سقوط بمب افکن مسلح به دو بمب اتمی درخاک امریکا
سقوط بمب افکن مسلح به دو بمب اتمی درخاک امریکا
در ژانویه سال 1961 یک بمب افکن استراتژیک اتمی ب52 ارتش امریکا با دو بمب هسته ای مارک39 با قدرت تخریب شهری معادل شهر نیویورک در خاک امریکا سقوط کرد.تحقیقات بعدا مشخص کرد که تنها چیزی که جلوی انفجار یکی از بمب ها را گرفت یک کلید برق 28 ولتی بوده است
در اخرین ساعت شب ۲۳ ژانویه سال ۱۹۶۱ یک بمب افکن ب ۵۲ جی نیروی هوایی ایالات متحده در حال پرواز با سلاح اتمی در یک عملیات بازدارنده اتمی بود .عملیات بازدارنده اتمی در نیروی هوایی ایالات متحده در تمام طول جنگ سرد ادامه داشت که در آن مب افکن‌های اتمی نیروی هوایی آمریکا مسلح به سلاح اتمی در آسمان دست به گشت‌های طولانی مدت می‌زدند تا اینکه در صورت حمله اتمی به خاک آمریکا آنها به سرعت با بمب افکن‌های خود به خاک شوروی حمله کنند
بین سال‌های ۱۹۶۱ تا سال ۱۹۶۹ در اوج جنگ سرد ایالات متحده طی عملیاتی به نام گنبد کرومی همواره تعداد قابل ملاحظه بمب افکن اتمی در آسمان داشت.ب ۵۲ جی داستان ما نیز در آن شب در یک عملیات آماده باش اتمی بر فراز آسمان کارولینای شمالی بعد از یک گشتزنی طولانی مدت ، به یک هواپیمای سوخت رسان کی 135 نیروی هوایی نزدیک می‌شود تا دست به سوخت هوای از آن بزند. به دلیل مشکل پیش آمده در حین سوختگیری بمب افکن دچار نشت سوخت از یکی از بال‌های خود شد که بلافاصله به دلیل افزایش شدید نشت سوخت تصمیم به فرود در پایگاه هوایی جانسون بزند
با وجود این نشت سوخت از یکی از بال‌ها به شدت ادامه داشت و هنگامی که بمب افکن در نزدیکی پایگاه هوایی در فاصله ۳۰۰۰ متری از زمین بود به دلیل اتمام سوخت در یکی از بال‌ها و از دست رفتن تعادل بمب افکن خلبان دیگر نتوانست بمب افکن را کنترل کند بمب افکن دچار حرکت مارپیچی شد و ۵ خدمه از بمب افکن بیرون پریدند یکی از آنها موفق به اجکت نشد و دو نفر دیگر در بمب افکن باقی ماندند که کشته شدند.
بمب افکن که بدون خلبان بود در حرکت مارپیچی دچار فروپاشی شد و به دو بخش تقسیم شد و در بخشی از شمال گلدزبورو در کارولینای شمالی سقوط کرد.بمب افکن مورد نظر دارای دو بمب اتمی مارک39 مدل 2 هر یک با قدرت ۳.۸ مگاتون بود که صدها برابر قوی‌تر از بمبی بود که آمریکایی‌ها بر روی هیروشیما و ناکازیکی انداختند
خوب سازندگان بمب اتمی فکر اینجایش را نیز کرده بودند که ممکن است بمب افکن حامل بمب اتمی به هر دلیلی سقوط کند برای همین مکانیزم‌های روی بمب به کار برده بودند که ماشه‌های فعال‌سازی بمب تا زمانی که توسط فرمانده بمب افکن فعال نشود و سوئیچ‌های لازم زده نشود و بمب رها نشود فعال نشود برای همین بمب‌ها پس از پرتاب عمل نکردند. هر دو بمب قبل از اینکه بمب افکن به زمین بخورد از بمب افکن جدا شده و هر کدام در جایی سقوط کردند
در ساعت ۱۲:۳۵ دقیقه شب ۲۴ ژانویه زمانی که خبر سقوط بمب افکن به فرماندهی راهبردی نیروی هوایی آمریکا رسید بلافاصله چند تیم خنثی سازی بمب اتمی راهی منطقه شدند
ولی قبل از اینکه ببینیم چه اتفاقی بر سر دو بمب اتمی پرتاب شده از این بمب افکن افتاد نگاهی به بمب هسته‌ای مارک 39 مدل2 می‌کنیم که این بمب افکن به آن مجهز بود. یمب هسته‌ای مارک ۳۹ مدل مدل ۲ که توسط این بمب افکن حمل شد یک بمب هیدروژنی بود که در واقع با فرایند همجوشی هسته‌ای کار میکرد
گداخت هسته‌ای همجوشی هسته‌ای یا فیوژن فرایندی عکس عمل شکافت هسته‌ای است. در فرایند همجوشی هسته‌ای هسته‌های سبک مانند هیدروژن، دوتریوم و تریتیوم با یکدیگر همجوشی داده شده و هسته‌های سنگین‌تر و مقداری انرژی تولید می‌شود.
