ناوچه کلاس الوند

ناوچه کلاس الوند

ایران در دهه 1340شمسی  به سرعت در حال تبدیل  شدن به بزرگترین قدرت دریایی منطقه بود. شاه ایران میخواست نیروی دریایی خود را از یک نیروی دریایی کوچک مستقر در اب های ایران خارج کرده و وارد اقیانوس هند شود از این رو به دنبال شناورهای بزرگ بود . شاه شناورهای بزرگی میخواست که انها را جایگزین ناوشکن های قدیمی  عمدتا بازمانده از جنگ جهانی دوم کند  و با در نظر گرفتن روشد سریع ناوچه ها در دهه 1960 میلادی شاه نیز به دنبال سفارش ناوچه های موشک انداز رفت. البته شاه در دهه 1350 شمسی حتی تلاش در خرید ناوشکن نیز کرد و دست  به سفارش چهار ناوشکن کلاس کوروش  زد که هر کدام بیش از 7000 تن وزن داشتند ولی با انقلاب سال 1357 این ناوشکن ها  تحویل ایران نشد تا ایران همکنون  شناور جنگی  با وزن بالا ی 1500 تن نداشته باشد

در دهه 1345  شاه دست به سفارش  چهار ناوچه  جدید به انگلستان زد. این ناوچه ها در انگلستان با نام ناوچه کلاس مارک5 شناخته شده و توسط کمپانی واسپر تورنیکرافت و ویکرز تولید شد و اولین ان در سال 1351 وارد خدمت ارتش ایران شد تا برای چهار دهه قبل از ورود  ناوچه جماران پیشرفته ترین ناوچه ایرانها باشد

این ناوچه در ایران  در زمان حکومت  گذشته  با نام ناوچه کلاس سام تحویل شد و چهار فروند تحویل با نام های  سام، زال،روستم و فرامز به خدمت گرفته شد ولی بعد از انقلاب سال 1357 نام انها به کلاس الوند تغییر کرد و با نام های الوند(با شماره بدنه 71)،البرز(با شماره بدنه 72)  ،سبلان( با شماره بدنه 73) و سهند(با شماره بدنه 74) تغییر کرد؟؟!!(البته شماره بدنها  تغییر نکردند ولی اسم تغییر کرد)

ناوچه کلاس الوند یک ناوچه فلزی متعارف با بدنه از فولاد و الومنیوم  است  که دارای  طول 94 متر و  وزن بارگیر کامل 1540 تن است .روی سطح ناو در بخش جلوی  توپ سینه، در پشت انها ساختمان فرمانده ، پشت ساختمان فرمانده ای دودکش و بعد از ان در پاشنه محل قرار گیری سلاح های ناو  است  و ناو دارای 125 تا 145 نفر خدمه  است

ناوچه دارای  دو موتور توربین گازی انگلیسی   Rolls-Royce Olympus TM-3A با توان 46000 اسب بخار است  که در کنار ان دو موتور دیزل  16 سیلندری  Ventura برای مواقع اضطراری ویا حرکت با سرعت بیشتر با توان 3800 اسب بخار قرار داده شده است. این  چهار پیشرانه به دو شفت(پروانه) متصل شده اند . ناو با موتور دیزل میتواند با سرعت 31 کیلومتر بر ساعت و با موتور توربین گازی  به سرعت 72 کیلومتر بر ساعت حرکت کند و برد ان با سرعت 28 کیلومتر برساعت(با دیزل) 9000 کیلومتر می باشد

ناو دارای یک رادار چند منظوره Plessey AWS-1  ساخت انگلستان است که در دهه 1950 تکمیل شده و روی باند اس کار میکند . این رادار بر روی بلند ترین دکل نصب نشده ولی در عقب دکل بزرگ کشتی نصب شده است و دارای  توان چرخش 15 دور بر دقیقه است که با در نظر گرفتن سرعت نچندان  بالای  چرخش، سرعت پیگری را کم میکند. این رادار دارای  بیشترین برد 139 تا 140 کیلومتر بر ضد اهداف هوایی و 12200 متر ارتفاع عمل دارد. البته این برد بر ضد هدافی در ابعاد بزرگ است.این رادار برای  جستجوی تحرک هوایی و دریایی استفاده می شود و در فرکانس 27000 تا 31000 مگاهرتز کار می کند. این رادار روی بسیاری از شناورهای اروپایی در دهه 1960  نصب شد ولی در دهه 1970 رادار  AWS-2  جایگزین این رادار شد

