موشک هوا به هوای فروسرخ AIM-9 سایدوایندر
مقدمه …
موشک AIM.9 سایدوایندر یک موشک هوا به هوای کوتاه برد است که در اوایل دهه ی 50 میلادی در ایالات متحده ی امریکا طراحی و توسعه یافت . با ورود به خدمت این موشک در سال 1965 برای 5 دهه با به روز رسانی در ارتش های کشور های بسیاری خدمت کرد و تا کنون نتایج درخشان بسیاری رو برای خود به ارمغان اورده است . نیروی هوایی ایالات متحده پس از ازمایش موفقیت امیز این موشک در پایگاه China Lake نیروی دریایی ایالات متحده ان را به خدمت گرفت .سایدوایندر موشکی کوچک چابک ارزان سبک و به طور غیر قابل باوری موفق بود .این موشک تا کنون در 53 کشور خدمت کرده و تا کنون 270 پیروزی هوایی را به دست اورده است ، از این موشک تا کنون چیزی در حدود 111.000 تیر از ان ساخته شده و همچنان هم ساخت نسخه ها جدید این موشک (نمونه ی X) ادامه دارد .
کشور های دیگری به جز ایالات متحده ی امریکا هم با مجوز این کشور به ساخت این موشک برای خود دست زدند . نیروی دریایی ایالات متحده امریکا در سال 2004 جشنی به مناسبت 50 سالگی این موشک برپا کرد.بیشتر نمونه های این موشک دارای سامانه ی هدف یابی حرارتی هستند . نمونه ی (C ) این موشک دارای سامانه ی هدایت راداری نیمه فعال است که به منظور پیش زمینه ای برای ساخت موشک ضد رادار AGM.122 Sidearm بود .کمپانی بوئینگ در سال 2010 موفق به کسب قرارداد حمایت مالی از این موشک موفق تا سال 2055 شد . دلیل این موفقیت دور از انتظار طراحی ساده قیمت کم کارایی بالا و تطبیق پذیری بالای این موشک با تمامی سیستم های جنگنده های ساخت ایالات متحده بود .
تاریخچه
توسعه و طراحی اولیه ی این موشک به سال 1946 بر میگردد . در این سال نیروی دریایی ایالات متحده به دنبال موشکی هدایت پذیر برای نبرد های هوایی بود تا دیگر نیاز نباشد خلبان ها برای شکار جنگنده بمب افکن های دشمن تا نزدیکی ان رفته و سپس با توپ هواپیمای خود به شکار اهداف بپردازند . این پروژه در ابتدا توسط ویلیام بی مک لین الیس کاپلمن اغاز شد . کاپلمن به مدت 34 سال بر روی این پروژه کار کرد ، 22 سال از این مدت کار بر روی پیشرانه و 12 سال کار مشترک با مک لین به دنبال ساخت یک فیوز واکنشی برای موشک بودند که ان را جستجو گر حرارتی نام گذاشته بودند پروژه این پروژه (Local Fuze Project 602 ) نام داشت .
نیاز به بودجه ی آزمایشگاهی در این پروژه به شدت نیاز میشد چیزی که تا سال 1951 خبری از ان نبود . با تلاش های فراوان مک لین توانست نظر دریا سالار William Deak Parsons معاون رئیس دفتر انتخاب و تست تسلیحات نیروی دریایی بود . با سرمایه گذاری دولت و نیروی دریایی بر روی این طرح سرعت کار به شدت افزایش پیدا کرد و اولین نمونه ی این موشک در سال 1952 رو نمایی شد .در همین زمان بود که نیروی هوایی ایالات متحده هم موشک AIM.4 رو دریافت کرد . نتایج ضعیف موشک فالکون به خصوص در جنگ ویتنام نیروی هوایی رو بر ان داشت تا موشک سایدوایندر رو جایگزین موشک فالکون کنند.
حدود 100/000 نمونه ی اولیه ی این موشک یعنی مدل های (B/C/D/E ) با همکاری کمپانی های Raytheon ، General Electric و Philco-Ford طراحی و تولید شد . ریتون طراحی و تولید بدنه ی اصلی جنرال الکتریک ساخت و طراحی پیشرانه ی موشک و فورد طراحی بخش های هدایت و کنترل موشک های اولیه را بر عهده داشتند . کشور های عضو ناتو حدود 9200 تیر از این موشک رو سفارش دادند که تمام ان ها تحت لیسانس کمپانی ریتون در کشور آلمان و شرکت Bodenseewerk Gerätetechnik تولید و مونتاژ شد .