بمب هیدروژنی اولین بار در سال ۱۹۵۲ در آمریکا تست شد. در بمب‌های هیدروژنیک با همجوشی هسته‌ای کار می‌کنند برای اینکه اتم به آن دمایی برسد که به فرایند همجوشی برسد باید اول یک بمب اتمی شکاف هسته‌ای مانند آن چیزی که در ناکازاکی منفجر شد در کلاهک بمب منفجر شود تا دما به این اندازه بالا برود و فرایند همجوشی هسته‌ای شکل بگیرد
با وجود این بمب مارک ۳۹ مدل ۲ برای اینکه به عنوان یک بمب اتمی هوا پرتاب در لحظه سقوط یک هواپیمای حامل آن به شکل اتفاقی منفجر نشود دارای مکانیزم‌های ایمنی بود
هر بمب دارای یک میله مسلح سازی بود که سر این میله از بدنه بمب بیرون قرار داشت و هنگامی که قرار بود بمب پرتاب شود یکی از خدمه وارد دهلیز پرتاب بمب میشد و میله مسلح سازی را که به وسیله یک پارچه قرمز بر روی سر آن مشخص شده بود از بدنه بیرون می‌کشید .این کار دو میله باعث میشد تا مکانیزم های بعدی فعال سازی بمب به شکل خوکار بعد از پرتاب فعال شوند
به غیر این خدمه پرتاب بمب در درون اتاق افسر اسلحه بمب افکن ب ۵۲ یک سیوچ به نام سیوچ تی ۳۸۰ داشت که این سیوش در دو وضعیت ایمن و یا مسلح(باز) قرار می‌گرفت هنگامی که قرار بود بمب اتمی پرتاب شود افسر اسلحه باید سویچ را در حالت مسلح(باز) قرار می‌داد ، هنگامی سیوچ در حالت مسلح قرار می‌گرفت یک سیوچ الکترو مکانیکی در درون بمب فعال میشد که برق برای اغاز فرایند انفجار ماشه اتمی را از باطری به ماشه میرساند در واقع این سویچ تا زمانی که فعال و یا همان باز نمی شد برقی برای فعل کردن ماشه انفجار اتمی وجود داشت.
هنگامی که پین‌های انفجاری توسط خدمه کشیده میشد و سیوچ تی ۳۸۰ نیز توسط افسر اسلحه در حالت انفجار قرار می‌گرفت و بمب رها میشد. یک مکانیزم ایمنی چتر بمب را باز میکرد تا بمب مدتی را با سرعت کم به زمین نزدیک شود. هنگامی که بمب از بمب افکن رها میشد یک میله مسلح سازی دیگر نیز وجود داشت که وقتی چتر از انتهای بمب کشیده میشد و افراشته میشد این میله مسلح سازی از پشت بمب با چتر کشیده میشد که در واقع آخرین ضامن انفجار بمب اتمی بود. هنگامی که این میله مسلح سازی رها میشد همزمان یک سیستم تایمر خودکار فعال میشد که 45 ثانیه صبر میکرد و بعد به طور کامل چتر را از بمب رها میکرد تا بمب طی یک حرکت سقوط آزاد به طرف زمین حرکت کند .یک سیستم ارتفاع سنج بر مبنای فشار هوا نیز وجود داشت که برای انفجار بمب در ارتفاع مشخصی قابل تنظیم بود
هنگامی که چتر رها میشد و بمب سقوط ازاد میرفت یک ژنراتور برق به کار می افتاد که وظیفه آن تامین نیرو برای انفجار کلاهک اتمی بود تا بمب هیدروژنی نیز منفجر شود .هنگامی که بمب چتر خود را بعد از ۴۵ ثانیه رها میکرد و به ارتفاع مورد نظر برای انفجار می‌رسید یک باتری که هم اکنون توسط ژنراتور برق در عرض دو تا سه ثانیه کاملاً پر شده برق را توسط یک سیوچ برق که بالا گفته شد به کلاهک اتمی منتقل میکرد تا فرایند انفجار کلاهک آغاز و در نهایت فرایند انفجار زمانی اتفاق می افتاد که بمب به ارتفاع مورد نظر رسیده و آخرین سیوچ که فرمان انفجار را می‌دهد فعال شود و یا اینکه بمب به زمین خورده و با برخورد ماشه برخورد مستقیم به زمین که در جلوی بمب کار گذاشته شده بود برق مستقیماً به ماشه انفجاری بمب اتمی متصل شده و باعث انفجار میشد