همچنین ناو دارای یک رادار ناوبری Decca 1226 ، سامانه کنترل اتش   Oerlikon-Con traves Sea Hunter که در جلوی ناو قرار دارد و وظیفه  هدایت اتش توپ سینه   ناو را بر عهده دارد . رادار هدایت موشک Type 352C می باشد که بین 50 تا 70 کیلومتر برد دارد. همچنین ناو  دارای  دو سنار تایپ 174 و تایپ 170 برای کشف زیر دریایی است که یکی در زیر ناو بخش جلو قرار دارد. همچنین ناو دارای هشدار دهنده راداری و سامانه جنگ الکترونیک است

ناو دارای یک توپ  113 م م سینه  مارک 8 است که بزرگترین توپ سینه موجود در کشور است و اکثر ناو های دیگر کشور حتی   کلاس جماران که بر اساس  الوند ساخته شده دارای  توپ 76 م م هستند. توپ 113 م م مارک  8 دارای  سرعت اتش 27 گلوله بر دقیقه  است و برد گلوله های ان 27 کیلومتر و وزن انها به 21 کیلوگرم می رسد. این توپ توسط رادار کنترل اتش سی هانتر کنترل می شود

ناو در نسخه تحویلی  به ایران دارای  لانچر پرتاب موشک  ضد کشتی سی کیلر بود.  الوند تا پنچ موشک در در عقب ناو حمل  میکرد که 25 کیلومتر برد داشت. این موشک دارای  سامانه هدایت  در خط دید رادار بود و کارایی واقعا بدی داشت  و البته در دهه 1960 نیز توسعه  یافته  بود. این موشک ساخت انگلستان بود و بشدت در برابر جنگ الکترونیک اسیب پذیر  بود و به حتی  قابل جمینگ  کردن بود.عدم کارایی این  موشک در جنگ ایران و عراق  باعث برداشته شدن لانچر این موشک شد و ایران دست به نصب چهار موشک ضد کشتی سی 802 در دو لانچر دو تایی در قسمت عقب ناو زد . این موشک ای از اواخر دهه 1370  شمسی دست کم روی این ناو نصب شد و با برد 120 کیلومتر جان تازه ای  به این  ناو داد. بدون شک  برای  هدایت  این موشک  دست به  نصب  رادار  هدایت  افق روی این ناو زده شده است

همچنین ناو در بخش عقب ناو دارای  یک برجک دو لول توپ 35 م م اورلیکن است که  دارای  هدایت چشمی  است و یک کاربر در ان قرار میگیرید  . این تنها سلاح دفاع هوایی  این ناو است  اگرچه در ایران گفته شده  ناو مجهز به پرتاب گر موشک شانه پرتاب میثاق نیز شده که توسط  خدمه شلیک شود(بعید  است موشکی اینچنین در هوایی گرم جنوب روی  سطح اب موثر باشد اگرچه برد این موشک کمتر از 4 کیلومتر است).

در نهایت در اواخر دهه1390 شمسی ایران دست به ارتقا سیستم هدایت توپ35 م م  زد و با نصب یک سامانه الکترواپتیکی برای قفل روی هدف و هدایت اتش با کمک رایانه برای تعیین موقیت زاویه لوله توپ برای هدایت اتشف توپ35 م م  را مجهز به سیستم هدایت کرد .این سیستم اپتیکی شامل دوربین یدد حرارتی و مدار بسته اجازه درگیر با اهداف پر سرعت را به این توپ میدهد