نسل دوم موشک سایدوایندر یعنی نمونه های (G/ H/J) در اوایل دهه ی 70 میلادی معرفی شدند . در اواسط دهه 70 میلادی دو مدل دیگر یعنی ( L /P) بهبود های چشم گیری نسبت به نمونه های قبلی داشت از مهم ترین این بهبود ها میتوان تعویض پیشرانه قبلی با پیشرانه ای جدید با نام SR.116 اشاره کرد که موجب کاهش دود های خروجی از پیشرانه شد . با روی کار امدن نسخه های (L /M ) در میانه ی دهه ی 80 میلادی که نسل سوم این موشک محسوب میشود هرچند که نقاط اشتراک بسیار کمی با نمونه های قبلی داشتند در واقع موشکی جدید محسوب میشدند زیرا بدنه ، پیشرامه ، کاونده ی فروسرخ و سامانه های کنترل جدیدید بر روی ان ها نصب شد.
دلیل انتخاب نام …
نام سایدوایندر که در سال 1950 انتخاب شد برگرفته شده از نام نوع مار زنگی هست که از روی حرارت بدن طعمه های خونگرم انها را شکار میکند همچنین به دلیل شکل پرواز نمونه های اولیه که به صورت مار به سمت هدف می رفت .
طراحی و توسعه …
موشک AIM.9 سایدوایندر از چهار قسمت اصلی تشکیل شده : موتور و پیشرانه / کاونده ی فروسرخ / سامانه ی هدایتی / کلاهک جنگی که به طور مختصر به هر یک میپردازیم.
سامانه ی هدایتی :
سامانه ی هدایت موشک را شاید بتوان پیچیده ترین قسمت موشک انتخاب کرد که از قسمت های مختلف و بسیار گسترده ای تشکیل شده و با استفاده از یک شبکه ی گسترده ی مکان یابی ، یک جفت اینه جهت دریافت بازتاب نور ، پنج CdS یا یک سامانه ی جستجو گر به نام (pan and scan ) و یک موتور مولد برق تماما در کنار سامانه ی کاونده ی فرو سرخ که نوک موشک و در زیر یک پوشش شیشه ای قرار دارند .
به طور مستقیم پشت این قطعات الکترونیکی که به جمع آوری داده ها، تفسیر سیگنال و ارسال سیگنال های کنترل که هدایت این موشک را برعهده دارند و در کنار سامانه ی GCU که موشک را به بدنه ی جنگنده وصل میکند یک بطری گاز آرگون به منظور خنک کردن سر جنگی و کلیه ی سامانه های هدایتی که در نوک موشک قرار دارن طراحی و نصب شده است زیرا نوک موشک در سرعت های بالا (2/5) ماخ فشاری معادل 35 مگا پاسکال را بر خود میبیند از مدل M/L به بعد نیروی دریایی به جای گاز آرگون از یک بطری گاز نیتروژن به منظرو خنک سازی سامانه ها بهری میگیرد . در تمامی مدل ها به جز مدل X از سیستمی یکسان برای خنک کردن سامانه های هدف یابی و هدایتی استفاده میشود اما در مدل X با پیشرفت تکنولوژی امکان استفاده از ابر رسانا ها و مواد استرلینگ برای خنک کردن سر موشک فراهم شد تا قسمت میانی موشک عملا بی استفاده باشد اما کمپانی ریتون به خوبی از این فضای خالی بهره برد و با افزودن دو باطری الکترونیکی خشک انرژی لازم برای هدایت این موشک توانا یعنی AIM.9X را فراهم ساخت .
این مدل جدید سایدوایندر با نصب و بهره گیری سامانه ی JHMCS که یک سامانه ی هدف یابی پیشرفته بر روی کلاه خلبانی جنگنده های مدرن هست این توانایی رو به دست اورده که بدون نیاز به قفل بر روی هدف ابتدا شلیک شود سپس از طریق این سامانه و جهت نگاه خلبان بر روی هدف قفل انجام بدهد تا زمانی که دشمن از قفل بر روی جنگنده یخود با خبر میشود بسیار کم تر از حالت عادی شود .