همانطور که گفته شد در بمب اتمی مارک39 بین باتری و ماشین انفجار یک سیوچ برق بود که هنگامی که افسر اسلحه با سیوچ تی 380 را در کابین بمب افکن در حالت مسلح و یا باز قرار می‌داد این سوئیچ فعال میشد و برق را از باتری به ماشه انفجار منتقل میکرد(البته این انتقال زمانی افتاق می افتاد که تمامی مکانیزهای پرتاب درست انجام می شد و ژنراتور برق روشن میشد و باتری را پر میکرد). این سوئیچ بارها دچار نقص شده بود ارتش امریکا طی ارتقایی این سوئیچ‌ها را تعویض کرده بود. این تعویض از سال ۱۹۶۱ انجام شد ولی تمام بمب‌های مارک ۳۹ تا روز حادثه شامل این ارتقا نشدند. برای نمونه بمبی که در در ان جادثه روی ب52 بود از سویچ قدیمی استفاده میکرد
حالا به بررسی وضعیت دوم می‌پردازیم
بمب شماره1
بمب شماره یک با شماره سریال 434909
بمب شماره یک هنگامی که بمب افکن در حال سقوط بود و دچار فروپاشی شده بود و از وسط به دو بخش تقسیم شده بود از محفظه بمب رها می‌شود. بمب به دلیل آسیب شدید به محفظه بمب و پیچیده شدن در قطعات بمب افکن باعث شده بود تا هر میله فعال سازی بمب بر روی بدنه کشیده شده و رها شود .این مسئله باعث شده بود که بمب زمان پرتاب شد تمامی مکانیزم های بعدی فعال سازی بمب نیز به جریان بیفتند.
با باز شدن چترش و کشیده شدن آخرین پین از انتهای بمب تایمر به کار افتاد و بمب دقیقا بعد از 45 ثاینه از چتر رها شده و ژنراتورش وارد عمل شده و باتری را شارژ کرد .از آنجایی که سیوچ تی ۳۸۰ در درون کابین در حالت ایمن بود مکانیزم انفجار بمب تعیین نشده بود و با وجود اینکه ژنراتور وارد مدار شده بود و باتری شارژ شد ولی برقی به ماشه انفجار منتقل نشد زیرا که سیوچ برق در حالت باز قرار نداشت
این بمب حدود ۱۶ کیلومتر پایین‌تر از محل سقوط بمب افکن در حالی که در چتر خود پیچیده شده بود در میان درختان پیدا شد قسمت جلوی بمب که محفظه بمب اتمی شکاف هسته‌ای بود جدا شده بود و در درون گل و لای فرو رفته بود هیچ کدام از مخازن حاوی مواد تشعشع اور صدمه ندیده بودند که دلیلش گل و لای بودن زمین بود
اینکه چقدر این بمب تا انفجار فاصله داشت تفاسیر زیادی وجود دارد در مرحله اول در گزارشی در سال ۱۹۶۳ که به کنگره ارائه شد این بود که بعد از اینکه بمب از محفظه بمب رها شده بود به دلیلی که پین ایمنی روی بدنه از بمب جدا شده بود مکانیزم چتر تایمر و ژنراتور فعال شده بود که امر طبیعی بود ولی از آنجایی که دکمه تی ۳۸۰ در حالت مسلح نبود برق باتری به ماشه انفجار نرسیده بود ولی یک مسئله مهم این بود که در سال ۱۹۶۹ طی گزارش بعدی مشخص شد که عملاً فاصله ایالات متحده تا یک فاجعه اتمی در یک سیوچ برق ساده فاصله داشت که در واقع جلوی اتصال جریان باتری به ماشه را گرفته بود .تحقیقات نشان داده بود که اگر ژنراتور جریان بیش از میزان مورد نظر را تولید میکرد این سیوش می‌سوخت و برق مستقیماً به ماشه متصل میشد .بعدها گزارشی نشان می‌دهد که بارها مشخص شده بود که این سیوچ از کار افتاده بوده و یا اینکه به صورت سهوی باز شده بوده و جریان را منتقل می‌کرده ولی چون معمولاً در این موارد ژنراتور فعال نبود اتفاقی نمی‌افتاده.این خوش شانسی آمریکا بود که در آن روز سیوچ درست کار میکرد و نگذاشت برق به ماشه انفجار برسد
بمب شماره 2
بمب شماره دو با شماره سریال 359943
