدامی است برای یادآوری این مسئله که گوپی بی دفاع به طور ناگهانی دندان در آورده است (قطر کوچک و کم بضاعت از جهت نظامی، قدرت تهاجمی یافته است).

برگرفته از : منبع