  این ناو در زمان  تحویل دارای  نه موشک دفاع  هوایی سی کت بود. سی کیت یک موشک  هدایت در خط دید  کاربر بود و روش هدایت ان بسیار ساده و  کاملا غیر موثر  بود. یک کاربر روی ناو دارای یک سامانه نشان روی بود که به صورت چشمی ان را به روی هدف قرار میداد   و سامانه هدایت موشک  با در نظر گرفتن  موقعیتی  که  سامانه نشانه  روی به طرف ان  گرفته شده موشک را به طرف ان هدایت  میکرد(مشابه موشک تاو). این موشک 5 کیلومتر برد داشت  و  عملا موثر نبود  زیرا با یک جنگ الکترونیک ساده  فرامین  هدایت به موشک نمی رسید  ویا اینکه  به دلیل سرعت بالا  جنگنده کاربر درست نمی توانست   هدفگیر را روی هدف نگهدارد. این سیستم در اواخر جنگ به دلیل بی  فایده بودن برداشته شد و مدتی جایش را توپ 23 م م زد یو 23 گرفته بود و نهایت کاملا حذف  شد. امروزه الوند  عملا در زمینه دفاع هوایی بی دفاع است اگرچه برنامه ای برای نصب نسخه ایرانی سامانه روسی ای کی630 با نام سامانه کمند روی این کلاس وجود دارد و دست کم روی ناو البرز با شماره بدنه72 این کار انجام شد.حتی نصب سامانه هدایت برای توپ 35 م م نیز توان درگیری با اهداف هوایی را در برد همین توپ به این ناو میدهد و هیچ موشک پدافندی روی ناو نصب نیست

طی ارتقا انجام شده روی ناو البرز در اذر 1398 این ناو مجهز به یک سامانه کمند  در انتهای  خود در پشت دودکش ناو شد . سامانه کمند نسخه ایرانی سامانه روسی ای کی630 است که یک سامانه شش لول 30 م م با سرعت اتش حدود 6000 گلوله در دقیقه است .با توجه به تصاویر کنترل آتش سامانه کمند نصب شده بر روی البرز به صورت اپتیکی است و برای کشف راداری اهداف این سامانه وابسته رادار اصلی ناو می باشد . این حال ناو از لحاظ راداری تغییر نکرده و همچنان از همان رادار قدیمی AWS-1 بهره می برد که محصول دهه 1950 میلادی بوده است ؛ با رونمایی از رادار آرایه فازی ” عصر ” انتظار می رفت ناوهای نیروی دریایی به تدریج به این رادار مجهز شوند ، با این حال به غیر از جماران و مرحوم دماوند 2 ، ناو دیگری مجهز به این رادر نشد و حتی ناو سهند به عنوان سومین موج طی یک عقبگرد نسبت به جماران و دماوند ، با رادار AWS-1 رونمایی شد !
همچنین البرز به دو پرتابگر 12 تایی چف و فلر ” جوشن 140 ” مجهز شده که هر کدام یک طرف ناو را پوشش می دهد ، این پرتابگرهای تا کنون بر روی دو ناو دماوند 2 و سهند دیده شده بود .

همچنین ناو دارای دو توپ 20 م م تک لول در جلوی ناو است و از مسلسل  12.7 م م نیز استفاده میکند

همچنین ناو برای نبرد ضد زیر دریایی دارای دو توپ اژدر 324 م م نیز است

در این تصویر به خوبی شش پرتابگر موشک ضد کشتی سی کیلر قابل دیدن است . تصویر پیش از انقلاب

چهار فروند از این ناو تحویل ایران شد. این ناو ها در جریان جنگ در نبرد موثری با نیروی دریایی عراق گفته شده  توانست چندین (به گفته ای شش) شناور عراقی را غرق کند. دو ناوچه سبلان و سهند در عملیات آخوندک در جریان جنگ نفتکش‌ها  رودرروی  کشتی‌ها و هواپیماهای نیروی دریایی آمریکایی قرار گرفتند که این رویارویی به غرق شدن سهند و از کار افتادن سبلان منجر شد.در این عملیات به دلیل نبود سامانه موثر ضد کشتی و پدافندی و همچنین عدم پوشش درست هوایی برخی از مردان شجاع ارتش به شهادت رسیدند