کلاهک جنگی :
سیستم کلاهک انفجاری این موشک شامل یک چاشنی 10 kg هست مه بعد از انفجار باعث پخش شدن تعداد زیادی ترکش میشود این کلاهک تا قبل از مدل M مانند قبل بود و در تمامی نمونه ها یکسان بود اما از نمونه ی H به بعد وزن و قدرت این موشک افزایش یافت و به 11 kg تغییر کرد . کلاهک جدید و تمامی سیتم های ان تئسط کمپانی Argotech طراحی و تولید شد و بر روی تمونه های جدید سایدوایندر نصب شد ، در این کلاهک جدید 4 یلو ماده ی منفجره استفاده شد و باقی وزن کلاه را ترکش ها و فیوز های کنترل انفجار تشکیل میدهند .
در نمونه های جدید به جای ترکش از چندین میله استفاده شده این میله ها به راحتی و با سرعت بالا به درون بدنه هر جنگنده ای فرو میروند و باعث ایجاد صدماتی غیر قابل جبران میشوند . این ترکش های میله ای شکل توانایی شکستن پره های رتور هر هلیکوپتری رو دارا میباشد . زمان مورد نیاز برای فعال شدن این سر جنگی و عنلیاتی شدن ان حدود 3 ثانیه پس از شلیک هست که حدود 200 متر از جنگنده شلیک کننده فاصله میگیرد .
موتور و پیشرانه :
موتور سوخت جامد Mk36 را شاید بتوان یکی از بهترین ها دانست .این موتور که نیروی پیشرانه ی موشک را فراهم میکند با کاهش چشمگیر دود حاصل از سوخت نسبت به نمونه های پیشین خود شناسایی چشمی موشک را برای هدف مشکل میسازد این امر باعث موفقیت بیشتر موشک در شکار هدف میشود . در نمونه ی X این موشک به دلیل اینکه بتواند در دهلیز های داخلی F.22 جای شود از سطوح کنترلی ( بال چه های عقب و جلو ) کوچکتری استفاده شده ، که این موضوع باعث نا پایداری موشک در سرعت های بالا به هنگام برخورد به هدف میشد لزا برای حل این مشکل از کنترل این نمونه با نمونه های پیشین کمی متفاوت هست . AIM.9X از یک موتور با قابلیت تغییر برد رانش استفاده میکند . هدایت این پیشرانه و سطوح کنترل توسط رایانه ای کوچک درون بدنه و در زیر محل اتصال به جنگنده انجام میپذیرد این رایانه به کمک چهر پره ی نصب شده در درون خروجی نازل موشک کنترل فرامین پیشرانه را به دست میگیرد . تمامی فرامین به صورت کنترل سیمی به پیشرانه و یا بالچه ها داده میشود .
به دلیل این که این موشک از پشت سر به صورت مستقیم به سمت هدف میرود باید دارای برتری سرعتی نسبت به هدف خود باشد . اگر سرعت موشک و سرعت هدف با هم برابر باشند موشک باید با زاویه ی 45 درجه و از ارتفاعی بالاتر نسبت به هدف و اگر سرعت موشک چهار برابر سرعت هدف باشد باید با زاویه ی 11 درجه به سمت ان برود تا در زمان اتمام سوخت به هدف رسیده باشد.
کاونده ی فروسرخ :
سامانه ی هدایت این موشک مکان دقیق هدف را به دست نمی اورد بلکه مکان حدودی هدف ( با اختلاف 5 درجه) را بر اساس اخرین پرتویی که از جنگنده ی هدف به سمت موشک امده و اینه ان را ثبت کرده را مشخص میکند و به سمت ان میرود .لزا اگر هدف 5 درجه به سمت شرق و یا سمت غرب تغییر مکان بدهد موشک هیچ تغییری را حس نمیکند . استفاده از اینه برای پیدا کردن هدف برای اولین بار در جنگ جهانی دوم به وجود امد . در این تکنیک اینه را به صورت جفت و رو به روی هم با زاویه ای خاص ( بسته به اندازه ی اینه ها برای ایجاد نقطه ی کانونی) نصب میکنند و پشت سر اینه ها و در نقطه ی کانونی یک کاونده که در یک محفظه ی مکانیکی هست قرار میدهند . با توجه به زاویه ای که تصویری که در کانون اینه ها تشکیل میشود کاونده زاویه حرکت هدف را به دست می اورد .