بمب شماره ۲ ر ارتفاع پایین‌تری از بمب شماره یک از بمب افکن پرتاب شد و در ارتفاع ۱۵۰۰ متری در آسمان رها شد. این بمب در ۴۶۰ متری لاشه بمب افکن پیدا شد .دقیقاً مشابه بمب قبلی پین های مسلح سازی بر روی بدنه بمب بر اثر حوادثی که در هنگام سقوط پیش آمده بود کشیده شده بود که باعث شده بود مکانیزم چتر و ژنراتور فعال شوند. ولی از آنجایی که در ارتفاع کم رها شده بود قبل از اینکه مکانیزم چتر عمل کند به زمین برخورد می‌کند بمب تا زمانی که به زمین برخورد کند بین ۱۲ تا ۱۵ ثانیه در آسمان پرواز کرده بود و به شدت آسیب دیده و از این رو ژنراتور اصلاً فعال نشده بود .ولی هنگامی که بمب که در عمق چند متری زمین مدفون شده بود و چند روز طول کشید تا آن را بیرون بیاورند بررسی شد مشخص شد که آن سیوچ رابط بین باتری و ماشه در حالت فعال قرار داشت . این به این معنی است که افسر اسلحه بمب افکن سویچ تی ۳۸۰ را در حالت مسلح قرار داده بود ولی نه اشتباه نکنید در واقع برخورد بمب به زمین باعث شده بود که سیوش به شدت آسیب ببیند و به صورت خودکار از حالت ایمن به حالت باز یا مسلح برود .خوب مشخصا از آنجایی که ژنراتور اصلاً به کار نیفتاده بود تا باتری مسلح شود پس برقی نیز به ماشه انفجار من متقل نشده بود در حالی که سیوچ انتقال برق نیز باز و فعال بود
در اینجا مشخص شده بود که اگر هر دلیلی ژنراتور وارد عمل میشد و طی 1 تا 3 ثانیه باتری را پر میکرد از آنجایی که سیوچ نیز بر اثر ضربه فعال شده بود بمب منفجر میشد ولی در نهایت این مسئله نشان می‌داد که سیستم ایمنی کاملاً درست عمل کرده بودند. برای نمونه چون چتر باز نشده بود آخرین میله ایمنی انفجار بمب که در پشت بمب بود نیز وارد مدار نشده بودند . اگرچه سیوچ اتصال برق به ماشه فعال بود ولی به هر حال برقی وجود نداشت.
بعد از گذشت ۶ روز بخش‌های از بمب شماره دو از گل و لای بیرون آمد ولی مخزن حاوی مواد همجوشی هسته‌ای در عمق ۱۳ متری گیر کرده بود این بخش هرگز بازیابی نشد بلکه تمام ۱۳ متر را بتن ریختند و بمب را همان جا رها کردند
ژنرال مک ناوارا وزیر دفاع وقت آمریکا چند روز بعد از این حادثه طی یک جلسه محرمانه با فرماندهان و رهبران ارتش ایالات متحده می‌گوید که این حادثه به ایالات متحده نشان داد که ممکن است زمانی به دلیل نقض یکی از بمب افکن‌ها بر فراز خود آمریکا یک بمب اتمی نیز منفجر شود .این حادثه نشان داد بمب های هواپرتاب اتمی مارک39 ایمنی 100درصد ندارند. این بمب ها به سرعت مورد ارتقا قرار گرفتند.
در مرحله اول سیوچ انتقال برق بین باتری و ماشه انفجار کاملاً عوض شد و از طرفی میله ایمنی بر روی بمب نیز ارتقا پیدا تا بر اثر حوادثی چون سقوط در خود بمب افکن از بدنه خارج نشوند.در واقع به جای یک میله دو میله یکی در جلو و دیگری در عقب بمب کارگذاشته شد.همچنین دستگاه مکانیزم فعال‌سازی انفجار بمب نیز به شکلی تغییر کرد که باید یک کد محرمانه طول دراز از داخل کابین بمب افکن به کامپیوتر آنالوگ داخل بمب منتقل شود تا بمب فعال شود. نکته جالب این است که تنها چند ماه بعد یک بمب افکن ب ۵۲ دی دیگر نیروی هوایی آمریکا در ماساچوسی دوباره با دو بمب مارک ۳۹ مدل2 سقوط کرد ولی این بار بمب‌ها رها نشدند و با بمب افکن در وسط کوهستان سقوط کردند . بمب ها در میان لاشه بمب افکن سالم پیدا شدند و تمام مکانیزم های ایمنی درست کار میکردند
عبدالحمید تارخ
****عضویت در کانال تلگرام سایت جنگاوران برای آگاهی از آخرین اخبار نظامی و آخرین مقالات درج شده در سایت****
مقالاتی در مورد تسلیحات اتمی
تاریخچه دستیابی اسرائیل به سلاح اتمی