ناوچه سهند بهار سال ۱۳۶۷ (۱۸ آوریل ۱۹۸۸) در جریان عملیات آخوندک نیروی دریایی ایالات متحده غرق شد. سهند وقتی در ده مایلی جنوب غرب جزیره لارک قرار داشت توسط دو هواپیمای تهاجمی A-6  اینترودر موقعیت‌یابی شد و سپس با دو موشک ضد کشتی هارپون و دو بمب هدایت لیزری  اسکیپر مورد اصابت قرار گرفت. سپس بمب‌های خوشه‌ای راک‌آی پرتاب‌شده توسط یکی از اینترودرها و یک موشک هارپون دیگر از ناوشکن جوزف اشتراوس کار کشتی را تمام کرد. سهند ساعت‌ها در حال سوختن بود تا اینکه بالاخره آتش به مخزن مهمات آن رسیده و باعث انفجار و غرق کشتی شد. آخوندک نخستین عملیاتی بود که ارتش ایالات متحده در آن از موشک سطح‌به‌سطح در درگیری دریایی استفاده نمود.

 ناوچه سبلان نیز  در عملیات آخوندک توسط بمب‌های هدایت لیزری هواپیماهای ای-۶ اینترودر  نیروی دریایی آمریکا به شدت آسیب دیده و از کار افتاد ولی به علت ترک نبرد توسط نیروهای آمریکایی از غرق شدن رهایی یافت. سبلان کمی بعد از پایان نبرد سبلان توسط یک یدک‌کش ایرانی به بندرعباس منتقل شد.این ناو چند سال بعد دوباره وارد خدمت شد(این بخش از ویکی پیدا بر گرفته شده است)

 همچنان سه فروند ناوچه های کلاس  الوند  هنوز هم در ارتش  خدمت میکنند(الوند، البرز، سبلان) و بعد از کلاس موج سنگین ترین ناوچه های ارتش هستند(موج شامل جماران و دماوند با تناژ 1500 تن). از نظر رادار ارتقا خاصی به خود ندیده اند(اگرچه رادار هدایت اتش ارتقا یافته و یک مجموع اپتیکی جدید به خود دیده است)  ولی بزرگترین مشکل انها نه الکترونیک مربوط به چهال سال پیش است بلکه  نداشتن دفاع هوایی است  به شکلی که اغراق نیست که هر سلاح هواپرتابی  میتواند این ناو را غرق کند اصلا نیاز به سلاح پیچیده ای نیست.  تنها سلاح ضد هوایی ان توپ35 م م دو لول است که ان نیز به شکل چشمی هدایت می شود  و ای کاش میشد دست کم ان را با یک سامانه کوتاه برد هدایت رادار و یا اپتیکی تعویض کرد. امروزه  این کلاس در یک حمله هوایی و یا حمله موشکی یک ناو دیگر بسیار اسیب پذیر هستند

ایران بر اساس این کلاس ناو ناوجه  کلاس موج را طراحی کرد که کمی سنگینتر و کشیده تر است و دارای یک محل  فرود بالگرد و همچنین دارای دو موشک  پدافند استاندارد 1 و یک توپ 40 م م در عقب است که البته ان نیز فاقد سیستم  هدایت است . به زودی مقاله ای کامل در مورد کلاس موج خواهیم داشت

*****طی چند روز گذشته خبری مبنی بر حضور ناوگروه ارتش جمهوری اسلامی ایران در اقیانوس اطلس شنیده ایم که این ناو گروه شامل ناو الوند و ناو لجستیکی بندرعباس است ******

دیگر شناور های رزمی موجود در ایران

قایق تندرو موشک انداز کلاس کمان

قایق تندرو موشک انداز کلاس تندر

مشخصات

ترجمه: عبدالحمید تارخ

منابع

http://www.globalsecurity.org/military/world/iran/alvand.htm

https://en.wikipedia.org/wiki/Alvand-class_frigate

http://www.militaryfactory.com/ships/detail.asp?ship_id=IRIN-Alvand-F71

و چند منبع دیگر