بزرگ ترین چالشی که در پیش پای طراحان این سامانه ی جستجو گر که (پیگرد تناسبی) خوانده میشود قرار داشت امکان تغییر و چرخش موشک بود این امر باعث مشد تا سامانه ی کاونده دچار اختلا بشود زیرا تغییر و چرخش موشک به دور خود باعث تغییر مکان اصلی کانون اینه ها میشد پس از ازمایش های بسیار کاونده را درون محفظه ی پوشیده قرار دادند تا مشکل چرخش موشک با یک سیستم ساده ی مکانیکی حل شود .
آزمون و عملیاتی شدن …
اولین تست این موشک در تاریخ 11 سپتامبر سال 1953 با موفقیت انجام گرفت . هدف یک فروند هوا پیمای بی سرنشین QF.4B نیروی درایی ایالات متحده بود که موشک توانسط ان را پیدا و نابود کند .هر چند این ازماشی موفقیت امیز بود اما این نمونه وارد خدمت نشد و نیروی دریایی درخواست بهبود بعضی از قسنت های موشک را داشت لزا در سال 1954 نمونه ی B این موشک به صورت رسمی وارد خدمت نیرو دریایی ایالات متحده ی امریکا شد. اولین هوا پیما هایی که با این موشک مسلح شدند F9F.8 Cougar و FJ.3 Furiesبودند .
AIM.9L
اولین تجربه ی رزمی …
اولین تجربه ی جنگی این موشک در تاریخ 24 سپتامبر سال 1358 و در جریان بحران دوم تنگه ی گوام بین تایوان و چین برمیگردد . در این نبر ها MIG.17 های نیروی هوایی چین به دلیل این که دارای سقف پروازی بالاتری نسبت به F.86 های تایوان بودند به صورت ازاد و بدون ترس در اسمان گشت میزدند و به انجام معموریت های خود مشغول میشدند . در یک تلاش کاملا محرمانه تیمی از نیرو های ROC سپاه تفنگداران ایالات متحده به منظور مجهز کردن F.86 های تایوانی به موشک سایدوایندر مدتی را بر روی چند جنگنده کار کردند تا توانایی حمل و به کار گیری این موشک توسط جنگنده های تایوانی به دست امد .
پس از اماده شدن جنگنده های تایوانی و مسلح شدن به این موشک تعدای از این هوا پیماها امده پرواز شده و به سمت منطقه ی در گیری رفتند . خلبان های MIG.17 های چینی با خیالی اسوده نسبت به این که با ها با F.86 ها درگیر شده و ان ها را شکست داده بودند به گشت زنی خود ادمه دادند اما با شلیک اولین موشک به سمت MIG ها خلبان های چینی به سرعت کاهش ارتفاع داده و به درگیری نزدیک و یا داگ فایت مشغول شدند .
تکنولوژی در چنگ دشمن …
در جریان درگیری های تایوان و چین اتفاقی جالب رخ داد ، یک تیر موشک سایدوایندر که از F.86 های تایوانی به سمت یک MIG.17 چینی شلیک شد وارد بدنه ی این MIG میشود اما چاشنی ان عمل نمیکند و پس از این که این جنگنده ی چینی فرود میاید این موشک به صورت سالم به دست میاید . اتحاد جماهیر شوروی پس از اگاه شدن از این موضوع این موشک را از چین گرفته و با مهندسی معکوس ان سعی در ادامه ی پروژه ی موشک K.13 که ناتو ان را آتول نام گذاری کرده بود داشت که با موفقیت هم همراه بود بعد ها مهندسان شوروی اعتراف کردند که سایندوایندری که به دست اوردند به شدت کار های ساخت موشک K.13 را جلو انداخت .
استفاده در نیروی هوایی ایالات متحده …
همان طور که قبلا هم به ان اشاره کردم نیروی هوایی ایالات متحده از موشک AIM.4 استفاده میکرد و نیروی دریایی AIM.9 را برای خود انتخاب کرد . پس از ان که قرار شد F.4 به خدمت نیروی هوایی هم در بیاید یک فروند F.4B نیروی دریایی ایالات متحده به همراه این موشک برای انجام تست های پرواز به نیروی هوایی سپرده شد . پس از ان که نیروی هوایی نمونه ی F.4C را سفارش داد به عنوان سلاح میان برد و برد کوتاه حود این موشک را هم سفارش داد تا این که AIM.9B در خدمت هر دو نیرو در بیاید . پس از این که موشک AIM.4 نتایج نه چندان مورد قبول را از خود به نمایش گذاشت ( نزدیک به 120 شلیک به سمت هدف و تنها 5 شکار) باعث شد که نیروی هوایی هم برای مدل F.4D خود نمونه ای از این موشک را سفارش دهد .
نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده همیشه بر روی به خدمت گیری نمونه های موشک سایدوایندر با هم رقابت داشتند اما از نمونه ی L به بعد به دلیل افزایش شدید قیمت ها این دو به توافق رسیدند که از یک نمونه ی واحد در هر دو نیرو استفاده شود تا در هزینه ها هم سرفه جویی شود هم بستری یکسان برای جنگنده هایی که در اینده به صورت مشترک در هر دو نیرو خدنت خواهند کرد فراهم شود .
نمونه ی هدایت نیمه راداری …
پس از این که نمونه ی B این موشک توانست نظر هر دو نیرو را به خود جلب کند به روز رسانی های بسیاریبر روی قسمت های مختلف این موشک انجام گرفت . تمامی مدل های این موشک از ابتدا تا کنون از کاونده ی فرو سرخ به گرفته اند اما یم نمونه ی خاص که تنها 1000 تیر از ان به منظور بهره بردن در جنگنده ی F.8 ساخته شد و با کد AIM.9C مشهور شد این نمونه تنها بر روی F.8 نصب شد بعد ها AIM.7 Sparrow به جای ان به خدمت در امد .
تأثیر جنگ ویتنام در توسعه سایدوایندر …
با این که در جریان جنگ ویتنام جنگنده های A.4/F.4/F.8/A.7F.105 از موشک AIM.9 بهره بردند اما این موشک نتوانست ان طور که مورد نظر بود موفق شود به همین دلیل پس از جنگ ویتنام این موشک به همراه موشک جدید دیگر یعنی AIM.7 Sparrow به منظور به روز رسانی های بیشتر و به وجود اوردن موشک هایی با ضریب اطمینان بالا سعی در بهبود عملکرد انها کردند. در مجموع 13 پیروزی هوایی به نام این موشک ثبت شده است .
نمونه های نیروی دریایی AIM-9D / G / H …
پس از جنگ ویتنام که به طور عمده از نمونه ی D که به سفارش نیروی دریایی ایالات متحده ساخته شده بود در ان استفاده شده بود این نیرو دست به به روز رسانی هایی که مورد نیازش بود زد .نمونه های G و H نتیجه ی همین به روز رسانی ها هستند . چیزی که این دو نمونه را نسبت به نمونه های قبلی متمایز میکند کانارد های نوک موشک هست که به صورت قابل توجهی کشیده تر و بزرگتر شدند که این امر باعث بهبود توانایی مانوردهی موشک میشد.
نمونه های نیروی هوایی AIM-9E / J / N / P …
پس از این که موشک AIM.4 از خدمت در نیروی هوایی ایالات متحده کنار گذاشته شد همچنین ورود به خدمت F.4C و به دنبال ان F.4E در این نیرو نیاز به یک موشک که به طور خاص برای پر کردن جای خالی نمونه ی حرارتی موشک AIM.4 احساس میشد به همین منظور نمونه ی E برای نیروی هوایی توسعه پیدا کرد اما همچنان هم این ضعف را که حتما باید در پشت سر دشمن رها شود و به صورت مستقیم مسیر خود را برود وجود داشت همچنین این موشک توانایی در گیری در برد های پایین را نداشت به همین منظور نمونه های N ، J و پس از ان P برای پر کردن خلا های این نیرو توسعه پیدا کردند (نسخه در خدمت نیروی هوایی ایران نسخه پی و جی هستند که عملا در هیچ کشوری غیر از ایران استفاده نمی شود ).
موشک هایی مشترک …
AIM.9L (لیما) :
در سال 1977 برای اولین بار نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده بره منظور کاهش هزینه های تولید موشک و یکی شدن طرح موشک به منظور استفاده از جنگنده هایی که به صورت مشترک در این دو نیرو خدمت میکرد دست به سفارش نمونه ای جدید از این موشک برای هر دو نیرو و به صورت یکسان زدند این نمونه ی جدید AIM.9 L نام گرفت . این موشک اولین موشک از خانواده ی خود بود که توانایی حمله از تمامی جهت ها را داشت و حتما نباید از پشت سر هدف ان را شلیک کرد .
اولین استفاده ی نظامی از این نمونه به سال 1981 برمیگردد در این سال دو فروند F.14 نیروی دریایی ایالات متحده ی امریکا با استفاده از این موشک ها دو فروند SU.22 ارتش لیبی را شکار کردند . دومین استفاده از این نمونه به سال 1982 و جریان جنگ فالکلند برمیگردد ، در جریان این جنگ جنگنده های بریتانیایی توانستند حدود 80% از شکار های هوایی خود را با استفاده از این موشک به دست بیاورند . تجربه ی جنگی این نمونه هم به همان سال و توسط نیروی هوایی اسرائیل و در جریان جنگ دره بقاع و برابر با سوریه برمیگردد ، در جریان این نبر نیروی هوایی اسرائیل توانست 55 فروند MIG سوری را شکار کند که 51 فروند از این تعداد را توسط این موشک شکار کرد .
این موشک پس از نمونه ی اولیه ی سایدوایندر یعنی نمونه ی B دومین نمونه بود که در هر دو نیرو خدمت کرد . نتایج خوب این نمونه همچنین هزینه های پایین باعث شد تا در ادامه نیروی هوایی و نیروی دریایی به طور مشترک از نمونه های بعدی هم استفاده کنند
AIM.9M (مایک ) :
پس از تجربه ی موفق نمونه ی L کمپانی ریتون نمونه ی M رو برای نیروی هوایی و دریایی توسعه داد .با این که نمونه ی L توانایی های بسیای داشت اما همچنان در برابر سامانه های گمراه کنند موشک های حرارتی ضعیف بود همچنین دود زیادی از پیشرانه ی ان خارج میشد که باعث میشد خلبان جنگنده ی هدف متوجه موشک شود . در نمونه ی جدید تمامی این ضعف ها تا حدودی بهبود یافته بود اما بیشترین پیشرفت در کاونده ی فروسرخ موشک صورت گرفته بود . اولین تلاش برای به روز رسانی و توسعه ی این مدل جدید در سال 1982 صورت گرفت زمانی که تازه نمونه ی L وارد خدمت شده بود و نقاط ضعف ان اشکار شده بود . این مدل جدید در 9 بلاک مختلف به نیروی دریایی و هوایی داده شد به جز نمونه ی اول یعنی AIM.9M.1 تمامی نمونه های بعدی به صورت جفت جفت ساخته شد که اعدا فرد برای نیروی هوایی و اعداد زوج برای نیروی دریایی بودند . استفاده ی گسترده از این نمونه در جریان جنگ خلیج فارس در سال 1991 صوت گرفت .
AIM.9R :
توسعه ی این مدل برای نیروی هوایی صورت گرفت . در سال 1988 نیاز به موشکی که تحت هر شرایطی به دنبال هدف خود برود و گمراه نشود نیاز شد . به این منظور این مدل توسعه پیدا کرد که دارای حافظه ی جدید تر و قوی تر بود . استفاده از سیستم های (FPA) و (CCD) باعث شده بود که موشک قدرتمندی ساخته شود که یک نقطه ی ضعف داشت . این تکنولوژی جدید تنها میتوانست در زور به کار رود و شب ها توانای شکار کردن نداشت . با وجود قابلیت جالب این موشک نیروی هوایی تصمیم گرفت که این موشک را اغو کند و به پروژه ی AIM.9X بپیوندد .
BOA/Boxoffice :
کمپانی China Lake برای سعی در ساخت نمونه ی جدید یعنی BOA داشت . این نمونه دارای سطوح کنترل کوچکتری نسبت به نمونه ی های قبلی بود که به منظور نصب شدن در درون دهلیز جنگنده ی هایی نظیر F.35 و F.22 باید کوچکتر از نمونه های قبلی میبودند . China Lake از تمامی قابلیت های مفید نمونه های L و M در این نمونه ی جدید استفاده کرد . همچنین تمامی ریل های نصب شده بر روی بدنه ی موشک حذف شده بود تا پسای کمتری تولید شود .با پیوستن نمونه ی BOX Office به این پروژه که به طور اختصاصی برای F.22 رپتور در حال توسعه بود واعلام نیاز های مشترک رسما پروژه ی AIM.9X کلید خورد.
AIM.9X :
پس از بررسی هایی که در پیشرفت موشک AMRRAM رخ داده بود کمپانی ریتون سعی در بهبود نمونه ی جدید یعنی AIM.9X کرد . به این منظور به مدت چهار سال شروع به تحقیق بر روی قابلیت ها و نیاز های جدید شروع شد . در این نمونه جدید پیشرانه به صورت حدودی از نمونه ی M به امانت گرفت اما تغییراتی مانند نصب سیستم تغییر برد رانش بر روی ان نصب شد تا ضعف بالچه های کوشک موشک را جبران کند . در این نمونه به جای یک کاونده فروسرخ موشک مجهز به یک دوربین تصویر ساز حرارتی شده که میتواند حتی کوچکترین گرما را نیز تشخصی دهد. این دوربین میتوان گرمای لبه بال و یا دماغه و در واقع بخش های که با هوا برخورد دارند و به دلیل استحکاک گرما ایجاد میکنند را نیز تشخصی دهد از این رو این موشک را می توان حتی از روبرو نیز به طرف هدف شلیک کرد . همچنین این نمونه دارای زاویه جستجوی 60 درجه است این در حالی است که نسخه M زاویه جستجوی زیر 38 درجه داشت . شاید بتوان به عنوان بزرگترین تغییر نسبت به نمونه های پیشین را نصب سیستم درونی خنک کنند در این نمونه اشاره کرد که باعث میشد موشک دیگر نیازی به خنک کننده های نیتروژنی و آرگونی نداشته باشد .
با وجود نیاز های حدودا یکسان نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده برای یک موشک هوا به هوای کوتاه برد حرارتی باز هم اختلافاتی بر سر راه قرار داشت که باع شد توسعه ی این موشک سال ها به عقب بیفتد . این موضوع باعث شد که کمپانی های اروپایی وارد رقابت برای ساخت این موشک جدید بگذارند . کمپانی ریتون با توجه به تجربیاتی که در ساخت ASRAAM کسب کرده بود توانست در سال 1998 اولین نمونه ی این موشک را به طور موفق ازمایش کند . در سال 2003 برای بار اول این موشک رای نیروی هوایی ایالات کمحده و در جنگنده ی F.15C وارد خدمت شد ، در همان سال نیروی دریایی هم این موشک را برای A/F.18C های خود به خدمت گرفت . نیروی دریایی به منظور یکپارچه ساختن این موشک جدید دست به نصب سامانه های هدایتی و کنترلی موشک بر روی کلاه خلبان زد .
Block II / Block III
کار بر روی بلاک II موشک سایدوایندر در سال 2008 شروع شد . از جمله قابلیت های این موشک که برای اولین بار بر روی این خانواده نصب شده بود توانایی شلیک قبل از قفل کردن بر روی هدف بود . بر این اساس خلبان با پیدا کردن به صورت غیر مستقیم و با کاونده ی فروسرخ جنگنده ی خود مکان حدودی هدف را پیدا میکند و موشک را شلیک کرده و به ان سمت هدایت میکند . و سپس در زمانی که موشک به نزدیکی هدف رسید ان را بر روی هدف قفل کرده و هدف را نابود میسازد . این قابلیت باعث افزایش دقت و کیفیت شکار میشود زیرا خلبان جنگنده ی هدف تا چند ثانیه قبل از برخورد موشک به جنگنده ی خود از وجود موشک خبر ندارد .
این توانایی جدید باعث ایجاد یک توانایی خاص دیگر هم برای این موشک میشد ، درگیری 360 درجه البته جنگنده ای که موشک را شلیک میکند باید دارای هلمت خلبانی خاصی جهت هدایت موشک توسط زاویه ی دید خلبان باشد . در ژانویه سال 2013 موشک AIM.9X بلاک 2 توانست از در 22 تست ترکیبی که برای این موشک در نظر گرفته شده بود 21 مورد را با موفقیتی پشت سر بگذارد و 17 هدف را منهدم کند و بار در این 17 مورد تغییر مسیر بدهد 5 تغییر مسیر بدهد . ( منظور قابلیت درگیری دوباره با هدفی که قفل را بر روی خود شکسته بود) . با این که این تست ها در مجموع موفقیت امیز بود اما کمپانی ریتون نیاز به یک کلاه خلبانی جدید تر و یا نصب بعضی از سامانه های خاص بر روی موشک های بلاک 1 را احساس کرد به همین دلیل تمامی 5000 تیر موشک AIM.9X که به نیروی هوایی و دریایی داده شده بود را با به روز رسانی ها به بلاک 2 رساند تا توانایی شلیک و هدایت توسط هلمت خلبان ها را ایجاد کرده باشد .
در ماه سپتامبر سال 2012 کمپانی ریتون کار بر روی بلاک 3 این موشک را شروع کرد زمانی که هنوز بلاک 2 به طور کامل وارد خدمت نشده بود . برای این نمونه حدود 60 درصد قطعات را از اول طراحی کردند . چاشنی ها و کلاهک به طور کامل عوض شد تا احتمال خطر انفجار بر روی زمین به صفر برسد . افزایش برد درگیری امکان برقراری ارتباط دیجیتالی با رادار پرنده ی مادر به منظور اصلاح مسیر در مسافت های بلند ( چیزی شبیه به سیستم نصب شده بر روی AIM.120 AMRAAM ) قدرت انفجار بالا و … از جمله تغییرات عمده در این نومنه ی جدید هستند .اولین تیر از این نمونه جدید در سال 2018 اماده شد و اولین ازمایش های خود را در سال 2020 انجام داد و سرانجام در سال 2022 وارد خدمت شود .
سایر توسعه های سایدوایندر …
TC.1 نمونه ی تایوانی سایدوایندر
CSS TC1 توسعه تایوانی از AIM-9L است که منظور مسلح کردن جنگنده ی بومی خود یعنی F.CK.1 هست .
Chaparral :
این نمونه یک موشک زمین پایه که بر اساس AIM.9D برای نیروی زمینی ایلات متحده ی امریکا و نصب شده بر روی یک وسیله نقلیه دنبال کرده و به نام MIM-72/M48 Chaparral است . این سیستم دارای یک لانچر 4 تایی بود و در سال 1969 معرفی و مورد استفاده قرار گرفت و تا سال 1998 قسمتی همیشگی از سیستم پدافند و دفاع هوایی ایالات متحده بود .
AGM.122A Sidearm …
موشک سایدوایندر در واقع بستری برای طراحی و توسعه ی موشک AGM.122 بود که یک موشک ضد رادار است که بر پایه ی سیستم هدایت راداری نمونه ی C این موشک توسعه یافت .
گونه ضد تانک …
در سال 2008 کمپانی China Lake تصمیم گرفت تا از سایدوایندر به عنوان یک موشک هوا به سطح و ضد تانک بهره ببرد و تا کنون توانسته نتایج موفقی را کسب کند .
مشخصات کلی …
نوع : موشک هوا به هوای کوتاه برد
خاستگاه : ایالات متحده
تاریخ شروع خدمات : 1965
کمپانی های سازنده : شرکت ریتون / فورد هوا فضا /شرکت لورد
قیمت هر تیر از این موشک : 664,933 دلار امریکا
سال تولید : 1953
وزن : 85.3 کیلوگرم
طول : 3.02 متر
قطر: 127.0 میلی متر
وزن کلاهک : 9.4 کیلوگرم
موتور هرکولس : MK موشکی 36 سوخت جامد
طول دو سر بال 279.4 میلی متر
برد : 50 کیلومتر
سرعت 2.5 ماخ
نوع هدایت :مادون قرمز
ترجمه و گرداوری :sandman